Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / નેત્તિવિભાવિની • Nettivibhāvinī

    ૧૪. અધિટ્ઠાનહારવિભઙ્ગવિભાવના

    14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgavibhāvanā

    ૪૬. યેન યેન સંવણ્ણનાવિસેસભૂતેન વિભઙ્ગેન પઞ્હાદયો સોધિતા, સો સંવણ્ણનાવિસેસભૂતો પરિપુણ્ણો, ‘‘કતમો અધિટ્ઠાનહારવિભઙ્ગો’’તિ પુચ્છિતબ્બત્તા ‘‘તત્થ કતમો અધિટ્ઠાનો હારો’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ તત્થાતિ તેસુ નિદ્દિટ્ઠેસુ સોળસસુ દેસનાહારાદીસુ કતમો સંવણ્ણનાવિસેસો પટિનિદ્દેસતો અધિટ્ઠાનો હારો અધિટ્ઠાનહારવિભઙ્ગો નામાતિ પુચ્છતિ. ‘‘એકત્તતાય ધમ્મા, યેપિ ચ વેમત્તતાય નિદ્દિટ્ઠા’’તિઆદિનિદ્દેસસ્સ ઇદાનિ મયા વુચ્ચમાનો ‘‘યે તત્થ નિદ્દિટ્ઠા, તથા તે ધારયિતબ્બા’’તિઆદિકો વિત્થારસંવણ્ણનાવિસેસો અધિટ્ઠાનહારવિભઙ્ગો નામાતિ ગહેતબ્બો.

    46. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vibhaṅgena pañhādayo sodhitā, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto paripuṇṇo, ‘‘katamo adhiṭṭhānahāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo adhiṭṭhāno hāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu katamo saṃvaṇṇanāviseso paṭiniddesato adhiṭṭhāno hāro adhiṭṭhānahāravibhaṅgo nāmāti pucchati. ‘‘Ekattatāya dhammā, yepi ca vemattatāya niddiṭṭhā’’tiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘ye tattha niddiṭṭhā, tathā te dhārayitabbā’’tiādiko vitthārasaṃvaṇṇanāviseso adhiṭṭhānahāravibhaṅgo nāmāti gahetabbo.

    ‘‘યે ધમ્મા સુત્તેસુ એકત્તતાય ચ વેમત્તતાય ચ નિદ્દિટ્ઠા, તે ધમ્મા કિં પન તથેવ ધારયિતબ્બા , ઉદાહુ અઞ્ઞથાપિ વિકપ્પયિતબ્બા’’તિ પુચ્છિતબ્બત્તા ‘‘યે તત્થા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ તેસુ સુત્તન્તેસુ યે દુક્ખસચ્ચાદયો ધમ્મા એકત્તતાય ચ વેમત્તતાય ચ નિદ્દિટ્ઠા, તે દુક્ખસચ્ચાદયો ધમ્મા તથા એકત્તતાય ચ વેમત્તતાય ચ ધારયિતબ્બા ઉપલક્ખિતબ્બા, ન અઞ્ઞથા વિકપ્પયિતબ્બા.

    ‘‘Ye dhammā suttesu ekattatāya ca vemattatāya ca niddiṭṭhā, te dhammā kiṃ pana tatheva dhārayitabbā , udāhu aññathāpi vikappayitabbā’’ti pucchitabbattā ‘‘ye tatthā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tesu suttantesu ye dukkhasaccādayo dhammā ekattatāya ca vemattatāya ca niddiṭṭhā, te dukkhasaccādayo dhammā tathā ekattatāya ca vemattatāya ca dhārayitabbā upalakkhitabbā, na aññathā vikappayitabbā.

    ‘‘સામઞ્ઞકપ્પનાય વોહારભાવેન અનવટ્ઠાનતો કતમા એકત્તતા, કતમા વેમત્તતા’’તિ પુચ્છિતબ્બત્તા ‘‘દુક્ખન્તિ એકત્તતા’’તિઆદિ વુત્તં. દુક્ખન્તિ જાતિઆદિવિસેસમનપેક્ખિત્વા યા દુક્ખસામઞ્ઞતા વુત્તા, સા અયં દુક્ખસામઞ્ઞતા દુક્ખસ્સ એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમં દુક્ખ’’ન્તિ પુચ્છિતા ‘‘જાતિ દુક્ખા, જરા દુક્ખા…પે॰.. વિઞ્ઞાણં દુક્ખ’’ન્તિ જાતિઆદિવિસેસમપેક્ખિત્વા યા દુક્ખવિસેસતા વુત્તા, સા અયં દુક્ખવિસેસતા દુક્ખસ્સ વેમત્તતા નામ. તત્થાતિ યે દુક્ખાદયો ધમ્મા સુત્તે વુત્તા, તત્થ તેસુ દુક્ખાદીસુ અત્થેસુ.

    ‘‘Sāmaññakappanāya vohārabhāvena anavaṭṭhānato katamā ekattatā, katamā vemattatā’’ti pucchitabbattā ‘‘dukkhanti ekattatā’’tiādi vuttaṃ. Dukkhanti jātiādivisesamanapekkhitvā yā dukkhasāmaññatā vuttā, sā ayaṃ dukkhasāmaññatā dukkhassa ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamaṃ dukkha’’nti pucchitā ‘‘jāti dukkhā, jarā dukkhā…pe... viññāṇaṃ dukkha’’nti jātiādivisesamapekkhitvā yā dukkhavisesatā vuttā, sā ayaṃ dukkhavisesatā dukkhassa vemattatā nāma. Tatthāti ye dukkhādayo dhammā sutte vuttā, tattha tesu dukkhādīsu atthesu.

    દુક્ખસમુદયોતિ ‘‘તણ્હા પોનોભવિકા’’તિ વિસેસમનપેક્ખિત્વા યા સમુદયસામઞ્ઞતા વુત્તા, સા અયં સમુદયસામઞ્ઞતા સમુદયસ્સ એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમો સમુદયો’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘યાયં તણ્હા…પે॰… વિભવતણ્હા’’તિ વિસેસં અપેક્ખિત્વા યા સમુદયવિસેસતા વુત્તા, સા અયં સમુદયવિસેસતા સમુદયસ્સ વેમત્તતા નામ.

    Dukkhasamudayoti ‘‘taṇhā ponobhavikā’’ti visesamanapekkhitvā yā samudayasāmaññatā vuttā, sā ayaṃ samudayasāmaññatā samudayassa ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamo samudayo’’ti pucchitvā ‘‘yāyaṃ taṇhā…pe… vibhavataṇhā’’ti visesaṃ apekkhitvā yā samudayavisesatā vuttā, sā ayaṃ samudayavisesatā samudayassa vemattatā nāma.

    દુક્ખનિરોધોતિ ‘‘તસ્સાયેવ તણ્હાય અસેસવિરાગનિરોધો’’તિ વિસેસમનપેક્ખિત્વા યા નિરોધસામઞ્ઞતા વુત્તા, સા અયં નિરોધસામઞ્ઞતા નિરોધસ્સ એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમો દુક્ખનિરોધો’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘યો તસ્સાયેવ તણ્હાય અસેસવિરાગનિરોધો ચાગો પટિનિસ્સગ્ગો મુત્તિ અનાલયો’’તિ વિસેસમપેક્ખિત્વા યા નિરોધવિસેસતા વુત્તા, સા અયં નિરોધવિસેસતા નિરોધસ્સ વેમત્તતા નામ.

    Dukkhanirodhoti ‘‘tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho’’ti visesamanapekkhitvā yā nirodhasāmaññatā vuttā, sā ayaṃ nirodhasāmaññatā nirodhassa ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamo dukkhanirodho’’ti pucchitvā ‘‘yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo’’ti visesamapekkhitvā yā nirodhavisesatā vuttā, sā ayaṃ nirodhavisesatā nirodhassa vemattatā nāma.

    દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદાતિ? પટિપદાતિ સમ્માદિટ્ઠિઆદિવિસેસમનપેક્ખિત્વા યા નિરોધગામિનિપટિપદાસામઞ્ઞતા વુત્તા, સા અયં નિરોધગામિનિપટિપદાસામઞ્ઞતા મગ્ગસ્સ એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમા દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘અયમેવ અરિયો…પે॰… સમ્માસમાધી’’તિ સમ્માદિટ્ઠિઆદિવિસેસમપેક્ખિત્વા યા વિસેસદુક્ખનિરોધગામિનિપટિપદતા વુત્તા, સા અયં વિસેસદુક્ખનિરોધગામિનિપટિપદતા મગ્ગસ્સ વેમત્તતા નામ.

