Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / སུཏྟནིཔཱཏ-ཨཊྛཀཐཱ • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
༧. ཨགྒིཀབྷཱརདྭཱཛསུཏྟཝཎྞནཱ
7. Aggikabhāradvājasuttavaṇṇanā
ཨེཝཾ མེ སུཏནྟི ཨགྒིཀབྷཱརདྭཱཛསུཏྟཾ, ‘‘ཝསལསུཏྟ’’ནྟིཔི ཝུཙྩཏི། ཀཱ ཨུཔྤཏྟི? བྷགཝཱ སཱཝཏྠིཡཾ ཝིཧརཏི ཛེཏཝནེ ཨནཱཐཔིཎྜིཀསྶ ཨཱརཱམེ། ཀསིབྷཱརདྭཱཛསུཏྟེ ཝུཏྟནཡེན པཙྪཱབྷཏྟཀིཙྩཱཝསཱནེ བུདྡྷཙཀྑུནཱ ལོཀཾ ཝོལོཀེནྟོ ཨགྒིཀབྷཱརདྭཱཛཾ བྲཱཧྨཎཾ སརཎསིཀྑཱཔདཱནཾ ཨུཔནིསྶཡསམྤནྣཾ དིསྭཱ ‘‘ཏཏྠ མཡི གཏེ ཀཐཱ པཝཏྟིསྶཏི, ཏཏོ ཀཐཱཝསཱནེ དྷམྨདེསནཾ སུཏྭཱ ཨེས བྲཱཧྨཎོ སརཎཾ གནྟྭཱ སིཀྑཱཔདཱནི སམཱདིཡིསྶཏཱི’’ཏི ཉཏྭཱ, ཏཏྠ གནྟྭཱ, པཝཏྟཱཡ ཀཐཱཡ བྲཱཧྨཎེན དྷམྨདེསནཾ ཡཱཙིཏོ ཨིམཾ སུཏྟཾ ཨབྷཱསི། ཏཏྠ ‘‘ཨེཝཾ མེ སུཏ’’ནྟིཨཱདིཾ མངྒལསུཏྟཝཎྞནཱཡཾ ཝཎྞཡིསྶཱམ, ‘‘ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ པུབྦཎྷསམཡ’’ནྟིཨཱདི ཀསིབྷཱརདྭཱཛསུཏྟེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཾ།
Evaṃme sutanti aggikabhāradvājasuttaṃ, ‘‘vasalasutta’’ntipi vuccati. Kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Kasibhāradvājasutte vuttanayena pacchābhattakiccāvasāne buddhacakkhunā lokaṃ volokento aggikabhāradvājaṃ brāhmaṇaṃ saraṇasikkhāpadānaṃ upanissayasampannaṃ disvā ‘‘tattha mayi gate kathā pavattissati, tato kathāvasāne dhammadesanaṃ sutvā esa brāhmaṇo saraṇaṃ gantvā sikkhāpadāni samādiyissatī’’ti ñatvā, tattha gantvā, pavattāya kathāya brāhmaṇena dhammadesanaṃ yācito imaṃ suttaṃ abhāsi. Tattha ‘‘evaṃ me suta’’ntiādiṃ maṅgalasuttavaṇṇanāyaṃ vaṇṇayissāma, ‘‘atha kho bhagavā pubbaṇhasamaya’’ntiādi kasibhāradvājasutte vuttanayeneva veditabbaṃ.
ཏེན ཁོ པན སམཡེན ཨགྒིཀབྷཱརདྭཱཛསྶཱཏི ཡཾ ཡཾ ཨཝུཏྟཔུབྦཾ, ཏཾ ཏདེཝ ཝཎྞཡིསྶཱམ། སེཡྻཐིདཾ – སོ ཧི བྲཱཧྨཎོ ཨགྒིཾ ཛུཧཏི པརིཙརཏཱིཏི ཀཏྭཱ ཨགྒིཀོཏི ནཱམེན པཱཀཊོ ཨཧོསི, བྷཱརདྭཱཛོཏི གོཏྟེན། ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨགྒིཀབྷཱརདྭཱཛསྶཱ’’ཏི། ནིཝེསནེཏི གྷརེ། ཏསྶ ཀིར བྲཱཧྨཎསྶ ནིཝེསནདྭཱརེ ཨནྟརཝཱིཐིཡཾ ཨགྒིཧུཏསཱལཱ ཨཧོསི། ཏཏོ ‘‘ནིཝེསནདྭཱརེ’’ཏི ཝཏྟབྦེ ཏསྶཔི པདེསསྶ ནིཝེསནེཡེཝ པརིཡཱཔནྣཏྟཱ ‘‘ནིཝེསནེ’’ཏི ཝུཏྟཾ། སམཱིཔཏྠེ ཝཱ བྷུམྨཝཙནཾ, ནིཝེསནསམཱིཔེཏི ཨཏྠོ། ཨགྒི པཛྫལིཏོ ཧོཏཱིཏི ཨགྒིཡཱདྷཱནེ ཋིཏོ ཨགྒི ཀཏབྦྷུདྡྷརཎོ སམིདྷཱཔཀྑེཔཾ བཱིཛནཝཱཏཉྩ ལབྷིཏྭཱ ཛལིཏོ ཨུདྡྷཾ སམུགྒཏཙྩིསམཱཀུལོ ཧོཏི། ཨཱཧུཏི པགྒཧིཏཱཏི སསཱིསཾ ནྷཱཡིཏྭཱ མཧཏཱ སཀྐཱརེན པཱཡཱསསཔྤིམདྷུཕཱཎིཏཱདཱིནི ཨབྷིསངྑཏཱནི ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ཡཉྷི ཀིཉྩི ཨགྒིམྷི ཛུཧིཏབྦཾ, ཏཾ སབྦཾ ‘‘ཨཱཧུཏཱི’’ཏི ཝུཙྩཏི། སཔདཱནནྟི ཨནུགྷརཾ། བྷགཝཱ ཧི སབྦཛནཱནུགྒཧཏྠཱཡ ཨཱཧཱརསནྟུཊྛིཡཱ ཙ ཨུཙྩནཱིཙཀུལཾ ཨཝོཀྐམྨ པིཎྜཱཡ ཙརཏི། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སཔདཱནཾ པིཎྜཱཡ ཙརམཱནོ’’ཏི།
Tena kho pana samayena aggikabhāradvājassāti yaṃ yaṃ avuttapubbaṃ, taṃ tadeva vaṇṇayissāma. Seyyathidaṃ – so hi brāhmaṇo aggiṃ juhati paricaratīti katvā aggikoti nāmena pākaṭo ahosi, bhāradvājoti gottena. Tasmā vuttaṃ ‘‘aggikabhāradvājassā’’ti. Nivesaneti ghare. Tassa kira brāhmaṇassa nivesanadvāre antaravīthiyaṃ aggihutasālā ahosi. Tato ‘‘nivesanadvāre’’ti vattabbe tassapi padesassa nivesaneyeva pariyāpannattā ‘‘nivesane’’ti vuttaṃ. Samīpatthe vā bhummavacanaṃ, nivesanasamīpeti attho. Aggi pajjalito hotīti aggiyādhāne ṭhito aggi katabbhuddharaṇo samidhāpakkhepaṃ bījanavātañca labhitvā jalito uddhaṃ samuggataccisamākulo hoti. Āhuti paggahitāti sasīsaṃ nhāyitvā mahatā sakkārena pāyāsasappimadhuphāṇitādīni abhisaṅkhatāni hontīti attho. Yañhi kiñci aggimhi juhitabbaṃ, taṃ sabbaṃ ‘‘āhutī’’ti vuccati. Sapadānanti anugharaṃ. Bhagavā hi sabbajanānuggahatthāya āhārasantuṭṭhiyā ca uccanīcakulaṃ avokkamma piṇḍāya carati. Tena vuttaṃ ‘‘sapadānaṃ piṇḍāya caramāno’’ti.
ཨཐ ཀིམཏྠཾ སབྦཱཀཱརསམྤནྣཾ སམནྟཔཱསཱདིཀཾ བྷགཝནྟཾ དིསྭཱ བྲཱཧྨཎསྶ ཙིཏྟཾ ནཔྤསཱིདཏི? ཀསྨཱ ཙ ཨེཝཾ ཕརུསེན ཝཙནེན བྷགཝནྟཾ སམུདཱཙརཏཱིཏི? ཝུཙྩཏེ – ཨཡཾ ཀིར བྲཱཧྨཎོ ‘‘མངྒལཀིཙྩེསུ སམཎདསྶནཾ ཨཝམངྒལ’’ནྟི ཨེཝཾདིཊྛིཀོ, ཏཏོ ‘‘མཧཱབྲཧྨུནོ བྷུཉྫནཝེལཱཡ ཀཱལ༹ཀཎྞཱི མུཎྜཀསམཎཀོ མམ ནིཝེསནཾ ཨུཔསངྐམཏཱི’’ཏི མནྟྭཱ ཙིཏྟཾ ནཔྤསཱདེསི, ཨཉྙདཏྠུ དོསཝསཾཡེཝ ཨགམཱསི། ཨཐ ཀུདྡྷོ ཨནཏྟམནོ ཨནཏྟམནཝཱཙཾ ནིཙྪཱརེསི ‘‘ཏཏྲེཝ མུཎྜཀཱ’’ཏིཨཱདི། ཏཏྲཱཔི ཙ ཡསྨཱ ‘‘མུཎྜོ ཨསུདྡྷོ ཧོཏཱི’’ཏི བྲཱཧྨཎཱནཾ དིཊྛི, ཏསྨཱ ‘‘ཨཡཾ ཨསུདྡྷོ, ཏེན དེཝབྲཱཧྨཎཔཱུཛཀོ ན ཧོཏཱི’’ཏི ཛིགུཙྪནྟོ ‘‘མུཎྜཀཱ’’ཏི ཨཱཧ། མུཎྜཀཏྟཱ ཝཱ ཨུཙྪིཊྛོ ཨེས, ན ཨིམཾ པདེསཾ ཨརཧཏི ཨཱགཙྪིཏུནྟི སམཎོ ཧུཏྭཱཔི ཨཱིདིསཾ ཀཱཡཀིལེསཾ ན ཝཎྞེཏཱིཏི ཙ སམཎབྷཱཝཾ ཛིགུཙྪནྟོ ‘‘སམཎཀཱ’’ཏི ཨཱཧ། ན ཀེཝལཾ དོསཝསེནེཝ, ཝསལེ ཝཱ པབྦཱཛེཏྭཱ ཏེཧི སདྡྷིཾ ཨེཀཏོ སམྦྷོགཔརིབྷོགཀརཎེན པཏིཏོ ཨཡཾ ཝསལཏོཔི པཱཔཏརོཏི ཛིགུཙྪནྟོ ‘‘ཝསལཀཱ’’ཏི ཨཱཧ – ‘‘ཝསལཛཱཏིཀཱནཾ ཝཱ ཨཱཧུཏིདསྶནམཏྟསཝནེན པཱཔཾ ཧོཏཱི’’ཏི མཉྙམཱནོཔི ཨེཝམཱཧ།
Atha kimatthaṃ sabbākārasampannaṃ samantapāsādikaṃ bhagavantaṃ disvā brāhmaṇassa cittaṃ nappasīdati? Kasmā ca evaṃ pharusena vacanena bhagavantaṃ samudācaratīti? Vuccate – ayaṃ kira brāhmaṇo ‘‘maṅgalakiccesu samaṇadassanaṃ avamaṅgala’’nti evaṃdiṭṭhiko, tato ‘‘mahābrahmuno bhuñjanavelāya kāḷakaṇṇī muṇḍakasamaṇako mama nivesanaṃ upasaṅkamatī’’ti mantvā cittaṃ nappasādesi, aññadatthu dosavasaṃyeva agamāsi. Atha kuddho anattamano anattamanavācaṃ nicchāresi ‘‘tatreva muṇḍakā’’tiādi. Tatrāpi ca yasmā ‘‘muṇḍo asuddho hotī’’ti brāhmaṇānaṃ diṭṭhi, tasmā ‘‘ayaṃ asuddho, tena devabrāhmaṇapūjako na hotī’’ti jigucchanto ‘‘muṇḍakā’’ti āha. Muṇḍakattā vā ucchiṭṭho esa, na imaṃ padesaṃ arahati āgacchitunti samaṇo hutvāpi īdisaṃ kāyakilesaṃ na vaṇṇetīti ca samaṇabhāvaṃ jigucchanto ‘‘samaṇakā’’ti āha. Na kevalaṃ dosavaseneva, vasale vā pabbājetvā tehi saddhiṃ ekato sambhogaparibhogakaraṇena patito ayaṃ vasalatopi pāpataroti jigucchanto ‘‘vasalakā’’ti āha – ‘‘vasalajātikānaṃ vā āhutidassanamattasavanena pāpaṃ hotī’’ti maññamānopi evamāha.
བྷགཝཱ ཏཐཱ ཝུཏྟོཔི ཝིཔྤསནྣེནེཝ མུཁཝཎྞེན མདྷུརེན སརེན བྲཱཧྨཎསྶ ཨུཔརི ཨནུཀམྤཱསཱིཏལེན ཙིཏྟེན ཨཏྟནོ སབྦསཏྟེཧི ཨསཱདྷཱརཎཏཱདིབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཛཱནཱསི པན, ཏྭཾ བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི། ཨཐ བྲཱཧྨཎོ བྷགཝཏོ མུཁཔྤསཱདསཱུཙིཏཾ ཏཱདིབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཨནུཀམྤཱསཱིཏལེན ཙིཏྟེན ནིཙྪཱརིཏཾ མདྷུརསྶརཾ སུཏྭཱ ཨམཏེནེཝ ཨབྷིསིཏྟཧདཡོ ཨཏྟམནོ ཝིཔྤསནྣིནྡྲིཡོ ནིཧཏམཱནོ ཧུཏྭཱ ཏཾ ཛཱཏིསབྷཱཝཾ ཝིསཨུགྒིརསདིསཾ སམུདཱཙཱརཝཙནཾ པཧཱཡ ‘‘ནཱུན ཡམཧཾ ཧཱིནཛཙྩཾ ཝསལནྟི པཙྩེམི, ན སོ པརམཏྠཏོ ཝསལོ, ན ཙ ཧཱིནཛཙྩཏཱ ཨེཝ ཝསལཀརཎོ དྷམྨོ’’ཏི མཉྙམཱནོ ‘‘ན ཁྭཱཧཾ, བྷོ གོཏམཱ’’ཏི ཨཱཧ། དྷམྨཏཱ ཧེསཱ, ཡཾ ཧེཏུསམྤནྣོ པཙྩཡཱལཱབྷེན ཕརུསོཔི སམཱནོ ལདྡྷམཏྟེ པཙྩཡེ མུདུཀོ ཧོཏཱིཏི།
Bhagavā tathā vuttopi vippasanneneva mukhavaṇṇena madhurena sarena brāhmaṇassa upari anukampāsītalena cittena attano sabbasattehi asādhāraṇatādibhāvaṃ pakāsento āha ‘‘jānāsi pana, tvaṃ brāhmaṇā’’ti. Atha brāhmaṇo bhagavato mukhappasādasūcitaṃ tādibhāvaṃ ñatvā anukampāsītalena cittena nicchāritaṃ madhurassaraṃ sutvā amateneva abhisittahadayo attamano vippasannindriyo nihatamāno hutvā taṃ jātisabhāvaṃ visauggirasadisaṃ samudācāravacanaṃ pahāya ‘‘nūna yamahaṃ hīnajaccaṃ vasalanti paccemi, na so paramatthato vasalo, na ca hīnajaccatā eva vasalakaraṇo dhammo’’ti maññamāno ‘‘na khvāhaṃ, bho gotamā’’ti āha. Dhammatā hesā, yaṃ hetusampanno paccayālābhena pharusopi samāno laddhamatte paccaye muduko hotīti.
ཏཏྠ སཱདྷཱུཏི ཨཡཾ སདྡོ ཨཱཡཱཙནསམྤཊིཙྪནསམྤཧཾསནསུནྡརདལ༹ྷཱིཀམྨཱདཱིསུ དིསྶཏི། ‘‘སཱདྷུ མེ, བྷནྟེ, བྷགཝཱ སཾཁིཏྟེན དྷམྨཾ དེསེཏཱུ’’ཏིཨཱདཱིསུ (སཾ॰ ནི॰ ༤.༩༥; ཨ॰ ནི॰ ༧.༨༣) ཧི ཨཱཡཱཙནེ། ‘‘སཱདྷུ, བྷནྟེཏི ཁོ སོ བྷིཀྑུ བྷགཝཏོ བྷཱསིཏཾ ཨབྷིནནྡིཏྭཱ ཨནུམོདིཏྭཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ॰ ནི॰ ༣.༨༦) སམྤཊིཙྪནེ། ‘‘སཱདྷུ, སཱདྷུ, སཱརིཔུཏྟཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (དཱི॰ ནི॰ ༣.༣༤༩) སམྤཧཾསནེ།
Tattha sādhūti ayaṃ saddo āyācanasampaṭicchanasampahaṃsanasundaradaḷhīkammādīsu dissati. ‘‘Sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetū’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.95; a. ni. 7.83) hi āyācane. ‘‘Sādhu, bhanteti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā’’tiādīsu (ma. ni. 3.86) sampaṭicchane. ‘‘Sādhu, sādhu, sāriputtā’’tiādīsu (dī. ni. 3.349) sampahaṃsane.
‘‘སཱདྷུ དྷམྨརུཙཱི རཱཛཱ, སཱདྷུ པཉྙཱཎཝཱ ནརོ།
‘‘Sādhu dhammarucī rājā, sādhu paññāṇavā naro;
སཱདྷུ མིཏྟཱནམདྡུབྦྷོ, པཱཔསྶཱཀརཎཾ སུཁ’’ནྟི༎ (ཛཱ॰ ༢.༡༨.༡༠༡) –
Sādhu mittānamaddubbho, pāpassākaraṇaṃ sukha’’nti. (jā. 2.18.101) –
ཨཱདཱིསུ སུནྡརེ། ‘‘ཏཾ སུཎཱཐ, སཱདྷུཀཾ མནསི ཀརོཐཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ (མ॰ ནི॰ ༡.༡) དལ༹ྷཱིཀམྨེ། ཨིདྷ པན ཨཱཡཱཙནེ།
Ādīsu sundare. ‘‘Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karothā’’tiādīsu (ma. ni. 1.1) daḷhīkamme. Idha pana āyācane.
