Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീ-അനുടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā

    അബ്യാകതപദം

    Abyākatapadaṃ

    അഹേതുകകുസലവിപാകവണ്ണനാ

    Ahetukakusalavipākavaṇṇanā

    ൪൩൧. കാമാവചര…പേ॰… ആദി വുത്തന്തി ഏത്ഥ ആദി-സദ്ദേന ‘‘ഉപചിതത്താ’’തി പദം സങ്ഗയ്ഹതി ‘‘അസാധാരണകമ്മപച്ചയവസേനാ’’തി വുത്തത്താ. ‘‘ഉപചിതത്താതി ലദ്ധാസേവനത്താ’’തി കേചി വദന്തി , തം പഠമജവനസ്സ ന യുജ്ജതി അനാസേവനത്താ. തഥാ ച സതി തസ്സ വിപാകദാനമേവ ന സിയാതി തതോ അഞ്ഞഥാ അത്ഥം ദസ്സേന്തോ ‘‘യഥാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ വിപാകാഭിമുഖന്തി വിപാകദാനാഭിമുഖം കതോകാസം. കതോകാസതാ ച അനാദിമ്ഹി സംസാരേ അനേകേസം കമ്മാനം കതാനം അത്ഥിതായ പരസ്സ പടിബാഹനേന ഹോതീതി ‘‘അഞ്ഞസ്സ വിപാകം പടിബാഹിത്വാ’’തിആദി വുത്തം. വഡ്ഢിതതാ ച സകമ്മസ്സ ബലദാനസമത്ഥതാവസേന അത്തനോ കാരണേഹി അഭിസങ്ഖതതാ. അസാധാരണേന നാമം ഉദ്ധടം ‘‘ഭേരീസദ്ദോ യവങ്കുരോ’’തി യഥാ. വിഞ്ഞാണാനന്തി ചക്ഖുവിഞ്ഞാണാദീനം. വിസേസപച്ചയത്താതി അധികപച്ചയത്താ.

    431. Kāmāvacara…pe… ādi vuttanti ettha ādi-saddena ‘‘upacitattā’’ti padaṃ saṅgayhati ‘‘asādhāraṇakammapaccayavasenā’’ti vuttattā. ‘‘Upacitattāti laddhāsevanattā’’ti keci vadanti , taṃ paṭhamajavanassa na yujjati anāsevanattā. Tathā ca sati tassa vipākadānameva na siyāti tato aññathā atthaṃ dassento ‘‘yathā’’tiādimāha. Tattha vipākābhimukhanti vipākadānābhimukhaṃ katokāsaṃ. Katokāsatā ca anādimhi saṃsāre anekesaṃ kammānaṃ katānaṃ atthitāya parassa paṭibāhanena hotīti ‘‘aññassa vipākaṃ paṭibāhitvā’’tiādi vuttaṃ. Vaḍḍhitatā ca sakammassa baladānasamatthatāvasena attano kāraṇehi abhisaṅkhatatā. Asādhāraṇena nāmaṃ uddhaṭaṃ ‘‘bherīsaddo yavaṅkuro’’ti yathā. Viññāṇānanti cakkhuviññāṇādīnaṃ. Visesapaccayattāti adhikapaccayattā.

    ചക്ഖുസന്നിസ്സിതഞ്ച തം രൂപവിജാനനഞ്ചാതി ഏതേന സമാനാധികരണതം സമാസസ്സ ദസ്സേന്തോ തത്ഥ ച ‘‘ചക്ഖുസന്നിസ്സിത’’ന്തിആദിപദദ്വയസ്സ നീലുപ്പലസദ്ദാദീനം വിയ അഞ്ഞമഞ്ഞവിസേസനവിസേസിതബ്ബഭാവമാഹ. അഞ്ഞവിഞ്ഞാണന്തി രൂപാരമ്മണം മനോവിഞ്ഞാണം. രൂപംയേവാരമ്മണന്തി പന അത്ഥേ ദിബ്ബചക്ഖുവിഞ്ഞാണം ദട്ഠബ്ബം തംസദിസാനം തദുപചാരം കത്വാ യഥാ ‘‘സാ ഏവ തിത്തിരീ താനി ഏവ ഓസധാനീ’’തി. ഝാനപച്ചയത്താഭാവേ ന ഝാനങ്ഗതാ നത്ഥീതി പഞ്ചവിഞ്ഞാണേസു ഉപേക്ഖാദീനം ഉപചരിതഝാനങ്ഗതം സാധേതി. ന ഹി ഝാനങ്ഗാനം ഝാനപച്ചയതം വത്വാ തേസം ഝാനപച്ചയഭാവോ പടിക്ഖിത്തോതി. യദി ഏവം പഞ്ചവിഞ്ഞാണേസു ഉപേക്ഖാദയോ ഝാനരാസിട്ഠാനേ ന വത്തബ്ബാ സിയുന്തി ആഹ ‘‘ഝാനപച്ചയത്താഭാവേ’’തിആദി. ഉപേക്ഖാദിഭാവതോതി ഉപേക്ഖാസുഖദുക്ഖേകഗ്ഗതാഭാവതോ. അഞ്ഞട്ഠാനാഭാവതോതി ചിത്തട്ഠിതിം ഏവ സന്ധായ വുത്തം.

    Cakkhusannissitañca taṃ rūpavijānanañcāti etena samānādhikaraṇataṃ samāsassa dassento tattha ca ‘‘cakkhusannissita’’ntiādipadadvayassa nīluppalasaddādīnaṃ viya aññamaññavisesanavisesitabbabhāvamāha. Aññaviññāṇanti rūpārammaṇaṃ manoviññāṇaṃ. Rūpaṃyevārammaṇanti pana atthe dibbacakkhuviññāṇaṃ daṭṭhabbaṃ taṃsadisānaṃ tadupacāraṃ katvā yathā ‘‘sā eva tittirī tāni eva osadhānī’’ti. Jhānapaccayattābhāve na jhānaṅgatā natthīti pañcaviññāṇesu upekkhādīnaṃ upacaritajhānaṅgataṃ sādheti. Na hi jhānaṅgānaṃ jhānapaccayataṃ vatvā tesaṃ jhānapaccayabhāvo paṭikkhittoti. Yadi evaṃ pañcaviññāṇesu upekkhādayo jhānarāsiṭṭhāne na vattabbā siyunti āha ‘‘jhānapaccayattābhāve’’tiādi. Upekkhādibhāvatoti upekkhāsukhadukkhekaggatābhāvato. Aññaṭṭhānābhāvatoti cittaṭṭhitiṃ eva sandhāya vuttaṃ.

    ൪൩൬. അകുസലം ഭവങ്ഗനിസ്സന്ദേന ‘‘പണ്ഡര’’ന്തി വുച്ചതി, ഭവങ്ഗേ അപണ്ഡരേ തംമൂലികാ കുതോ അകുസലസ്സ പണ്ഡരതാതി ‘‘അകുസലസ്സ ചാ’’തി വുത്തം. പണ്ഡരതായ കാരണം വത്തബ്ബം, യദി അഞ്ഞകാരണാ പണ്ഡരതാ, സഭാവോവായന്തി ചിത്തസ്സ അകിലേസസഭാവതായ വുത്തം, ന ചേത്ഥ ഫസ്സാദീനമ്പി പണ്ഡരതാപത്തി. യതോ ധമ്മാനം സഭാവകിച്ചവിസേസഞ്ഞുനാ ഭഗവതാ വിഞ്ഞാണംയേവ തഥാ നിദ്ദിട്ഠന്തി.

