Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā

    ൩. അധിപതിപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ

    3. Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā

    . ധുരസഹചരിയതോ ധോരേയ്യോ ‘‘ധുര’’ന്തി വുത്തോതി ആഹ ‘‘ധുരന്തി ധുരഗ്ഗാഹ’’ന്തി. ഛന്ദസ്സ പുബ്ബങ്ഗമതാസിദ്ധം പാസംസഭാവം ഉപാദായ അട്ഠകഥായം ‘‘ജേട്ഠക’’ന്തി വുത്തന്തി തമേവത്ഥം ദീപേന്തോ ‘‘സേട്ഠ’’ന്തി ആഹ. തഥാ ഹി വുത്തം അട്ഠസാലിനിയം ‘‘ഛന്ദം പുബ്ബങ്ഗമം കത്വാ ആയൂഹിത’’ന്തി. പുരിമഛന്ദസ്സാതി ‘‘ഛന്ദാധിപതീ’’തി പുരിമസ്മിം പദേ നിദ്ദേസവസേന വുത്തസ്സ ഛന്ദസദ്ദസ്സ സമാനരൂപേന സദിസാകാരേന. തദനന്തരം നിദ്ദിട്ഠേനാതി തസ്സ പുരിമസ്സ ഛന്ദസദ്ദസ്സ അനന്തരം നിദ്ദേസവസേന വുത്തേന. തതോ ഏവ ച തംസമാനത്ഥതായ ച തംസമ്ബന്ധേന ‘‘ഛന്ദസമ്പയുത്തകാന’’ന്തി ഏത്ഥ ഛന്ദസദ്ദേനേവ അധിപതിസദ്ദരഹിതേനാതി അത്ഥോ. പച്ചയഭൂതസ്സാതി അധിപതിപച്ചയഭൂതസ്സ. സമ്പയുത്തകവിസേസനഭാവോതി അത്തനാ സമ്പയുത്തധമ്മാനം സോ ഏവ അധിപതിപച്ചയതാസങ്ഖാതോ വിസേസനഭാവോ. ഏസ നയോതി ഇമിനാ ‘‘വീരിയാധിപതി വീരിയസമ്പയുത്തകാനന്തിആദീസു പുരിമവീരിയസ്സ സമാനരൂപേനാ’’തിആദിനാ വത്തബ്ബം അത്ഥവചനം അതിദിസതി.

    3. Dhurasahacariyato dhoreyyo ‘‘dhura’’nti vuttoti āha ‘‘dhuranti dhuraggāha’’nti. Chandassa pubbaṅgamatāsiddhaṃ pāsaṃsabhāvaṃ upādāya aṭṭhakathāyaṃ ‘‘jeṭṭhaka’’nti vuttanti tamevatthaṃ dīpento ‘‘seṭṭha’’nti āha. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhasāliniyaṃ ‘‘chandaṃ pubbaṅgamaṃ katvā āyūhita’’nti. Purimachandassāti ‘‘chandādhipatī’’ti purimasmiṃ pade niddesavasena vuttassa chandasaddassa samānarūpena sadisākārena. Tadanantaraṃ niddiṭṭhenāti tassa purimassa chandasaddassa anantaraṃ niddesavasena vuttena. Tato eva ca taṃsamānatthatāya ca taṃsambandhena ‘‘chandasampayuttakāna’’nti ettha chandasaddeneva adhipatisaddarahitenāti attho. Paccayabhūtassāti adhipatipaccayabhūtassa. Sampayuttakavisesanabhāvoti attanā sampayuttadhammānaṃ so eva adhipatipaccayatāsaṅkhāto visesanabhāvo. Esa nayoti iminā ‘‘vīriyādhipati vīriyasampayuttakānantiādīsu purimavīriyassa samānarūpenā’’tiādinā vattabbaṃ atthavacanaṃ atidisati.

    കുസലാബ്യാകതാനം പവത്തിന്തി കുസലാബ്യാകതാനം അധിപതീനം പവത്തനാകാരം. അലദ്ധം ആരമ്മണം ലദ്ധബ്ബം ലബ്ഭനീയം, ലദ്ധും വാ സക്കുണേയ്യം, ദുതിയേ പന അത്ഥേ ലാഭമരഹതീതി ലദ്ധബ്ബം. അവഞ്ഞാതന്തി പഗേവ അനവഞ്ഞാതന്തി അത്ഥോ.

    Kusalābyākatānaṃ pavattinti kusalābyākatānaṃ adhipatīnaṃ pavattanākāraṃ. Aladdhaṃ ārammaṇaṃ laddhabbaṃ labbhanīyaṃ, laddhuṃ vā sakkuṇeyyaṃ, dutiye pana atthe lābhamarahatīti laddhabbaṃ. Avaññātanti pageva anavaññātanti attho.

    അപ്പനാപ്പത്താ കുസലകിരിയധമ്മാ മഹാബലാ സാധിപതികാ ഏവ ഹോന്തി, തഥാ മിച്ഛത്തനിയതാപീതി ആഹ ‘‘അപ്പനാസദിസാ…പേ॰… നുപ്പജ്ജന്തീ’’തി. അപ്പനാസദിസാതി അപ്പനാപ്പത്തസദിസാ. കമ്മകിലേസാവരണഭൂതാ ച തേതി തേ മിച്ഛത്തനിയതധമ്മാ കമ്മാവരണഭൂതാ, യേ ആനന്തരിയപ്പകാരാ കിലേസാവരണഭൂതാ, യേ നിയതമിച്ഛാദിട്ഠിധമ്മാ, സമ്പയുത്തചേതനായ പനേത്ഥ കിലേസാവരണപക്ഖികതാ ദട്ഠബ്ബാ ആനന്തരിയചേതനാസമ്പയുത്തസ്സ പടിഘസ്സ കമ്മാവരണപക്ഖികതാ വിയ. പച്ചക്ഖഗതി അനന്തരതായ വിനാ ഭാവിനീതി വുത്തം ‘‘പച്ചക്ഖസഗ്ഗാനം കാമാവചരദേവാനമ്പീ’’തി. തേന തേസു ആനന്തരിയാ വിയ അസമ്ഭാവിനോ അഹേതുകാഭിനിവേസാദയോപീതി ദസ്സേതി.

    Appanāppattā kusalakiriyadhammā mahābalā sādhipatikā eva honti, tathā micchattaniyatāpīti āha ‘‘appanāsadisā…pe… nuppajjantī’’ti. Appanāsadisāti appanāppattasadisā. Kammakilesāvaraṇabhūtā ca teti te micchattaniyatadhammā kammāvaraṇabhūtā, ye ānantariyappakārā kilesāvaraṇabhūtā, ye niyatamicchādiṭṭhidhammā, sampayuttacetanāya panettha kilesāvaraṇapakkhikatā daṭṭhabbā ānantariyacetanāsampayuttassa paṭighassa kammāvaraṇapakkhikatā viya. Paccakkhagati anantaratāya vinā bhāvinīti vuttaṃ ‘‘paccakkhasaggānaṃ kāmāvacaradevānampī’’ti. Tena tesu ānantariyā viya asambhāvino ahetukābhinivesādayopīti dasseti.

    തിവിധോപി കിരിയാരമ്മണാധിപതീതി ഏത്ഥ അയം കിരിയാരമ്മണാധിപതീതി അജ്ഝത്താരമ്മണോ അധിപ്പേതോ, ഉദാഹു ബഹിദ്ധാരമ്മണോതി ഉഭയഥാപി ന സമ്ഭവോ ഏവാതി ദസ്സേന്തോ ‘‘കാമാവചരാദിഭേദതോ പനാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ പരസന്താനഗതാനം സാരമ്മണധമ്മാനം അധിപതിപച്ചയതാ നത്ഥീതി സമ്ബന്ധോ. അഭാവതോതി അവചനതോ. അവചനഞ്ഹി നാമ യഥാധമ്മസാസനേ അഭിധമ്മേ അഭാവോ ഏവാതി ഏതേനേവ അനുദ്ധടതാപി അവുത്തതോ വേദിതബ്ബാ. അജ്ഝത്താരമ്മണബഹിദ്ധാരമ്മണദ്വയവിനിമുത്തസ്സ സാരമ്മണധമ്മസ്സ അഭാവതോ നത്ഥീതി വിഞ്ഞായതീതി വത്തബ്ബേ തമേവ വിഞ്ഞായമാനതം സമ്ഭാവേന്തോ ‘‘നത്ഥീതി വിഞ്ഞായമാനേപീ’’തി ആഹ. തേന വുത്തം ‘‘ബഹിദ്ധാ ഖന്ധേ’’തിആദി. രൂപേ ഏവ ഭവിതും അരഹതി ഏദിസേസു ഠാനേസു അരൂപേ അസമ്ഭവതോതി അധിപ്പായോ. അസമ്ഭവതോ ച യഥാവുത്തപാളിഅനുസാരതോതി വേദിതബ്ബന്തി. ‘‘വിചാരിത’’ന്തി കസ്മാ വുത്തം, നനു ‘‘അതീതാരമ്മണേ അനാഗതേ ഖന്ധേ ഗരും കത്വാ അസ്സാദേതീ’’തിആദിവചനതോ അരൂപേപി ഏദിസേസു ഠാനേസു ഖന്ധസദ്ദോ പവത്തതേവ. ആവജ്ജനകിരിയസബ്ഭാവതോ പനാതി ഇദം യഥാദസ്സിതപാളിയാ വിരോധപരിഹരണാധിപ്പായേന വുത്തം, അവചനം പന കത്ഥചി വിനേയ്യജ്ഝാസയേന, കത്ഥചി നയദസ്സനേന ഹോതീതി കുതോ വിരോധാവസരോ.

    Tividhopi kiriyārammaṇādhipatīti ettha ayaṃ kiriyārammaṇādhipatīti ajjhattārammaṇo adhippeto, udāhu bahiddhārammaṇoti ubhayathāpi na sambhavo evāti dassento ‘‘kāmāvacarādibhedato panā’’tiādimāha. Tattha parasantānagatānaṃ sārammaṇadhammānaṃ adhipatipaccayatā natthīti sambandho. Abhāvatoti avacanato. Avacanañhi nāma yathādhammasāsane abhidhamme abhāvo evāti eteneva anuddhaṭatāpi avuttato veditabbā. Ajjhattārammaṇabahiddhārammaṇadvayavinimuttassa sārammaṇadhammassa abhāvato natthīti viññāyatīti vattabbe tameva viññāyamānataṃ sambhāvento ‘‘natthīti viññāyamānepī’’ti āha. Tena vuttaṃ ‘‘bahiddhā khandhe’’tiādi. Rūpe eva bhavituṃ arahati edisesu ṭhānesu arūpe asambhavatoti adhippāyo. Asambhavato ca yathāvuttapāḷianusāratoti veditabbanti. ‘‘Vicārita’’nti kasmā vuttaṃ, nanu ‘‘atītārammaṇe anāgate khandhe garuṃ katvā assādetī’’tiādivacanato arūpepi edisesu ṭhānesu khandhasaddo pavattateva. Āvajjanakiriyasabbhāvato panāti idaṃ yathādassitapāḷiyā virodhapariharaṇādhippāyena vuttaṃ, avacanaṃ pana katthaci vineyyajjhāsayena, katthaci nayadassanena hotīti kuto virodhāvasaro.

    അധിപതിപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / പട്ഠാനപാളി • Paṭṭhānapāḷi / (൨) പച്ചയനിദ്ദേസോ • (2) Paccayaniddeso

    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ൩. അധിപതിപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 3. Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact