| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ಅಬ್ಯಾಕತಪದಂ
Abyākatapadaṃ
ಅಹೇತುಕಕುಸಲವಿಪಾಕವಣ್ಣನಾ
Ahetukakusalavipākavaṇṇanā
೪೩೧. ಕಾಮಾವಚರ…ಪೇ॰… ಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಉಪಚಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಪದಂ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ ‘‘ಅಸಾಧಾರಣಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯವಸೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ। ‘‘ಉಪಚಿತತ್ತಾತಿ ಲದ್ಧಾಸೇವನತ್ತಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ , ತಂ ಪಠಮಜವನಸ್ಸ ನ ಯುಜ್ಜತಿ ಅನಾಸೇವನತ್ತಾ। ತಥಾ ಚ ಸತಿ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕದಾನಮೇವ ನ ಸಿಯಾತಿ ತತೋ ಅಞ್ಞಥಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ವಿಪಾಕಾಭಿಮುಖನ್ತಿ ವಿಪಾಕದಾನಾಭಿಮುಖಂ ಕತೋಕಾಸಂ। ಕತೋಕಾಸತಾ ಚ ಅನಾದಿಮ್ಹಿ ಸಂಸಾರೇ ಅನೇಕೇಸಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಕತಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಪರಸ್ಸ ಪಟಿಬಾಹನೇನ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ವಡ್ಢಿತತಾ ಚ ಸಕಮ್ಮಸ್ಸ ಬಲದಾನಸಮತ್ಥತಾವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಾರಣೇಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತತಾ। ಅಸಾಧಾರಣೇನ ನಾಮಂ ಉದ್ಧಟಂ ‘‘ಭೇರೀಸದ್ದೋ ಯವಙ್ಕುರೋ’’ತಿ ಯಥಾ। ವಿಞ್ಞಾಣಾನನ್ತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ। ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯತ್ತಾತಿ ಅಧಿಕಪಚ್ಚಯತ್ತಾ।
431. Kāmāvacara…pe… ādi vuttanti ettha ādi-saddena ‘‘upacitattā’’ti padaṃ saṅgayhati ‘‘asādhāraṇakammapaccayavasenā’’ti vuttattā. ‘‘Upacitattāti laddhāsevanattā’’ti keci vadanti , taṃ paṭhamajavanassa na yujjati anāsevanattā. Tathā ca sati tassa vipākadānameva na siyāti tato aññathā atthaṃ dassento ‘‘yathā’’tiādimāha. Tattha vipākābhimukhanti vipākadānābhimukhaṃ katokāsaṃ. Katokāsatā ca anādimhi saṃsāre anekesaṃ kammānaṃ katānaṃ atthitāya parassa paṭibāhanena hotīti ‘‘aññassa vipākaṃ paṭibāhitvā’’tiādi vuttaṃ. Vaḍḍhitatā ca sakammassa baladānasamatthatāvasena attano kāraṇehi abhisaṅkhatatā. Asādhāraṇena nāmaṃ uddhaṭaṃ ‘‘bherīsaddo yavaṅkuro’’ti yathā. Viññāṇānanti cakkhuviññāṇādīnaṃ. Visesapaccayattāti adhikapaccayattā.
ಚಕ್ಖುಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಞ್ಚ ತಂ ರೂಪವಿಜಾನನಞ್ಚಾತಿ ಏತೇನ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣತಂ ಸಮಾಸಸ್ಸ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ತತ್ಥ ಚ ‘‘ಚಕ್ಖುಸನ್ನಿಸ್ಸಿತ’’ನ್ತಿಆದಿಪದದ್ವಯಸ್ಸ ನೀಲುಪ್ಪಲಸದ್ದಾದೀನಂ ವಿಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಿಸೇಸನವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಭಾವಮಾಹ। ಅಞ್ಞವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ। ರೂಪಂಯೇವಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಪನ ಅತ್ಥೇ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ತಂಸದಿಸಾನಂ ತದುಪಚಾರಂ ಕತ್ವಾ ಯಥಾ ‘‘ಸಾ ಏವ ತಿತ್ತಿರೀ ತಾನಿ ಏವ ಓಸಧಾನೀ’’ತಿ। ಝಾನಪಚ್ಚಯತ್ತಾಭಾವೇ ನ ಝಾನಙ್ಗತಾ ನತ್ಥೀತಿ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣೇಸು ಉಪೇಕ್ಖಾದೀನಂ ಉಪಚರಿತಝಾನಙ್ಗತಂ ಸಾಧೇತಿ। ನ ಹಿ ಝಾನಙ್ಗಾನಂ ಝಾನಪಚ್ಚಯತಂ ವತ್ವಾ ತೇಸಂ ಝಾನಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋತಿ। ಯದಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣೇಸು ಉಪೇಕ್ಖಾದಯೋ ಝಾನರಾಸಿಟ್ಠಾನೇ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಸಿಯುನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಝಾನಪಚ್ಚಯತ್ತಾಭಾವೇ’’ತಿಆದಿ। ಉಪೇಕ್ಖಾದಿಭಾವತೋತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸುಖದುಕ್ಖೇಕಗ್ಗತಾಭಾವತೋ। ಅಞ್ಞಟ್ಠಾನಾಭಾವತೋತಿ ಚಿತ್ತಟ್ಠಿತಿಂ ಏವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
Cakkhusannissitañca taṃ rūpavijānanañcāti etena samānādhikaraṇataṃ samāsassa dassento tattha ca ‘‘cakkhusannissita’’ntiādipadadvayassa nīluppalasaddādīnaṃ viya aññamaññavisesanavisesitabbabhāvamāha. Aññaviññāṇanti rūpārammaṇaṃ manoviññāṇaṃ. Rūpaṃyevārammaṇanti pana atthe dibbacakkhuviññāṇaṃ daṭṭhabbaṃ taṃsadisānaṃ tadupacāraṃ katvā yathā ‘‘sā eva tittirī tāni eva osadhānī’’ti. Jhānapaccayattābhāve na jhānaṅgatā natthīti pañcaviññāṇesu upekkhādīnaṃ upacaritajhānaṅgataṃ sādheti. Na hi jhānaṅgānaṃ jhānapaccayataṃ vatvā tesaṃ jhānapaccayabhāvo paṭikkhittoti. Yadi evaṃ pañcaviññāṇesu upekkhādayo jhānarāsiṭṭhāne na vattabbā siyunti āha ‘‘jhānapaccayattābhāve’’tiādi. Upekkhādibhāvatoti upekkhāsukhadukkhekaggatābhāvato. Aññaṭṭhānābhāvatoti cittaṭṭhitiṃ eva sandhāya vuttaṃ.
೪೩೬. ಅಕುಸಲಂ ಭವಙ್ಗನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ‘‘ಪಣ್ಡರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಭವಙ್ಗೇ ಅಪಣ್ಡರೇ ತಂಮೂಲಿಕಾ ಕುತೋ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ಪಣ್ಡರತಾತಿ ‘‘ಅಕುಸಲಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಣ್ಡರತಾಯ ಕಾರಣಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಯದಿ ಅಞ್ಞಕಾರಣಾ ಪಣ್ಡರತಾ, ಸಭಾವೋವಾಯನ್ತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಕಿಲೇಸಸಭಾವತಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಚೇತ್ಥ ಫಸ್ಸಾದೀನಮ್ಪಿ ಪಣ್ಡರತಾಪತ್ತಿ। ಯತೋ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಭಾವಕಿಚ್ಚವಿಸೇಸಞ್ಞುನಾ ಭಗವತಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂಯೇವ ತಥಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ।
436. Akusalaṃ bhavaṅganissandena ‘‘paṇḍara’’nti vuccati, bhavaṅge apaṇḍare taṃmūlikā kuto akusalassa paṇḍaratāti ‘‘akusalassa cā’’ti vuttaṃ. Paṇḍaratāya kāraṇaṃ vattabbaṃ, yadi aññakāraṇā paṇḍaratā, sabhāvovāyanti cittassa akilesasabhāvatāya vuttaṃ, na cettha phassādīnampi paṇḍaratāpatti. Yato dhammānaṃ sabhāvakiccavisesaññunā bhagavatā viññāṇaṃyeva tathā niddiṭṭhanti.
೪೩೯. ಅನತಿಕ್ಕಮನೇನ ಭಾವನಾಯ। ಪಸಾದಘಟ್ಟನಂ ವಿಸಯಸ್ಸ ಯೋಗ್ಯದೇಸೇ ಅವಟ್ಠಾನನ್ತಿ ‘‘ಪಸಾದಂ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಆಪಾಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಮಹಾಭೂತೇಸು ಪಟಿಹಞ್ಞತೀತಿ ಏತ್ಥ ನ ಸಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಹಞ್ಞತಿ, ನಾಪಿ ಕೇನಚಿ ಪಟಿಹಞ್ಞೀಯತಿ ಅಫೋಟ್ಠಬ್ಬಸಭಾವತ್ತಾ। ವಿಸಯವಿಸಯೀಭೂತಂ ಪನ ಅಭಿಮುಖಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಹೇತುತಾಯ ವಿಸಿಟ್ಠಭಾವಪ್ಪತ್ತಂ ಪಟಿಹತಪಟಿಘಾತಕಭಾವೇನ ವೋಹರೀಯತಿ , ತಸ್ಮಾ ತೇಸು ಸಪ್ಪಟಿಘವೋಹಾರೋ। ‘‘ಉಪಾದಾರೂಪಂ ಘಟ್ಟೇತೀತಿ ಏವಮಾದಿ ಚ ಉಪಚಾರವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಮಹಾಭೂತಾರಮ್ಮಣೇನ ಪನ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದನಿಸ್ಸಯಭೂತೇಸು ಮಹಾಭೂತೇಸು ಘಟ್ಟಿಯಮಾನೇಸು ಪಸಾದೋಪಿ ಘಟ್ಟಿತೋ ಏವ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವತ್ವಾ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತೇನ ಏಕದೇಸಸಾಮಞ್ಞೇನ ಉಪಮಾವಚನತೋ ನಿಸ್ಸಿತನಿಸ್ಸಯಘಟ್ಟನಾನಂ ಸತಿಪಿ ಪುಬ್ಬಾಪರಭಾವೇ ಉಪಮತ್ತೇ ಉಪಮಾಭಾವೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಉಭಯಘಟ್ಟನದಸ್ಸನತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
439. Anatikkamanena bhāvanāya. Pasādaghaṭṭanaṃ visayassa yogyadese avaṭṭhānanti ‘‘pasādaṃ ghaṭṭetvā āpāthaṃ gantvā’’ti vuttaṃ. Mahābhūtesu paṭihaññatīti ettha na sayaṃ kiñci paṭihaññati, nāpi kenaci paṭihaññīyati aphoṭṭhabbasabhāvattā. Visayavisayībhūtaṃ pana abhimukhabhāvappattiyā viññāṇuppattiyā hetutāya visiṭṭhabhāvappattaṃ paṭihatapaṭighātakabhāvena voharīyati , tasmā tesu sappaṭighavohāro. ‘‘Upādārūpaṃ ghaṭṭetīti evamādi ca upacāravaseneva veditabbaṃ. Mahābhūtārammaṇena pana kāyappasādanissayabhūtesu mahābhūtesu ghaṭṭiyamānesu pasādopi ghaṭṭito eva nāma hotīti vatvā vīmaṃsitabba’’nti vadanti. Yathādhippetena ekadesasāmaññena upamāvacanato nissitanissayaghaṭṭanānaṃ satipi pubbāparabhāve upamatte upamābhāvena gahetabbabhāvaṃ dassento ‘‘ubhayaghaṭṭanadassanattha’’nti āha.
೪೫೫. ದಸ್ಸನಾದಿಪ್ಪವತ್ತಿಭಾವತೋತಿ ಮನೋಧಾತುಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂನಂ ಅದಸ್ಸನಾದಿತಾಯ ಸಾ ಏತೇಸಂ ಏವ ವಿಸೇಸೋ। ಅನಞ್ಞನಿಸ್ಸಯಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತಾಯಾತಿ ಅಞ್ಞನಿಸ್ಸಯಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತ್ತಾಭಾವತೋ। ಅಞ್ಞನಿಸ್ಸಯವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯತ್ತಾಭಾವೇನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿರಿಯಾಮನೋಧಾತುತೋಪಿ ವಿಸೇಸಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಮನೋದ್ವಾರನಿಗ್ಗಮನಮುಖಭಾವಾಭಾವತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿಗ್ಗಮನಪವೇಸಮುಖಭಾವಾಭಾವತೋ’’ತಿ। ತಿವಿಧೇನಪಿ ಹಿ ಮನೋಧಾತುವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂಹಿ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ವಿಸೇಸೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ। ತತೋ ಏವ ವಿಜಾನನವಿಸೇಸವಿರಹತೋಯೇವ। ಯದಿ ಮನೋಧಾತು ‘‘ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ನ ವುಚ್ಚತಿ, ಛವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯಾತಿ ಕಥಂ ಮನೋಧಾತುಯಾ ತತ್ಥ ಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತೀತಿ? ಸಙ್ಗಹೋ ಏವ ಪರಿಯಾಯದೇಸನತ್ತಾ। ಅತ್ಥಿ ಹಿ ಏಸ ಪರಿಯಾಯೋ ‘‘ಮನನಮತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಯಥಾ ‘‘ಮನನಮತ್ತಾ ಧಾತು ಮನೋಧಾತೂ’’ತಿ। ಅಪಿಚ ವತ್ಥುಕಿಚ್ಚೇಹಿ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಸಭಾಗತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಉಪರಮುಪ್ಪಾದಭಾವತೋ ಅನ್ತಾದಿಭಾವತೋ ಚ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯಸಙ್ಗಹಿತಾ ಮನೋಧಾತು, ನ ಸೇಸವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯಸಙ್ಗಹಿತಾ ಅತಂಸಭಾಗತ್ತಾ, ಇಧ ಪನ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಕತತ್ತಾ ಮನಸೋ ಸಮ್ಭೂಯ ವಿಸಿಟ್ಠಮನೋಕಿಚ್ಚಯುತ್ತಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ತದಭಾವತೋ ‘‘ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿಪಿ ನ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಇಮಮೇವತ್ಥಂ ಸಾಧೇತುಂ ‘‘ನ ಹಿ ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮನತೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಮನೋಧಾತುಯಾ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಕಿಚ್ಚವಿರಹಂಯೇವ ದಸ್ಸೇತಿ। ದಸ್ಸನಾದೀನಂ ಪನಾತಿಆದಿನಾ ಅಞ್ಞವಿಞ್ಞಾಣವಿಧುರಂ ಮನೋಧಾತುಯಾ ಚ ಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
455. Dassanādippavattibhāvatoti manodhātumanoviññāṇadhātūnaṃ adassanāditāya sā etesaṃ eva viseso. Anaññanissayamanopubbaṅgamatāyāti aññanissayamanopubbaṅgamattābhāvato. Aññanissayaviññāṇassa anantarapaccayattābhāvenāti iminā kiriyāmanodhātutopi visesassa vuttattā ‘‘manodvāraniggamanamukhabhāvābhāvato’’ti vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘niggamanapavesamukhabhāvābhāvato’’ti. Tividhenapi hi manodhātuviññāṇadhātūhi manoviññāṇadhātuyā viseso dassitoti. Tato eva vijānanavisesavirahatoyeva. Yadi manodhātu ‘‘manoviññāṇa’’nti na vuccati, chaviññāṇakāyāti kathaṃ manodhātuyā tattha saṅgaho hotīti? Saṅgaho eva pariyāyadesanattā. Atthi hi esa pariyāyo ‘‘mananamattaṃ viññāṇaṃ manoviññāṇa’’nti yathā ‘‘mananamattā dhātu manodhātū’’ti. Apica vatthukiccehi manoviññāṇasabhāgattā tassa uparamuppādabhāvato antādibhāvato ca manoviññāṇakāyasaṅgahitā manodhātu, na sesaviññāṇakāyasaṅgahitā ataṃsabhāgattā, idha pana nippariyāyakatattā manaso sambhūya visiṭṭhamanokiccayuttaṃ manoviññāṇanti tadabhāvato ‘‘manoviññāṇantipi na vuccatī’’ti imamevatthaṃ sādhetuṃ ‘‘na hi taṃ viññāṇaṃ manato’’tiādi vuttaṃ. Tena manodhātuyā nippariyāyato manoviññāṇakiccavirahaṃyeva dasseti. Dassanādīnaṃ panātiādinā aññaviññāṇavidhuraṃ manodhātuyā ca sabhāvaṃ dasseti.
ಯದಿ ಜನಕಸದಿಸತಾ ನಾಮ ಮಹಾವಿಪಾಕೇಸು ವಿತಕ್ಕಾದೀನಂ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಿತಾ, ತಿಹೇತುಕತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ತಿಹೇತುಕಾನಂ, ದುಹೇತುಕತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ದುಹೇತುಕಾನಞ್ಚ ಭವತು ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಿತಾ, ತಿಹೇತುಕತೋ ಪನ ನಿಬ್ಬತ್ತದುಹೇತುಕಾನಂ ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತಂಸೋತಪತಿತತಾ ನ ಸಿಯಾ ತಸ್ಸಾ ಅನಾನನ್ತರತ್ತಾ। ತತೋ ಏವ ಹೀತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಸೋತಪತಿತಂ ಏವಾನನ್ತರೇನ ವಚನೇನ ಸಮತ್ಥಯತಿ। ಯದಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಾನಮ್ಪಿ ಮನೋಧಾತುಆದೀಸು ವಿತಕ್ಕಾದೀನಂ ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣೇಸು ವಿಯ ಅಗಣನೂಪಗಭಾವೋ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಪಟ್ಠಾನೇ ಕಥಂ ತೇಸಂ ಝಾನಪಚ್ಚಯತಾವಚನಂ। ‘‘ಅಬ್ಯಾಕತೋ ಧಮ್ಮೋ ಅಬ್ಯಾಕತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಝಾನಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೪೩೧), ‘‘ವಿಪಾಕಾಬ್ಯಾಕತಾನಿ ಕಿರಿಯಾಬ್ಯಾಕತಾನಿ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾನಞ್ಚ ರೂಪಾನಂ ಝಾನಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೪೩೧) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಪಚ್ಚನೀಯೇಪಿ ‘‘ಅಬ್ಯಾಕತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಬ್ಯಾಕತೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ಝಾನಪಚ್ಚಯಾ, ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಸಹಿತಂ ಏಕಂ ಖನ್ಧಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತಯೋ ಖನ್ಧಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೯೮) ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ ಏವ ಉದ್ಧಟಾನಿ, ನ ಮನೋಧಾತುಆದೀನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಝಾನಪಚ್ಚಯಕಿಚ್ಚಮತ್ತತೋ’’ತಿಆದಿ। ನ ಹೇತ್ಥ ಝಾನಙ್ಗಾನಂ ಬಲವದುಬ್ಬಲಭಾವೋ ಅಧಿಕತೋ, ಅಥ ಖೋ ಝಾನಪಚ್ಚಯಭಾವಮತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Yadi janakasadisatā nāma mahāvipākesu vitakkādīnaṃ sammāsaṅkappāditā, tihetukato nibbattānaṃ tihetukānaṃ, duhetukato nibbattānaṃ duhetukānañca bhavatu sammāsaṅkappāditā, tihetukato pana nibbattaduhetukānaṃ kathanti āha ‘‘tattha hī’’tiādi. Taṃsotapatitatā na siyā tassā anānantarattā. Tato eva hītiādinā vuttasotapatitaṃ evānantarena vacanena samatthayati. Yadi vijjamānānampi manodhātuādīsu vitakkādīnaṃ pañcaviññāṇesu viya agaṇanūpagabhāvo, evaṃ sante paṭṭhāne kathaṃ tesaṃ jhānapaccayatāvacanaṃ. ‘‘Abyākato dhammo abyākatassa dhammassa jhānapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.431), ‘‘vipākābyākatāni kiriyābyākatāni jhānaṅgāni sampayuttakānaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ jhānapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.431) hi vuttaṃ. Paccanīyepi ‘‘abyākataṃ dhammaṃ paṭicca abyākato dhammo uppajjati na jhānapaccayā, pañcaviññāṇasahitaṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā’’tiādinā (paṭṭhā. 1.1.98) pañcaviññāṇāni eva uddhaṭāni, na manodhātuādīnīti āha ‘‘jhānapaccayakiccamattato’’tiādi. Na hettha jhānaṅgānaṃ balavadubbalabhāvo adhikato, atha kho jhānapaccayabhāvamattanti adhippāyo.
೪೬೯. ಸಮಾನವತ್ಥುಕಂ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯಂ ಲಭಿತ್ವಾತಿ ದಸ್ಸನಾದಿತೋ ಮನೋಧಾತುಯಾ ಚ ಬಲವಭಾವೇ ಕಾರಣವಚನಂ। ಯಥಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಆರಮ್ಮಣಾನುರೂಪಂ। ಯದಿ ಸಮಾನನಿಸ್ಸಯತಾಯ ಮನೋಧಾತುತೋ ಬಲವತರತ್ತಂ ವಿಪಾಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯಾ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾಯ, ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಂ ಕಥಂ ಮಜ್ಝತ್ತವೇದನನ್ತಿ ಅನುಯೋಗಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಬಲವಭಾವಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸನ್ತತಿಪರಿಣಾಮನಬ್ಯಾಪಾರವಿಸೇಸಾ ನ ಸೋಮನಸ್ಸವೇದನನ್ತಿ ಪರಿಹಾರಂ ವದನ್ತೋ ‘‘ವೋಟ್ಠಬ್ಬನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ವಿಪಾಕೋ ವಿಯ ಅನುಭವನಮೇವ ನ ಹೋತೀತಿ ಸತಿ ಸಮತ್ಥತಾಯ ವಿಪಾಕಾನಂ ಏಕನ್ತೇನ ಆರಮ್ಮಣರಸಾನುಭವನತಾಯ ವುತ್ತಂ।
469. Samānavatthukaṃ anantarapaccayaṃ labhitvāti dassanādito manodhātuyā ca balavabhāve kāraṇavacanaṃ. Yathārammaṇanti ārammaṇānurūpaṃ. Yadi samānanissayatāya manodhātuto balavatarattaṃ vipākamanoviññāṇadhātuyā somanassasahagatāya, voṭṭhabbanaṃ kathaṃ majjhattavedananti anuyogaṃ manasi katvā tassa balavabhāvaṃ sampaṭicchitvā santatipariṇāmanabyāpāravisesā na somanassavedananti parihāraṃ vadanto ‘‘voṭṭhabbana’’ntiādimāha. Vipāko viya anubhavanameva na hotīti sati samatthatāya vipākānaṃ ekantena ārammaṇarasānubhavanatāya vuttaṃ.
ಅಹೇತುಕಕುಸಲವಿಪಾಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ahetukakusalavipākavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ಅಬ್ಯಾಕತವಿಪಾಕೋ • Abyākatavipāko
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ಅಹೇತುಕಕುಸಲವಿಪಾಕೋ • Ahetukakusalavipāko
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ಅಹೇತುಕಕುಸಲವಿಪಾಕವಣ್ಣನಾ • Ahetukakusalavipākavaṇṇanā