ཏེན ཧཱིཏི ཏསྶཱདྷིཔྤཱཡནིདསྶནཾ, སཙེ ཉཱཏུཀཱམོསཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཀཱརཎཝཙནཾ ཝཱ, ཏསྶ ཡསྨཱ ཉཱཏུཀཱམོསི, ཏསྨཱ, བྲཱཧྨཎ, སུཎཱཧི, སཱདྷུཀཾ མནསི ཀརོཧི, ཏཐཱ ཏེ བྷཱསིསྶཱམི, ཡཐཱ ཏྭཾ ཛཱནིསྶསཱིཏི ཨེཝཾ པརཔདེཧི སདྡྷིཾ སམྦནྡྷོ ཝེདིཏབྦོ། ཏཏྲ ཙ སུཎཱཧཱིཏི སོཏིནྡྲིཡཝིཀྑེཔཝཱརཎཾ, སཱདྷུཀཾ མནསི ཀརོཧཱིཏི མནསིཀཱརེ དལ༹ྷཱིཀམྨནིཡོཛནེན མནིནྡྲིཡཝིཀྑེཔཝཱརཎཾ། པུརིམཉྩེཏྠ བྱཉྫནཝིཔལླཱསགྒཱཧཝཱརཎཾ, པཙྪིམཾ ཨཏྠཝིཔལླཱསགྒཱཧཝཱརཎཾ ། པུརིམེན ཙ དྷམྨསྶཝནེ ནིཡོཛེཏི, པཙྪིམེན སུཏཱནཾ དྷམྨཱནཾ དྷཱརཎཏྠཱུཔཔརིཀྑཱདཱིསུ། པུརིམེན ཙ ‘‘སབྱཉྫནོ ཨཡཾ དྷམྨོ, ཏསྨཱ སཝནཱིཡོ’’ཏི དཱིཔེཏི, པཙྪིམེན ‘‘སཱཏྠོ, ཏསྨཱ མནསི ཀཱཏབྦོ’’ཏི། སཱདྷུཀཔདཾ ཝཱ ཨུབྷཡཔདེཧི ཡོཛེཏྭཱ ‘‘ཡསྨཱ ཨཡཾ དྷམྨོ དྷམྨགམྦྷཱིརོ ཙ དེསནཱགམྦྷཱིརོ ཙ, ཏསྨཱ སུཎཱཧི སཱདྷུཀཾ། ཡསྨཱ ཨཏྠགམྦྷཱིརོ པཊིཝེདྷགམྦྷཱིརོ ཙ, ཏསྨཱ སཱདྷུཀཾ མནསི ཀརོཧཱི’’ཏི ཨེཏམཏྠཾ དཱིཔེནྟོ ཨཱཧ – ‘‘སུཎཱཧི སཱདྷུཀཾ མནསི ཀརོཧཱི’’ཏི།
Tena hīti tassādhippāyanidassanaṃ, sace ñātukāmosīti vuttaṃ hoti. Kāraṇavacanaṃ vā, tassa yasmā ñātukāmosi, tasmā, brāhmaṇa, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, tathā te bhāsissāmi, yathā tvaṃ jānissasīti evaṃ parapadehi saddhiṃ sambandho veditabbo. Tatra ca suṇāhīti sotindriyavikkhepavāraṇaṃ, sādhukaṃ manasi karohīti manasikāre daḷhīkammaniyojanena manindriyavikkhepavāraṇaṃ. Purimañcettha byañjanavipallāsaggāhavāraṇaṃ, pacchimaṃ atthavipallāsaggāhavāraṇaṃ . Purimena ca dhammassavane niyojeti, pacchimena sutānaṃ dhammānaṃ dhāraṇatthūpaparikkhādīsu. Purimena ca ‘‘sabyañjano ayaṃ dhammo, tasmā savanīyo’’ti dīpeti, pacchimena ‘‘sāttho, tasmā manasi kātabbo’’ti. Sādhukapadaṃ vā ubhayapadehi yojetvā ‘‘yasmā ayaṃ dhammo dhammagambhīro ca desanāgambhīro ca, tasmā suṇāhi sādhukaṃ. Yasmā atthagambhīro paṭivedhagambhīro ca, tasmā sādhukaṃ manasi karohī’’ti etamatthaṃ dīpento āha – ‘‘suṇāhi sādhukaṃ manasi karohī’’ti.
ཏཏོ ‘‘ཨེཝཾ གམྦྷཱིརེ ཀཐམཧཾ པཏིཊྛཾ ལབྷིསྶཱམཱི’’ཏི ཝིསཱིདནྟམིཝ ཏཾ བྲཱཧྨཎཾ སམུསྶཱཧེནྟོ ཨཱཧ – ‘‘བྷཱསིསྶཱམཱི’’ཏི། ཏཏྠ ‘‘ཡཐཱ ཏྭཾ ཉསྶསི, ཏཐཱ པརིམཎྜལེཧི པདབྱཉྫནེཧི ཨུཏྟཱནེན ནཡེན བྷཱསིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཝམདྷིཔྤཱཡོ ཝེདིཏབྦོ། ཏཏོ ཨུསྶཱཧཛཱཏོ ཧུཏྭཱ ‘‘ཨེཝཾ བྷོ’’ཏི ཁོ ཨགྒིཀབྷཱརདྭཱཛོ བྲཱཧྨཎོ བྷགཝཏོ པཙྩསྶོསི, སམྤཊིཙྪི པཊིགྒཧེསཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཡཐཱནུསིཊྛཾ ཝཱ པཊིཔཛྫནེན ཨབྷིམུཁོ ཨསྶོསཱིཏི། ཨཐསྶ ‘‘བྷགཝཱ ཨེཏདཝོཙཱ’’ཏི ཨིདཱནི ཝཏྟབྦཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘ཀོདྷནོ ཨུཔནཱཧཱི’’ཏི ཨེཝམཱདིཀཾ།
Tato ‘‘evaṃ gambhīre kathamahaṃ patiṭṭhaṃ labhissāmī’’ti visīdantamiva taṃ brāhmaṇaṃ samussāhento āha – ‘‘bhāsissāmī’’ti. Tattha ‘‘yathā tvaṃ ñassasi, tathā parimaṇḍalehi padabyañjanehi uttānena nayena bhāsissāmī’’ti evamadhippāyo veditabbo. Tato ussāhajāto hutvā ‘‘evaṃ bho’’ti kho aggikabhāradvājo brāhmaṇo bhagavato paccassosi, sampaṭicchi paṭiggahesīti vuttaṃ hoti, yathānusiṭṭhaṃ vā paṭipajjanena abhimukho assosīti. Athassa ‘‘bhagavā etadavocā’’ti idāni vattabbaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘kodhano upanāhī’’ti evamādikaṃ.
༡༡༦. ཏཏྠ ཀོདྷནོཏི ཀུཛ྄ཛྷནསཱིལོ། ཨུཔནཱཧཱིཏི ཏསྶེཝ ཀོདྷསྶ དལ༹ྷཱིཀམྨེན ཨུཔནཱཧེན སམནྣཱགཏོ། པརེསཾ གུཎེ མཀྑེཏི པུཉྪཏཱིཏི མཀྑཱི, པཱཔོ ཙ སོ མཀྑཱི ཙཱཏི པཱཔམཀྑཱི། ཝིཔནྣདིཊྛཱིཏི ཝིནཊྛསམྨཱདིཊྛི, ཝིཔནྣཱཡ ཝཱ ཝིརཱུཔཾ གཏཱཡ དསཝཏྠུཀཱཡ མིཙྪཱདིཊྛིཡཱ སམནྣཱགཏོ། མཱཡཱཝཱིཏི ཨཏྟནི ཝིཛྫམཱནདོསཔཊིཙྪཱདནལཀྑཎཱཡ མཱཡཱཡ སམནྣཱགཏོ། ཏཾ ཛཉྙཱ ཝསལོ ཨིཏཱིཏི ཏཾ ཨེཝརཱུཔཾ པུགྒལཾ ཨེཏེསཾ ཧཱིནདྷམྨཱནཾ ཝསྶནཏོ སིཉྩནཏོ ཨནྭཱསྶཝནཏོ ‘‘ཝསལོ’’ཏི ཛཱནེཡྻཱཏི, ཨེཏེཧི སབྦེཧི བྲཱཧྨཎམཏྠཀེ ཛཱཏོ། ཨཡཉྷི པརམཏྠཏོ ཝསལོ ཨེཝ, ཨཏྟནོ ཧདཡཏུཊྛིམཏྟཾ, ན པརནྟི། ཨེཝམེཏྠ བྷགཝཱ ཨཱདིཔདེནེཝ ཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ ཀོདྷནིགྒཧཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཀོདྷཱདིདྷམྨོ ཧཱིནཔུགྒལོ’’ཏི པུགྒལཱདྷིཊྛཱནཱཡ ཙ དེསནཱཡ ཀོདྷཱདིདྷམྨེ དེསེནྟོ ཨེཀེན ཏཱཝ པརིཡཱཡེན ཝསལཉྩ ཝསལཀརཎེ ཙ དྷམྨེ དེསེསི། ཨེཝཾ དེསེནྟོ ཙ ‘‘ཏྭཾ ཨཧ’’ནྟི པརཝམྦྷནཾ ཨཏྟུཀྐཾསནཉྩ ཨཀཏྭཱ དྷམྨེནེཝ སམེན ཉཱཡེན ཏཾ བྲཱཧྨཎཾ ཝསལབྷཱཝེ, ཨཏྟཱནཉྩ བྲཱཧྨཎབྷཱཝེ ཋཔེསི།
116. Tattha kodhanoti kujjhanasīlo. Upanāhīti tasseva kodhassa daḷhīkammena upanāhena samannāgato. Paresaṃ guṇe makkheti puñchatīti makkhī, pāpo ca so makkhī cāti pāpamakkhī. Vipannadiṭṭhīti vinaṭṭhasammādiṭṭhi, vipannāya vā virūpaṃ gatāya dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā samannāgato. Māyāvīti attani vijjamānadosapaṭicchādanalakkhaṇāya māyāya samannāgato. Taṃ jaññā vasalo itīti taṃ evarūpaṃ puggalaṃ etesaṃ hīnadhammānaṃ vassanato siñcanato anvāssavanato ‘‘vasalo’’ti jāneyyāti, etehi sabbehi brāhmaṇamatthake jāto. Ayañhi paramatthato vasalo eva, attano hadayatuṭṭhimattaṃ, na paranti. Evamettha bhagavā ādipadeneva tassa brāhmaṇassa kodhaniggahaṃ katvā ‘‘kodhādidhammo hīnapuggalo’’ti puggalādhiṭṭhānāya ca desanāya kodhādidhamme desento ekena tāva pariyāyena vasalañca vasalakaraṇe ca dhamme desesi. Evaṃ desento ca ‘‘tvaṃ aha’’nti paravambhanaṃ attukkaṃsanañca akatvā dhammeneva samena ñāyena taṃ brāhmaṇaṃ vasalabhāve, attānañca brāhmaṇabhāve ṭhapesi.
༡༡༧. ཨིདཱནི ཡཱཡཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ དིཊྛི ‘‘ཀདཱཙི པཱཎཱཏིཔཱཏཨདིནྣཱདཱནཱདཱིནི ཀརོནྟོཔི བྲཱཧྨཎོ ཨེཝཱ’’ཏི། ཏཾ དིཊྛིཾ པཊིསེདྷེནྟོ, ཡེ ཙ སཏྟཝིཧིཾསཱདཱིསུ ཨཀུསལདྷམྨེསུ ཏེཧི ཏེཧི སམནྣཱགཏཱ ཨཱདཱིནཝཾ ཨཔསྶནྟཱ ཏེ དྷམྨེ ཨུཔྤཱདེནྟི, ཏེསཾ ‘‘ཧཱིནཱ ཨེཏེ དྷམྨཱ ཝསལཀརཎཱ’’ཏི ཏཏྠ ཨཱདཱིནཝཉྩ དསྶེནྟོ ཨཔརེཧིཔི པརིཡཱཡེཧི ཝསལཉྩ ཝསལཀརཎེ ཙ དྷམྨེ དེསེཏུཾ ‘‘ཨེཀཛཾ ཝཱ དྭིཛཾ ཝཱ’’ཏི ཨེཝམཱདིགཱཐཱཡོ ཨབྷཱསི།
117. Idāni yāyaṃ brāhmaṇānaṃ diṭṭhi ‘‘kadāci pāṇātipātaadinnādānādīni karontopi brāhmaṇo evā’’ti. Taṃ diṭṭhiṃ paṭisedhento, ye ca sattavihiṃsādīsu akusaladhammesu tehi tehi samannāgatā ādīnavaṃ apassantā te dhamme uppādenti, tesaṃ ‘‘hīnā ete dhammā vasalakaraṇā’’ti tattha ādīnavañca dassento aparehipi pariyāyehi vasalañca vasalakaraṇe ca dhamme desetuṃ ‘‘ekajaṃ vā dvijaṃ vā’’ti evamādigāthāyo abhāsi.
ཏཏྠ ཨེཀཛོཏི ཋཔེཏྭཱ ཨཎྜཛཾ ཨཝསེསཡོནིཛོ། སོ ཧི ཨེཀདཱ ཨེཝ ཛཱཡཏི། དྭིཛོཏི ཨཎྜཛོ། སོ ཧི མཱཏུཀུཙྪིཏོ ཨཎྜཀོསཏོ ཙཱཏི དྭིཀྑཏྟུཾ ཛཱཡཏི། ཏཾ ཨེཀཛཾ ཝཱ དྭིཛཾ ཝཱཔི། ཡོདྷ པཱཎནྟི ཡོ ཨིདྷ སཏྟཾ། ཝིཧིཾསཏཱིཏི ཀཱཡདྭཱརིཀཙེཏནཱསམུཊྛིཏེན ཝཱ ཝཙཱིདྭཱརིཀཙེཏནཱསམུཊྛིཏེན ཝཱ པཡོགེན ཛཱིཝིཏཱ ཝོརོཔེཏི། ‘‘པཱཎཱནི ཧིཾསཏཱི’’ཏིཔི པཱཋོ། ཏཏྠ ཨེཀཛཾ ཝཱ དྭིཛཾ ཝཱཏི ཨེཝཾཔབྷེདཱནི ཡོདྷ པཱཎཱནི ཧིཾསཏཱིཏི ཨེཝཾ སམྦནྡྷོ ཝེདིཏབྦོ། ཡསྶ པཱཎེ དཡཱ ནཏྠཱིཏི ཨེཏེན མནསཱ ཨནུཀམྤཱཡ ཨབྷཱཝཾ ཨཱཧ། སེསམེཏྠ ཝུཏྟནཡམེཝ། ཨིཏོ པརཱསུ ཙ གཱཐཱསུ, ཡཏོ ཨེཏྟཀམྤི ཨཝཏྭཱ ཨིཏོ པརཾ ཨུཏྟཱནཏྠཱནི པདཱནི པརིཧརནྟཱ ཨཝཎྞིཏཔདཝཎྞནཱམཏྟམེཝ ཀརིསྶཱམ།
Tattha ekajoti ṭhapetvā aṇḍajaṃ avasesayonijo. So hi ekadā eva jāyati. Dvijoti aṇḍajo. So hi mātukucchito aṇḍakosato cāti dvikkhattuṃ jāyati. Taṃ ekajaṃ vā dvijaṃ vāpi. Yodha pāṇanti yo idha sattaṃ. Vihiṃsatīti kāyadvārikacetanāsamuṭṭhitena vā vacīdvārikacetanāsamuṭṭhitena vā payogena jīvitā voropeti. ‘‘Pāṇāni hiṃsatī’’tipi pāṭho. Tattha ekajaṃ vā dvijaṃ vāti evaṃpabhedāni yodha pāṇāni hiṃsatīti evaṃ sambandho veditabbo. Yassa pāṇe dayā natthīti etena manasā anukampāya abhāvaṃ āha. Sesamettha vuttanayameva. Ito parāsu ca gāthāsu, yato ettakampi avatvā ito paraṃ uttānatthāni padāni pariharantā avaṇṇitapadavaṇṇanāmattameva karissāma.
༡༡༨. ཧནྟཱིཏི ཧནཏི ཝིནཱསེཏི། པརིརུནྡྷཏཱིཏི སེནཱཡ པརིཝཱརེཏྭཱ ཏིཊྛཏི། གཱམཱནི ནིགམཱནི ཙཱཏི ཨེཏྠ ཙ-སདྡེན ནགརཱནཱིཏིཔི ཝཏྟབྦཾ། ནིགྒཱཧཀོ སམཉྙཱཏོཏི ཨིམིནཱ ཧནནཔརིརུནྡྷནེན གཱམནིགམནགརགྷཱཏཀོཏི ལོཀེ ཝིདིཏོ།
118.Hantīti hanati vināseti. Parirundhatīti senāya parivāretvā tiṭṭhati. Gāmāni nigamāni cāti ettha ca-saddena nagarānītipi vattabbaṃ. Niggāhako samaññātoti iminā hananaparirundhanena gāmanigamanagaraghātakoti loke vidito.
༡༡༩. གཱམེ ཝཱ ཡདི ཝཱརཉྙེཏི གཱམོཔི ནིགམོཔི ནགརམྤི སབྦོཝ ཨིདྷ གཱམོ སདྡྷིཾ ཨུཔཙཱརེན, ཏཾ ཋཔེཏྭཱ སེསཾ ཨརཉྙཾ། ཏསྨིཾ གཱམེ ཝཱ ཡདི ཝཱརཉྙེ ཡཾ པརེསཾ མམཱཡིཏཾ, ཡཾ པརསཏྟཱནཾ པརིགྒཧིཏམཔརིཙྩཏྟཾ སཏྟོ ཝཱ སངྑཱརོ ཝཱ། ཐེཡྻཱ ཨདིནྣམཱདེཏཱིཏི ཏེཧི ཨདིནྣཾ ཨནནུཉྙཱཏཾ ཐེཡྻཙིཏྟེན ཨཱདིཡཏི, ཡེན ཀེནཙི པཡོགེན ཡེན ཀེནཙི ཨཝཧཱརེན ཨཏྟནོ གཧཎཾ སཱདྷེཏི།
119.Gāme vā yadi vāraññeti gāmopi nigamopi nagarampi sabbova idha gāmo saddhiṃ upacārena, taṃ ṭhapetvā sesaṃ araññaṃ. Tasmiṃ gāme vā yadi vāraññe yaṃ paresaṃ mamāyitaṃ, yaṃ parasattānaṃ pariggahitamapariccattaṃ satto vā saṅkhāro vā. Theyyā adinnamādetīti tehi adinnaṃ ananuññātaṃ theyyacittena ādiyati, yena kenaci payogena yena kenaci avahārena attano gahaṇaṃ sādheti.
༡༢༠. ཨིཎམཱདཱཡཱཏི ཨཏྟནོ སནྟཀཾ ཀིཉྩི ནིཀྑིཔིཏྭཱ ནིཀྑེཔགྒཧཎེན ཝཱ, ཀིཉྩི ཨནིཀྑིཔིཏྭཱ ‘‘ཨེཏྟཀེན ཀཱལེན ཨེཏྟཀཾ ཝཌྜྷིཾ དསྶཱམཱི’’ཏི ཝཌྜྷིགྒཧཎེན ཝཱ, ‘‘ཡཾ ཨིཏོ ཨུདཡཾ བྷཝིསྶཏི, ཏཾ མཡ྄ཧཾ མཱུལཾ ཏཝེཝ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཝཱ ‘‘ཨུདཡཾ ཨུབྷིནྣམྤི སཱདྷཱརཎ’’ནྟི ཝཱ ཨེཝཾ ཏཾཏཾཨཱཡོགགྒཧཎེན ཝཱ ཨིཎཾ གཧེཏྭཱ། ཙུཛྫམཱནོ པལཱཡཏི ན ཧི ཏེ ཨིཎམཏྠཱིཏི ཏེན ཨིཎཱཡིཀེན ‘‘དེཧི མེ ཨིཎ’’ནྟི ཙོདིཡམཱནོ ‘‘ན ཧི ཏེ ཨིཎམཏྠི, མཡཱ གཧིཏནྟི ཀོ སཀྑཱི’’ཏི ཨེཝཾ བྷཎནེན གྷརེ ཝསནྟོཔི པལཱཡཏི།
120.Iṇamādāyāti attano santakaṃ kiñci nikkhipitvā nikkhepaggahaṇena vā, kiñci anikkhipitvā ‘‘ettakena kālena ettakaṃ vaḍḍhiṃ dassāmī’’ti vaḍḍhiggahaṇena vā, ‘‘yaṃ ito udayaṃ bhavissati, taṃ mayhaṃ mūlaṃ taveva bhavissatī’’ti vā ‘‘udayaṃ ubhinnampi sādhāraṇa’’nti vā evaṃ taṃtaṃāyogaggahaṇena vā iṇaṃ gahetvā. Cujjamāno palāyati na hi te iṇamatthīti tena iṇāyikena ‘‘dehi me iṇa’’nti codiyamāno ‘‘na hi te iṇamatthi, mayā gahitanti ko sakkhī’’ti evaṃ bhaṇanena ghare vasantopi palāyati.
༡༢༡. ཀིཉྩིཀྑཀམྱཏཱཏི ཨཔྤམཏྟཀེཔི ཀིསྨིཉྩིདེཝ ཨིཙྪཱཡ། པནྠསྨིཾ ཝཛནྟཾ ཛནནྟི མགྒེ གཙྪནྟཾ ཡཾཀིཉྩི ཨིཏྠིཾ ཝཱ པུརིསཾ ཝཱ། ཧནྟྭཱ ཀིཉྩིཀྑམཱདེཏཱིཏི མཱརེཏྭཱ ཀོཊྚེཏྭཱ ཏཾ བྷཎྜཀཾ གཎྷཱཏི།
121.Kiñcikkhakamyatāti appamattakepi kismiñcideva icchāya. Panthasmiṃ vajantaṃ jananti magge gacchantaṃ yaṃkiñci itthiṃ vā purisaṃ vā. Hantvā kiñcikkhamādetīti māretvā koṭṭetvā taṃ bhaṇḍakaṃ gaṇhāti.
༡༢༢. ཨཏྟཧེཏཱུཏི ཨཏྟནོ ཛཱིཝིཏཀཱརཎཱ, ཏཐཱ པརཧེཏུ། དྷནཧེཏཱུཏི སཀདྷནསྶ ཝཱ པརདྷནསྶ ཝཱ ཀཱརཎཱ། ཙ-ཀཱརོ སབྦཏྠ ཝིཀཔྤནཏྠོ། སཀྑིཔུཊྛོཏི ཡཾ ཛཱནཱསི, ཏཾ ཝདེཧཱིཏི པུཙྪིཏོ། མུསཱ བྲཱུཏཱིཏི ཛཱནནྟོ ཝཱ ‘‘ན ཛཱནཱམཱི’’ཏི ཨཛཱནནྟོ ཝཱ ‘‘ཛཱནཱམཱི’’ཏི བྷཎཏི, སཱམིཀེ ཨསཱམིཀེ, ཨསཱམིཀེ ཙ སཱམིཀེ ཀརོཏི།
122.Attahetūti attano jīvitakāraṇā, tathā parahetu. Dhanahetūti sakadhanassa vā paradhanassa vā kāraṇā. Ca-kāro sabbattha vikappanattho. Sakkhipuṭṭhoti yaṃ jānāsi, taṃ vadehīti pucchito. Musā brūtīti jānanto vā ‘‘na jānāmī’’ti ajānanto vā ‘‘jānāmī’’ti bhaṇati, sāmike asāmike, asāmike ca sāmike karoti.
༡༢༣. ཉཱཏཱིནནྟི སམྦནྡྷཱིནཾ། སཁཱིནནྟི ཝཡསྶཱནཾ དཱརེསཱུཏི པརཔརིགྒཧིཏེསུ། པཊིདིསྶཏཱིཏི པཊིཀཱུལེན དིསྶཏི, ཨཏིཙརནྟོ དིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ། སཱཧསཱཏི བལཀྐཱརེན ཨནིཙྪཾ། སམྤིཡེནཱཏི ཏེཧི ཏེསཾ དཱརེཧི པཏྠིཡམཱནོ སཡཉྩ པཏྠཡམཱནོ, ཨུབྷཡསིནེཧཝསེནཱཔཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི།
123.Ñātīnanti sambandhīnaṃ. Sakhīnanti vayassānaṃ dāresūti parapariggahitesu. Paṭidissatīti paṭikūlena dissati, aticaranto dissatīti attho. Sāhasāti balakkārena anicchaṃ. Sampiyenāti tehi tesaṃ dārehi patthiyamāno sayañca patthayamāno, ubhayasinehavasenāpīti vuttaṃ hoti.
༡༢༤. མཱཏརཾ པིཏརཾ ཝཱཏི ཨེཝཾ མེཏྟཱཡ པདཊྛཱནབྷཱུཏམྤི, ཛིཎྞཀཾ གཏཡོབྦནནྟི ཨེཝཾ ཀརུཎཱཡ པདཊྛཱནབྷཱུཏམྤི ། པཧུ སནྟོ ན བྷརཏཱིཏི ཨཏྠསམྤནྣོ ཨུཔཀརཎསམྤནྣོ ཧུཏྭཱཔི ན པོསེཏི།
124.Mātaraṃ pitaraṃ vāti evaṃ mettāya padaṭṭhānabhūtampi, jiṇṇakaṃ gatayobbananti evaṃ karuṇāya padaṭṭhānabhūtampi . Pahu santo na bharatīti atthasampanno upakaraṇasampanno hutvāpi na poseti.
༡༢༥. སསུནྟི སསྶུཾ། ཧནྟཱིཏི པཱཎིནཱ ཝཱ ལེཌྜུནཱ ཝཱ ཨཉྙེན ཝཱ ཀེནཙི པཧརཏི། རོསེཏཱིཏི ཀོདྷམསྶ སཉྫནེཏི ཝཱཙཱཡ ཕརུསཝཙནེན།
125.Sasunti sassuṃ. Hantīti pāṇinā vā leḍḍunā vā aññena vā kenaci paharati. Rosetīti kodhamassa sañjaneti vācāya pharusavacanena.
༡༢༦. ཨཏྠནྟི སནྡིཊྛིཀསམྤརཱཡིཀཔརམཏྠེསུ ཡཾཀིཉྩི། པུཙྪིཏོ སནྟོཏི པུཊྛོ སམཱནོ། ཨནཏྠམནུསཱསཏཱིཏི ཏསྶ ཨཧིཏམེཝ ཨཱཙིཀྑཏི། པཊིཙྪནྣེན མནྟེཏཱིཏི ཨཏྠཾ ཨཱཙིཀྑནྟོཔི ཡཐཱ སོ ན ཛཱནཱཏི, ཏཐཱ ཨཔཱཀཊེཧི པདབྱཉྫནེཧི པཊིཙྪནྣེན ཝཙནེན མནྟེཏི, ཨཱཙརིཡམུཊྛིཾ ཝཱ ཀཏྭཱ དཱིགྷརཏྟཾ ཝསཱཔེཏྭཱ སཱཝསེསམེཝ མནྟེཏི།
126.Atthanti sandiṭṭhikasamparāyikaparamatthesu yaṃkiñci. Pucchito santoti puṭṭho samāno. Anatthamanusāsatīti tassa ahitameva ācikkhati. Paṭicchannena mantetīti atthaṃ ācikkhantopi yathā so na jānāti, tathā apākaṭehi padabyañjanehi paṭicchannena vacanena manteti, ācariyamuṭṭhiṃ vā katvā dīgharattaṃ vasāpetvā sāvasesameva manteti.
༡༢༧. ཡོ ཀཏྭཱཏི ཨེཏྠ མཡཱ པུབྦབྷཱགེ པཱཔིཙྪཏཱ ཝུཏྟཱ། ཡཱ སཱ ‘‘ཨིདྷེཀཙྩོ ཀཱཡེན དུཙྩརིཏཾ ཙརིཏྭཱ, ཝཱཙཱཡ དུཙྩརིཏཾ ཙརིཏྭཱ, མནསཱ དུཙྩརིཏཾ ཙརིཏྭཱ, ཏསྶ པཊིཙྪཱདནཧེཏུ པཱཔིཀཾ ཨིཙྪཾ པཎིདཧཏི, མཱ མཾ ཛཉྙཱཏི ཨིཙྪཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཨཱགཏཱ། ཡཐཱ ཨཉྙེ ན ཛཱནནྟི, ཏཐཱ ཀརཎེན ཀཏཱནཉྩ ཨཝིཝརཎེན པཊིཙྪནྣཱ ཨསྶ ཀམྨནྟཱཏི པཊིཙྪནྣཀམྨནྟོ།
127.Yo katvāti ettha mayā pubbabhāge pāpicchatā vuttā. Yā sā ‘‘idhekacco kāyena duccaritaṃ caritvā, vācāya duccaritaṃ caritvā, manasā duccaritaṃ caritvā, tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati, mā maṃ jaññāti icchatī’’ti evaṃ āgatā. Yathā aññe na jānanti, tathā karaṇena katānañca avivaraṇena paṭicchannā assa kammantāti paṭicchannakammanto.
༡༢༨. པརཀུལནྟི ཉཱཏིཀུལཾ ཝཱ མིཏྟཀུལཾ ཝཱ། ཨཱགཏནྟི ཡསྶ ཏེན ཀུལེ བྷུཏྟཾ, ཏཾ ཨཏྟནོ གེཧམཱགཏཾ པཱནབྷོཛནཱདཱིཧི ནཔྤཊིཔཱུཛེཏི, ན ཝཱ དེཏི, ཨཝབྷུཏྟཾ ཝཱ དེཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ།
128.Parakulanti ñātikulaṃ vā mittakulaṃ vā. Āgatanti yassa tena kule bhuttaṃ, taṃ attano gehamāgataṃ pānabhojanādīhi nappaṭipūjeti, na vā deti, avabhuttaṃ vā detīti adhippāyo.
༡༢༩. ཡོ བྲཱཧྨཎཾ ཝཱཏི པརཱབྷཝསུཏྟེ ཝུཏྟནཡམེཝ།
129.Yo brāhmaṇaṃ vāti parābhavasutte vuttanayameva.
༡༣༠. བྷཏྟཀཱལེ ཨུཔཊྛིཏེཏི བྷོཛནཀཱལེ ཛཱཏེ། ཨུཔཊྛིཏནྟིཔི པཱཋོ, བྷཏྟཀཱལེ ཨཱགཏནྟི ཨཏྠོ། རོསེཏི ཝཱཙཱ ན ཙ དེཏཱིཏི ‘‘ཨཏྠཀཱམོ མེ ཨཡཾ བལཀྐཱརེན མཾ པུཉྙཾ ཀཱརཱཔེཏུཾ ཨཱགཏོ’’ཏི ཨཙིནྟེཏྭཱ ཨཔྤཏིརཱུཔེན ཕརུསཝཙནེན རོསེཏི, ཨནྟམསོ སམྨུཁབྷཱཝམཏྟམྤི ཙསྶ ན དེཏི, པགེཝ བྷོཛནནྟི ཨདྷིཔྤཱཡོ།
130.Bhattakāleupaṭṭhiteti bhojanakāle jāte. Upaṭṭhitantipi pāṭho, bhattakāle āgatanti attho. Roseti vācā na ca detīti ‘‘atthakāmo me ayaṃ balakkārena maṃ puññaṃ kārāpetuṃ āgato’’ti acintetvā appatirūpena pharusavacanena roseti, antamaso sammukhabhāvamattampi cassa na deti, pageva bhojananti adhippāyo.
༡༣༡. ཨསཏཾ ཡོདྷ པབྲཱུཏཱིཏི ཡོ ཨིདྷ ཡཐཱ ནིམིཏྟཱནི དིསྶནྟི ‘‘ཨསུཀདིཝསེ ཨིདཉྩིདཉྩ ཏེ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཨེཝཾ ཨསཛྫནཱནཾ ཝཙནཾ པབྲཱུཏི། ‘‘ཨསནྟ’’ནྟིཔི པཱཋོ, ཨབྷཱུཏནྟི ཨཏྠོ། པབྲཱུཏཱིཏི བྷཎཏི ‘‘ཨམུཀསྨིཾ ནཱམ གཱམེ མཡ྄ཧཾ ཨཱིདིསོ གྷརཝིབྷཝོ, ཨེཧི ཏཏྠ གཙྪཱམ, གྷརཎཱི མེ བྷཝིསྶསི, ཨིདཉྩིདཉྩ ཏེ དསྶཱམཱི’’ཏི པརབྷརིཡཾ པརདཱསིཾ ཝཱ ཝཉྩེནྟོ དྷུཏྟོ ཝིཡ། ནིཛིགཱིསཱནོཏི ནིཛིགཱིསམཱནོ མགྒམཱནོ, ཏཾ ཝཉྩེཏྭཱ ཡཾཀིཉྩི གཧེཏྭཱ པལཱཡིཏུཀཱམོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ།
131.Asataṃ yodha pabrūtīti yo idha yathā nimittāni dissanti ‘‘asukadivase idañcidañca te bhavissatī’’ti evaṃ asajjanānaṃ vacanaṃ pabrūti. ‘‘Asanta’’ntipi pāṭho, abhūtanti attho. Pabrūtīti bhaṇati ‘‘amukasmiṃ nāma gāme mayhaṃ īdiso gharavibhavo, ehi tattha gacchāma, gharaṇī me bhavissasi, idañcidañca te dassāmī’’ti parabhariyaṃ paradāsiṃ vā vañcento dhutto viya. Nijigīsānoti nijigīsamāno maggamāno, taṃ vañcetvā yaṃkiñci gahetvā palāyitukāmoti adhippāyo.
༡༣༢. ཡོ ཙཏྟཱནནྟི ཡོ ཙ ཨཏྟཱནཾ། སམུཀྐཾསེཏི ཛཱཏིཨཱདཱིཧི སམུཀྐཾསཏི ཨུཙྩཊྛཱནེ ཋཔེཏི། པརེ ཙ མཝཛཱནཱཏཱིཏི ཏེཧིཡེཝ པརེ ཨཝཛཱནཱཏི, ནཱིཙཾ ཀརོཏི། མ-ཀཱརོ པདསནྡྷིཀརོ ། ནིཧཱིནོཏི གུཎཝུཌྜྷིཏོ པརིཧཱིནོ, ཨདྷམབྷཱཝཾ ཝཱ གཏོ། སེན མཱནེནཱཏི ཏེན ཨུཀྐཾསནཱཝཛཱནནསངྑཱཏེན ཨཏྟནོ མཱནེན།
132.Yo cattānanti yo ca attānaṃ. Samukkaṃseti jātiādīhi samukkaṃsati uccaṭṭhāne ṭhapeti. Pare ca mavajānātīti tehiyeva pare avajānāti, nīcaṃ karoti. Ma-kāro padasandhikaro . Nihīnoti guṇavuḍḍhito parihīno, adhamabhāvaṃ vā gato. Sena mānenāti tena ukkaṃsanāvajānanasaṅkhātena attano mānena.
༡༣༣. རོསཀོཏི ཀཱཡཝཱཙཱཧི པརེསཾ རོསཛནཀོ། ཀདརིཡོཏི ཐདྡྷམཙྪརཱི, ཡོ པརེ པརེསཾ དེནྟེ ཨཉྙཾ ཝཱ པུཉྙཾ ཀརོནྟེ ཝཱརེཏི, ཏསྶེཏཾ ཨདྷིཝཙནཾ། པཱཔིཙྪོཏི ཨསནྟགུཎསམྦྷཱཝནིཙྪཱཡ སམནྣཱགཏོ། མཙྪརཱིཏི ཨཱཝཱསཱདིམཙྪརིཡཡུཏྟོ། སཋོཏི ཨསནྟགུཎཔྤཀཱསནལཀྑཎེན སཱཋེཡྻེན སམནྣཱགཏོ, ཨསམྨཱབྷཱསཱི ཝཱ ཨཀཱཏུཀཱམོཔི ‘‘ཀརོམཱི’’ཏིཨཱདིཝཙནེན། ནཱསྶ པཱཔཛིགུཙྪནལཀྑཎཱ ཧིརཱི, ནཱསྶ ཨུཏྟཱསནཏོ ཨུབྦེགལཀྑཎཾ ཨོཏྟཔྤནྟི ཨཧིརིཀོ ཨནོཏྟཔྤཱི།
133.Rosakoti kāyavācāhi paresaṃ rosajanako. Kadariyoti thaddhamaccharī, yo pare paresaṃ dente aññaṃ vā puññaṃ karonte vāreti, tassetaṃ adhivacanaṃ. Pāpicchoti asantaguṇasambhāvanicchāya samannāgato. Maccharīti āvāsādimacchariyayutto. Saṭhoti asantaguṇappakāsanalakkhaṇena sāṭheyyena samannāgato, asammābhāsī vā akātukāmopi ‘‘karomī’’tiādivacanena. Nāssa pāpajigucchanalakkhaṇā hirī, nāssa uttāsanato ubbegalakkhaṇaṃ ottappanti ahiriko anottappī.
༡༣༤. བུདྡྷནྟི སམྨཱསམྦུདྡྷཾ། པརིབྷཱསཏཱིཏི ‘‘ཨསབྦཉྙཱུ’’ཏིཨཱདཱིཧི ཨཔཝདཏི, སཱཝཀཉྩ ‘‘དུཔྤཊིཔནྣོ’’ཏིཨཱདཱིཧི། པརིབྦཱཛཾ གཧཊྛཾ ཝཱཏི སཱཝཀཝིསེསནམེཝེཏཾ པབྦཛིཏཾ ཝཱ ཏསྶ སཱཝཀཾ, གཧཊྛཾ ཝཱ པཙྩཡདཱཡཀནྟི ཨཏྠོ། བཱཧིརཀཾ ཝཱ པརིབྦཱཛཀཾ ཡཾཀིཉྩི གཧཊྛཾ ཝཱ ཨབྷཱུཏེན དོསེན པརིབྷཱསཏཱིཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠཾ ཨིཙྪནྟི པོརཱཎཱ།
134.Buddhanti sammāsambuddhaṃ. Paribhāsatīti ‘‘asabbaññū’’tiādīhi apavadati, sāvakañca ‘‘duppaṭipanno’’tiādīhi. Paribbājaṃ gahaṭṭhaṃ vāti sāvakavisesanamevetaṃ pabbajitaṃ vā tassa sāvakaṃ, gahaṭṭhaṃ vā paccayadāyakanti attho. Bāhirakaṃ vā paribbājakaṃ yaṃkiñci gahaṭṭhaṃ vā abhūtena dosena paribhāsatīti evampettha atthaṃ icchanti porāṇā.
༡༣༥. ཨནརཧཾ སནྟོཏི ཨཁཱིཎཱསཝོ སམཱནོ། ཨརཧཾ པཊིཛཱནཱཏཱིཏི ‘‘ཨཧཾ ཨརཧཱ’’ཏི པཊིཛཱནཱཏི, ཡཐཱ ནཾ ‘‘ཨརཧཱ ཨཡ’’ནྟི ཛཱནནྟི, ཏཐཱ ཝཱཙཾ ནིཙྪཱརེཏི, ཀཱཡེན པརཀྐམཏི, ཙིཏྟེན ཨིཙྪཏི ཨདྷིཝཱསེཏི། ཙོརོཏི ཐེནོ། སབྲཧྨཀེ ལོཀེཏི ཨུཀྐཊྛཝསེན ཨཱཧ – སབྦལོཀེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི ། ལོཀེ ཧི སནྡྷིཙྪེདནནིལློཔཧརཎཨེཀཱགཱརིཀཀརཎཔརིཔནྠཏིཊྛནཱདཱིཧི པརེསཾ དྷནཾ ཝིལུམྤནྟཱ ཙོརཱཏི ཝུཙྩནྟི། སཱསནེ པན པརིསསམྤཏྟིཨཱདཱིཧི པཙྩཡཱདཱིནི ཝིལུམྤནྟཱ། ཡཐཱཧ –
135.Anarahaṃ santoti akhīṇāsavo samāno. Arahaṃ paṭijānātīti ‘‘ahaṃ arahā’’ti paṭijānāti, yathā naṃ ‘‘arahā aya’’nti jānanti, tathā vācaṃ nicchāreti, kāyena parakkamati, cittena icchati adhivāseti. Coroti theno. Sabrahmake loketi ukkaṭṭhavasena āha – sabbaloketi vuttaṃ hoti . Loke hi sandhicchedananillopaharaṇaekāgārikakaraṇaparipanthatiṭṭhanādīhi paresaṃ dhanaṃ vilumpantā corāti vuccanti. Sāsane pana parisasampattiādīhi paccayādīni vilumpantā. Yathāha –
‘‘པཉྩིམེ, བྷིཀྑཝེ, མཧཱཙོརཱ སནྟོ སཾཝིཛྫམཱནཱ ལོཀསྨིཾ། ཀཏམེ པཉྩ? ཨིདྷ, བྷིཀྑཝེ, ཨེཀཙྩསྶ མཧཱཙོརསྶ ཨེཝཾ ཧོཏི ‘ཀུདཱསྶུ ནཱམཱཧཾ སཏེན ཝཱ སཧསྶེན ཝཱ པརིཝུཏོ གཱམནིགམརཱཛདྷཱནཱིསུ ཨཱཧིཎྜིསྶཱམི ཧནནྟོ, གྷཱཏེནྟོ, ཚིནྡནྟོ, ཚེདཱཔེནྟོ, པཙནྟོ པཱཙེནྟོཏི, སོ ཨཔརེན སམཡེན སཏེན ཝཱ སཧསྶེན ཝཱ པརིཝུཏོ གཱམནིགམརཱཛདྷཱནཱིསུ ཨཱཧིཎྜཏི ཧནནྟོ…པེ॰… པཱཙེནྟོ། ཨེཝམེཝ ཁོ, བྷིཀྑཝེ, ཨིདྷེཀཙྩསྶ པཱཔབྷིཀྑུནོ ཨེཝཾ ཧོཏི ‘ཀུདཱསྶུ ནཱམཱཧཾ སཏེན ཝཱ…པེ॰… རཱཛདྷཱནཱིསུ ཙཱརིཀཾ ཙརིསྶཱམི སཀྐཏོ, གརུཀཏོ, མཱནིཏོ, པཱུཛིཏོ, ཨཔཙིཏོ, གཧཊྛཱནཉྩེཝ པབྦཛིཏཱནཉྩ ལཱབྷཱི ཙཱིཝར…པེ॰… པརིཀྑཱརཱན’ནྟི། སོ ཨཔརེན སམཡེན སཏེན ཝཱ སཧསྶེན ཝཱ པརིཝུཏོ གཱམནིགམརཱཛདྷཱནཱིསུ ཙཱརིཀཾ ཙརཏི སཀྐཏོ…པེ॰… པརིཀྑཱརཱནཾ། ཨཡཾ, བྷིཀྑཝེ, པཋམོ མཧཱཙོརོ སནྟོ སཾཝིཛྫམཱནོ ལོཀསྨིཾ།
‘‘Pañcime, bhikkhave, mahācorā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame pañca? Idha, bhikkhave, ekaccassa mahācorassa evaṃ hoti ‘kudāssu nāmāhaṃ satena vā sahassena vā parivuto gāmanigamarājadhānīsu āhiṇḍissāmi hananto, ghātento, chindanto, chedāpento, pacanto pācentoti, so aparena samayena satena vā sahassena vā parivuto gāmanigamarājadhānīsu āhiṇḍati hananto…pe… pācento. Evameva kho, bhikkhave, idhekaccassa pāpabhikkhuno evaṃ hoti ‘kudāssu nāmāhaṃ satena vā…pe… rājadhānīsu cārikaṃ carissāmi sakkato, garukato, mānito, pūjito, apacito, gahaṭṭhānañceva pabbajitānañca lābhī cīvara…pe… parikkhārāna’nti. So aparena samayena satena vā sahassena vā parivuto gāmanigamarājadhānīsu cārikaṃ carati sakkato…pe… parikkhārānaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo mahācoro santo saṃvijjamāno lokasmiṃ.
‘‘པུན ཙཔརཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨིདྷེཀཙྩོ པཱཔབྷིཀྑུ ཏཐཱགཏཔྤཝེདིཏཾ དྷམྨཝིནཡཾ པརིཡཱཔུཎིཏྭཱ ཨཏྟནོ དཧཏི, ཨཡཾ, བྷིཀྑཝེ, དུཏིཡོ…པེ॰… ལོཀསྨིཾ།
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, idhekacco pāpabhikkhu tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ pariyāpuṇitvā attano dahati, ayaṃ, bhikkhave, dutiyo…pe… lokasmiṃ.
‘‘པུན ཙཔརཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨིདྷེཀཙྩོ པཱཔབྷིཀྑུ སུདྡྷཾ བྲཧྨཙཱརིཾ པརིསུདྡྷཾ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙརནྟཾ ཨམཱུལཀེན ཨབྲཧྨཙརིཡེན ཨནུདྡྷཾསེཏི། ཨཡཾ, བྷིཀྑཝེ, ཏཏིཡོ…པེ॰… ལོཀསྨིཾ།
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, idhekacco pāpabhikkhu suddhaṃ brahmacāriṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ carantaṃ amūlakena abrahmacariyena anuddhaṃseti. Ayaṃ, bhikkhave, tatiyo…pe… lokasmiṃ.
‘‘པུན ཙཔརཾ, བྷིཀྑཝེ, ཨིདྷེཀཙྩོ, པཱཔབྷིཀྑུ ཡཱནི ཏཱནི སངྒྷསྶ གརུབྷཎྜཱནི གརུཔརིཀྑཱརཱནི, སེཡྻཐིདཾ – ཨཱརཱམོ, ཨཱརཱམཝཏྠུ, ཝིཧཱརོ, ཝིཧཱརཝཏྠུ, མཉྩོ, པཱིཋཾ, བྷིསི, བིམྦོཧནཾ, ལོཧཀུམྦྷཱི, ལོཧབྷཱཎཀཾ, ལོཧཝཱརཀོ, ལོཧཀཊཱཧཾ, ཝཱསི, ཕརསུ, ཀུཋཱརཱི, ཀུདཱལོ, ནིཁཱདནཾ, ཝལླི, ཝེལུ༹, མུཉྫཾ, པབྦཛཾ, ཏིཎཾ, མཏྟིཀཱ, དཱརུབྷཎྜཾ, མཏྟིཀཱབྷཎྜཾ, ཏེཧི གིཧིཾ སངྒཎྷཱཏི ཨུཔལཱཔེཏི། ཨཡཾ, བྷིཀྑཝེ, ཙཏུཏྠོ…པེ॰… ལོཀསྨིཾ།
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, idhekacco, pāpabhikkhu yāni tāni saṅghassa garubhaṇḍāni garuparikkhārāni, seyyathidaṃ – ārāmo, ārāmavatthu, vihāro, vihāravatthu, mañco, pīṭhaṃ, bhisi, bimbohanaṃ, lohakumbhī, lohabhāṇakaṃ, lohavārako, lohakaṭāhaṃ, vāsi, pharasu, kuṭhārī, kudālo, nikhādanaṃ, valli, veḷu, muñjaṃ, pabbajaṃ, tiṇaṃ, mattikā, dārubhaṇḍaṃ, mattikābhaṇḍaṃ, tehi gihiṃ saṅgaṇhāti upalāpeti. Ayaṃ, bhikkhave, catuttho…pe… lokasmiṃ.
‘‘སདེཝཀེ, བྷིཀྑཝེ, ལོཀེ…པེ॰… སདེཝམནུསྶཱཡ ཨཡཾ ཨགྒོ མཧཱཙོརོ, ཡོ ཨསནྟཾ ཨབྷཱུཏཾ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཾ ཨུལླཔཏཱི’’ཏི (པཱརཱ॰ ༡༩༥)།
‘‘Sadevake, bhikkhave, loke…pe… sadevamanussāya ayaṃ aggo mahācoro, yo asantaṃ abhūtaṃ uttarimanussadhammaṃ ullapatī’’ti (pārā. 195).
ཏཏྠ ལོཀིཡཙོརཱ ལོཀིཡམེཝ དྷནདྷཉྙཱདིཾ ཐེནེནྟི། སཱསནེ ཝུཏྟཙོརེསུ པཋམོ ཏཐཱརཱུཔམེཝ ཙཱིཝརཱདིཔཙྩཡམཏྟཾ, དུཏིཡོ པརིཡཏྟིདྷམྨཾ, ཏཏིཡོ པརསྶ བྲཧྨཙརིཡཾ, ཙཏུཏྠོ སངྒྷིཀགརུབྷཎྜཾ, པཉྩམོ ཛྷཱནསམཱདྷིསམཱཔཏྟིམགྒཕལཔྤབྷེདཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརགུཎདྷནཾ, ལོཀིཡཉྩ ཙཱིཝརཱདིཔཙྩཡཛཱཏཾ། ཡཐཱཧ – ‘‘ཐེཡྻཱཡ ཝོ, བྷིཀྑཝེ, རཊྛཔིཎྜོ བྷུཏྟོ’’ཏི། ཏཏྠ ཡྭཱཡཾ པཉྩམོ མཧཱཙོརོ, ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཙོརོ སབྲཧྨཀེ ལོཀེ’’ཏི། སོ ཧི ‘‘སདེཝཀེ, བྷིཀྑཝེ, ལོཀེ…པེ॰… སདེཝམནུསྶཱཡ ཨཡཾ ཨགྒོ མཧཱཙོརོ, ཡོ ཨསནྟཾ ཨབྷཱུཏཾ ཨུཏྟརིམནུསྶདྷམྨཾ ཨུལླཔཏཱི’’ཏི (པཱརཱ॰ ༡༩༥) ཨེཝཾ ལོཀིཡལོཀུཏྟརདྷནཐེནནཏོ ཨགྒོ མཧཱཙོརོཏི ཝུཏྟོ, ཏསྨཱ ཏཾ ཨིདྷཱཔི ‘‘སབྲཧྨཀེ ལོཀེ’’ཏི ཨིམིནཱ ཨུཀྐཊྛཔརིཙྪེདེན པཀཱསེསི།
Tattha lokiyacorā lokiyameva dhanadhaññādiṃ thenenti. Sāsane vuttacoresu paṭhamo tathārūpameva cīvarādipaccayamattaṃ, dutiyo pariyattidhammaṃ, tatiyo parassa brahmacariyaṃ, catuttho saṅghikagarubhaṇḍaṃ, pañcamo jhānasamādhisamāpattimaggaphalappabhedaṃ lokiyalokuttaraguṇadhanaṃ, lokiyañca cīvarādipaccayajātaṃ. Yathāha – ‘‘theyyāya vo, bhikkhave, raṭṭhapiṇḍo bhutto’’ti. Tattha yvāyaṃ pañcamo mahācoro, taṃ sandhāyāha bhagavā ‘‘coro sabrahmake loke’’ti. So hi ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… sadevamanussāya ayaṃ aggo mahācoro, yo asantaṃ abhūtaṃ uttarimanussadhammaṃ ullapatī’’ti (pārā. 195) evaṃ lokiyalokuttaradhanathenanato aggo mahācoroti vutto, tasmā taṃ idhāpi ‘‘sabrahmake loke’’ti iminā ukkaṭṭhaparicchedena pakāsesi.
ཨེསོ ཁོ ཝསལཱདྷམོཏི། ཨེཏྠ ཁོཏི ཨཝདྷཱརཎཏྠོ, ཏེན ཨེསོ ཨེཝ ཝསལཱདྷམོ། ཝསལཱནཾ ཧཱིནོ སབྦཔཙྪིམཀོཏི ཨཝདྷཱརེཏི། ཀསྨཱ? ཝིསིཊྛཝཏྠུམྷི ཐེཡྻདྷམྨཝསྶནཏོ, ཡཱཝ ཏཾ པཊིཉྙཾ ན ཝིསྶཛྫེཏི, ཏཱཝ ཨཝིགཏཝསལཀརཎདྷམྨཏོ ཙཱཏི།
Eso kho vasalādhamoti. Ettha khoti avadhāraṇattho, tena eso eva vasalādhamo. Vasalānaṃ hīno sabbapacchimakoti avadhāreti. Kasmā? Visiṭṭhavatthumhi theyyadhammavassanato, yāva taṃ paṭiññaṃ na vissajjeti, tāva avigatavasalakaraṇadhammato cāti.
ཨེཏེ ཁོ ཝསལཱཏི། ཨིདཱནི ཡེ ཏེ པཋམགཱཐཱཡ ཨཱསཡཝིཔཏྟིཝསེན ཀོདྷནཱདཡོ པཉྩ, པཱཔམཀྑིཾ ཝཱ དྭིདྷཱ ཀཏྭཱ ཚ, དུཏིཡགཱཐཱཡ པཡོགཝིཔཏྟིཝསེན པཱཎཧིཾསཀོ ཨེཀོ, ཏཏིཡཱཡ པཡོགཝིཔཏྟིཝསེནེཝ གཱམནིགམནིགྒཱཧཀོ ཨེཀོ, ཙཏུཏྠཱཡ ཐེཡྻཱཝཧཱརཝསེན ཨེཀོ, པཉྩམཱཡ ཨིཎཝཉྩནཝསེན ཨེཀོ, ཚཊྛཱཡ པསཡ྄ཧཱཝཧཱརཝསེན པནྠདཱུསཀོ ཨེཀོ, སཏྟམཱཡ ཀཱུཊསཀྑིཝསེན ཨེཀོ, ཨཊྛམཱཡ མིཏྟདུབྦྷིཝསེན ཨེཀོ, ནཝམཱཡ ཨཀཏཉྙུཝསེན ཨེཀོ, དསམཱཡ ཀཏནཱསནཝིཧེསནཝསེན ཨེཀོ, ཨེཀཱདསམཱཡ ཧདཡཝཉྩནཝསེན ཨེཀོ, དྭཱདསམཱཡ པཊིཙྪནྣཀམྨནྟཝསེན དྭེ, ཏེརསམཱཡ ཨཀཏཉྙུཝསེན ཨེཀོ, ཙུདྡསམཱཡ ཝཉྩནཝསེན ཨེཀོ, པནྣརསམཱཡ ཝིཧེསནཝསེན ཨེཀོ, སོལ༹སམཱཡ ཝཉྩནཝསེན ཨེཀོ, སཏྟརསམཱཡ ཨཏྟུཀྐཾསནཔརཝམྦྷནཝསེན དྭེ, ཨཊྛཱརསམཱཡ པཡོགཱསཡཝིཔཏྟིཝསེན རོསཀཱདཡོ སཏྟ, ཨེཀཱུནཝཱིསཏིམཱཡ པརིབྷཱསནཝསེན དྭེ, ཝཱིསཏིམཱཡ ཨགྒམཧཱཙོརཝསེན ཨེཀོཏི ཨེཝཾ ཏེཏྟིཾས ཙཏུཏྟིཾས ཝཱ ཝསལཱ ཝུཏྟཱ། ཏེ ནིདྡིསནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཨེཏེ ཁོ ཝསལཱ ཝུཏྟཱ, མཡཱ ཡེ ཏེ པཀཱསིཏཱ’’ཏི། ཏསྶཏྠོ – ཡེ ཏེ མཡཱ པུབྦེ ‘‘ཛཱནཱསི པན ཏྭཾ, བྲཱཧྨཎ, ཝསལ’’ནྟི ཨེཝཾ སངྑེཔཏོ ཝསལཱ ཝུཏྟཱ, ཏེ ཝིཏྠཱརཏོ ཨེཏེ ཁོ པཀཱསིཏཱཏི། ཨཐ ཝཱ ཡེ ཏེ མཡཱ པུགྒལཝསེན ཝུཏྟཱ, ཏེ དྷམྨཝསེནཱཔི ཨེཏེ ཁོ པཀཱསིཏཱ། ཨཐ ཝཱ ཨེཏེ ཁོ ཝསལཱ ཝུཏྟཱ ཨརིཡེཧི ཀམྨཝསེན, ན ཛཱཏིཝསེན, མཡཱ ཡེ ཏེ པཀཱསིཏཱ ‘‘ཀོདྷནོ ཨུཔནཱཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན།
Etekho vasalāti. Idāni ye te paṭhamagāthāya āsayavipattivasena kodhanādayo pañca, pāpamakkhiṃ vā dvidhā katvā cha, dutiyagāthāya payogavipattivasena pāṇahiṃsako eko, tatiyāya payogavipattivaseneva gāmanigamaniggāhako eko, catutthāya theyyāvahāravasena eko, pañcamāya iṇavañcanavasena eko, chaṭṭhāya pasayhāvahāravasena panthadūsako eko, sattamāya kūṭasakkhivasena eko, aṭṭhamāya mittadubbhivasena eko, navamāya akataññuvasena eko, dasamāya katanāsanavihesanavasena eko, ekādasamāya hadayavañcanavasena eko, dvādasamāya paṭicchannakammantavasena dve, terasamāya akataññuvasena eko, cuddasamāya vañcanavasena eko, pannarasamāya vihesanavasena eko, soḷasamāya vañcanavasena eko, sattarasamāya attukkaṃsanaparavambhanavasena dve, aṭṭhārasamāya payogāsayavipattivasena rosakādayo satta, ekūnavīsatimāya paribhāsanavasena dve, vīsatimāya aggamahācoravasena ekoti evaṃ tettiṃsa catuttiṃsa vā vasalā vuttā. Te niddisanto āha ‘‘ete kho vasalā vuttā, mayā ye te pakāsitā’’ti. Tassattho – ye te mayā pubbe ‘‘jānāsi pana tvaṃ, brāhmaṇa, vasala’’nti evaṃ saṅkhepato vasalā vuttā, te vitthārato ete kho pakāsitāti. Atha vā ye te mayā puggalavasena vuttā, te dhammavasenāpi ete kho pakāsitā. Atha vā ete kho vasalā vuttā ariyehi kammavasena, na jātivasena, mayā ye te pakāsitā ‘‘kodhano upanāhī’’tiādinā nayena.
༡༣༦. ཨེཝཾ བྷགཝཱ ཝསལཾ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཡསྨཱ བྲཱཧྨཎོ སཀཱཡ དིཊྛིཡཱ ཨཏཱིཝ ཨབྷིནིཝིཊྛོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏཾ དིཊྛིཾ པཊིསེདྷེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ན ཛཙྩཱ ཝསལོ ཧོཏཱི’’ཏི། ཏསྶཏྠོ – པརམཏྠཏོ ཧི ན ཛཙྩཱ ཝསལོ ཧོཏི, ན ཛཙྩཱ ཧོཏི བྲཱཧྨཎོ, ཨཔིཙ ཁོ ཀམྨུནཱ ཝསལོ ཧོཏི, ཀམྨུནཱ ཧོཏི བྲཱཧྨཎོ, ཨཔརིསུདྡྷཀམྨཝསྶནཏོ ཝསལོ ཧོཏི, པརིསུདྡྷེན ཀམྨུནཱ ཨཔརིསུདྡྷཝཱཧནཏོ བྲཱཧྨཎོ ཧོཏི། ཡསྨཱ ཝཱ ཏུམྷེ ཧཱིནཾ ཝསལཾ ཨུཀྐཊྛཾ བྲཱཧྨཎཾ མཉྙིཏྠ, ཏསྨཱ ཧཱིནེན ཀམྨུནཱ ཝསལོ ཧོཏི, ཨུཀྐཊྛེན ཀམྨུནཱ བྲཱཧྨཎོ ཧོཏཱིཏི ཨེཝམྤི ཨཏྠཾ ཉཱཔེནྟོ ཨེཝམཱཧ།
136. Evaṃ bhagavā vasalaṃ dassetvā idāni yasmā brāhmaṇo sakāya diṭṭhiyā atīva abhiniviṭṭho hoti, tasmā taṃ diṭṭhiṃ paṭisedhento āha ‘‘na jaccā vasalo hotī’’ti. Tassattho – paramatthato hi na jaccā vasalo hoti, na jaccā hoti brāhmaṇo, apica kho kammunā vasalo hoti, kammunā hoti brāhmaṇo, aparisuddhakammavassanato vasalo hoti, parisuddhena kammunā aparisuddhavāhanato brāhmaṇo hoti. Yasmā vā tumhe hīnaṃ vasalaṃ ukkaṭṭhaṃ brāhmaṇaṃ maññittha, tasmā hīnena kammunā vasalo hoti, ukkaṭṭhena kammunā brāhmaṇo hotīti evampi atthaṃ ñāpento evamāha.
༡༣༧-༡༣༩. ཨིདཱནི ཏམེཝཏྠཾ ནིདསྶནེན སཱདྷེཏུཾ ‘‘ཏདམིནཱཔི ཛཱནཱཐཱ’’ཏིཨཱདིཀཱ ཏིསྶོ གཱཐཱཡོ ཨཱཧ། ཏཱསུ དྭེ ཙཏུཔྤཱདཱ, ཨེཀཱ ཚཔྤཱདཱ, ཏཱསཾ ཨཏྠོ – ཡཾ མཡཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ན ཛཙྩཱ ཝསལོ ཧོཏཱི’’ཏིཨཱདི, ཏདམིནཱཔི ཛཱནཱཐ, ཡཐཱ མེདཾ ནིདསྶནཾ, ཏཾ ཨིམིནཱཔི པཀཱརེན ཛཱནཱཐ, ཡེན མེ པཀཱརེན ཡེན སཱམཉྙེན ཨིདཾ ནིདསྶནནྟི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཀཏམཾ ནིདསྶནནྟི ཙེ? ཙཎྜཱལཔུཏྟོ སོཔཱཀོ…པེ॰… བྲཧྨལོཀཱུཔཔཏྟིཡཱཏི།
137-139. Idāni tamevatthaṃ nidassanena sādhetuṃ ‘‘tadamināpi jānāthā’’tiādikā tisso gāthāyo āha. Tāsu dve catuppādā, ekā chappādā, tāsaṃ attho – yaṃ mayā vuttaṃ ‘‘na jaccā vasalo hotī’’tiādi, tadamināpi jānātha, yathā medaṃ nidassanaṃ, taṃ imināpi pakārena jānātha, yena me pakārena yena sāmaññena idaṃ nidassananti vuttaṃ hoti. Katamaṃ nidassananti ce? Caṇḍālaputto sopāko…pe… brahmalokūpapattiyāti.
ཙཎྜཱལསྶ པུཏྟོ ཙཎྜཱལཔུཏྟོ། ཨཏྟནོ ཁཱདནཏྠཱཡ མཏེ སུནཁེ ལབྷིཏྭཱ པཙཏཱིཏི སོཔཱཀོ། མཱཏངྒོཏི ཨེཝཾནཱམོ ཝིསྶུཏོཏི ཨེཝཾ ཧཱིནཱཡ ཛཱཏིཡཱ ཙ ཛཱིཝིཀཱཡ ཙ ནཱམེན ཙ པཱཀཊོ།
Caṇḍālassa putto caṇḍālaputto. Attano khādanatthāya mate sunakhe labhitvā pacatīti sopāko. Mātaṅgoti evaṃnāmo vissutoti evaṃ hīnāya jātiyā ca jīvikāya ca nāmena ca pākaṭo.
སོཏི པུརིམཔདེན སམྦནྡྷིཏྭཱ སོ མཱཏངྒོ ཡསཾ པརམཾ པཏྟོ, ཨབྦྷུཏཾ ཨུཏྟམཾ ཨཏིཝིསིཊྛཾ ཡསཾ ཀིཏྟིཾ པསཾསཾ པཏྟོ། ཡཾ སུདུལླབྷནྟི ཡཾ ཨུལཱ༹རཀུལཱུཔཔནྣེནཱཔི དུལླབྷཾ, ཧཱིནཀུལཱུཔཔནྣེན སུདུལླབྷཾ། ཨེཝཾ ཡསཔྤཏྟསྶ ཙ ཨཱགཙྪུཾ ཏསྶུཔཊྛཱནཾ, ཁཏྟིཡཱ བྲཱཧྨཎཱ བཧཱུ, ཏསྶ མཱཏངྒསྶ པཱརིཙརིཡཏྠཾ ཁཏྟིཡཱ ཙ བྲཱཧྨཎཱ ཙ ཨཉྙེ ཙ བཧཱུ ཝེསྶསུདྡཱདཡོ ཛམྦུདཱིཔམནུསྶཱ ཡེབྷུཡྻེན ཨུཔཊྛཱནཾ ཨཱགམིཾསཱུཏི ཨཏྠོ།
Soti purimapadena sambandhitvā so mātaṅgo yasaṃ paramaṃ patto, abbhutaṃ uttamaṃ ativisiṭṭhaṃ yasaṃ kittiṃ pasaṃsaṃ patto. Yaṃ sudullabhanti yaṃ uḷārakulūpapannenāpi dullabhaṃ, hīnakulūpapannena sudullabhaṃ. Evaṃ yasappattassa ca āgacchuṃ tassupaṭṭhānaṃ, khattiyā brāhmaṇā bahū, tassa mātaṅgassa pāricariyatthaṃ khattiyā ca brāhmaṇā ca aññe ca bahū vessasuddādayo jambudīpamanussā yebhuyyena upaṭṭhānaṃ āgamiṃsūti attho.
ཨེཝཾ ཨུཔཊྛཱནསམྤནྣོ སོ མཱཏངྒོ ཝིགཏཀིལེསརཛཏྟཱ ཝིརཛཾ, མཧནྟེཧི བུདྡྷཱདཱིཧི པཊིཔནྣཏྟཱ མཧཱཔཐཾ, བྲཧྨལོཀསངྑཱཏཾ དེཝལོཀཾ ཡཱཔེཏུཾ སམཏྠཏྟཱ དེཝལོཀཡཱནསཉྙིཏཾ ཨཊྛསམཱཔཏྟིཡཱནཾ ཨབྷིརུཡ྄ཧ, ཏཱཡ པཊིཔཏྟིཡཱ ཀཱམརཱགཾ ཝིརཱཛེཏྭཱ, ཀཱཡསྶ བྷེདཱ བྲཧྨལོཀཱུཔགོ ཨཧུ, སཱ ཏཐཱ ཧཱིནཱཔི ན ནཾ ཛཱཏི ནིཝཱརེསི བྲཧྨལོཀཱུཔཔཏྟིཡཱ, བྲཧྨལོཀཱུཔཔཏྟིཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི།
Evaṃ upaṭṭhānasampanno so mātaṅgo vigatakilesarajattā virajaṃ, mahantehi buddhādīhi paṭipannattā mahāpathaṃ, brahmalokasaṅkhātaṃ devalokaṃ yāpetuṃ samatthattā devalokayānasaññitaṃ aṭṭhasamāpattiyānaṃ abhiruyha, tāya paṭipattiyā kāmarāgaṃ virājetvā, kāyassa bhedā brahmalokūpago ahu, sā tathā hīnāpi na naṃ jāti nivāresi brahmalokūpapattiyā, brahmalokūpapattitoti vuttaṃ hoti.
ཨཡཾ པནཏྠོ ཨེཝཾ ཝེདིཏབྦོ – ཨཏཱིཏེ ཀིར མཧཱཔུརིསོ ཏེན ཏེནུཔཱཡེན སཏྟཧིཏཾ ཀརོནྟོ སོཔཱཀཛཱིཝིཀེ ཙཎྜཱལཀུལེ ཨུཔྤཛྫི། སོ ནཱམེན མཱཏངྒོ , རཱུཔེན དུདྡསིཀོ ཧུཏྭཱ བཧིནགརེ ཙམྨཀུཊིཀཱཡ ཝསཏི, ཨནྟོནགརེ བྷིཀྑཾ ཙརིཏྭཱ ཛཱིཝིཀཾ ཀཔྤེཏི། ཨཐེཀདིཝསཾ ཏསྨིཾ ནགརེ སུརཱནཀྑཏྟེ གྷོསིཏེ དྷུཏྟཱ ཡཐཱསཀེན པརིཝཱརེན ཀཱིལ༹ནྟི། ཨཉྙཏརཱཔི བྲཱཧྨཎམཧཱསཱལདྷཱིཏཱ པནྣརསསོལ༹སཝསྶུདྡེསིཀཱ དེཝཀཉྙཱ ཝིཡ རཱུཔེན དསྶནཱིཡཱ པཱསཱདིཀཱ ‘‘ཨཏྟནོ ཀུལཝཾསཱནུརཱུཔཾ ཀཱིལི༹སྶཱམཱི’’ཏི པཧཱུཏཾ ཁཛྫབྷོཛྫཱདིཀཱིལ༹ནསམྦྷཱརཾ སཀཊེསུ ཨཱརོཔེཏྭཱ སབྦསེཏཝལ༹ཝཡུཏྟཾ ཡཱནམཱརུཡ྄ཧ མཧཱཔརིཝཱརེན ཨུཡྻཱནབྷཱུམིཾ གཙྪཏི དིཊྛམངྒལིཀཱཏི ནཱམེན། སཱ ཀིར ‘‘དུསྶཎྛིཏཾ རཱུཔཾ ཨཝམངྒལ’’ནྟི དཊྛུཾ ན ཨིཙྪཏི, ཏེནསྶཱ དིཊྛམངྒལིཀཱཏྭེཝ སངྑཱ ཨུདཔཱདི།
Ayaṃ panattho evaṃ veditabbo – atīte kira mahāpuriso tena tenupāyena sattahitaṃ karonto sopākajīvike caṇḍālakule uppajji. So nāmena mātaṅgo , rūpena duddasiko hutvā bahinagare cammakuṭikāya vasati, antonagare bhikkhaṃ caritvā jīvikaṃ kappeti. Athekadivasaṃ tasmiṃ nagare surānakkhatte ghosite dhuttā yathāsakena parivārena kīḷanti. Aññatarāpi brāhmaṇamahāsāladhītā pannarasasoḷasavassuddesikā devakaññā viya rūpena dassanīyā pāsādikā ‘‘attano kulavaṃsānurūpaṃ kīḷissāmī’’ti pahūtaṃ khajjabhojjādikīḷanasambhāraṃ sakaṭesu āropetvā sabbasetavaḷavayuttaṃ yānamāruyha mahāparivārena uyyānabhūmiṃ gacchati diṭṭhamaṅgalikāti nāmena. Sā kira ‘‘dussaṇṭhitaṃ rūpaṃ avamaṅgala’’nti daṭṭhuṃ na icchati, tenassā diṭṭhamaṅgalikātveva saṅkhā udapādi.
ཏདཱ སོ མཱཏངྒོ ཀཱལསྶེཝ ཝུཊྛཱཡ པཊཔིལོཏིཀཾ ནིཝཱསེཏྭཱ, ཀཾསཏཱལ༹ཾ ཧཏྠེ བནྡྷིཏྭཱ, བྷཱཛནཧཏྠོ ནགརཾ པཝིསཏི, མནུསྶེ དིསྭཱ དཱུརཏོ ཨེཝ ཀཾསཏཱལ༹ཾ ཨཱཀོཊེནྟོ། ཨཐ དིཊྛམངྒལིཀཱ ‘‘ཨུསྶརཐ, ཨུསྶརཐཱ’’ཏི པུརཏོ པུརཏོ ཧཱིནཛནཾ ཨཔནེནྟེཧི པུརིསེཧི ནཱིཡམཱནཱ ནགརདྭཱརམཛ྄ཛྷེ མཱཏངྒཾ དིསྭཱ ‘‘ཀོ ཨེསོ’’ཏི ཨཱཧ། ཨཧཾ མཱཏངྒཙཎྜཱལོཏི། སཱ ‘‘ཨཱིདིསཾ དིསྭཱ གཏཱནཾ ཀུཏོ ཝུཌྜྷཱི’’ཏི ཡཱནཾ ནིཝཏྟཱཔེསི། མནུསྶཱ ‘‘ཡཾ མཡཾ ཨུཡྻཱནཾ གནྟྭཱ ཁཛྫབྷོཛྫཱདིཾ ལབྷེཡྻཱམ, ཏསྶ ནོ མཱཏངྒེན ཨནྟརཱཡོ ཀཏོ’’ཏི ཀུཔིཏཱ ‘‘གཎྷཐ ཙཎྜཱལ’’ནྟི ལེཌྜཱུཧི པཧརིཏྭཱ ‘‘མཏོ’’ཏི པཱདེ གཧེཏྭཱ ཨེཀམནྟེ ཚཌྜེཏྭཱ ཀཙཝརེན པཊིཙྪཱདེཏྭཱ ཨགམཾསུ། སོ སཏིཾ པཊིལབྷིཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ མནུསྶེ པུཙྪི – ‘‘ཀིཾ, ཨཡྻཱ, དྭཱརཾ ནཱམ སབྦསཱདྷཱརཎཾ, ཨུདཱཧུ བྲཱཧྨཎཱནཾཡེཝ ཀཏ’’ནྟི? མནུསྶཱ ཨཱཧཾསུ – ‘‘སབྦེསཾ སཱདྷཱརཎ’’ནྟི། ‘‘ཨེཝཾ སབྦསཱདྷཱརཎདྭཱརེན པཝིསིཏྭཱ བྷིཀྑཱཧཱརེན ཡཱཔེནྟཾ མཾ དིཊྛམངྒལིཀཱཡ མནུསྶཱ ཨིམཾ ཨནཡབྱསནཾ པཱཔེསུ’’ནྟི རཐིཀཱཡ རཐིཀཾ ཨཱཧིཎྜནྟོ མནུསྶཱནཾ ཨཱརོཙེཏྭཱ བྲཱཧྨཎསྶ གྷརདྭཱརེ ནིཔཛྫི – ‘‘དིཊྛམངྒལིཀཾ ཨལདྡྷཱ ན ཝུཊྛཧིསྶཱམཱི’’ཏི།
Tadā so mātaṅgo kālasseva vuṭṭhāya paṭapilotikaṃ nivāsetvā, kaṃsatāḷaṃ hatthe bandhitvā, bhājanahattho nagaraṃ pavisati, manusse disvā dūrato eva kaṃsatāḷaṃ ākoṭento. Atha diṭṭhamaṅgalikā ‘‘ussaratha, ussarathā’’ti purato purato hīnajanaṃ apanentehi purisehi nīyamānā nagaradvāramajjhe mātaṅgaṃ disvā ‘‘ko eso’’ti āha. Ahaṃ mātaṅgacaṇḍāloti. Sā ‘‘īdisaṃ disvā gatānaṃ kuto vuḍḍhī’’ti yānaṃ nivattāpesi. Manussā ‘‘yaṃ mayaṃ uyyānaṃ gantvā khajjabhojjādiṃ labheyyāma, tassa no mātaṅgena antarāyo kato’’ti kupitā ‘‘gaṇhatha caṇḍāla’’nti leḍḍūhi paharitvā ‘‘mato’’ti pāde gahetvā ekamante chaḍḍetvā kacavarena paṭicchādetvā agamaṃsu. So satiṃ paṭilabhitvā uṭṭhāya manusse pucchi – ‘‘kiṃ, ayyā, dvāraṃ nāma sabbasādhāraṇaṃ, udāhu brāhmaṇānaṃyeva kata’’nti? Manussā āhaṃsu – ‘‘sabbesaṃ sādhāraṇa’’nti. ‘‘Evaṃ sabbasādhāraṇadvārena pavisitvā bhikkhāhārena yāpentaṃ maṃ diṭṭhamaṅgalikāya manussā imaṃ anayabyasanaṃ pāpesu’’nti rathikāya rathikaṃ āhiṇḍanto manussānaṃ ārocetvā brāhmaṇassa gharadvāre nipajji – ‘‘diṭṭhamaṅgalikaṃ aladdhā na vuṭṭhahissāmī’’ti.
བྲཱཧྨཎོ ‘‘གྷརདྭཱརེ མཱཏངྒོ ནིཔནྣོ’’ཏི སུཏྭཱ ‘‘ཏསྶ ཀཱཀཎིཀཾ དེཐ, ཏེལེན ཨངྒཾ མཀྑེཏྭཱ གཙྪཏཱུ’’ཏི ཨཱཧ། སོ ཏཾ ན ཨིཙྪཏི, ‘‘དིཊྛམངྒལིཀཾ ཨལདྡྷཱ ན ཝུཊྛཧིསྶཱམི’’ཙྩེཝ ཨཱཧ། ཏཏོ བྲཱཧྨཎོ ‘‘དྭེ ཀཱཀཎིཀཱཡོ དེཐ, ཀཱཀཎིཀཱཡ པཱུཝཾ ཁཱདཏུ, ཀཱཀཎིཀཱཡ ཏེལེན ཨངྒཾ མཀྑེཏྭཱ གཙྪཏཱུ’’ཏི ཨཱཧ། སོ ཏཾ ན ཨིཙྪཏི, ཏཐེཝ ཝདཏི། བྲཱཧྨཎོ སུཏྭཱ ‘‘མཱསཀཾ དེཐ, པཱདཾ, ཨུཔཌྜྷཀཧཱཔཎཾ, ཀཧཱཔཎཾ དྭེ ཏཱིཎཱི’’ཏི ཡཱཝ སཏཾ ཨཱཎཱཔེསི། སོ ན ཨིཙྪཏི, ཏཐེཝ ཝདཏི། ཨེཝཾ ཡཱཙནྟཱནཾཡེཝ སཱུརིཡོ ཨཏྠངྒཏོ། ཨཐ བྲཱཧྨཎཱི པཱསཱདཱ ཨོརུཡ྄ཧ སཱཎིཔཱཀཱརཾ པརིཀྑིཔཱཔེཏྭཱ ཏཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ཡཱཙི – ‘‘ཏཱཏ མཱཏངྒ, དིཊྛམངྒལིཀཱཡ ཨཔརཱདྷཾ ཁམ, སཧསྶཾ གཎྷཱཧི, དྭེ ཏཱིཎཱི’’ཏི ཡཱཝ ‘‘སཏསཧསྶཾ གཎྷཱཧཱི’’ཏི ཨཱཧ། སོ ཏུཎྷཱིབྷཱུཏོ ནིཔཛྫིཡེཝ།
Brāhmaṇo ‘‘gharadvāre mātaṅgo nipanno’’ti sutvā ‘‘tassa kākaṇikaṃ detha, telena aṅgaṃ makkhetvā gacchatū’’ti āha. So taṃ na icchati, ‘‘diṭṭhamaṅgalikaṃ aladdhā na vuṭṭhahissāmi’’cceva āha. Tato brāhmaṇo ‘‘dve kākaṇikāyo detha, kākaṇikāya pūvaṃ khādatu, kākaṇikāya telena aṅgaṃ makkhetvā gacchatū’’ti āha. So taṃ na icchati, tatheva vadati. Brāhmaṇo sutvā ‘‘māsakaṃ detha, pādaṃ, upaḍḍhakahāpaṇaṃ, kahāpaṇaṃ dve tīṇī’’ti yāva sataṃ āṇāpesi. So na icchati, tatheva vadati. Evaṃ yācantānaṃyeva sūriyo atthaṅgato. Atha brāhmaṇī pāsādā oruyha sāṇipākāraṃ parikkhipāpetvā taṃ upasaṅkamitvā yāci – ‘‘tāta mātaṅga, diṭṭhamaṅgalikāya aparādhaṃ khama, sahassaṃ gaṇhāhi, dve tīṇī’’ti yāva ‘‘satasahassaṃ gaṇhāhī’’ti āha. So tuṇhībhūto nipajjiyeva.
ཨེཝཾ ཙཏཱུཧཔཉྩཱཧེ ཝཱིཏིཝཏྟེ བཧུམྤི པཎྞཱཀཱརཾ དཏྭཱ དིཊྛམངྒལིཀཾ ཨལབྷནྟཱ ཁཏྟིཡཀུམཱརཱདཡོ མཱཏངྒསྶ ཨུཔཀཎྞཀེ ཨཱརོཙཱཔེསུཾ – ‘‘པུརིསཱ ནཱམ ཨནེཀཱནིཔི སཾཝཙྪརཱནི ཝཱིརིཡཾ ཀཏྭཱ ཨིཙྪིཏཏྠཾ པཱཔུཎནྟི, མཱ ཁོ ཏྭཾ ནིབྦིཛྫི, ཨདྡྷཱ དྭཱིཧཏཱིཧཙྩཡེན དིཊྛམངྒལིཀཾ ལཙྪསཱི’’ཏི། སོ ཏུཎྷཱིབྷཱུཏོ ནིཔཛྫིཡེཝ། ཨཐ སཏྟམེ དིཝསེ སམནྟཱ པཊིཝིསྶཀཱ ཨུཊྛཧིཏྭཱ ‘‘ཏུམྷེ མཱཏངྒཾ ཝཱ ཨུཊྛཱཔེཐ, དཱརིཀཾ ཝཱ དེཐ, མཱ ཨམྷེ སབྦེ ནཱསཡིཏྠཱ’’ཏི ཨཱཧཾསུ། ཏེསཾ ཀིར ཨཡཾ དིཊྛི ‘‘ཡསྶ གྷརདྭཱརེ ཨེཝཾ ནིཔནྣོ ཙཎྜཱལོ མརཏི, ཏསྶ གྷརེན སཧ སམནྟཱ སཏྟསཏྟགྷརཝཱསིནོ ཙཎྜཱལཱ ཧོནྟཱི’’ཏི། ཏཏོ དིཊྛམངྒལིཀཾ ནཱིལཔཊཔིལོཏིཀཾ ནིཝཱསཱཔེཏྭཱ ཨུལུ༹ངྐཀལོ༹པིཀཱདཱིནི དཏྭཱ པརིདེཝམཱནཾ ཏསྶ སནྟིཀཾ ནེཏྭཱ ‘‘གཎྷ དཱརིཀཾ, ཨུཊྛཱཡ གཙྪཱཧཱི’’ཏི ཨདཾསུ། སཱ པསྶེ ཋཏྭཱ ‘‘ཨུཊྛཱཧཱི’’ཏི ཨཱཧ, སོ ‘‘ཧཏྠེན མཾ གཧེཏྭཱ ཨུཊྛཱཔེཧཱི’’ཏི ཨཱཧ། སཱ ནཾ ཨུཊྛཱཔེསི། སོ ནིསཱིདིཏྭཱ ཨཱཧ – ‘‘མཡཾ ཨནྟོནགརེ ཝསིཏུཾ ན ལབྷཱམ, ཨེཧི མཾ བཧིནགརེ ཙམྨཀུཊིཾ ནེཧཱི’’ཏི། སཱ ནཾ ཧཏྠེ གཧེཏྭཱ ཏཏྠ ནེསི། ‘‘པིཊྛིཡཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ’’ཏི ཛཱཏཀབྷཱཎཀཱ། ནེཏྭཱ ཙསྶ སརཱིརཾ ཏེལེན མཀྑེཏྭཱ, ཨུཎྷོདཀེན ནྷཱཔེཏྭཱ, ཡཱགུཾ པཙིཏྭཱ ཨདཱསི། སོ ‘‘བྲཱཧྨཎཀཉྙཱ ཨཡཾ མཱ ཝིནསྶཱི’’ཏི ཛཱཏིསམྦྷེདཾ ཨཀཏྭཱཝ ཨཌྜྷམཱསམཏྟཾ བལཾ གཧེཏྭཱ ‘‘ཨཧཾ ཝནཾ གཙྪཱམི, ‘ཨཏིཙིརཱཡཏཱི’ཏི མཱ ཏྭཾ ཨུཀྐཎྛཱི’’ཏི ཝཏྭཱ གྷརམཱནུསཀཱནི ཙ ‘‘ཨིམཾ མཱ པམཛྫིཏྠཱ’’ཏི ཨཱཎཱཔེཏྭཱ གྷརཱ ནིཀྑམྨ ཏཱཔསཔབྦཛྫཾ པབྦཛིཏྭཱ, ཀསིཎཔརིཀམྨཾ ཀཏྭཱ, ཀཏིཔཱཧེནེཝ ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོ པཉྩ ཙ ཨབྷིཉྙཱཡོ ནིབྦཏྟེཏྭཱ ‘‘ཨིདཱནཱཧཾ དིཊྛམངྒལིཀཱཡ མནཱཔོ བྷཝིསྶཱམཱི’’ཏི ཨཱཀཱསེནཱགནྟྭཱ ནགརདྭཱརེ ཨོརོཧིཏྭཱ དིཊྛམངྒལིཀཱཡ སནྟིཀཾ པེསེསི།
Evaṃ catūhapañcāhe vītivatte bahumpi paṇṇākāraṃ datvā diṭṭhamaṅgalikaṃ alabhantā khattiyakumārādayo mātaṅgassa upakaṇṇake ārocāpesuṃ – ‘‘purisā nāma anekānipi saṃvaccharāni vīriyaṃ katvā icchitatthaṃ pāpuṇanti, mā kho tvaṃ nibbijji, addhā dvīhatīhaccayena diṭṭhamaṅgalikaṃ lacchasī’’ti. So tuṇhībhūto nipajjiyeva. Atha sattame divase samantā paṭivissakā uṭṭhahitvā ‘‘tumhe mātaṅgaṃ vā uṭṭhāpetha, dārikaṃ vā detha, mā amhe sabbe nāsayitthā’’ti āhaṃsu. Tesaṃ kira ayaṃ diṭṭhi ‘‘yassa gharadvāre evaṃ nipanno caṇḍālo marati, tassa gharena saha samantā sattasattagharavāsino caṇḍālā hontī’’ti. Tato diṭṭhamaṅgalikaṃ nīlapaṭapilotikaṃ nivāsāpetvā uḷuṅkakaḷopikādīni datvā paridevamānaṃ tassa santikaṃ netvā ‘‘gaṇha dārikaṃ, uṭṭhāya gacchāhī’’ti adaṃsu. Sā passe ṭhatvā ‘‘uṭṭhāhī’’ti āha, so ‘‘hatthena maṃ gahetvā uṭṭhāpehī’’ti āha. Sā naṃ uṭṭhāpesi. So nisīditvā āha – ‘‘mayaṃ antonagare vasituṃ na labhāma, ehi maṃ bahinagare cammakuṭiṃ nehī’’ti. Sā naṃ hatthe gahetvā tattha nesi. ‘‘Piṭṭhiyaṃ āropetvā’’ti jātakabhāṇakā. Netvā cassa sarīraṃ telena makkhetvā, uṇhodakena nhāpetvā, yāguṃ pacitvā adāsi. So ‘‘brāhmaṇakaññā ayaṃ mā vinassī’’ti jātisambhedaṃ akatvāva aḍḍhamāsamattaṃ balaṃ gahetvā ‘‘ahaṃ vanaṃ gacchāmi, ‘aticirāyatī’ti mā tvaṃ ukkaṇṭhī’’ti vatvā gharamānusakāni ca ‘‘imaṃ mā pamajjitthā’’ti āṇāpetvā gharā nikkhamma tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā, kasiṇaparikammaṃ katvā, katipāheneva aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo nibbattetvā ‘‘idānāhaṃ diṭṭhamaṅgalikāya manāpo bhavissāmī’’ti ākāsenāgantvā nagaradvāre orohitvā diṭṭhamaṅgalikāya santikaṃ pesesi.
སཱ སུཏྭཱ ‘‘ཀོཙི མཉྙེ མམ ཉཱཏཀོ པབྦཛིཏོ མཾ དུཀྑིཏཾ ཉཏྭཱ དཊྛུཾ ཨཱགཏོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཙིནྟཡམཱནཱ གནྟྭཱ, ཏཾ ཉཏྭཱ, པཱདེསུ ནིཔཏིཏྭཱ ‘‘ཀིསྶ མཾ ཨནཱཐཾ ཏུམྷེ ཨཀཏྠཱ’’ཏི ཨཱཧ། མཧཱཔུརིསོ ‘‘མཱ ཏྭཾ དིཊྛམངྒལིཀེ དུཀྑིནཱི ཨཧོསི, སཀལཛམྦུདཱིཔཝཱསཱིཧི ཏེ སཀྐཱརཾ ཀཱརེསྶཱམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཨེཏདཝོཙ – ‘‘གཙྪ ཏྭཾ གྷོསནཾ ཀརོཧི – ‘མཧཱབྲཧྨཱ མམ སཱམིཀོ ན མཱཏངྒོ, སོ ཙནྡཝིམཱནཾ བྷིནྡིཏྭཱ སཏྟམེ དིཝསེ མམ སནྟིཀཾ ཨཱགམིསྶཏཱི’’’ཏི། སཱ ཨཱཧ – ‘‘ཨཧཾ, བྷནྟེ, བྲཱཧྨཎམཧཱསཱལདྷཱིཏཱ ཧུཏྭཱ ཨཏྟནོ པཱཔཀམྨེན ཨིམཾ ཙཎྜཱལབྷཱཝཾ པཏྟཱ, ན སཀྐོམི ཨེཝཾ ཝཏྟུ’’ནྟི། མཧཱཔུརིསོ ‘‘ན ཏྭཾ མཱཏངྒསྶ ཨཱནུབྷཱཝཾ ཛཱནཱསཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཡཐཱ སཱ སདྡཧཏི, ཏཐཱ ཨནེཀཱནི པཱཊིཧཱརིཡཱནི དསྶེཏྭཱ ཏཐེཝ ཏཾ ཨཱཎཱཔེཏྭཱ ཨཏྟནོ ཝསཏིཾ ཨགམཱསི། སཱ ཏཐཱ ཨཀཱསི།
Sā sutvā ‘‘koci maññe mama ñātako pabbajito maṃ dukkhitaṃ ñatvā daṭṭhuṃ āgato bhavissatī’’ti cintayamānā gantvā, taṃ ñatvā, pādesu nipatitvā ‘‘kissa maṃ anāthaṃ tumhe akatthā’’ti āha. Mahāpuriso ‘‘mā tvaṃ diṭṭhamaṅgalike dukkhinī ahosi, sakalajambudīpavāsīhi te sakkāraṃ kāressāmī’’ti vatvā etadavoca – ‘‘gaccha tvaṃ ghosanaṃ karohi – ‘mahābrahmā mama sāmiko na mātaṅgo, so candavimānaṃ bhinditvā sattame divase mama santikaṃ āgamissatī’’’ti. Sā āha – ‘‘ahaṃ, bhante, brāhmaṇamahāsāladhītā hutvā attano pāpakammena imaṃ caṇḍālabhāvaṃ pattā, na sakkomi evaṃ vattu’’nti. Mahāpuriso ‘‘na tvaṃ mātaṅgassa ānubhāvaṃ jānāsī’’ti vatvā yathā sā saddahati, tathā anekāni pāṭihāriyāni dassetvā tatheva taṃ āṇāpetvā attano vasatiṃ agamāsi. Sā tathā akāsi.
མནུསྶཱ ཨུཛ྄ཛྷཱཡནྟི ཧསནྟི – ‘‘ཀཐཉྷི ནཱམཱཡཾ ཨཏྟནོ པཱཔཀམྨེན ཙཎྜཱལབྷཱཝཾ པཏྭཱ པུན ཏཾ མཧཱབྲཧྨཱནཾ ཀརིསྶཏཱི’’ཏི། སཱ ཨདྷིམཱནཱ ཨེཝ ཧུཏྭཱ དིཝསེ དིཝསེ གྷོསནྟཱི ནགརཾ ཨཱཧིཎྜཏི ‘‘ཨིཏོ ཚཊྛེ དིཝསེ, པཉྩམེ, ཙཏུཏྠེ, ཏཏིཡེ, སུཝེ, ཨཛྫ ཨཱགམིསྶཏཱི’’ཏི། མནུསྶཱ ཏསྶཱ ཝིསྶཏྠཝཱཙཾ སུཏྭཱ ‘‘ཀདཱཙི ཨེཝམྤི སིཡཱ’’ཏི ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ གྷརདྭཱརེསུ མཎྜཔཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ, སཱཎིཔཱཀཱརཾ སཛྫེཏྭཱ, ཝཡཔྤཏྟཱ དཱརིཀཱཡོ ཨལངྐརིཏྭཱ ‘‘མཧཱབྲཧྨནི ཨཱགཏེ ཀཉྙཱདཱནཾ དསྶཱམཱ’’ཏི ཨཱཀཱསཾ ཨུལློཀེནྟཱ ནིསཱིདིཾསུ། ཨཐ མཧཱཔུརིསོ པུཎྞམདིཝསེ གགནཏལཾ ཨུཔཱརཱུལ༹ྷེ ཙནྡེ ཙནྡཝིམཱནཾ ཕཱལེཏྭཱ པསྶཏོ མཧཱཛནསྶ མཧཱབྲཧྨརཱུཔེན ནིགྒཙྪི། མཧཱཛནོ ‘‘དྭེ ཙནྡཱ ཛཱཏཱ’’ཏི ཨཏིམཉྙི། ཏཏོ ཨནུཀྐམེན ཨཱགཏཾ དིསྭཱ ‘‘སཙྩཾ དིཊྛམངྒལིཀཱ ཨཱཧ, མཧཱབྲཧྨཱཝ ཨཡཾ དིཊྛམངྒལིཀཾ དམེཏུཾ པུབྦེ མཱཏངྒཝེསེནཱགཙྪཱི’’ཏི ནིཊྛཾ ཨགམཱསི། ཨེཝཾ སོ མཧཱཛནེན དིསྶམཱནོ དིཊྛམངྒལིཀཱཡ ཝསནཊྛཱནེ ཨེཝ ཨོཏརི། སཱ ཙ ཏདཱ ཨུཏུནཱི ཨཧོསི། སོ ཏསྶཱ ནཱབྷིཾ ཨངྒུཊྛཀེན པརཱམསི། ཏེན ཕསྶེན གབྦྷོ པཏིཊྛཱསི། ཏཏོ ནཾ ‘‘གབྦྷོ ཏེ སཎྛིཏོ , པུཏྟམྷི ཛཱཏེ ཏཾ ནིསྶཱཡ ཛཱིཝཱཧཱི’’ཏི ཝཏྭཱ པསྶཏོ མཧཱཛནསྶ པུན ཙནྡཝིམཱནཾ པཱཝིསི།
Manussā ujjhāyanti hasanti – ‘‘kathañhi nāmāyaṃ attano pāpakammena caṇḍālabhāvaṃ patvā puna taṃ mahābrahmānaṃ karissatī’’ti. Sā adhimānā eva hutvā divase divase ghosantī nagaraṃ āhiṇḍati ‘‘ito chaṭṭhe divase, pañcame, catutthe, tatiye, suve, ajja āgamissatī’’ti. Manussā tassā vissatthavācaṃ sutvā ‘‘kadāci evampi siyā’’ti attano attano gharadvāresu maṇḍapaṃ kārāpetvā, sāṇipākāraṃ sajjetvā, vayappattā dārikāyo alaṅkaritvā ‘‘mahābrahmani āgate kaññādānaṃ dassāmā’’ti ākāsaṃ ullokentā nisīdiṃsu. Atha mahāpuriso puṇṇamadivase gaganatalaṃ upārūḷhe cande candavimānaṃ phāletvā passato mahājanassa mahābrahmarūpena niggacchi. Mahājano ‘‘dve candā jātā’’ti atimaññi. Tato anukkamena āgataṃ disvā ‘‘saccaṃ diṭṭhamaṅgalikā āha, mahābrahmāva ayaṃ diṭṭhamaṅgalikaṃ dametuṃ pubbe mātaṅgavesenāgacchī’’ti niṭṭhaṃ agamāsi. Evaṃ so mahājanena dissamāno diṭṭhamaṅgalikāya vasanaṭṭhāne eva otari. Sā ca tadā utunī ahosi. So tassā nābhiṃ aṅguṭṭhakena parāmasi. Tena phassena gabbho patiṭṭhāsi. Tato naṃ ‘‘gabbho te saṇṭhito , puttamhi jāte taṃ nissāya jīvāhī’’ti vatvā passato mahājanassa puna candavimānaṃ pāvisi.
བྲཱཧྨཎཱ ‘‘དིཊྛམངྒལིཀཱ མཧཱབྲཧྨུནོ པཛཱཔཏི ཨམྷཱཀཾ མཱཏཱ ཛཱཏཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏཏོ ཏཏོ ཨཱགཙྪནྟི། ཏཾ སཀྐཱརཾ ཀཱཏུཀཱམཱནཾ མནུསྶཱནཾ སམྤཱིལ༹ནེན ནགརདྭཱརཱནི ཨནོཀཱསཱནི ཨཧེསུཾ། ཏེ དིཊྛམངྒལིཀཾ ཧིརཉྙརཱསིམྷི ཋཔེཏྭཱ, ནྷཱཔེཏྭཱ, མཎྜེཏྭཱ, རཐཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ, མཧཱསཀྐཱརེན ནགརཾ པདཀྑིཎཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ, ནགརམཛ྄ཛྷེ མཎྜཔཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ, ཏཏྲ ནཾ ‘‘མཧཱབྲཧྨུནོ པཛཱཔཏཱི’’ཏི དིཊྛཊྛཱནེ ཋཔེཏྭཱ ཝསཱཔེནྟི ‘‘ཡཱཝསྶཱ པཏིརཱུཔཾ ཝསནོཀཱསཾ ཀརོམ, ཏཱཝ ཨིདྷེཝ ཝསཏཱུ’’ཏི། སཱ མཎྜཔེ ཨེཝ པུཏྟཾ ཝིཛཱཡི། ཏཾ ཝིསུདྡྷདིཝསེ སདྡྷིཾ པུཏྟེན སསཱིསཾ ནྷཱཔེཏྭཱ མཎྜཔེ ཛཱཏོཏི དཱརཀསྶ ‘‘མཎྜབྱཀུམཱརོ’’ཏི ནཱམཾ ཨཀཾསུ། ཏཏོ པབྷུཏི ཙ ནཾ བྲཱཧྨཎཱ ‘‘མཧཱབྲཧྨུནོ པུཏྟོ’’ཏི པརིཝཱརེཏྭཱ ཙརནྟི། ཏཏོ ཨནེཀསཏསཧསྶཔྤཀཱརཱ པཎྞཱཀཱརཱ ཨཱགཙྪནྟི, ཏེ བྲཱཧྨཎཱ ཀུམཱརསྶཱརཀྑཾ ཋཔེསུཾ, ཨཱགཏཱ ལཧུཾ ཀུམཱརཾ དཊྛུཾ ན ལབྷནྟི།
Brāhmaṇā ‘‘diṭṭhamaṅgalikā mahābrahmuno pajāpati amhākaṃ mātā jātā’’ti vatvā tato tato āgacchanti. Taṃ sakkāraṃ kātukāmānaṃ manussānaṃ sampīḷanena nagaradvārāni anokāsāni ahesuṃ. Te diṭṭhamaṅgalikaṃ hiraññarāsimhi ṭhapetvā, nhāpetvā, maṇḍetvā, rathaṃ āropetvā, mahāsakkārena nagaraṃ padakkhiṇaṃ kārāpetvā, nagaramajjhe maṇḍapaṃ kārāpetvā, tatra naṃ ‘‘mahābrahmuno pajāpatī’’ti diṭṭhaṭṭhāne ṭhapetvā vasāpenti ‘‘yāvassā patirūpaṃ vasanokāsaṃ karoma, tāva idheva vasatū’’ti. Sā maṇḍape eva puttaṃ vijāyi. Taṃ visuddhadivase saddhiṃ puttena sasīsaṃ nhāpetvā maṇḍape jātoti dārakassa ‘‘maṇḍabyakumāro’’ti nāmaṃ akaṃsu. Tato pabhuti ca naṃ brāhmaṇā ‘‘mahābrahmuno putto’’ti parivāretvā caranti. Tato anekasatasahassappakārā paṇṇākārā āgacchanti, te brāhmaṇā kumārassārakkhaṃ ṭhapesuṃ, āgatā lahuṃ kumāraṃ daṭṭhuṃ na labhanti.
ཀུམཱརོ ཨནུཔུབྦེན ཝུཌྜྷིམནྭཱཡ དཱནཾ དཱཏུཾ ཨཱརདྡྷོ། སོ སཱལཱཡ སམྤཏྟཱནཾ ཀཔཎདྡྷིཀཱནཾ ཨདཏྭཱ བྲཱཧྨཎཱནཾཡེཝ དེཏི། མཧཱཔུརིསོ ‘‘ཀིཾ མམ པུཏྟོ དཱནཾ དེཏཱི’’ཏི ཨཱཝཛྫེཏྭཱ བྲཱཧྨཎཱནཾཡེཝ དཱནཾ དེནྟཾ དིསྭཱ ‘‘ཡཐཱ སབྦེསཾ དསྶཏི, ཏཐཱ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཙཱིཝརཾ པཱརུཔིཏྭཱ པཏྟཾ གཧེཏྭཱ ཨཱཀཱསེན ཨཱགམྨ པུཏྟསྶ གྷརདྭཱརེ ཨཊྛཱསི། ཀུམཱརོ ཏཾ དིསྭཱ ‘‘ཀུཏོ ཨཡཾ ཨེཝཾ ཝིརཱུཔཝེསོ ཝསལོ ཨཱགཏོ’’ཏི ཀུདྡྷོ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –
Kumāro anupubbena vuḍḍhimanvāya dānaṃ dātuṃ āraddho. So sālāya sampattānaṃ kapaṇaddhikānaṃ adatvā brāhmaṇānaṃyeva deti. Mahāpuriso ‘‘kiṃ mama putto dānaṃ detī’’ti āvajjetvā brāhmaṇānaṃyeva dānaṃ dentaṃ disvā ‘‘yathā sabbesaṃ dassati, tathā karissāmī’’ti cīvaraṃ pārupitvā pattaṃ gahetvā ākāsena āgamma puttassa gharadvāre aṭṭhāsi. Kumāro taṃ disvā ‘‘kuto ayaṃ evaṃ virūpaveso vasalo āgato’’ti kuddho imaṃ gāthamāha –
‘‘ཀུཏོ ནུ ཨཱགཙྪསི དུམྨཝཱསཱི, ཨོཏལླཀོ པཾསུཔིསཱཙཀོཝ།
‘‘Kuto nu āgacchasi dummavāsī, otallako paṃsupisācakova;
སངྐཱརཙོལ༹ཾ པཊིམུཉྩ ཀཎྛེ, ཀོ རེ ཏུཝཾ ཧོསི ཨདཀྑིཎེཡྻོ’’ཏི༎
Saṅkāracoḷaṃ paṭimuñca kaṇṭhe, ko re tuvaṃ hosi adakkhiṇeyyo’’ti.
བྲཱཧྨཎཱ ‘‘གཎྷཐ གཎྷཐཱ’’ཏི ཏཾ གཧེཏྭཱ ཨཱཀོཊེཏྭཱ ཨནཡབྱསནཾ པཱཔེསུཾ། སོ ཨཱཀཱསེན གནྟྭཱ བཧིནགརེ པཙྩཊྛཱསི ། དེཝཏཱ ཀུཔིཏཱ ཀུམཱརཾ གལེ གཧེཏྭཱ ཨུདྡྷཾཔཱདཾ ཨདྷོསིརཾ ཋཔེསུཾ། སོ ཨཀྑཱིཧི ནིགྒཏེཧི མུཁེན ཁེལ༹ཾ པགྒྷརནྟེན གྷརུགྷརུཔསྶཱསཱི དུཀྑཾ ཝེདཡཏི། དིཊྛམངྒལིཀཱ སུཏྭཱ ‘‘ཀོཙི ཨཱགཏོ ཨཏྠཱི’’ཏི པུཙྪི། ‘‘ཨཱམ, པབྦཛིཏོ ཨཱགཙྪཱི’’ཏི། ‘‘ཀུཧིཾ གཏོ’’ཏི? ‘‘ཨེཝཾ གཏོ’’ཏི། སཱ ཏཏྠ གནྟྭཱ ‘‘ཁམཐ, བྷནྟེ, ཨཏྟནོ དཱསསྶཱ’’ཏི ཡཱཙནྟཱི ཏསྶ པཱདམཱུལེ བྷཱུམིཡཱ ནིཔཛྫི། ཏེན ཙ སམཡེན མཧཱཔུརིསོ པིཎྜཱཡ ཙརིཏྭཱ, ཡཱགུཾ ལབྷིཏྭཱ, ཏཾ པིཝནྟོ ཏཏྠ ནིསིནྣོ ཧོཏི, སོ ཨཝསིཊྛཾ ཐོཀཾ ཡཱགུཾ དིཊྛམངྒལིཀཱཡ ཨདཱསི། ‘‘གཙྪ ཨིམཾ ཡཱགུཾ ཨུདཀཀུམྦྷིཡཱ ཨཱལོལེཏྭཱ ཡེསཾ བྷཱུཏཝིཀཱརོ ཨཏྠི, ཏེསཾ ཨཀྑིམུཁཀཎྞནཱསཱབིལེསུ ཨཱསིཉྩ, སརཱིརཉྩ པརིཔྥོསེཧི, ཨེཝཾ ནིབྦིཀཱརཱ བྷཝིསྶནྟཱི’’ཏི། སཱ ཏཐཱ ཨཀཱསི། ཏཏོ ཀུམཱརེ པཀཏིསརཱིརེ ཛཱཏེ ‘‘ཨེཧི, ཏཱཏ མཎྜབྱ, ཏཾ ཁམཱཔེསྶཱམཱ’’ཏི པུཏྟཉྩ སབྦེ བྲཱཧྨཎེ ཙ ཏསྶ པཱདམཱུལེ ནིཀྐུཛྫིཏྭཱ ནིཔཛྫཱཔེཏྭཱ ཁམཱཔེསི།
Brāhmaṇā ‘‘gaṇhatha gaṇhathā’’ti taṃ gahetvā ākoṭetvā anayabyasanaṃ pāpesuṃ. So ākāsena gantvā bahinagare paccaṭṭhāsi . Devatā kupitā kumāraṃ gale gahetvā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ ṭhapesuṃ. So akkhīhi niggatehi mukhena kheḷaṃ paggharantena gharugharupassāsī dukkhaṃ vedayati. Diṭṭhamaṅgalikā sutvā ‘‘koci āgato atthī’’ti pucchi. ‘‘Āma, pabbajito āgacchī’’ti. ‘‘Kuhiṃ gato’’ti? ‘‘Evaṃ gato’’ti. Sā tattha gantvā ‘‘khamatha, bhante, attano dāsassā’’ti yācantī tassa pādamūle bhūmiyā nipajji. Tena ca samayena mahāpuriso piṇḍāya caritvā, yāguṃ labhitvā, taṃ pivanto tattha nisinno hoti, so avasiṭṭhaṃ thokaṃ yāguṃ diṭṭhamaṅgalikāya adāsi. ‘‘Gaccha imaṃ yāguṃ udakakumbhiyā āloletvā yesaṃ bhūtavikāro atthi, tesaṃ akkhimukhakaṇṇanāsābilesu āsiñca, sarīrañca paripphosehi, evaṃ nibbikārā bhavissantī’’ti. Sā tathā akāsi. Tato kumāre pakatisarīre jāte ‘‘ehi, tāta maṇḍabya, taṃ khamāpessāmā’’ti puttañca sabbe brāhmaṇe ca tassa pādamūle nikkujjitvā nipajjāpetvā khamāpesi.
སོ ‘‘སབྦཛནསྶ དཱནཾ དཱཏབྦ’’ནྟི ཨོཝདིཏྭཱ, དྷམྨཀཐཾ ཀཏྭཱ, ཨཏྟནོ ཝསནཊྛཱནཾཡེཝ གནྟྭཱ, ཙིནྟེསི ‘‘ཨིཏྠཱིསུ པཱཀཊཱ དིཊྛམངྒལིཀཱ དམིཏཱ, པུརིསེསུ པཱཀཊོ མཎྜབྱཀུམཱརོ, ཨིདཱནི ཀོ དམེཏབྦོ’’ཏི། ཏཏོ ཛཱཏིམནྟཏཱཔསཾ ཨདྡས བནྡྷུམཏཱིནགརཾ ནིསྶཱཡ ཀུམྦྷཝཏཱིནདཱིཏཱིརེ ཝིཧརནྟཾ། སོ ‘‘ཨཧཾ ཛཱཏིཡཱ ཝིསིཊྛོ, ཨཉྙེཧི པརིབྷུཏྟོདཀཾ ན པརིབྷུཉྫཱམཱི’’ཏི ཨུཔརིནདིཡཱ ཝསཏི། མཧཱཔུརིསོ ཏསྶ ཨུཔརིབྷཱགེ ཝཱསཾ ཀཔྤེཏྭཱ ཏསྶ ཨུདཀཔརིབྷོགཝེལཱཡཾ དནྟཀཊྛཾ ཁཱདིཏྭཱ ཨུདཀེ པཀྑིཔི། ཏཱཔསོ ཏཾ ཨུདཀེན ཝུཡ྄ཧམཱནཾ དིསྭཱ ‘‘ཀེནིདཾ ཁིཏྟ’’ནྟི པཊིསོཏཾ གནྟྭཱ མཧཱཔུརིསཾ དིསྭཱ ‘‘ཀོ ཨེཏྠཱ’’ཏི ཨཱཧ། ‘‘མཱཏངྒཙཎྜཱལོ, ཨཱཙརིཡཱ’’ཏི། ‘‘ཨཔེཧི, ཙཎྜཱལ, མཱ ཨུཔརིནདིཡཱ ཝསཱི’’ཏི། མཧཱཔུརིསོ ‘‘སཱདྷུ, ཨཱཙརིཡཱ’’ཏི ཧེཊྛཱནདིཡཱ ཝསཏི, པཊིསོཏམྤི དནྟཀཊྛཾ ཏཱཔསསྶ སནྟིཀཾ ཨཱགཙྪཏི། ཏཱཔསོ པུན གནྟྭཱ ‘‘ཨཔེཧི, ཙཎྜཱལ, མཱ ཧེཊྛཱནདིཡཾ ཝས, ཨུཔརིནདིཡཱཡེཝ ཝསཱ’’ཏི ཨཱཧ། མཧཱཔུརིསོ ‘‘སཱདྷུ, ཨཱཙརིཡཱ’’ཏི ཏཐཱ ཨཀཱསི, པུནཔི ཏཐེཝ ཨཧོསི། ཏཱཔསོ པུནཔི ‘‘ཏཐཱ ཀརོཏཱི’’ཏི དུཊྛོ མཧཱཔུརིསཾ སཔི ‘‘སཱུརིཡསྶ ཏེ ཨུགྒམནཝེལཱཡ སཏྟདྷཱ མུདྡྷཱ ཕལཏཱུ’’ཏི། མཧཱཔུརིསོཔི ‘‘སཱདྷུ, ཨཱཙརིཡ, ཨཧཾ པན སཱུརིཡུཊྛཱནཾ ན དེམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ སཱུརིཡུཊྛཱནཾ ནིཝཱརེསི ། ཏཏོ རཏྟི ན ཝིབྷཱཡཏི, ཨནྡྷཀཱརོ ཛཱཏོ, བྷཱིཏཱ བནྡྷུམཏཱིཝཱསིནོ ཏཱཔསསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ‘‘ཨཏྠི ནུ ཁོ, ཨཱཙརིཡ, ཨམྷཱཀཾ སོཏྠིབྷཱཝོ’’ཏི པུཙྪིཾསུ། ཏེ ཧི ཏཾ ‘‘ཨརཧཱ’’ཏི མཉྙནྟི། སོ ཏེསཾ སབྦམཱཙིཀྑི། ཏེ མཧཱཔུརིསཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ‘‘སཱུརིཡཾ, བྷནྟེ, མུཉྩཐཱ’’ཏི ཡཱཙིཾསུ། མཧཱཔུརིསོ ‘‘ཡདི ཏུམྷཱཀཾ ཨརཧཱ ཨཱགནྟྭཱ མཾ ཁམཱཔེཏི, མུཉྩཱམཱི’’ཏི ཨཱཧ།
So ‘‘sabbajanassa dānaṃ dātabba’’nti ovaditvā, dhammakathaṃ katvā, attano vasanaṭṭhānaṃyeva gantvā, cintesi ‘‘itthīsu pākaṭā diṭṭhamaṅgalikā damitā, purisesu pākaṭo maṇḍabyakumāro, idāni ko dametabbo’’ti. Tato jātimantatāpasaṃ addasa bandhumatīnagaraṃ nissāya kumbhavatīnadītīre viharantaṃ. So ‘‘ahaṃ jātiyā visiṭṭho, aññehi paribhuttodakaṃ na paribhuñjāmī’’ti uparinadiyā vasati. Mahāpuriso tassa uparibhāge vāsaṃ kappetvā tassa udakaparibhogavelāyaṃ dantakaṭṭhaṃ khāditvā udake pakkhipi. Tāpaso taṃ udakena vuyhamānaṃ disvā ‘‘kenidaṃ khitta’’nti paṭisotaṃ gantvā mahāpurisaṃ disvā ‘‘ko etthā’’ti āha. ‘‘Mātaṅgacaṇḍālo, ācariyā’’ti. ‘‘Apehi, caṇḍāla, mā uparinadiyā vasī’’ti. Mahāpuriso ‘‘sādhu, ācariyā’’ti heṭṭhānadiyā vasati, paṭisotampi dantakaṭṭhaṃ tāpasassa santikaṃ āgacchati. Tāpaso puna gantvā ‘‘apehi, caṇḍāla, mā heṭṭhānadiyaṃ vasa, uparinadiyāyeva vasā’’ti āha. Mahāpuriso ‘‘sādhu, ācariyā’’ti tathā akāsi, punapi tatheva ahosi. Tāpaso punapi ‘‘tathā karotī’’ti duṭṭho mahāpurisaṃ sapi ‘‘sūriyassa te uggamanavelāya sattadhā muddhā phalatū’’ti. Mahāpurisopi ‘‘sādhu, ācariya, ahaṃ pana sūriyuṭṭhānaṃ na demī’’ti vatvā sūriyuṭṭhānaṃ nivāresi . Tato ratti na vibhāyati, andhakāro jāto, bhītā bandhumatīvāsino tāpasassa santikaṃ gantvā ‘‘atthi nu kho, ācariya, amhākaṃ sotthibhāvo’’ti pucchiṃsu. Te hi taṃ ‘‘arahā’’ti maññanti. So tesaṃ sabbamācikkhi. Te mahāpurisaṃ upasaṅkamitvā ‘‘sūriyaṃ, bhante, muñcathā’’ti yāciṃsu. Mahāpuriso ‘‘yadi tumhākaṃ arahā āgantvā maṃ khamāpeti, muñcāmī’’ti āha.
མནུསྶཱ གནྟྭཱ ཏཱཔསཾ ཨཱཧཾསུ – ‘‘ཨེཧི, བྷནྟེ, མཱཏངྒཔཎྜིཏཾ ཁམཱཔེཧི, མཱ ཏུམྷཱཀཾ ཀལཧཀཱརཎཱ མཡཾ ནསྶིམྷཱ’’ཏི། སོ ‘‘ནཱཧཾ ཙཎྜཱལཾ ཁམཱཔེམཱི’’ཏི ཨཱཧ། མནུསྶཱ ‘‘ཨམྷེ ཏྭཾ ནཱསེསཱི’’ཏི ཏཾ ཧཏྠཔཱདེསུ གཧེཏྭཱ མཧཱཔུརིསསྶ སནྟིཀཾ ནེསུཾ། མཧཱཔུརིསོ ‘‘མམ པཱདམཱུལེ ཀུཙྪིཡཱ ནིཔཛྫིཏྭཱ ཁམཱཔེནྟེ ཁམཱམཱི’’ཏི ཨཱཧ། མནུསྶཱ ‘‘ཨེཝཾ ཀརོཧཱི’’ཏི ཨཱཧཾསུ། ཏཱཔསོ ‘‘ནཱཧཾ ཙཎྜཱལཾ ཝནྡཱམཱི’’ཏི། མནུསྶཱ ‘‘ཏཝ ཚནྡེན ན ཝནྡིསྶསཱི’’ཏི ཧཏྠཔཱདམསྶུགཱིཝཱདཱིསུ གཧེཏྭཱ མཧཱཔུརིསསྶ པཱདམཱུལེ སཡཱཔེསུཾ། སོ ‘‘ཁམཱམཧཾ ཨིམསྶ, ཨཔིཙཱཧཾ ཏསྶེཝཱནུཀམྤཱཡ སཱུརིཡཾ ན མུཉྩཱམི, སཱུརིཡེ ཧི ཨུགྒཏམཏྟེ མུདྡྷཱ ཨསྶ སཏྟདྷཱ ཕལིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧ། མནུསྶཱ ‘‘ཨིདཱནི, བྷནྟེ, ཀིཾ ཀཱཏབྦ’’ནྟི ཨཱཧཾསུ། མཧཱཔུརིསོ ‘‘ཏེན ཧི ཨིམཾ གལཔྤམཱཎེ ཨུདཀེ ཋཔེཏྭཱ མཏྟིཀཱཔིཎྜེནསྶ སཱིསཾ པཊིཙྪཱདེཐ, སཱུརིཡརསྨཱིཧི ཕུཊྛོ མཏྟིཀཱཔིཎྜོ སཏྟདྷཱ ཕལིསྶཏི། ཏསྨིཾ ཕལིཏེ ཨེས ཨཉྙཏྲ གཙྪཏཱུ’’ཏི ཨཱཧ། ཏེ ཏཱཔསཾ ཧཏྠཔཱདཱདཱིསུ གཧེཏྭཱ ཏཐཱ ཨཀཾསུ། སཱུརིཡེ མུཉྩིཏམཏྟེ མཏྟིཀཱཔིཎྜོ སཏྟདྷཱ ཕལིཏྭཱ པཏི, ཏཱཔསོ བྷཱིཏོ པལཱཡི། མནུསྶཱ དིསྭཱ ‘‘པསྶཐ, བྷོ, སམཎསྶ ཨཱནུབྷཱཝ’’ནྟི དནྟཀཊྛཔཀྑིཔནམཱདིཾ ཀཏྭཱ སབྦཾ ཝིཏྠཱརེཏྭཱ ‘‘ནཏྠི ཨཱིདིསོ སམཎོ’’ཏི ཏསྨིཾ པསཱིདིཾསུ། ཏཏོ པབྷུཏི སཀལཛམྦུདཱིཔེ ཁཏྟིཡབྲཱཧྨཎཱདཡོ གཧཊྛཔབྦཛིཏཱ མཱཏངྒཔཎྜིཏསྶ ཨུཔཊྛཱནཾ ཨགམཾསུ། སོ ཡཱཝཏཱཡུཀཾ ཋཏྭཱ ཀཱཡསྶ བྷེདཱ བྲཧྨལོཀེ ཨུཔྤཛྫི། ཏེནཱཧ བྷགཝཱ ‘‘ཏདམིནཱཔི ཛཱནཱཐ…པེ॰… བྲཧྨལོཀཱུཔཔཏྟིཡཱ’’ཏི།
Manussā gantvā tāpasaṃ āhaṃsu – ‘‘ehi, bhante, mātaṅgapaṇḍitaṃ khamāpehi, mā tumhākaṃ kalahakāraṇā mayaṃ nassimhā’’ti. So ‘‘nāhaṃ caṇḍālaṃ khamāpemī’’ti āha. Manussā ‘‘amhe tvaṃ nāsesī’’ti taṃ hatthapādesu gahetvā mahāpurisassa santikaṃ nesuṃ. Mahāpuriso ‘‘mama pādamūle kucchiyā nipajjitvā khamāpente khamāmī’’ti āha. Manussā ‘‘evaṃ karohī’’ti āhaṃsu. Tāpaso ‘‘nāhaṃ caṇḍālaṃ vandāmī’’ti. Manussā ‘‘tava chandena na vandissasī’’ti hatthapādamassugīvādīsu gahetvā mahāpurisassa pādamūle sayāpesuṃ. So ‘‘khamāmahaṃ imassa, apicāhaṃ tassevānukampāya sūriyaṃ na muñcāmi, sūriye hi uggatamatte muddhā assa sattadhā phalissatī’’ti āha. Manussā ‘‘idāni, bhante, kiṃ kātabba’’nti āhaṃsu. Mahāpuriso ‘‘tena hi imaṃ galappamāṇe udake ṭhapetvā mattikāpiṇḍenassa sīsaṃ paṭicchādetha, sūriyarasmīhi phuṭṭho mattikāpiṇḍo sattadhā phalissati. Tasmiṃ phalite esa aññatra gacchatū’’ti āha. Te tāpasaṃ hatthapādādīsu gahetvā tathā akaṃsu. Sūriye muñcitamatte mattikāpiṇḍo sattadhā phalitvā pati, tāpaso bhīto palāyi. Manussā disvā ‘‘passatha, bho, samaṇassa ānubhāva’’nti dantakaṭṭhapakkhipanamādiṃ katvā sabbaṃ vitthāretvā ‘‘natthi īdiso samaṇo’’ti tasmiṃ pasīdiṃsu. Tato pabhuti sakalajambudīpe khattiyabrāhmaṇādayo gahaṭṭhapabbajitā mātaṅgapaṇḍitassa upaṭṭhānaṃ agamaṃsu. So yāvatāyukaṃ ṭhatvā kāyassa bhedā brahmaloke uppajji. Tenāha bhagavā ‘‘tadamināpi jānātha…pe… brahmalokūpapattiyā’’ti.
༡༤༠-༡༤༡. ཨེཝཾ ‘‘ན ཛཙྩཱ ཝསལོ ཧོཏི, ཀམྨུནཱ ཝསལོ ཧོཏཱི’’ཏི སཱདྷེཏྭཱ ཨིདཱནི ‘‘ན ཛཙྩཱ ཧོཏི བྲཱཧྨཎོ, ཀམྨུནཱ ཧོཏི བྲཱཧྨཎོ’’ཏི ཨེཏཾ སཱདྷེཏུཾ ཨཱཧ ‘‘ཨཛ྄ཛྷཱཡཀཀུལེ ཛཱཏཱ …པེ॰… དུགྒཏྱཱ གརཧཱཡ ཝཱ’’ཏི། ཏཏྠ ཨཛ྄ཛྷཱཡཀཀུལེ ཛཱཏཱཏི མནྟཛ྄ཛྷཱཡཀེ བྲཱཧྨཎཀུལེ ཛཱཏཱ། ‘‘ཨཛ྄ཛྷཱཡཀཱཀུལེ༹ ཛཱཏཱ’’ཏིཔི པཱཋོ། མནྟཱནཾ ཨཛ྄ཛྷཱཡཀེ ཨནུཔཀུཊྛེ ཙ བྲཱཧྨཎཀུལེ ཛཱཏཱཏི ཨཏྠོ། མནྟཱ བནྡྷཝཱ ཨེཏེསནྟི མནྟབནྡྷཝཱ། ཝེདབནྡྷཱུ ཝེདཔཊིསྶརཎཱཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཏེ ཙ པཱཔེསུ ཀམྨེསུ ཨབྷིཎྷམུཔདིསྶརེཏི ཏེ ཨེཝཾ ཀུལེ ཛཱཏཱ མནྟབནྡྷཝཱ ཙ སམཱནཱཔི ཡདི པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིསུ པཱཔཀམྨེསུ པུནཔྤུནཾ ཨུཔདིསྶནྟི, ཨཐ དིཊྛེཝ དྷམྨེ གཱརཡ྄ཧཱ སམྤརཱཡེ ཙ དུགྒཏི ཏེ ཨེཝམུཔདིསྶམཱནཱ ཨིམསྨིཾཡེཝ ཨཏྟབྷཱཝེ མཱཏཱཔིཏཱུཧིཔི ‘‘ནཡིམེ ཨམྷཱཀཾ པུཏྟཱ, དུཛྫཱཏཱ ཨེཏེ ཀུལསྶ ཨངྒཱརབྷཱུཏཱ, ནིཀྐཌྜྷཐ ནེ’’ཏི, བྲཱཧྨཎེཧིཔི ‘‘གཧཔཏིཀཱ ཨེཏེ, ན ཨེཏེ བྲཱཧྨཎཱ, མཱ ནེསཾ སདྡྷཡཉྙཐཱལིཔཱཀཱདཱིསུ པཝེསཾ དེཐ, མཱ ནེཧི སདྡྷིཾ སལླཔཐཱ’’ཏི, ཨཉྙེཧིཔི མནུསྶེཧི ‘‘པཱཔཀམྨནྟཱ ཨེཏེ, ན ཨེཏེ བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི ཨེཝཾ གཱརཡ྄ཧཱ ཧོནྟི། སམྤརཱཡེ ཙ ནེསཾ དུགྒཏི ནིརཡཱདིབྷེདཱ, དུགྒཏི ཨེཏེསཾ པརལོཀེ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ། སམྤརཱཡེ ཝཱཏིཔི པཱཋོ། པརལོཀེ ཨེཏེསཾ དུཀྑསྶ གཏི དུགྒཏི, དུཀྑཔྤཏྟིཡེཝ ཧོཏཱིཏི ཨཏྠོ། ན ནེ ཛཱཏི ནིཝཱརེཏི, དུགྒཏྱཱ གརཧཱཡ ཝཱཏི སཱ ཏཐཱ ཨུཀྐཊྛཱཔི ཡཾ ཏྭཾ སཱརཏོ པཙྩེསི, ཛཱཏི ཨེཏེ པཱཔཀམྨེསུ པདིསྶནྟེ བྲཱཧྨཎེ ‘‘སམྤརཱཡེ ཙ དུགྒཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱཡ དུགྒཏིཡཱ ཝཱ, ‘‘དིཊྛེཝ དྷམྨེ གཱརཡ྄ཧཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱཡ གརཧཱཡ ཝཱ ན ནིཝཱརེཏི།
140-141. Evaṃ ‘‘na jaccā vasalo hoti, kammunā vasalo hotī’’ti sādhetvā idāni ‘‘na jaccā hoti brāhmaṇo, kammunā hoti brāhmaṇo’’ti etaṃ sādhetuṃ āha ‘‘ajjhāyakakule jātā …pe… duggatyā garahāyavā’’ti. Tattha ajjhāyakakule jātāti mantajjhāyake brāhmaṇakule jātā. ‘‘Ajjhāyakākuḷe jātā’’tipi pāṭho. Mantānaṃ ajjhāyake anupakuṭṭhe ca brāhmaṇakule jātāti attho. Mantā bandhavā etesanti mantabandhavā. Vedabandhū vedapaṭissaraṇāti vuttaṃ hoti. Te ca pāpesu kammesu abhiṇhamupadissareti te evaṃ kule jātā mantabandhavā ca samānāpi yadi pāṇātipātādīsu pāpakammesu punappunaṃ upadissanti, atha diṭṭheva dhamme gārayhā samparāye ca duggati te evamupadissamānā imasmiṃyeva attabhāve mātāpitūhipi ‘‘nayime amhākaṃ puttā, dujjātā ete kulassa aṅgārabhūtā, nikkaḍḍhatha ne’’ti, brāhmaṇehipi ‘‘gahapatikā ete, na ete brāhmaṇā, mā nesaṃ saddhayaññathālipākādīsu pavesaṃ detha, mā nehi saddhiṃ sallapathā’’ti, aññehipi manussehi ‘‘pāpakammantā ete, na ete brāhmaṇā’’ti evaṃ gārayhā honti. Samparāye ca nesaṃ duggati nirayādibhedā, duggati etesaṃ paraloke hotīti attho. Samparāye vātipi pāṭho. Paraloke etesaṃ dukkhassa gati duggati, dukkhappattiyeva hotīti attho. Na ne jāti nivāreti, duggatyā garahāya vāti sā tathā ukkaṭṭhāpi yaṃ tvaṃ sārato paccesi, jāti ete pāpakammesu padissante brāhmaṇe ‘‘samparāye ca duggatī’’ti ettha vuttappakārāya duggatiyā vā, ‘‘diṭṭheva dhamme gārayhā’’ti ettha vuttappakārāya garahāya vā na nivāreti.
༡༤༢. ཨེཝཾ བྷགཝཱ ཨཛ྄ཛྷཱཡཀཀུལེ ཛཱཏཱནམྤི བྲཱཧྨཎཱནཾ གཱརཡ྄ཧཱདིཀམྨཝསེན དིཊྛེཝ དྷམྨེ པཏིཏབྷཱཝཾ དཱིཔེནྟོ དུགྒཏིགམནེན ཙ སམྤརཱཡེ བྲཱཧྨཎཛཱཏིཡཱ ཨབྷཱཝཾ དཱིཔེནྟོ ‘‘ན ཛཙྩཱ ཧོཏི བྲཱཧྨཎོ, ཀམྨུནཱ ཧོཏི བྲཱཧྨཎོ’’ཏི ཨེཏམྤི ཨཏྠཾ སཱདྷེཏྭཱ ཨིདཱནི དུཝིདྷམྤི ཨཏྠཾ ནིགམེནྟོ ཨཱཧ, ཨེཝཾ བྲཱཧྨཎ –
142. Evaṃ bhagavā ajjhāyakakule jātānampi brāhmaṇānaṃ gārayhādikammavasena diṭṭheva dhamme patitabhāvaṃ dīpento duggatigamanena ca samparāye brāhmaṇajātiyā abhāvaṃ dīpento ‘‘na jaccā hoti brāhmaṇo, kammunā hoti brāhmaṇo’’ti etampi atthaṃ sādhetvā idāni duvidhampi atthaṃ nigamento āha, evaṃ brāhmaṇa –
‘‘ན ཛཙྩཱ ཝསལོ ཧོཏི, ན ཛཙྩཱ ཧོཏི བྲཱཧྨཎོ།
‘‘Na jaccā vasalo hoti, na jaccā hoti brāhmaṇo;
ཀམྨུནཱ ཝསལོ ཧོཏི, ཀམྨུནཱ ཧོཏི བྲཱཧྨཎོ’’ཏི༎
Kammunā vasalo hoti, kammunā hoti brāhmaṇo’’ti.
སེསཾ ཀསིབྷཱརདྭཱཛསུཏྟེ ཝུཏྟནཡམེཝ། ཝིསེསཏོ ཝཱ ཨེཏྠ ནིཀྐུཛྫིཏཾ ཝཱཏིཨཱདཱིནཾ ཨེཝཾ ཡོཛནཱ ཝེདིཏབྦཱ – ཡཐཱ ཀོཙི ནིཀྐུཛྫིཏཾ ཝཱ ཨུཀྐུཛྫེཡྻ, ཨེཝཾ མཾ ཀམྨཝིམུཁཾ ཛཱཏིཝཱདེ པཏིཏཾ ‘‘ཛཱཏིཡཱ བྲཱཧྨཎཝསལབྷཱཝོ ཧོཏཱི’’ཏི དིཊྛིཏོ ཝུཊྛཱཔེནྟེན, ཡཐཱ པཊིཙྪནྣཾ ཝིཝརེཡྻ, ཨེཝཾ ཛཱཏིཝཱདཔཊིཙྪནྣཾ ཀམྨཝཱདཾ ཝིཝརནྟེན, ཡཐཱ མཱུལ༹ྷསྶ མགྒཾ ཨཱཙིཀྑེཡྻ, ཨེཝཾ བྲཱཧྨཎཝསལབྷཱཝསྶ ཨསམྦྷིནྣཨུཛུམགྒཾ ཨཱཙིཀྑནྟེན, ཡཐཱ ཨནྡྷཀཱརེ ཝཱ ཏེལཔཛྫོཏཾ དྷཱརེཡྻ, ཨེཝཾ མཱཏངྒཱདིནིདསྶནཔཛྫོཏདྷཱརཎེན མཡ྄ཧཾ བྷོཏཱ གོཏམེན ཨེཏེཧི པརིཡཱཡེཧི པཀཱསིཏཏྟཱ ཨནེཀཔརིཡཱཡེན དྷམྨོ པཀཱསིཏོཏི།
Sesaṃ kasibhāradvājasutte vuttanayameva. Visesato vā ettha nikkujjitaṃ vātiādīnaṃ evaṃ yojanā veditabbā – yathā koci nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, evaṃ maṃ kammavimukhaṃ jātivāde patitaṃ ‘‘jātiyā brāhmaṇavasalabhāvo hotī’’ti diṭṭhito vuṭṭhāpentena, yathā paṭicchannaṃ vivareyya, evaṃ jātivādapaṭicchannaṃ kammavādaṃ vivarantena, yathā mūḷhassa maggaṃ ācikkheyya, evaṃ brāhmaṇavasalabhāvassa asambhinnaujumaggaṃ ācikkhantena, yathā andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya, evaṃ mātaṅgādinidassanapajjotadhāraṇena mayhaṃ bhotā gotamena etehi pariyāyehi pakāsitattā anekapariyāyena dhammo pakāsitoti.
པརམཏྠཛོཏིཀཱཡ ཁུདྡཀ-ཨཊྛཀཐཱཡ
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
སུཏྟནིཔཱཏ-ཨཊྛཀཐཱཡ ཨགྒིཀབྷཱརདྭཱཛསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Suttanipāta-aṭṭhakathāya aggikabhāradvājasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / སུཏྟནིཔཱཏཔཱལི༹ • Suttanipātapāḷi / ༧. ཝསལསུཏྟཾ • 7. Vasalasuttaṃ