| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
੪. ਅਗ੍ਗਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
4. Aggisuttavaṇṇanā
੯੩. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਅਨੁਦਹਨਟ੍ਠੇਨ ਅਗ੍ਗਿ, ਰਾਗੋ ਏવ ਅਗ੍ਗਿ ਰਾਗਗ੍ਗਿ। ਰਾਗੋ ਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਸਤ੍ਤੇ ਅਨੁਦਹਤਿ ਝਾਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਗ੍ਗੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਅਗ੍ਗਿ ਯਦੇવ ਇਨ੍ਧਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਨਿਦਹਤਿ, ਮਹਾਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਏવਮਿਮੇਪਿ ਰਾਗਾਦਯੋ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਸਯਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤਂ ਨਿਦਹਨ੍ਤਿ, ਮਹਾਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ ਦੁਨ੍ਨਿਬ੍ਬਾਪਯਾ। ਤੇਸੁ ਰਾਗਪਰਿਲ਼ਾਹੇਨ ਸਨ੍ਤਤ੍ਤਹਦਯਾਨਂ ਇਚ੍ਛਿਤਾਲਾਭਦੁਕ੍ਖੇਨ ਮਰਣਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਯਂ ਤਾવ ਰਾਗਸ੍ਸ ਅਨੁਦਹਨਤਾ। ਦੋਸਸ੍ਸ ਪਨ ਅਨੁਦਹਨਤਾਯ વਿਸੇਸਤੋ ਮਨੋਪਦੋਸਿਕਾ ਦੇવਾ, ਮੋਹਸ੍ਸ ਅਨੁਦਹਨਤਾਯ ਖਿਡ੍ਡਾਪਦੋਸਿਕਾ ਦੇવਾ ਚ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਮੋਹવਸੇਨ ਹਿ ਤੇਸਂ ਸਤਿਸਮ੍ਮੋਸੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਖਿਡ੍ਡਾવਸੇਨ ਆਹਾਰવੇਲਂ ਅਤਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤਾ ਕਾਲਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਤਾવ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕੋ ਅਨੁਦਹਨਭਾવੋ। ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕੋ ਪਨ ਨਿਰਯਾਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਨવਸੇਨ ਘੋਰਤਰੋ ਦੁਰਧਿવਾਸੋ ਚ। ਅਯਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥੋ ਆਦਿਤ੍ਤਪਰਿਯਾਯੇਨ વਿਭਾવੇਤਬ੍ਬੋ।
93. Catutthe anudahanaṭṭhena aggi, rāgo eva aggi rāgaggi. Rāgo hi uppajjamāno satte anudahati jhāpeti, tasmā ‘‘aggī’’ti vuccati. Itaresupi dvīsu eseva nayo. Tattha yathā aggi yadeva indhanaṃ nissāya uppajjati, taṃ nidahati, mahāpariḷāho ca hoti, evamimepi rāgādayo yasmiṃ santāne sayaṃ uppannā, taṃ nidahanti, mahāpariḷāhā ca honti dunnibbāpayā. Tesu rāgapariḷāhena santattahadayānaṃ icchitālābhadukkhena maraṇappattānaṃ sattānaṃ pamāṇaṃ natthi. Ayaṃ tāva rāgassa anudahanatā. Dosassa pana anudahanatāya visesato manopadosikā devā, mohassa anudahanatāya khiḍḍāpadosikā devā ca nidassanaṃ. Mohavasena hi tesaṃ satisammoso hoti, tasmā khiḍḍāvasena āhāravelaṃ ativattentā kālaṃ karonti. Ayaṃ tāva rāgādīnaṃ diṭṭhadhammiko anudahanabhāvo. Samparāyiko pana nirayādīsu nibbattāpanavasena ghorataro duradhivāso ca. Ayañca attho ādittapariyāyena vibhāvetabbo.
ਗਾਥਾਸੁ ਕਾਮੇਸੁ ਮੁਚ੍ਛਿਤੇਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ ਪਾਤਬ੍ਯਤਾવਸੇਨ ਮੁਚ੍ਛਂ ਬਾਲ੍ਯਂ ਪਮਾਦਂ ਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਂ ਆਪਨ੍ਨੇ। ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨੇਤਿ ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੇ ਦਹਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਨਰੇ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਿਨੋਤਿ ਇਦਂ ਦੋਸਗ੍ਗਿਸ੍ਸ। ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੇ ਅਕੋવਿਦੇਤਿ ਯੇ ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਾਦੀਸੁ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਉਗ੍ਗਹਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਯ ਮਨਸਿਕਾਰਰਹਿਤਾ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾ, ਤੇ ਸਮ੍ਮੋਹੇਨ ਅਭਿਭੂਤਾ વਿਸੇਸੇਨ ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹਾ ਨਾਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਏਤੇ ਅਗ੍ਗੀ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾਤਿ ‘‘ਏਤੇ ਰਾਗਗ੍ਗਿਆਦਯੋ ਇਧ ਚੇવ ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ ਚ ਅਨੁਦਹਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤ੍ਤਾਆ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯવਸੇਨ ਪਹਾਨਾਭਿਸਮਯવਸੇਨ ਚ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਾ। ਸਕ੍ਕਾਯਾਭਿਰਤਾਤਿ ਸਕ੍ਕਾਯੇ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕੇ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਮਾਨਨਨ੍ਦਨਾਭਿਰਤਾ। વਡ੍ਢਯਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨੇਨ વਡ੍ਢਯਨ੍ਤਿ ਆਚਿਨਨ੍ਤਿ। ਨਿਰਯਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠવਿਧਂ ਮਹਾਨਿਰਯਂ, ਸੋਲ਼ਸવਿਧਂ ਉਸ੍ਸਦਨਿਰਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਨਿਰਯਂ। ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਞ੍ਚ ਯੋਨਿਯੋਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯੋ ਚ। ਅਸੁਰਨ੍ਤਿ ਅਸੁਰਕਾਯਂ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਞ੍ਚ વਡ੍ਢਯਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
Gāthāsu kāmesu mucchiteti vatthukāmesu pātabyatāvasena mucchaṃ bālyaṃ pamādaṃ micchācāraṃ āpanne. Byāpanneti byāpannacitte dahatīti sambandho. Nare pāṇātipātinoti idaṃ dosaggissa. Ariyadhamme akovideti ye khandhāyatanādīsu sabbena sabbaṃ uggahaparipucchāya manasikārarahitā ariyadhammassa akusalā, te sammohena abhibhūtā visesena sammūḷhā nāmāti vuttā. Ete aggī ajānantāti ‘‘ete rāgaggiādayo idha ceva samparāye ca anudahantī’’ti ajānanttāā pariññābhisamayavasena pahānābhisamayavasena ca appaṭivijjhantā. Sakkāyābhiratāti sakkāye upādānakkhandhapañcake taṇhādiṭṭhimānanandanābhiratā. Vaḍḍhayantīti punappunaṃ uppajjanena vaḍḍhayanti ācinanti. Nirayanti aṭṭhavidhaṃ mahānirayaṃ, soḷasavidhaṃ ussadanirayanti sabbampi nirayaṃ. Tiracchānañca yoniyoti tiracchānayoniyo ca. Asuranti asurakāyaṃ pettivisayañca vaḍḍhayantīti sambandho.
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਰਾਗਗ੍ਗਿਆਦੀਨਂ ਇਧ ਚੇવ ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ ਚ ਅਨੁਦਹਨਭਾવਦਸ੍ਸਨਮੁਖੇਨ વਟ੍ਟਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਨੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨੇਨ વਿવਟ੍ਟਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ ਚ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗવਸੇਨ ਯੁਤ੍ਤਾ। ਕਤ੍ਥ? ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ। ਤੇਨ ਅਞ੍ਞਸਾਸਨੇ ਰਾਗਗ੍ਗਿਆਦੀਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਾਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਂ ਤੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨવਿਧਿਂ ਅਸੁਭਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ –
Ettāvatā rāgaggiādīnaṃ idha ceva samparāye ca anudahanabhāvadassanamukhena vaṭṭaṃ dassetvā idāni nesaṃ nibbāpanena vivaṭṭaṃ dassetuṃ ‘‘ye ca rattindivā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yuttāti bhāvanānuyogavasena yuttā. Kattha? Sammāsambuddhasāsane. Tena aññasāsane rāgaggiādīnaṃ nibbāpanābhāvaṃ dasseti. Tathā hi anaññasādhāraṇaṃ tesaṃ nibbāpanavidhiṃ asubhakammaṭṭhānaṃ saṅkhepeneva dassento –
‘‘ਤੇ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਨ੍ਤਿ ਰਾਗਗ੍ਗਿਂ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਿਨੋ।
‘‘Te nibbāpenti rāgaggiṃ, niccaṃ asubhasaññino;
ਦੋਸਗ੍ਗਿਂ ਪਨ ਮੇਤ੍ਤਾਯ, ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਨ੍ਤਿ ਨਰੁਤ੍ਤਮਾ।
Dosaggiṃ pana mettāya, nibbāpenti naruttamā;
ਮੋਹਗ੍ਗਿਂ ਪਨ ਪਞ੍ਞਾਯ, ਯਾਯਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਗਾਮਿਨੀ’’ਤਿ॥ –
Mohaggiṃ pana paññāya, yāyaṃ nibbedhagāminī’’ti. –
ਆਹ । ਤਤ੍ਥ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਿਨੋਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰવਸੇਨ ਚੇવ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਾਦਿવਸੇਨ ਚ ਅਸੁਭਭਾવਨਾਨੁਯੋਗੇਨ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਿਨੋ। ਮੇਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ‘‘ਸੋ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੬੪, ੬੬) વੁਤ੍ਤਾਯ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਯ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਸੁਭਜ੍ਝਾਨਞ੍ਚ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਰਾਗਗ੍ਗਿਦੋਸਗ੍ਗੀਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਸਹਿਤਾਯ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਯਾਯਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਗਾਮਿਨੀ’’ਤਿ। ਸਾ ਹਿ ਕਿਲੇਸਕ੍ਖਨ੍ਧਂ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤੀ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਗਾਮਿਨੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਸੇਸਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਨ੍ਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਅਸੇਸਂ ਰਾਗਗ੍ਗਿਆਦਿਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਤ੍વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਠਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾવੇਪੁਲ੍ਲਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਨਿਪਕਾ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਕੋਸਜ੍ਜਸ੍ਸ ਸੁਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਮਾਪਜ੍ਜਨੇਨ ਅਕਿਲਾਸੁਭਾવੇਨ ਚ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਮਤਨ੍ਦਿਤਾ ਚਰਿਮਕਚਿਤ੍ਤਨਿਰੋਧੇਨ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਅਸੇਸਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਚ ਅਸੇਸਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ ਅਚ੍ਚਗੁਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਂਸੁ।
Āha . Tattha asubhasaññinoti dvattiṃsākāravasena ceva uddhumātakādivasena ca asubhabhāvanānuyogena asubhasaññino. Mettāyāti ‘‘so mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’ti (a. ni. 3.64, 66) vuttāya mettābhāvanāya. Ettha ca asubhajjhānañca pādakaṃ katvā nibbattitaanāgāmimaggena rāgaggidosaggīnaṃ nibbāpanaṃ veditabbaṃ. Paññāyāti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya. Tenevāha ‘‘yāyaṃ nibbedhagāminī’’ti. Sā hi kilesakkhandhaṃ vinivijjhantī gacchati pavattatīti nibbedhagāminīti vuccati. Asesaṃ parinibbantīti arahattamaggena asesaṃ rāgaggiādiṃ nibbāpetvā saupādisesāya nibbānadhātuyā ṭhitā paññāvepullappattiyā nipakā pubbeva sammappadhānena sabbaso kosajjassa suppahīnattā phalasamāpattisamāpajjanena akilāsubhāvena ca rattindivamatanditā carimakacittanirodhena anupādisesāya nibbānadhātuyā asesaṃ parinibbanti. Tato ca asesaṃ nissesaṃ vaṭṭadukkhaṃ accaguṃ atikkamaṃsu.
ਏવਂ ਯੇ ਰਾਗਗ੍ਗਿਆਦਿਕੇ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਗੁਣੇਹਿ ਥੋਮੇਨ੍ਤੋ ਓਸਾਨਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਰਿਯਦ੍ਦਸਾਤਿ ਅਰਿਯੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਕਿਲੇਸੇਹਿ વਾ ਆਰਕਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਅਰਿਯਂ ਚਤੁਸਚ੍ਚਮੇવ વਾ ਦਿਟ੍ਠવਨ੍ਤੋਤਿ ਅਰਿਯਦ੍ਦਸਾ। વੇਦਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਞਾਣਸ੍ਸ, ਤੇਨ વਾ વੇਦੇਨ ਸਂਸਾਰਸ੍ਸ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਗਤਾਤਿ વੇਦਗੁਨੋ। ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਸਬ੍ਬਂ ਆਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਕੁਸਲਾਦਿਂ ਖਨ੍ਧਾਦਿਞ੍ਚ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Evaṃ ye rāgaggiādike nibbāpenti, tesaṃ anupādisesanibbānena nibbutiṃ dassetvā idāni paṭividdhaguṇehi thomento osānagāthamāha. Tattha ariyaddasāti ariyehi buddhādīhi passitabbaṃ kilesehi vā ārakattā ariyaṃ nibbānaṃ, ariyaṃ catusaccameva vā diṭṭhavantoti ariyaddasā. Vedassa maggañāṇassa, tena vā vedena saṃsārassa pariyosānaṃ gatāti vedaguno. Sammadaññāyāti sammadeva sabbaṃ ājānitabbaṃ kusalādiṃ khandhādiñca jānitvā. Sesaṃ vuttanayameva.
ਚਤੁਤ੍ਥਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੪. ਅਗ੍ਗਿਸੁਤ੍ਤਂ • 4. Aggisuttaṃ