    436. Akusalaṃ bhavaṅganissandena ‘‘paṇḍara’’nti vuccati, bhavaṅge apaṇḍare taṃmūlikā kuto akusalassa paṇḍaratāti ‘‘akusalassa cā’’ti vuttaṃ. Paṇḍaratāya kāraṇaṃ vattabbaṃ, yadi aññakāraṇā paṇḍaratā, sabhāvovāyanti cittassa akilesasabhāvatāya vuttaṃ, na cettha phassādīnampi paṇḍaratāpatti. Yato dhammānaṃ sabhāvakiccavisesaññunā bhagavatā viññāṇaṃyeva tathā niddiṭṭhanti.

    ൪൩൯. അനതിക്കമനേന ഭാവനായ. പസാദഘട്ടനം വിസയസ്സ യോഗ്യദേസേ അവട്ഠാനന്തി ‘‘പസാദം ഘട്ടേത്വാ ആപാഥം ഗന്ത്വാ’’തി വുത്തം. മഹാഭൂതേസു പടിഹഞ്ഞതീതി ഏത്ഥ ന സയം കിഞ്ചി പടിഹഞ്ഞതി, നാപി കേനചി പടിഹഞ്ഞീയതി അഫോട്ഠബ്ബസഭാവത്താ. വിസയവിസയീഭൂതം പന അഭിമുഖഭാവപ്പത്തിയാ വിഞ്ഞാണുപ്പത്തിയാ ഹേതുതായ വിസിട്ഠഭാവപ്പത്തം പടിഹതപടിഘാതകഭാവേന വോഹരീയതി , തസ്മാ തേസു സപ്പടിഘവോഹാരോ. ‘‘ഉപാദാരൂപം ഘട്ടേതീതി ഏവമാദി ച ഉപചാരവസേനേവ വേദിതബ്ബം. മഹാഭൂതാരമ്മണേന പന കായപ്പസാദനിസ്സയഭൂതേസു മഹാഭൂതേസു ഘട്ടിയമാനേസു പസാദോപി ഘട്ടിതോ ഏവ നാമ ഹോതീതി വത്വാ വീമംസിതബ്ബ’’ന്തി വദന്തി. യഥാധിപ്പേതേന ഏകദേസസാമഞ്ഞേന ഉപമാവചനതോ നിസ്സിതനിസ്സയഘട്ടനാനം സതിപി പുബ്ബാപരഭാവേ ഉപമത്തേ ഉപമാഭാവേന ഗഹേതബ്ബഭാവം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഉഭയഘട്ടനദസ്സനത്ഥ’’ന്തി ആഹ.

    439. Anatikkamanena bhāvanāya. Pasādaghaṭṭanaṃ visayassa yogyadese avaṭṭhānanti ‘‘pasādaṃ ghaṭṭetvā āpāthaṃ gantvā’’ti vuttaṃ. Mahābhūtesu paṭihaññatīti ettha na sayaṃ kiñci paṭihaññati, nāpi kenaci paṭihaññīyati aphoṭṭhabbasabhāvattā. Visayavisayībhūtaṃ pana abhimukhabhāvappattiyā viññāṇuppattiyā hetutāya visiṭṭhabhāvappattaṃ paṭihatapaṭighātakabhāvena voharīyati , tasmā tesu sappaṭighavohāro. ‘‘Upādārūpaṃ ghaṭṭetīti evamādi ca upacāravaseneva veditabbaṃ. Mahābhūtārammaṇena pana kāyappasādanissayabhūtesu mahābhūtesu ghaṭṭiyamānesu pasādopi ghaṭṭito eva nāma hotīti vatvā vīmaṃsitabba’’nti vadanti. Yathādhippetena ekadesasāmaññena upamāvacanato nissitanissayaghaṭṭanānaṃ satipi pubbāparabhāve upamatte upamābhāvena gahetabbabhāvaṃ dassento ‘‘ubhayaghaṭṭanadassanattha’’nti āha.

    ൪൫൫. ദസ്സനാദിപ്പവത്തിഭാവതോതി മനോധാതുമനോവിഞ്ഞാണധാതൂനം അദസ്സനാദിതായ സാ ഏതേസം ഏവ വിസേസോ. അനഞ്ഞനിസ്സയമനോപുബ്ബങ്ഗമതായാതി അഞ്ഞനിസ്സയമനോപുബ്ബങ്ഗമത്താഭാവതോ. അഞ്ഞനിസ്സയവിഞ്ഞാണസ്സ അനന്തരപച്ചയത്താഭാവേനാതി ഇമിനാ കിരിയാമനോധാതുതോപി വിസേസസ്സ വുത്തത്താ ‘‘മനോദ്വാരനിഗ്ഗമനമുഖഭാവാഭാവതോ’’തി വുത്തം, ന വുത്തം ‘‘നിഗ്ഗമനപവേസമുഖഭാവാഭാവതോ’’തി. തിവിധേനപി ഹി മനോധാതുവിഞ്ഞാണധാതൂഹി മനോവിഞ്ഞാണധാതുയാ വിസേസോ ദസ്സിതോതി. തതോ ഏവ വിജാനനവിസേസവിരഹതോയേവ. യദി മനോധാതു ‘‘മനോവിഞ്ഞാണ’’ന്തി ന വുച്ചതി, ഛവിഞ്ഞാണകായാതി കഥം മനോധാതുയാ തത്ഥ സങ്ഗഹോ ഹോതീതി? സങ്ഗഹോ ഏവ പരിയായദേസനത്താ. അത്ഥി ഹി ഏസ പരിയായോ ‘‘മനനമത്തം വിഞ്ഞാണം മനോവിഞ്ഞാണ’’ന്തി യഥാ ‘‘മനനമത്താ ധാതു മനോധാതൂ’’തി. അപിച വത്ഥുകിച്ചേഹി മനോവിഞ്ഞാണസഭാഗത്താ തസ്സ ഉപരമുപ്പാദഭാവതോ അന്താദിഭാവതോ ച മനോവിഞ്ഞാണകായസങ്ഗഹിതാ മനോധാതു, ന സേസവിഞ്ഞാണകായസങ്ഗഹിതാ അതംസഭാഗത്താ, ഇധ പന നിപ്പരിയായകതത്താ മനസോ സമ്ഭൂയ വിസിട്ഠമനോകിച്ചയുത്തം മനോവിഞ്ഞാണന്തി തദഭാവതോ ‘‘മനോവിഞ്ഞാണന്തിപി ന വുച്ചതീ’’തി ഇമമേവത്ഥം സാധേതും ‘‘ന ഹി തം വിഞ്ഞാണം മനതോ’’തിആദി വുത്തം. തേന മനോധാതുയാ നിപ്പരിയായതോ മനോവിഞ്ഞാണകിച്ചവിരഹംയേവ ദസ്സേതി. ദസ്സനാദീനം പനാതിആദിനാ അഞ്ഞവിഞ്ഞാണവിധുരം മനോധാതുയാ ച സഭാവം ദസ്സേതി.

    455. Dassanādippavattibhāvatoti manodhātumanoviññāṇadhātūnaṃ adassanāditāya sā etesaṃ eva viseso. Anaññanissayamanopubbaṅgamatāyāti aññanissayamanopubbaṅgamattābhāvato. Aññanissayaviññāṇassa anantarapaccayattābhāvenāti iminā kiriyāmanodhātutopi visesassa vuttattā ‘‘manodvāraniggamanamukhabhāvābhāvato’’ti vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘niggamanapavesamukhabhāvābhāvato’’ti. Tividhenapi hi manodhātuviññāṇadhātūhi manoviññāṇadhātuyā viseso dassitoti. Tato eva vijānanavisesavirahatoyeva. Yadi manodhātu ‘‘manoviññāṇa’’nti na vuccati, chaviññāṇakāyāti kathaṃ manodhātuyā tattha saṅgaho hotīti? Saṅgaho eva pariyāyadesanattā. Atthi hi esa pariyāyo ‘‘mananamattaṃ viññāṇaṃ manoviññāṇa’’nti yathā ‘‘mananamattā dhātu manodhātū’’ti. Apica vatthukiccehi manoviññāṇasabhāgattā tassa uparamuppādabhāvato antādibhāvato ca manoviññāṇakāyasaṅgahitā manodhātu, na sesaviññāṇakāyasaṅgahitā ataṃsabhāgattā, idha pana nippariyāyakatattā manaso sambhūya visiṭṭhamanokiccayuttaṃ manoviññāṇanti tadabhāvato ‘‘manoviññāṇantipi na vuccatī’’ti imamevatthaṃ sādhetuṃ ‘‘na hi taṃ viññāṇaṃ manato’’tiādi vuttaṃ. Tena manodhātuyā nippariyāyato manoviññāṇakiccavirahaṃyeva dasseti. Dassanādīnaṃ panātiādinā aññaviññāṇavidhuraṃ manodhātuyā ca sabhāvaṃ dasseti.

    യദി ജനകസദിസതാ നാമ മഹാവിപാകേസു വിതക്കാദീനം സമ്മാസങ്കപ്പാദിതാ, തിഹേതുകതോ നിബ്ബത്താനം തിഹേതുകാനം, ദുഹേതുകതോ നിബ്ബത്താനം ദുഹേതുകാനഞ്ച ഭവതു സമ്മാസങ്കപ്പാദിതാ, തിഹേതുകതോ പന നിബ്ബത്തദുഹേതുകാനം കഥന്തി ആഹ ‘‘തത്ഥ ഹീ’’തിആദി. തംസോതപതിതതാ ന സിയാ തസ്സാ അനാനന്തരത്താ. തതോ ഏവ ഹീതിആദിനാ വുത്തസോതപതിതം ഏവാനന്തരേന വചനേന സമത്ഥയതി. യദി വിജ്ജമാനാനമ്പി മനോധാതുആദീസു വിതക്കാദീനം പഞ്ചവിഞ്ഞാണേസു വിയ അഗണനൂപഗഭാവോ, ഏവം സന്തേ പട്ഠാനേ കഥം തേസം ഝാനപച്ചയതാവചനം. ‘‘അബ്യാകതോ ധമ്മോ അബ്യാകതസ്സ ധമ്മസ്സ ഝാനപച്ചയേന പച്ചയോ’’തി (പട്ഠാ॰ ൧.൧.൪൩൧), ‘‘വിപാകാബ്യാകതാനി കിരിയാബ്യാകതാനി ഝാനങ്ഗാനി സമ്പയുത്തകാനം ഖന്ധാനം ചിത്തസമുട്ഠാനാനഞ്ച രൂപാനം ഝാനപച്ചയേന പച്ചയോ’’തി (പട്ഠാ॰ ൧.൧.൪൩൧) ഹി വുത്തം. പച്ചനീയേപി ‘‘അബ്യാകതം ധമ്മം പടിച്ച അബ്യാകതോ ധമ്മോ ഉപ്പജ്ജതി ന ഝാനപച്ചയാ, പഞ്ചവിഞ്ഞാണസഹിതം ഏകം ഖന്ധം പടിച്ച തയോ ഖന്ധാ’’തിആദിനാ (പട്ഠാ॰ ൧.൧.൯൮) പഞ്ചവിഞ്ഞാണാനി ഏവ ഉദ്ധടാനി, ന മനോധാതുആദീനീതി ആഹ ‘‘ഝാനപച്ചയകിച്ചമത്തതോ’’തിആദി. ന ഹേത്ഥ ഝാനങ്ഗാനം ബലവദുബ്ബലഭാവോ അധികതോ, അഥ ഖോ ഝാനപച്ചയഭാവമത്തന്തി അധിപ്പായോ.

    Yadi janakasadisatā nāma mahāvipākesu vitakkādīnaṃ sammāsaṅkappāditā, tihetukato nibbattānaṃ tihetukānaṃ, duhetukato nibbattānaṃ duhetukānañca bhavatu sammāsaṅkappāditā, tihetukato pana nibbattaduhetukānaṃ kathanti āha ‘‘tattha hī’’tiādi. Taṃsotapatitatā na siyā tassā anānantarattā. Tato eva hītiādinā vuttasotapatitaṃ evānantarena vacanena samatthayati. Yadi vijjamānānampi manodhātuādīsu vitakkādīnaṃ pañcaviññāṇesu viya agaṇanūpagabhāvo, evaṃ sante paṭṭhāne kathaṃ tesaṃ jhānapaccayatāvacanaṃ. ‘‘Abyākato dhammo abyākatassa dhammassa jhānapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.431), ‘‘vipākābyākatāni kiriyābyākatāni jhānaṅgāni sampayuttakānaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ jhānapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.431) hi vuttaṃ. Paccanīyepi ‘‘abyākataṃ dhammaṃ paṭicca abyākato dhammo uppajjati na jhānapaccayā, pañcaviññāṇasahitaṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā’’tiādinā (paṭṭhā. 1.1.98) pañcaviññāṇāni eva uddhaṭāni, na manodhātuādīnīti āha ‘‘jhānapaccayakiccamattato’’tiādi. Na hettha jhānaṅgānaṃ balavadubbalabhāvo adhikato, atha kho jhānapaccayabhāvamattanti adhippāyo.

    ൪൬൯. സമാനവത്ഥുകം അനന്തരപച്ചയം ലഭിത്വാതി ദസ്സനാദിതോ മനോധാതുയാ ച ബലവഭാവേ കാരണവചനം. യഥാരമ്മണന്തി ആരമ്മണാനുരൂപം. യദി സമാനനിസ്സയതായ മനോധാതുതോ ബലവതരത്തം വിപാകമനോവിഞ്ഞാണധാതുയാ സോമനസ്സസഹഗതായ, വോട്ഠബ്ബനം കഥം മജ്ഝത്തവേദനന്തി അനുയോഗം മനസി കത്വാ തസ്സ ബലവഭാവം സമ്പടിച്ഛിത്വാ സന്തതിപരിണാമനബ്യാപാരവിസേസാ ന സോമനസ്സവേദനന്തി പരിഹാരം വദന്തോ ‘‘വോട്ഠബ്ബന’’ന്തിആദിമാഹ. വിപാകോ വിയ അനുഭവനമേവ ന ഹോതീതി സതി സമത്ഥതായ വിപാകാനം ഏകന്തേന ആരമ്മണരസാനുഭവനതായ വുത്തം.

    469. Samānavatthukaṃ anantarapaccayaṃ labhitvāti dassanādito manodhātuyā ca balavabhāve kāraṇavacanaṃ. Yathārammaṇanti ārammaṇānurūpaṃ. Yadi samānanissayatāya manodhātuto balavatarattaṃ vipākamanoviññāṇadhātuyā somanassasahagatāya, voṭṭhabbanaṃ kathaṃ majjhattavedananti anuyogaṃ manasi katvā tassa balavabhāvaṃ sampaṭicchitvā santatipariṇāmanabyāpāravisesā na somanassavedananti parihāraṃ vadanto ‘‘voṭṭhabbana’’ntiādimāha. Vipāko viya anubhavanameva na hotīti sati samatthatāya vipākānaṃ ekantena ārammaṇarasānubhavanatāya vuttaṃ.

    അഹേതുകകുസലവിപാകവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Ahetukakusalavipākavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീപാളി • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / അബ്യാകതവിപാകോ • Abyākatavipāko

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ധമ്മസങ്ഗണി-അട്ഠകഥാ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / അഹേതുകകുസലവിപാകോ • Ahetukakusalavipāko

    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-മൂലടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / അഹേതുകകുസലവിപാകവണ്ണനാ • Ahetukakusalavipākavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact