Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੪੨੪] ੮. ਆਦਿਤ੍ਤਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[424] 8. Ādittajātakavaṇṇanā
ਆਦਿਤ੍ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਸਦਿਸਦਾਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਅਸਦਿਸਦਾਨਂ ਮਹਾਗੋવਿਨ੍ਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਤੋ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੨੯੬) વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਦਿਨ੍ਨਦਿવਸਤੋ ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ ‘‘ਆવੁਸੋ, ਕੋਸਲਰਾਜਾ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾવ , ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਸਦਿਸਦਾਨਂ ਅਦਾਸੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰੇ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇ ਦਾਨਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਂ, ਪੋਰਾਣਕਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾવ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਂਸੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Ādittasminti idaṃ satthā jetavane viharanto asadisadānaṃ ārabbha kathesi. Asadisadānaṃ mahāgovindasuttavaṇṇanāto (dī. ni. aṭṭha. 2.296) vitthāretvā kathetabbaṃ. Tassa pana dinnadivasato dutiyadivase dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, kosalarājā vicinitvāva , puññakkhettaṃ ñatvā buddhappamukhassa ariyasaṅghassa asadisadānaṃ adāsī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, rañño vicinitvā anuttare puññakkhette dānapatiṭṭhāpanaṃ, porāṇakapaṇḍitāpi vicinitvāva mahādānaṃ adaṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਸਿવਿਰਟ੍ਠੇ ਰੋਰੁવਨਗਰੇ ਰੋਰੁવਮਹਾਰਾਜਾ ਨਾਮ ਦਸ ਰਾਜਧਮ੍ਮੇ ਅਕੋਪੇਤ੍વਾ ਚਤੂਹਿ ਸਙ੍ਗਹવਤ੍ਥੂਹਿ ਜਨਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤੁਟ੍ਠਾਨੇ ਠਤ੍વਾ ਕਪਣਦ੍ਧਿਕવਨਿਬ੍ਬਕਯਾਚਕਾਦੀਨਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਦ੍ਦવਿਜਯਾ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸੀ ਅਹੋਸਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਞਾਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਦਾਨਗ੍ਗਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਦਾਨਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾ ਲੋਲਸਤ੍ਤਾ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਮਂ ਨ ਹਾਸੇਤਿ, ਅਹਂ ਖੋ ਪਨ ਸੀਲવਨ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾਨਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਦਾਤੁਕਾਮੋ, ਤੇ ਚ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਦੇਸੇ વਸਨ੍ਤਿ, ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਤੇ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਆਨੇਸ੍ਸਤਿ, ਕਂ ਪੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਦੇવਿਯਾ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਾ ਆਹ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦਾਤਬ੍ਬਦਾਨਬਲੇਨ ਸੀਲਬਲੇਨ ਸਚ੍ਚਬਲੇਨ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਆਗਤਕਾਲੇ ਸਬ੍ਬਪਰਿਕ੍ਖਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਕਲਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਨਗਰੇ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਸਯਮ੍ਪਿ ਸਪਰਿਜਨੋ ਉਪੋਸਥਙ੍ਗਾਨਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸੁਮਨਪੁਪ੍ਫਪੁਣ੍ਣਂ ਸੁવਣ੍ਣਸਮੁਗ੍ਗਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਠਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਾਨਿ ਪਥવਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਪਾਚੀਨਦਿਸਾਭਿਮੁਖੋ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਪਾਚੀਨਦਿਸਾਯ ਅਰਹਨ੍ਤੇ વਨ੍ਦਾਮਿ, ਸਚੇ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕੋਚਿ ਗੁਣੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਮ੍ਹੇਸੁ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਕਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤ ਪੁਪ੍ਫਮੁਟ੍ਠਿਯੋ ਖਿਪਿ। ਪਾਚੀਨਦਿਸਾਯ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਨਾਗਮਿਂਸੁ। ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਦਕ੍ਖਿਣਦਿਸਂ ਨਮਸ੍ਸਿ, ਤਤੋਪਿ ਨਾਗਤਾ। ਤਤਿਯਦਿવਸੇ ਪਚ੍ਛਿਮਦਿਸਂ ਨਮਸ੍ਸਿ, ਤਤੋਪਿ ਨਾਗਤਾ। ਚਤੁਤ੍ਥਦਿવਸੇ ਉਤ੍ਤਰਦਿਸਂ ਨਮਸ੍ਸਿ, ਨਮਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ‘‘ਉਤ੍ਤਰਹਿਮવਨ੍ਤਪਦੇਸવਾਸਿਨੋ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤ ਪੁਪ੍ਫਮੁਟ੍ਠਿਯੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਨ੍ਦਮੂਲਕਪਬ੍ਭਾਰੇ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸਤਾਨਂ ਉਪਰਿ ਪਤਿਂਸੁ।
Atīte siviraṭṭhe roruvanagare roruvamahārājā nāma dasa rājadhamme akopetvā catūhi saṅgahavatthūhi janaṃ saṅgaṇhanto mahājanassa mātāpituṭṭhāne ṭhatvā kapaṇaddhikavanibbakayācakādīnaṃ mahādānaṃ pavattesi. Tassa samuddavijayā nāma aggamahesī ahosi paṇḍitā ñāṇasampannā. So ekadivasaṃ dānaggaṃ olokento ‘‘mayhaṃ dānaṃ dussīlā lolasattā bhuñjanti, taṃ maṃ na hāseti, ahaṃ kho pana sīlavantānaṃ aggadakkhiṇeyyānaṃ paccekabuddhānaṃ dātukāmo, te ca himavantapadese vasanti, ko nu kho te nimantetvā ānessati, kaṃ pesessāmī’’ti cintetvā tamatthaṃ deviyā ārocesi. Atha naṃ sā āha ‘‘mahārāja, mā cintayittha, amhākaṃ dātabbadānabalena sīlabalena saccabalena pupphāni pesetvā paccekabuddhe nimantetvā tesaṃ āgatakāle sabbaparikkhārasampannadānaṃ dassāmā’’ti. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ‘‘sakalanagaravāsino sīlaṃ samādiyantū’’ti nagare bheriṃ carāpetvā sayampi saparijano uposathaṅgāni adhiṭṭhāya mahādānaṃ pavattetvā sumanapupphapuṇṇaṃ suvaṇṇasamuggaṃ gāhāpetvā pāsādā oruyha rājaṅgaṇe ṭhatvā pañcaṅgāni pathaviyaṃ patiṭṭhāpetvā pācīnadisābhimukho vanditvā ‘‘pācīnadisāya arahante vandāmi, sace amhākaṃ koci guṇo atthi, amhesu anukampaṃ katvā amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vatvā satta pupphamuṭṭhiyo khipi. Pācīnadisāya paccekabuddhānaṃ abhāvena punadivase nāgamiṃsu. Dutiyadivase dakkhiṇadisaṃ namassi, tatopi nāgatā. Tatiyadivase pacchimadisaṃ namassi, tatopi nāgatā. Catutthadivase uttaradisaṃ namassi, namassitvā ca pana ‘‘uttarahimavantapadesavāsino paccekabuddhā amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhantū’’ti satta pupphamuṭṭhiyo vissajjesi. Pupphāni gantvā nandamūlakapabbhāre pañcannaṃ paccekabuddhasatānaṃ upari patiṃsu.
ਤੇ ਆવਜ੍ਜਮਾਨਾ ਰਞ੍ਞਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਸਤ੍ਤ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਾਰਿਸਾ, ਰਾਜਾ વੋ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ વਦਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਤ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਦ੍વਾਰੇ ਓਤਰਿਂਸੁ। ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਰਾਜਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤੋ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪੁਨਦਿવਸਤ੍ਥਾਯ ਪੁਨਦਿવਸਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਏવਂ ਛ ਦਿવਸੇ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਸਬ੍ਬਪਰਿਕ੍ਖਾਰਦਾਨਂ ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਰਤਨਖਚਿਤਾਨਿ ਮਞ੍ਚਪੀਠਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਤਿਚੀવਰਾਦਿਕੇ ਸਬ੍ਬਸਮਣਪਰਿਭੋਗੇ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਯਂ ਇਮੇ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਦੇਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਰਾਜਾ ਚ ਦੇવੀ ਚ ਉਭੋਪਿ ਨਮਸ੍ਸਮਾਨਾ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਅਥ ਨੇਸਂ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰੋ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Te āvajjamānā raññā attano nimantitabhāvaṃ ñatvā punadivase satta paccekabuddhe āmantetvā ‘‘mārisā, rājā vo nimanteti, tassa saṅgahaṃ karothā’’ti vadiṃsu. Satta paccekabuddhā ākāsenāgantvā rājadvāre otariṃsu. Te disvā rājā somanassajāto vanditvā pāsādaṃ āropetvā mahantaṃ sakkāraṃ katvā dānaṃ datvā bhattakiccapariyosāne punadivasatthāya punadivasatthāyāti evaṃ cha divase nimantetvā sattame divase sabbaparikkhāradānaṃ sajjetvā sattaratanakhacitāni mañcapīṭhādīni paññapetvā ticīvarādike sabbasamaṇaparibhoge sattannaṃ paccekabuddhānaṃ santike ṭhapetvā ‘‘mayaṃ ime parikkhāre tumhākaṃ demā’’ti vatvā tesaṃ bhattakiccapariyosāne rājā ca devī ca ubhopi namassamānā aṭṭhaṃsu. Atha nesaṃ anumodanaṃ karonto saṅghatthero dve gāthā abhāsi –
੬੯.
69.
‘‘ਆਦਿਤ੍ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਗਾਰਸ੍ਮਿਂ, ਯਂ ਨੀਹਰਤਿ ਭਾਜਨਂ।
‘‘Ādittasmiṃ agārasmiṃ, yaṃ nīharati bhājanaṃ;
ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥਾਯ, ਨੋ ਚ ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਡਯ੍ਹਤਿ॥
Taṃ tassa hoti atthāya, no ca yaṃ tattha ḍayhati.
੭੦.
70.
‘‘ਏવਮਾਦੀਪਿਤੋ ਲੋਕੋ, ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਚ।
‘‘Evamādīpito loko, jarāya maraṇena ca;
ਨੀਹਰੇਥੇવ ਦਾਨੇਨ, ਦਿਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ ਸੁਨੀਹਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Nīharetheva dānena, dinnaṃ hoti sunīhata’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਤ੍ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਤਙ੍ਖਣੇ ਪਜ੍ਜਲਿਤੇ। ਭਾਜਨਨ੍ਤਿ ਉਪਕਰਣਂ। ਨੋ ਚ ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਡਯ੍ਹਤੀਤਿ ਯਂ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਡਯ੍ਹਤਿ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਤਿਣਸਨ੍ਥਾਰੋਪਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਪਕਰਣਮੇવ ਹੋਤਿ। ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਚਾਤਿ ਦੇਸਨਾਸੀਸਮੇਤਂ, ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨੇਸ ਏਕਾਦਸਹਿ ਅਗ੍ਗੀਹਿ ਆਦੀਪਿਤੋ ਨਾਮ। ਨੀਹਰੇਥੇવਾਤਿ ਤਤੋ ਏਕਾਦਸਤਿ ਅਗ੍ਗੀਹਿ ਪਜ੍ਜਲਿਤਲੋਕਾ ਦਸવਿਧਦਾਨવਤ੍ਥੁਭੇਦਂ ਤਂ ਤਂ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਦਾਨਂ ਚੇਤਨਾਯ ਨਿਕ੍ਕਡ੍ਢੇਥੇવ। ਦਿਨ੍ਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਬਹੁਂ વਾ ਯਂ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਤਦੇવ ਸੁਨੀਹਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ।
Tattha ādittasminti taṅkhaṇe pajjalite. Bhājananti upakaraṇaṃ. No ca yaṃ tattha ḍayhatīti yaṃ pana tattha ḍayhati, antamaso tiṇasanthāropi, sabbaṃ tassa anupakaraṇameva hoti. Jarāya maraṇena cāti desanāsīsametaṃ, atthato panesa ekādasahi aggīhi ādīpito nāma. Nīharethevāti tato ekādasati aggīhi pajjalitalokā dasavidhadānavatthubhedaṃ taṃ taṃ parikkhāradānaṃ cetanāya nikkaḍḍhetheva. Dinnaṃ hotīti appaṃ vā bahuṃ vā yaṃ dinnaṃ, tadeva sunīhataṃ nāma hotīti.
ਏવਂ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰੋ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੋਹਿ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਓવਾਦਂ ਦਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਕਣ੍ਣਿਕਂ ਦ੍વਿਧਾ ਕਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਨ੍ਦਮੂਲਕਪਬ੍ਭਾਰੇਯੇવ ਓਤਰਿ। ਤਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋਪਿ ਤੇਨੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਨਨ੍ਦਮੂਲਕਪਬ੍ਭਾਰੇਯੇવ ਓਤਰਿ। ਰਞ੍ਞੋ ਚ ਦੇવਿਯਾ ਚ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਪੀਤਿਯਾ ਪੁਣ੍ਣਂ ਅਹੋਸਿ। ਏવਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਗਤੇ ਅવਸੇਸਾਪਿ –
Evaṃ saṅghatthero anumodanaṃ katvā ‘‘appamatto hohi, mahārājā’’ti rañño ovādaṃ datvā ākāse uppatitvā pāsādakaṇṇikaṃ dvidhā katvā gantvā nandamūlakapabbhāreyeva otari. Tassa dinnaparikkhāropi teneva saddhiṃ uppatitvā nandamūlakapabbhāreyeva otari. Rañño ca deviyā ca sakalasarīraṃ pītiyā puṇṇaṃ ahosi. Evaṃ tasmiṃ gate avasesāpi –
੭੧.
71.
‘‘ਯੋ ਧਮ੍ਮਲਦ੍ਧਸ੍ਸ ਦਦਾਤਿ ਦਾਨਂ, ਉਟ੍ਠਾਨવੀਰਿਯਾਧਿਗਤਸ੍ਸ ਜਨ੍ਤੁ।
‘‘Yo dhammaladdhassa dadāti dānaṃ, uṭṭhānavīriyādhigatassa jantu;
ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਸੋ વੇਤਰਣਿਂ ਯਮਸ੍ਸ, ਦਿਬ੍ਬਾਨਿ ਠਾਨਾਨਿ ਉਪੇਤਿ ਮਚ੍ਚੋ॥
Atikkamma so vetaraṇiṃ yamassa, dibbāni ṭhānāni upeti macco.
੭੨.
72.
‘‘ਦਾਨਞ੍ਚ ਯੁਦ੍ਧਞ੍ਚ ਸਮਾਨਮਾਹੁ, ਅਪ੍ਪਾਪਿ ਸਨ੍ਤਾ ਬਹੁਕੇ ਜਿਨਨ੍ਤਿ।
‘‘Dānañca yuddhañca samānamāhu, appāpi santā bahuke jinanti;
ਅਪ੍ਪਮ੍ਪਿ ਚੇ ਸਦ੍ਦਹਾਨੋ ਦਦਾਤਿ, ਤੇਨੇવ ਸੋ ਹੋਤਿ ਸੁਖੀ ਪਰਤ੍ਥ॥
Appampi ce saddahāno dadāti, teneva so hoti sukhī parattha.
੭੩.
73.
‘‘વਿਚੇਯ੍ਯ ਦਾਨਂ ਸੁਗਤਪ੍ਪਸਤ੍ਥਂ, ਯੇ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾ ਇਧ ਜੀવਲੋਕੇ।
‘‘Viceyya dānaṃ sugatappasatthaṃ, ye dakkhiṇeyyā idha jīvaloke;
ਏਤੇਸੁ ਦਿਨ੍ਨਾਨਿ ਮਹਪ੍ਫਲਾਨਿ, ਬੀਜਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਯਥਾ ਸੁਖੇਤ੍ਤੇ॥
Etesu dinnāni mahapphalāni, bījāni vuttāni yathā sukhette.
੭੪.
74.
‘‘ਯੋ ਪਾਣਭੂਤਾਨਿ ਅਹੇਠਯਂ ਚਰਂ, ਪਰੂਪવਾਦਾ ਨ ਕਰੋਤਿ ਪਾਪਂ।
‘‘Yo pāṇabhūtāni aheṭhayaṃ caraṃ, parūpavādā na karoti pāpaṃ;
ਭੀਰੁਂ ਪਸਂਸਨ੍ਤਿ ਨ ਤਤ੍ਥ ਸੂਰਂ, ਭਯਾ ਹਿ ਸਨ੍ਤੋ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਪਾਪਂ॥
Bhīruṃ pasaṃsanti na tattha sūraṃ, bhayā hi santo na karonti pāpaṃ.
੭੫.
75.
‘‘ਹੀਨੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ, ਖਤ੍ਤਿਯੇ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ।
‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;
ਮਜ੍ਝਿਮੇਨ ਚ ਦੇવਤ੍ਤਂ, ਉਤ੍ਤਮੇਨ વਿਸੁਜ੍ਝਤਿ॥
Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhati.
੭੬.
76.
‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਹਿ ਦਾਨਂ ਬਹੁਧਾ ਪਸਤ੍ਥਂ, ਦਾਨਾ ਚ ਖੋ ਧਮ੍ਮਪਦਂવ ਸੇਯ੍ਯੋ।
‘‘Addhā hi dānaṃ bahudhā pasatthaṃ, dānā ca kho dhammapadaṃva seyyo;
ਪੁਬ੍ਬੇવ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬਤਰੇવ ਸਨ੍ਤੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવਜ੍ਝਗਮੁਂ ਸਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ॥ –
Pubbeva hi pubbatareva santo, nibbānamevajjhagamuṃ sapaññā’’ti. –
ਏવਮੇਕੇਕਾਯ ਗਾਥਾਯ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਤ੍વਾ ਤਥੇવ ਅਗਮਿਂਸੁ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਹਿ।
Evamekekāya gāthāya anumodanaṃ katvā tatheva agamiṃsu saddhiṃ parikkhārehi.
ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਲਦ੍ਧਸ੍ਸਾਤਿ ਖੀਣਾਸવਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਸੁਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕਯੋਗਾવਚਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਲਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਲਦ੍ਧੋ ਨਾਮ। ਸ੍વੇવ ਉਟ੍ਠਾਨવੀਰਿਯੇਨ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਉਟ੍ਠਾਨવੀਰਿਯਾਧਿਗਤੋ ਨਾਮ। ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਯੋ ਜਨ੍ਤੁ ਦਦਾਤਿ ਦਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ વੀਰਿਯੇਨ ਅਧਿਗਤਸ੍ਸ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਯੋ ਜਨ੍ਤੁ ਸੀਲવਨ੍ਤੇਸੁ ਦਾਨਂ ਦਦਾਤੀਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਪਯੋਗਤ੍ਥੇ વਾ ਸਾਮਿવਚਨਂ ਕਤ੍વਾਪੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। વੇਤਰਣਿਨ੍ਤਿ ਦੇਸਨਾਸੀਸਮੇਤਂ, ਅਟ੍ਠ ਮਹਾਨਿਰਯੇ ਸੋਲ਼ਸ ਚ ਉਸ੍ਸਦੇ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿਬ੍ਬਾਨਿ ਠਾਨਾਨਿ ਉਪੇਤੀਤਿ ਦੇવਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।
Tattha dhammaladdhassāti khīṇāsavaṃ ādiṃ katvā yāva sukkhavipassakayogāvacaro puggalo dhammassa laddhattā dhammaladdho nāma. Sveva uṭṭhānavīriyena tassa dhammassa adhigatattā uṭṭhānavīriyādhigato nāma. Tassa puggalassa yo jantu dadāti dānanti attho, dhammena laddhassa uṭṭhānasaṅkhātena vīriyena adhigatassa deyyadhammassa aggaṃ gahetvā yo jantu sīlavantesu dānaṃ dadātītipi attho. Upayogatthe vā sāmivacanaṃ katvāpettha attho veditabbo. Vetaraṇinti desanāsīsametaṃ, aṭṭha mahāniraye soḷasa ca ussade atikkamitvāti attho. Dibbāni ṭhānāni upetīti devaloke uppajjati.
ਸਮਾਨਮਾਹੂਤਿ ਸਦਿਸਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਖਯਭੀਰੁਕਸ੍ਸ ਹਿ ਦਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਭਯਭੀਰੁਕਸ੍ਸ ਯੁਦ੍ਧਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਜੀવਿਤੇ ਆਲਯਂ વਿਜਹਿਤ੍વਾ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤੋવ ਯੁਜ੍ਝਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਭੋਗੇਸੁ ਆਲਯਂ વਿਜਹਿਤ੍વਾ ਦਾਯਕੋ ਦਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਤੇਨੇવ ਤਂ ਉਭਯਂ ‘‘ਸਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਪ੍ਪਾਪਿ ਸਨ੍ਤਾਤਿ ਥੋਕਾਪਿ ਸਮਾਨਾ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਜੀવਿਤਾ ਬਹੁਕੇ ਜਿਨਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਅਪ੍ਪਾਪਿ ਮੁਞ੍ਚਚੇਤਨਾ ਬਹੁਮ੍ਪਿ ਮਚ੍ਛੇਰਚਿਤ੍ਤਂ ਲੋਭਾਦਿਂ વਾ ਕਿਲੇਸਗਹਨਂ ਜਿਨਾਤਿ। ਅਪ੍ਪਮ੍ਪਿ ਚੇਤਿ ਥੋਕਮ੍ਪਿ ਚੇ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ ਫਲਞ੍ਚ ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੋ ਦੇਤਿ। ਤੇਨੇવ ਸੋਤਿ ਤੇਨ ਪਰਿਤ੍ਤਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮવਤ੍ਥੁਕੇਨ ਪਰਿਤ੍ਤਕੇਨਾਪਿ ਚਾਗੇਨ ਸੋ ਪਰਤ੍ਥ ਸੁਖੀ ਹੋਤਿ, ਮਹਾਰਾਜਾਤਿ।
Samānamāhūti sadisaṃ vadanti. Khayabhīrukassa hi dānaṃ natthi, bhayabhīrukassa yuddhaṃ natthi. Jīvite ālayaṃ vijahitvā yujjantova yujjhituṃ sakkoti, bhogesu ālayaṃ vijahitvā dāyako dātuṃ sakkoti, teneva taṃ ubhayaṃ ‘‘samāna’’nti vadanti. Appāpi santāti thokāpi samānā pariccattajīvitā bahuke jinanti, evameva appāpi muñcacetanā bahumpi maccheracittaṃ lobhādiṃ vā kilesagahanaṃ jināti. Appampi ceti thokampi ce deyyadhammaṃ kammañca phalañca saddahanto deti. Teneva soti tena parittadeyyadhammavatthukena parittakenāpi cāgena so parattha sukhī hoti, mahārājāti.
વਿਚੇਯ੍ਯ ਦਾਨਨ੍ਤਿ ਦਕ੍ਖਿਣਞ੍ਚ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਞ੍ਚ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਦਾਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ વਾ ਤਂ વਾ ਅਦਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਂ ਪਣੀਤਂ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ ਦਦਨ੍ਤੋ ਦਕ੍ਖਿਣਂ વਿਚਿਨਾਤਿ ਨਾਮ, ਯੇਸਂ ਤੇਸਂ વਾ ਅਦਤ੍વਾ ਸੀਲਾਦਿਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਦਦਨ੍ਤੋ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਂ વਿਚਿਨਾਤਿ ਨਾਮ। ਸੁਗਤਪ੍ਪਸਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਦਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਪਸਤ੍ਥਂ। ਤਤ੍ਥ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯવਿਚਿਨਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾਤਿ ਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ।
Viceyya dānanti dakkhiṇañca dakkhiṇeyyañca vicinitvā dinnadānaṃ. Tattha yaṃ vā taṃ vā adatvā aggaṃ paṇītaṃ deyyadhammaṃ vicinitvā dadanto dakkhiṇaṃ vicināti nāma, yesaṃ tesaṃ vā adatvā sīlādiguṇasampanne vicinitvā tesaṃ dadanto dakkhiṇeyyaṃ vicināti nāma. Sugatappasatthanti evarūpaṃ dānaṃ buddhehi pasatthaṃ. Tattha dakkhiṇeyyavicinanaṃ dassetuṃ ‘‘ye dakkhiṇeyyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dakkhiṇeyyāti dakkhiṇāya anucchavikā buddhādayo.
ਪਾਣਭੂਤਾਨੀਤਿ ਪਾਣਸਙ੍ਖਾਤਾਨਿ ਭੂਤਾਨਿ। ਅਹੇਠਯਂ ਚਰਨ੍ਤਿ ਕਾਰੁਞ੍ਞੇਨ ਅવਿਹੇਠਯਨ੍ਤੋ ਚਰਮਾਨੋ। ਪਰੂਪવਾਦਾਤਿ ਪਰੂਪવਾਦਭਯੇਨ ਪਾਪਂ ਨ ਕਰੋਤਿ। ਭੀਰੁਨ੍ਤਿ ਉਪવਾਦਭੀਰੁਕਂ। ਨ ਤਤ੍ਥ ਸੂਰਨ੍ਤਿ ਯੋ ਪਨ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਪવਾਦੇ ਸੂਰੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਨਪ੍ਪਸਂਸਨ੍ਤਿ। ਭਯਾ ਹੀਤਿ ਉਪવਾਦਭਯੇਨ ਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਪਾਪਂ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ।
Pāṇabhūtānīti pāṇasaṅkhātāni bhūtāni. Aheṭhayaṃ caranti kāruññena aviheṭhayanto caramāno. Parūpavādāti parūpavādabhayena pāpaṃ na karoti. Bhīrunti upavādabhīrukaṃ. Na tattha sūranti yo pana ayonisomanasikārena tasmiṃ upavāde sūro hoti, taṃ paṇḍitā nappasaṃsanti. Bhayā hīti upavādabhayena hi paṇḍitā pāpaṃ na karonti.
ਹੀਨੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨਾਤਿ ਬਾਹਿਰਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨੇ ਤਾવ ਮੇਥੁਨવਿਰਤਿਸੀਲਮਤ੍ਤਕਂ ਹੀਨਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਨਾਮ, ਤੇਨ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਝਾਨਸ੍ਸ ਉਪਚਾਰਮਤ੍ਤਂ ਮਜ੍ਝਿਮਂ, ਤੇਨ ਦੇવਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਉਤ੍ਤਮਂ, ਤੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ વਿਸੁਜ੍ਝਤਿ ਨਾਮ। ਸਾਸਨੇ ਪਨ ਸੀਲવਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਏਕਂ ਦੇવਨਿਕਾਯਂ ਪਣਿਧਾਯ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਹੀਨਂ ਨਾਮ, ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲਸ੍ਸੇવ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਂ ਮਜ੍ਝਿਮਂ ਨਾਮ, ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੇ ਠਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਮਂ ਨਾਮ।
Hīnena brahmacariyenāti bāhiratitthāyatane tāva methunaviratisīlamattakaṃ hīnaṃ brahmacariyaṃ nāma, tena khattiyakule uppajjati. Jhānassa upacāramattaṃ majjhimaṃ, tena devaloke uppajjati. Aṭṭha samāpattiyo uttamaṃ, tena brahmaloke uppajjanto visujjhati nāma. Sāsane pana sīlavantasseva ekaṃ devanikāyaṃ paṇidhāya brahmacariyaṃ hīnaṃ nāma, parisuddhasīlasseva samāpattinibbattanaṃ majjhimaṃ nāma, parisuddhasīle ṭhatvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattuppatti uttamaṃ nāma.
ਓਸਾਨਗਾਥਾਯ ਅਯਮਤ੍ਥੋ – ਮਹਾਰਾਜ, ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਦਾਨਂ ਬਹੁਧਾ ਪਸਤ੍ਥਂ વਣ੍ਣਿਤਂ, ਦਾਨਤੋ ਪਨ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਙ੍ਖਾਤਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਕੋਟ੍ਠਾਸਭੂਤਂ ਧਮ੍ਮਪਦਮੇવ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਂ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਪੁਬ੍ਬੇવ ਹਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਕਸ੍ਸਪਦਸਬਲਾਦਯੋ ਪੁਬ੍ਬਤਰੇવ વੇਸ੍ਸਭੂਦਸਬਲਾਦਯੋ ਸਨ੍ਤੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਸਪਞ੍ਞਾ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ ਅਜ੍ਝਗਮੁਂ ਅਧਿਗਤਾਤਿ।
Osānagāthāya ayamattho – mahārāja, kiñcāpi ekaṃseneva dānaṃ bahudhā pasatthaṃ vaṇṇitaṃ, dānato pana samathavipassanāsaṅkhātaṃ nibbānasaṅkhātañca dhammakoṭṭhāsabhūtaṃ dhammapadameva uttaritaraṃ. Kiṃkāraṇā? Pubbeva hi imasmiṃ kappe kassapadasabalādayo pubbatareva vessabhūdasabalādayo santo sappurisā sapaññā samathavipassanaṃ bhāvetvā nibbānameva ajjhagamuṃ adhigatāti.
ਏવਂ ਸਤ੍ਤ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਅਨੁਮੋਦਨਾਯ ਰਞ੍ਞੋ ਅਮਤਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਂ વਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਅਪ੍ਪਮਾਦੇਨ ਓવਦਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਗਤਾ। ਰਾਜਾਪਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਯਾ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਯਾવਜੀવਂ ਠਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਸਗ੍ਗਪੁਰਂ ਪੂਰੇਸਿ।
Evaṃ satta paccekabuddhā anumodanāya rañño amatamahānibbānaṃ vaṇṇetvā rājānaṃ appamādena ovaditvā vuttanayeneva attano vasanaṭṭhānameva gatā. Rājāpi saddhiṃ aggamahesiyā dānaṃ datvā yāvajīvaṃ ṭhatvā tato cavitvā saggapuraṃ pūresi.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਏવਂ ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ વਿਚੇਯ੍ਯ ਦਾਨਂ ਅਦਂਸੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਂਸੁ, ਸਮੁਦ੍ਦવਿਜਯਾ ਰਾਹੁਲਮਾਤਾ ਅਹੋਸਿ, ਰੋਰੁવਮਹਾਰਾਜਾ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ pubbepi paṇḍitā viceyya dānaṃ adaṃsū’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā paccekabuddhā parinibbāyiṃsu, samuddavijayā rāhulamātā ahosi, roruvamahārājā pana ahameva ahosi’’nti.
ਆਦਿਤ੍ਤਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਅਟ੍ਠਮਾ।
Ādittajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੪੨੪. ਆਦਿਤ੍ਤਜਾਤਕਂ • 424. Ādittajātakaṃ