    Dukkhanirodhagāminī paṭipadāti? Paṭipadāti sammādiṭṭhiādivisesamanapekkhitvā yā nirodhagāminipaṭipadāsāmaññatā vuttā, sā ayaṃ nirodhagāminipaṭipadāsāmaññatā maggassa ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti pucchitvā ‘‘ayameva ariyo…pe… sammāsamādhī’’ti sammādiṭṭhiādivisesamapekkhitvā yā visesadukkhanirodhagāminipaṭipadatā vuttā, sā ayaṃ visesadukkhanirodhagāminipaṭipadatā maggassa vemattatā nāma.

    મગ્ગોતિ નિરયગામિમગ્ગાદિવિસેસમનપેક્ખિત્વા યા સામઞ્ઞમગ્ગતા વુત્તા, સા અયં સામઞ્ઞમગ્ગતા મગ્ગસ્સ એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમો મગ્ગો’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘નિરયગામી મગ્ગો…પે॰… નિબ્બાનગામી મગ્ગો’’તિ નિરયગામિમગ્ગાદિવિસેસં અપેક્ખિત્વા યા વિસેસમગ્ગતા વુત્તા, સા અયં વિસેસમગ્ગતા મગ્ગસ્સ વેમત્તતા નામ.

    Maggoti nirayagāmimaggādivisesamanapekkhitvā yā sāmaññamaggatā vuttā, sā ayaṃ sāmaññamaggatā maggassa ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamo maggo’’ti pucchitvā ‘‘nirayagāmī maggo…pe… nibbānagāmī maggo’’ti nirayagāmimaggādivisesaṃ apekkhitvā yā visesamaggatā vuttā, sā ayaṃ visesamaggatā maggassa vemattatā nāma.

    નિરોધોતિ પટિસઙ્ખાનિરોધાદિવિસેસં અનપેક્ખિત્વા યા સામઞ્ઞનિરોધતા વુત્તા, સા અયં સામઞ્ઞનિરોધતા નિરોધસ્સ એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમો નિરોધો’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘પટિસઙ્ખાનિરોધો…પે॰… સબ્બકિલેસનિરોધો’’તિ પટિસઙ્ખાનિરોધાદિવિસેસં અપેક્ખિત્વા યા વિસેસનિરોધતા વુત્તા, સા અયં વિસેસનિરોધતા નિરોધસ્સ વેમત્તતા નામ.

    Nirodhoti paṭisaṅkhānirodhādivisesaṃ anapekkhitvā yā sāmaññanirodhatā vuttā, sā ayaṃ sāmaññanirodhatā nirodhassa ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamo nirodho’’ti pucchitvā ‘‘paṭisaṅkhānirodho…pe… sabbakilesanirodho’’ti paṭisaṅkhānirodhādivisesaṃ apekkhitvā yā visesanirodhatā vuttā, sā ayaṃ visesanirodhatā nirodhassa vemattatā nāma.

    રૂપન્તિ ચાતુમહાભૂતિકાદિવિસેસમનપેક્ખિત્વા યા સામઞ્ઞરૂપતા વુત્તા, સા અયં સામઞ્ઞરૂપતા રૂપસ્સ એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમં રૂપ’’ન્તિ પુચ્છિત્વા ‘‘ચાતુમહાભૂતિકં…પે॰… વાયોધાતુયા ચિત્તં વિરાજેતી’’તિ ચાતુમહાભૂતિકાદિવિસેસમપેક્ખિત્વા યા વિસેસરૂપતા વુત્તા, સા અયં વિસેસરૂપતા રૂપસ્સ વેમત્તતા નામ.

    Rūpanti cātumahābhūtikādivisesamanapekkhitvā yā sāmaññarūpatā vuttā, sā ayaṃ sāmaññarūpatā rūpassa ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamaṃ rūpa’’nti pucchitvā ‘‘cātumahābhūtikaṃ…pe… vāyodhātuyā cittaṃ virājetī’’ti cātumahābhūtikādivisesamapekkhitvā yā visesarūpatā vuttā, sā ayaṃ visesarūpatā rūpassa vemattatā nāma.

    ૪૮. અવિજ્જાતિ દુક્ખેઅઞ્ઞાણાદિવિસેસમનપેક્ખિત્વા યા અવિજ્જાસામઞ્ઞતા વુત્તા, સા અયં અવિજ્જાસામઞ્ઞતા અવિજ્જાય એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમા અવિજ્જા’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘દુક્ખે અઞ્ઞાણં, દુક્ખસમુદયે અઞ્ઞાણં…પે॰… અવિજ્જાલઙ્ઘી મોહો અકુસલમૂલ’’ન્તિ દુક્ખેઅઞ્ઞાણાદિવિસેસમપેક્ખિત્વા યા અવિજ્જાવિસેસતા વુત્તા, સા અયં અવિજ્જાવિસેસતા અવિજ્જાય વેમત્તતા નામ.

    48.Avijjāti dukkheaññāṇādivisesamanapekkhitvā yā avijjāsāmaññatā vuttā, sā ayaṃ avijjāsāmaññatā avijjāya ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamā avijjā’’ti pucchitvā ‘‘dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ…pe… avijjālaṅghī moho akusalamūla’’nti dukkheaññāṇādivisesamapekkhitvā yā avijjāvisesatā vuttā, sā ayaṃ avijjāvisesatā avijjāya vemattatā nāma.

    વિજ્જાતિ દુક્ખેઞાણાદિવિસેસમનપેક્ખિત્વા યા વિજ્જાસામઞ્ઞતા વુત્તા, સા અયં વિજ્જાસામઞ્ઞતા વિજ્જાય એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમા વિજ્જા’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘દુક્ખે ઞાણં, દુક્ખસમુદયે ઞાણં…પે॰… ધમ્મવિચયસમ્બોજ્ઝઙ્ગો મગ્ગઙ્ગં મગ્ગપરિયાપન્ન’’ન્તિ દુક્ખેઞાણાદિવિસેસમપેક્ખિત્વા યા વિજ્જાવિસેસતા વુત્તા, સા અયં વિજ્જાવિસેસતા વિજ્જાય વેમત્તતા નામ.

    Vijjāti dukkheñāṇādivisesamanapekkhitvā yā vijjāsāmaññatā vuttā, sā ayaṃ vijjāsāmaññatā vijjāya ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamā vijjā’’ti pucchitvā ‘‘dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ…pe… dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpanna’’nti dukkheñāṇādivisesamapekkhitvā yā vijjāvisesatā vuttā, sā ayaṃ vijjāvisesatā vijjāya vemattatā nāma.

    સમાપત્તીતિ સઞ્ઞાસમાપત્યાદિવિસેસં અનપેક્ખિત્વા યા સામઞ્ઞસમાપત્તિતા વુત્તા, સા સામઞ્ઞસમાપત્તિતા સમાપત્તિયા એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમા સમાપત્તી’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘સઞ્ઞાસમાપત્તિ અસઞ્ઞાસમાપત્તિ…પે॰… નિરોધસમાપત્તી’’તિ સઞ્ઞાસમાપત્યાદિવિસેસં અપેક્ખિત્વા યા વિસેસસમાપત્તિતા વુત્તા, સા અયં વિસેસસમાપત્તિતા સમાપત્તિયા વેમત્તતા નામ.

    Samāpattīti saññāsamāpatyādivisesaṃ anapekkhitvā yā sāmaññasamāpattitā vuttā, sā sāmaññasamāpattitā samāpattiyā ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamā samāpattī’’ti pucchitvā ‘‘saññāsamāpatti asaññāsamāpatti…pe… nirodhasamāpattī’’ti saññāsamāpatyādivisesaṃ apekkhitvā yā visesasamāpattitā vuttā, sā ayaṃ visesasamāpattitā samāpattiyā vemattatā nāma.

    ઝાયીતિ સેક્ખઝાયીઆદિવિસેસં અનપેક્ખિત્વા યા ઝાયીસામઞ્ઞતા વુત્તા, સા ઝાયીસામઞ્ઞતા ઝાયિનો એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમો ઝાયી’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘અત્થિ સેક્ખો ઝાયી, અત્થિ અસેક્ખો ઝાયી…પે॰… પઞ્ઞુત્તરો ઝાયી’’તિ સેક્ખઝાયીઅસેક્ખઝાયીઆદિવિસેસમપેક્ખિત્વા યા ઝાયીવિસેસતા વુત્તા, સા અયં ઝાયીવિસેસતા ઝાયિનો વેમત્તતા નામ.

    Jhāyīti sekkhajhāyīādivisesaṃ anapekkhitvā yā jhāyīsāmaññatā vuttā, sā jhāyīsāmaññatā jhāyino ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamo jhāyī’’ti pucchitvā ‘‘atthi sekkho jhāyī, atthi asekkho jhāyī…pe… paññuttaro jhāyī’’ti sekkhajhāyīasekkhajhāyīādivisesamapekkhitvā yā jhāyīvisesatā vuttā, sā ayaṃ jhāyīvisesatā jhāyino vemattatā nāma.

    સમાધીતિ સરણસમાધ્યાદિવિસેસમનપેક્ખિત્વા યા સમાધિસામઞ્ઞતા વુત્તા, સા અયં સમાધિસામઞ્ઞતા સમાધિનો એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમો સમાધી’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘સરણો સમાધિ, અરણો સમાધિ…પે॰… મિચ્છાસમાધિ, સમ્માસમાધી’’તિ સરણસમાધ્યાદિવિસેસમપેક્ખિત્વા યા સમાધિવિસેસતા વુત્તા, સા અયં સમાધિવિસેસતા સમાધિનો વેમત્તતા નામ.

    Samādhīti saraṇasamādhyādivisesamanapekkhitvā yā samādhisāmaññatā vuttā, sā ayaṃ samādhisāmaññatā samādhino ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamo samādhī’’ti pucchitvā ‘‘saraṇo samādhi, araṇo samādhi…pe… micchāsamādhi, sammāsamādhī’’ti saraṇasamādhyādivisesamapekkhitvā yā samādhivisesatā vuttā, sā ayaṃ samādhivisesatā samādhino vemattatā nāma.

    પટિપદાતિ આગાળ્હપટિપદાદિવિસેસમનપેક્ખિત્વા યા પટિપદાસામઞ્ઞતા વુત્તા, અયં પટિપદાસામઞ્ઞતા પટિપદાય એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમા પટિપદા’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘આગાળ્હપટિપદા, નિજ્ઝામપટિપદા…પે॰… સુખા પટિપદા ખિપ્પાભિઞ્ઞા’’તિ આગાળ્હપટિપદાદિવિસેસમપેક્ખિત્વા યા પટિપદાવિસેસતા વુત્તા, સા અયં પટિપદાવિસેસતા પટિપદાય વેમત્તતા નામ.

    Paṭipadāti āgāḷhapaṭipadādivisesamanapekkhitvā yā paṭipadāsāmaññatā vuttā, ayaṃ paṭipadāsāmaññatā paṭipadāya ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamā paṭipadā’’ti pucchitvā ‘‘āgāḷhapaṭipadā, nijjhāmapaṭipadā…pe… sukhā paṭipadā khippābhiññā’’ti āgāḷhapaṭipadādivisesamapekkhitvā yā paṭipadāvisesatā vuttā, sā ayaṃ paṭipadāvisesatā paṭipadāya vemattatā nāma.

    કાયોતિ નામકાયાદિવિસેસમનપેક્ખિત્વા યા કાયસામઞ્ઞતા વુત્તા, સા અયં કાયસામઞ્ઞતા કાયસ્સ એકત્તતા નામ. ‘‘તત્થ કતમો કાયો’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘નામકાયો રૂપકાયો…પે॰… અયં નામકાયો’’તિ નામકાયાદિવિસેસમપેક્ખિત્વા યા કાયવિસેસતા વુત્તા, સા અયં કાયવિસેસતા કાયસ્સ વેમત્તતા નામાતિ યોજના કાતબ્બા. પદત્થાદિકો વિસેસો અટ્ઠકથાયં (નેત્તિ॰ અટ્ઠ॰ ૪૭) વિત્થારતો વુત્તો.

    Kāyoti nāmakāyādivisesamanapekkhitvā yā kāyasāmaññatā vuttā, sā ayaṃ kāyasāmaññatā kāyassa ekattatā nāma. ‘‘Tattha katamo kāyo’’ti pucchitvā ‘‘nāmakāyo rūpakāyo…pe… ayaṃ nāmakāyo’’ti nāmakāyādivisesamapekkhitvā yā kāyavisesatā vuttā, sā ayaṃ kāyavisesatā kāyassa vemattatā nāmāti yojanā kātabbā. Padatthādiko viseso aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 47) vitthārato vutto.

    વુત્તપ્પકારસ્સ દુક્ખસમુદયાદિકસ્સ ધમ્મસ્સ એકત્તતાદિલક્ખણં નિગમનવસેન દસ્સેતું ‘‘એવં યો ધમ્મો’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ એવન્તિ ઇમિના મયા વુત્તેન ‘‘દુક્ખન્તિ એકત્તતા. તત્થ કતમં દુક્ખં? જાતિ દુક્ખા, જરા દુક્ખા’’તિઆદિવચનેન. યો ધમ્મોતિ યો કોચિ જાતિજરાબ્યાધ્યાદિવિસેસધમ્મો. યસ્સ ધમ્મસ્સાતિ તતો જાતિઆદિવિસેસધમ્મતો અઞ્ઞસ્સ જરાદિવિસેસધમ્મસ્સ. સમાનભાવોતિ જાતિઆદિવિસેસધમ્મેન જરાદિવિસેસધમ્મસ્સ દુક્ખભાવેન સમાનભાવો. તસ્સ ધમ્મસ્સાતિ જરાદિવિસેસધમ્મસ્સ. એકત્તતાયાતિ દુક્ખસમુદયતાદિસમાનતાય દુક્ખસમુદયાદિભાવાનં એકીભાવેન. એકીભવતીતિ જાતિઆદિવિસેસભેદેન અનેકોપિ ‘‘દુક્ખસમુદયો’’તિઆદિના એકસદ્દાભિધેય્યતાય એકીભવતિ. યેન યેન વા પન વિલક્ખણો, તેન તેન વેમત્તં ગચ્છતિ. યસ્સ જાતિઆદિધમ્મસ્સ યેન યેન અભિનિબ્બત્તનપરિપાચનાદિસભાવેન યો જાતિઆદિધમ્મો જરાદિધમ્મેન વિલક્ખણો વિસદિસો હોતિ, તસ્સ જાતિઆદિધમ્મસ્સ તેન તેન અભિનિબ્બત્તનપરિપાચનાદિસભાવેન સો જાતિઆદિધમ્મો જરાદિધમ્મેન વેમત્તતં વિસદિસત્તં ગચ્છતિ, દુક્ખસમુદયાદિભાવેન સમાનોપિ જાતિઆદિધમ્મો જરાદિધમ્મસ્સ વિસિટ્ઠતં ગચ્છતીતિ અત્થો દટ્ઠબ્બો.

    Vuttappakārassa dukkhasamudayādikassa dhammassa ekattatādilakkhaṇaṃ nigamanavasena dassetuṃ ‘‘evaṃ yo dhammo’’tiādi vuttaṃ. Tattha evanti iminā mayā vuttena ‘‘dukkhanti ekattatā. Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Jāti dukkhā, jarā dukkhā’’tiādivacanena. Yo dhammoti yo koci jātijarābyādhyādivisesadhammo. Yassa dhammassāti tato jātiādivisesadhammato aññassa jarādivisesadhammassa. Samānabhāvoti jātiādivisesadhammena jarādivisesadhammassa dukkhabhāvena samānabhāvo. Tassa dhammassāti jarādivisesadhammassa. Ekattatāyāti dukkhasamudayatādisamānatāya dukkhasamudayādibhāvānaṃ ekībhāvena. Ekībhavatīti jātiādivisesabhedena anekopi ‘‘dukkhasamudayo’’tiādinā ekasaddābhidheyyatāya ekībhavati. Yena yena vā pana vilakkhaṇo, tena tena vemattaṃ gacchati. Yassa jātiādidhammassa yena yena abhinibbattanaparipācanādisabhāvena yo jātiādidhammo jarādidhammena vilakkhaṇo visadiso hoti, tassa jātiādidhammassa tena tena abhinibbattanaparipācanādisabhāvena so jātiādidhammo jarādidhammena vemattataṃ visadisattaṃ gacchati, dukkhasamudayādibhāvena samānopi jātiādidhammo jarādidhammassa visiṭṭhataṃ gacchatīti attho daṭṭhabbo.

    દુક્ખસમુદયાદિધમ્મસ્સ એકત્તવેમત્તતા આચરિયેન વિભત્તા, અમ્હેહિ ચ ઞાતા, ‘‘તાય એકત્તવેમત્તતાય કત્થ પુચ્છિતે સતિ અધિટ્ઠાનં વીમંસિતબ્બ’’ન્તિ પુચ્છિતબ્બત્તા સુત્તાદિકે પુચ્છિતે સતિ વીમંસિતબ્બન્તિ દસ્સેતું ‘‘એવં સુત્તે વા’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ એવં ઇમિના વુત્તપ્પકારેન સુત્તે વા પુચ્છિતે, વેય્યાકરણે વા પુચ્છિતે, ગાથાયં વા પુચ્છિતાયં સતિ અધિટ્ઠાનં વીમંસિતબ્બં. ‘‘કિં વીમંસિતબ્બ’’ન્તિ પુચ્છેય્ય ‘‘એકત્તતાય પુચ્છતિ કિં, ઉદાહુ વેમત્તતાય પુચ્છતિ કિ’’ન્તિ વીમંસિતબ્બન્તિ યોજના. અટ્ઠકથાયં પન – ‘‘ઇદાનિ તાવ એકત્તવેમત્તતાવિસયે નિયોજેત્વા દસ્સેતું ‘સુત્તે વા વેય્યાકરણે વા’તિઆદિ વુત્ત’’ન્તિ (નેત્તિ॰ અટ્ઠ॰ ૪૮) વુત્તં. ‘‘કથં પુચ્છિતં, કથં વિસ્સજ્જિતબ્બ’’ન્તિ વત્તબ્બત્તા ‘‘યદિ એકત્તતાયા’’તિઆદિ વુત્તં. ‘‘તેનાહા’’તિઆદ્યાનુસન્ધ્યાદિકો ચ ‘‘નિયુત્તો અધિટ્ઠાનો હારો’’તિ ઇમસ્સ અનુસન્ધ્યાદિકો ચ વુત્તનયાનુસારેન વેદિતબ્બો.

    Dukkhasamudayādidhammassa ekattavemattatā ācariyena vibhattā, amhehi ca ñātā, ‘‘tāya ekattavemattatāya kattha pucchite sati adhiṭṭhānaṃ vīmaṃsitabba’’nti pucchitabbattā suttādike pucchite sati vīmaṃsitabbanti dassetuṃ ‘‘evaṃ sutte vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha evaṃ iminā vuttappakārena sutte vā pucchite, veyyākaraṇe vā pucchite, gāthāyaṃ vā pucchitāyaṃ sati adhiṭṭhānaṃ vīmaṃsitabbaṃ. ‘‘Kiṃ vīmaṃsitabba’’nti puccheyya ‘‘ekattatāya pucchati kiṃ, udāhu vemattatāya pucchati ki’’nti vīmaṃsitabbanti yojanā. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘idāni tāva ekattavemattatāvisaye niyojetvā dassetuṃ ‘sutte vā veyyākaraṇe vā’tiādi vutta’’nti (netti. aṭṭha. 48) vuttaṃ. ‘‘Kathaṃ pucchitaṃ, kathaṃ vissajjitabba’’nti vattabbattā ‘‘yadi ekattatāyā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tenāhā’’tiādyānusandhyādiko ca ‘‘niyutto adhiṭṭhāno hāro’’ti imassa anusandhyādiko ca vuttanayānusārena veditabbo.

    ઇતિ અધિટ્ઠાનહારવિભઙ્ગે સત્તિબલાનુરૂપા રચિતા

    Iti adhiṭṭhānahāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā

    વિભાવના નિટ્ઠિતા.

    Vibhāvanā niṭṭhitā.

    પણ્ડિતેહિ પન અટ્ઠકથાટીકાનુસારેન ગમ્ભીરત્થો વિત્થારતો વિભજિત્વા ગહેતબ્બોતિ.

    Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusārena gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / નેત્તિપ્પકરણપાળિ • Nettippakaraṇapāḷi / ૧૪. અધિટ્ઠાનહારવિભઙ્ગો • 14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgo

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / નેત્તિપ્પકરણ-અટ્ઠકથા • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ૧૪. અધિટ્ઠાનહારવિભઙ્ગવણ્ણના • 14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ખુદ્દકનિકાય (ટીકા) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / નેત્તિપ્પકરણ-ટીકા • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ૧૪. અધિટ્ઠાનહારવિભઙ્ગવણ્ણના • 14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact