Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఇతివుత్తక-అట్ఠకథా • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
౬. అజాతసుత్తవణ్ణనా
6. Ajātasuttavaṇṇanā
౪౩. ఛట్ఠే అత్థి, భిక్ఖవేతి కా ఉప్పత్తి? ఏకదివసం కిర భగవతా అనేకపరియాయేన సంసారే ఆదీనవం పకాసేత్వా తదుపసమనాదివసేన నిబ్బానపటిసంయుత్తాయ ధమ్మదేసనాయ కతాయ భిక్ఖూనం ఏతదహోసి ‘‘అయం సంసారో భగవతా అవిజ్జాదీహి కారణేహి సహేతుకో వుత్తో, నిబ్బానస్స పన తదుపసమస్స న కిఞ్చి కారణం వుత్తం, తయిదం అహేతుకం కథం సచ్చికట్ఠపరమత్థేన ఉపలబ్భతీ’’తి. అథ భగవా తేసం భిక్ఖూనం విమతివిధమనత్థఞ్చేవ, ‘‘ఇధ సమణబ్రాహ్మణానం ‘నిబ్బానం నిబ్బాన’న్తి వాచావత్థుమత్తమేవ, నత్థి హి పరమత్థతో నిబ్బానం నామ అనుపలబ్భమానసభావత్తా’’తి లోకాయతికాదయో వియ విప్పటిపన్నానం బహిద్ధా చ పుథుదిట్ఠిగతికానం మిచ్ఛావాదభఞ్జనత్థఞ్చ, అమతమహానిబ్బానస్స పరమత్థతో అత్థిభావదీపనత్థం తస్స చ నిస్సరణభావాదిఆనుభావవన్తతాదీపనత్థం పీతివేగేన ఉదానవసేన ఇదం సుత్తం అభాసి. తథా హి ఇదం సుత్తం ఉదానేపి (ఉదా॰ ౭౨-౭౪) సఙ్గీతం.
43. Chaṭṭhe atthi, bhikkhaveti kā uppatti? Ekadivasaṃ kira bhagavatā anekapariyāyena saṃsāre ādīnavaṃ pakāsetvā tadupasamanādivasena nibbānapaṭisaṃyuttāya dhammadesanāya katāya bhikkhūnaṃ etadahosi ‘‘ayaṃ saṃsāro bhagavatā avijjādīhi kāraṇehi sahetuko vutto, nibbānassa pana tadupasamassa na kiñci kāraṇaṃ vuttaṃ, tayidaṃ ahetukaṃ kathaṃ saccikaṭṭhaparamatthena upalabbhatī’’ti. Atha bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ vimatividhamanatthañceva, ‘‘idha samaṇabrāhmaṇānaṃ ‘nibbānaṃ nibbāna’nti vācāvatthumattameva, natthi hi paramatthato nibbānaṃ nāma anupalabbhamānasabhāvattā’’ti lokāyatikādayo viya vippaṭipannānaṃ bahiddhā ca puthudiṭṭhigatikānaṃ micchāvādabhañjanatthañca, amatamahānibbānassa paramatthato atthibhāvadīpanatthaṃ tassa ca nissaraṇabhāvādiānubhāvavantatādīpanatthaṃ pītivegena udānavasena idaṃ suttaṃ abhāsi. Tathā hi idaṃ suttaṃ udānepi (udā. 72-74) saṅgītaṃ.
తత్థ అత్థీతి విజ్జతి పరమత్థతో ఉపలబ్భతి. అజాతం అభూతం అకతం అసఙ్ఖతన్తి సబ్బానిపి పదాని అఞ్ఞమఞ్ఞవేవచనాని. అథ వా వేదనాదయో వియ హేతుపచ్చయసమవాయసఙ్ఖాతాయ కారణసామగ్గియా న జాతం న నిబ్బత్తన్తి అజాతం. కారణేన వినా సయమేవ న భూతం న పాతుభూతం న ఉప్పన్నన్తి అభూతం. ఏవం అజాతత్తా అభూతత్తా చ యేన కేనచి కారణేన న కతన్తి అకతం. జాతభూతకతసభావో చ నామరూపాదీనం సఙ్ఖతధమ్మానం హోతి, న అసఙ్ఖతసభావస్స నిబ్బానస్సాతి దస్సనత్థం అసఙ్ఖతన్తి వుత్తం. పటిలోమతో వా సమేచ్చ సమ్భుయ్య పచ్చయేహి కతన్తి సఙ్ఖతం, తథా న సఙ్ఖతం, సఙ్ఖతలక్ఖణరహితన్తి చ అసఙ్ఖతన్తి ఏవం అనేకేహి కారణేహి నిబ్బత్తితభావే పటిసిద్ధే ‘‘సియా ను ఖో ఏకేనేవ కారణేన కత’’న్తి ఆసఙ్కాయం ‘‘న కేనచి కత’’న్తి దస్సనత్థం ‘‘అకత’’న్తి వుత్తం. ఏవం అప్పచ్చయమ్పి సమానం ‘‘సయమేవ ను ఖో ఇదం భూతం పాతుభూత’’న్తి ఆసఙ్కాయం తన్నివత్తనత్థం ‘‘అభూత’’న్తి వుత్తం. అయఞ్చ ఏతస్స అసఙ్ఖతాకతాభూతభావో సబ్బేన సబ్బం అజాతిధమ్మత్తాతి దస్సేతుం ‘‘అజాత’’న్తి వుత్తన్తి. ఏవమేతేసం చతున్నమ్పి పదానం సాత్థకభావో వేదితబ్బో.
Tattha atthīti vijjati paramatthato upalabbhati. Ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhatanti sabbānipi padāni aññamaññavevacanāni. Atha vā vedanādayo viya hetupaccayasamavāyasaṅkhātāya kāraṇasāmaggiyā na jātaṃ na nibbattanti ajātaṃ. Kāraṇena vinā sayameva na bhūtaṃ na pātubhūtaṃ na uppannanti abhūtaṃ. Evaṃ ajātattā abhūtattā ca yena kenaci kāraṇena na katanti akataṃ. Jātabhūtakatasabhāvo ca nāmarūpādīnaṃ saṅkhatadhammānaṃ hoti, na asaṅkhatasabhāvassa nibbānassāti dassanatthaṃ asaṅkhatanti vuttaṃ. Paṭilomato vā samecca sambhuyya paccayehi katanti saṅkhataṃ, tathā na saṅkhataṃ, saṅkhatalakkhaṇarahitanti ca asaṅkhatanti evaṃ anekehi kāraṇehi nibbattitabhāve paṭisiddhe ‘‘siyā nu kho ekeneva kāraṇena kata’’nti āsaṅkāyaṃ ‘‘na kenaci kata’’nti dassanatthaṃ ‘‘akata’’nti vuttaṃ. Evaṃ appaccayampi samānaṃ ‘‘sayameva nu kho idaṃ bhūtaṃ pātubhūta’’nti āsaṅkāyaṃ tannivattanatthaṃ ‘‘abhūta’’nti vuttaṃ. Ayañca etassa asaṅkhatākatābhūtabhāvo sabbena sabbaṃ ajātidhammattāti dassetuṃ ‘‘ajāta’’nti vuttanti. Evametesaṃ catunnampi padānaṃ sātthakabhāvo veditabbo.
ఇతి భగవా ‘‘అత్థి, భిక్ఖవే, అజాతం అభూతం అకతం అసఙ్ఖత’’న్తి పరమత్థతో నిబ్బానస్స అత్థిభావం వత్వా తత్థ హేతుం దస్సేన్తో ‘‘నో చేతం, భిక్ఖవే’’తిఆదిమాహ. తస్సాయం సఙ్ఖేపో – భిక్ఖవే, యది అజాతాదిసభావా అసఙ్ఖతా ధాతు న అభవిస్స న సియా, ఇధ లోకే జాతాదిసభావస్స రూపాదిక్ఖన్ధపఞ్చకసఙ్ఖాతస్స సఙ్ఖారగతస్స నిస్సరణం అనవసేసవట్టుపసమో న పఞ్ఞాయేయ్య న ఉపలబ్భేయ్య న సమ్భవేయ్య. నిబ్బానఞ్హి ఆరమ్మణం కత్వా పవత్తమానా సమ్మాదిట్ఠిఆదయో అరియమగ్గధమ్మా అనవసేసతో కిలేసే సముచ్ఛిన్దన్తి, తేనేత్థ సబ్బస్సపి వట్టదుక్ఖస్స అప్పవత్తి అపగమో నిస్సరణం పఞ్ఞాయతి.
Iti bhagavā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti paramatthato nibbānassa atthibhāvaṃ vatvā tattha hetuṃ dassento ‘‘no cetaṃ, bhikkhave’’tiādimāha. Tassāyaṃ saṅkhepo – bhikkhave, yadi ajātādisabhāvā asaṅkhatā dhātu na abhavissa na siyā, idha loke jātādisabhāvassa rūpādikkhandhapañcakasaṅkhātassa saṅkhāragatassa nissaraṇaṃ anavasesavaṭṭupasamo na paññāyeyya na upalabbheyya na sambhaveyya. Nibbānañhi ārammaṇaṃ katvā pavattamānā sammādiṭṭhiādayo ariyamaggadhammā anavasesato kilese samucchindanti, tenettha sabbassapi vaṭṭadukkhassa appavatti apagamo nissaraṇaṃ paññāyati.
ఏవం బ్యతిరేకవసేన నిబ్బానస్స అత్థిభావం దస్సేత్వా ఇదాని అన్వయవసేనపి తం దస్సేతుం ‘‘యస్మా చ ఖో’’తిఆది వుత్తం, తం వుత్తత్థమేవ. ఏత్థ చ యస్మా ‘‘అపచ్చయా ధమ్మా, అసఙ్ఖతా ధమ్మా (ధ॰ స॰ దుకమాతికా ౭, ౮). అత్థి, భిక్ఖవే, తదాయతనం, యత్థ నేవ పథవీ (ఉదా॰ ౭౧). ఇదమ్పి ఖో ఠానం దుద్దసం యదిదం సబ్బసఙ్ఖారసమథో సబ్బూపధిపటినిస్సగ్గో (మహావ॰ ౭; మ॰ ని॰ ౧.౨౮౧). అసఙ్ఖతఞ్చ వో, భిక్ఖవే, ధమ్మం దేసేస్సామి అసఙ్ఖతగామినిఞ్చ పటిపద’’న్తిఆదీహి (సం॰ ని॰ ౪.౩౬౬) అనేకేహి సుత్తపదేహి ‘‘అత్థి, భిక్ఖవే, అజాత’’న్తి ఇమినాపి సుత్తేన నిబ్బానధాతుయా పరమత్థతో సబ్భావో సబ్బలోకం అనుకమ్పమానేన సమ్మాసమ్బుద్ధేన దేసితో, తస్మా న పటిక్ఖిపితబ్బం. తత్థ అప్పచ్చక్ఖకారీనమ్పి విఞ్ఞూనం కఙ్ఖా వా విమతి వా నత్థి ఏవ. యే పన అబుద్ధిపుగ్గలా, తేసం విమతివినోదనత్థం అయమేత్థ అధిప్పాయనిద్ధారణముఖేన యుత్తివిచారణా – యథా పరిఞ్ఞేయ్యతాయ సఉత్తరానం కామానం రూపానఞ్చ పటిపక్ఖభూతం తబ్బిధురసభావం నిస్సరణం పఞ్ఞాయతి, ఏవం తంసభావానం సబ్బేసం సఙ్ఖతధమ్మానం పటిపక్ఖభూతేన తబ్బిధురసభావేన నిస్సరణేన భవితబ్బం. యఞ్చేతం నిస్సరణం, సా అసఙ్ఖతా ధాతు. కిఞ్చ భియ్యో, సఙ్ఖతధమ్మారమ్మణం విపస్సనాఞాణం అపి అనులోమఞాణం కిలేసే సముచ్ఛేదవసేన పజహితుం న సక్కోతి, తథా సమ్ముతిసచ్చారమ్మణం పఠమజ్ఝానాదీసు ఞాణం విక్ఖమ్భనవసేనేవ కిలేసే పజహతి, న సముచ్ఛేదవసేన. ఇతి సఙ్ఖతధమ్మారమ్మణస్స సమ్ముతిసచ్చారమ్మణస్స చ ఞాణస్స కిలేసానం సముచ్ఛేదప్పహానే అసమత్థభావతో తేసం సముచ్ఛేదప్పహానకరస్స అరియమగ్గఞాణస్స తదుభయవిపరీతసభావేన ఆరమ్మణేన భవితబ్బం , సా అసఙ్ఖతా ధాతు. తథా ‘‘అత్థి, భిక్ఖవే, అజాతం అభూతం అకతం అసఙ్ఖత’’న్తి ఇదం నిబ్బానస్స పరమత్థతో అత్థిభావజోతకవచనం అవిపరీతత్థం భగవతా భాసితత్తా. యఞ్హి భగవతా భాసితం, తం అవిపరీతత్థం పరమత్థన్తి యథా తం ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా, సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖా, సబ్బే ధమ్మా అనత్తా’’తి (ధ॰ ప॰ ౨౭౭-౨౭౯; చూళని॰ హేమకమాణవపుచ్ఛానిద్దేస ౫౬). తథా నిబ్బానసద్దో కత్థచి విసయే యథాభూతపరమత్థవిసయో ఉపచారవుత్తిసబ్భావతో సేయ్యథాపి సీహసద్దో. అథ వా అత్థేవ పరమత్థతో అసఙ్ఖతాధాతు ఇతరతబ్బిపరీతవినిముత్తసభావత్తా సేయ్యథాపి పథవీధాతు వేదనాతి. ఏవమాదీహి నయేహి యుత్తితోపి అసఙ్ఖతాయ ధాతుయా పరమత్థతో అత్థిభావో వేదితబ్బో.
Evaṃ byatirekavasena nibbānassa atthibhāvaṃ dassetvā idāni anvayavasenapi taṃ dassetuṃ ‘‘yasmā ca kho’’tiādi vuttaṃ, taṃ vuttatthameva. Ettha ca yasmā ‘‘apaccayā dhammā, asaṅkhatā dhammā (dha. sa. dukamātikā 7, 8). Atthi, bhikkhave, tadāyatanaṃ, yattha neva pathavī (udā. 71). Idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo (mahāva. 7; ma. ni. 1.281). Asaṅkhatañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi asaṅkhatagāminiñca paṭipada’’ntiādīhi (saṃ. ni. 4.366) anekehi suttapadehi ‘‘atthi, bhikkhave, ajāta’’nti imināpi suttena nibbānadhātuyā paramatthato sabbhāvo sabbalokaṃ anukampamānena sammāsambuddhena desito, tasmā na paṭikkhipitabbaṃ. Tattha appaccakkhakārīnampi viññūnaṃ kaṅkhā vā vimati vā natthi eva. Ye pana abuddhipuggalā, tesaṃ vimativinodanatthaṃ ayamettha adhippāyaniddhāraṇamukhena yuttivicāraṇā – yathā pariññeyyatāya sauttarānaṃ kāmānaṃ rūpānañca paṭipakkhabhūtaṃ tabbidhurasabhāvaṃ nissaraṇaṃ paññāyati, evaṃ taṃsabhāvānaṃ sabbesaṃ saṅkhatadhammānaṃ paṭipakkhabhūtena tabbidhurasabhāvena nissaraṇena bhavitabbaṃ. Yañcetaṃ nissaraṇaṃ, sā asaṅkhatā dhātu. Kiñca bhiyyo, saṅkhatadhammārammaṇaṃ vipassanāñāṇaṃ api anulomañāṇaṃ kilese samucchedavasena pajahituṃ na sakkoti, tathā sammutisaccārammaṇaṃ paṭhamajjhānādīsu ñāṇaṃ vikkhambhanavaseneva kilese pajahati, na samucchedavasena. Iti saṅkhatadhammārammaṇassa sammutisaccārammaṇassa ca ñāṇassa kilesānaṃ samucchedappahāne asamatthabhāvato tesaṃ samucchedappahānakarassa ariyamaggañāṇassa tadubhayaviparītasabhāvena ārammaṇena bhavitabbaṃ , sā asaṅkhatā dhātu. Tathā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti idaṃ nibbānassa paramatthato atthibhāvajotakavacanaṃ aviparītatthaṃ bhagavatā bhāsitattā. Yañhi bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ aviparītatthaṃ paramatthanti yathā taṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (dha. pa. 277-279; cūḷani. hemakamāṇavapucchāniddesa 56). Tathā nibbānasaddo katthaci visaye yathābhūtaparamatthavisayo upacāravuttisabbhāvato seyyathāpi sīhasaddo. Atha vā attheva paramatthato asaṅkhatādhātu itaratabbiparītavinimuttasabhāvattā seyyathāpi pathavīdhātu vedanāti. Evamādīhi nayehi yuttitopi asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato atthibhāvo veditabbo.
గాథాసు జాతన్తి జాయనట్ఠేన జాతం, జాతిలక్ఖణప్పత్తన్తి అత్థో. భూతన్తి భవనట్ఠేన భూతం, అహుత్వా సమ్భూతన్తి అత్థో. సముప్పన్నన్తి సహితభావేన ఉప్పన్నం, సహితేహి ధమ్మేహి చ ఉప్పన్నన్తి అత్థో. కతన్తి కారణభూతేహి పచ్చయేహి నిబ్బత్తితం. సఙ్ఖతన్తి తేహియేవ సమేచ్చ సమ్భుయ్య కతన్తి సఙ్ఖతం, సబ్బమేతం పచ్చయనిబ్బత్తస్స అధివచనం. నిచ్చసారాదివిరహితతో అద్ధువం. జరాయ మరణేన చ ఏకన్తేనేవ సఙ్ఘటితం సంసట్ఠన్తి జరామరణసఙ్ఘాతం. ‘‘జరామరణసఙ్ఘట్ట’’న్తిపి పఠన్తి, జరాయ మరణేన చ ఉపద్దుతం పీళితన్తి అత్థో. అక్ఖిరోగాదీనం అనేకేసం రోగానం నీళం కులావకన్తి రోగనీళం. సరసతో ఉపక్కమతో చ పభఙ్గుపరమసీలతాయ పభఙ్గురం.
Gāthāsu jātanti jāyanaṭṭhena jātaṃ, jātilakkhaṇappattanti attho. Bhūtanti bhavanaṭṭhena bhūtaṃ, ahutvā sambhūtanti attho. Samuppannanti sahitabhāvena uppannaṃ, sahitehi dhammehi ca uppannanti attho. Katanti kāraṇabhūtehi paccayehi nibbattitaṃ. Saṅkhatanti tehiyeva samecca sambhuyya katanti saṅkhataṃ, sabbametaṃ paccayanibbattassa adhivacanaṃ. Niccasārādivirahitato addhuvaṃ. Jarāya maraṇena ca ekanteneva saṅghaṭitaṃ saṃsaṭṭhanti jarāmaraṇasaṅghātaṃ. ‘‘Jarāmaraṇasaṅghaṭṭa’’ntipi paṭhanti, jarāya maraṇena ca upaddutaṃ pīḷitanti attho. Akkhirogādīnaṃ anekesaṃ rogānaṃ nīḷaṃ kulāvakanti roganīḷaṃ. Sarasato upakkamato ca pabhaṅguparamasīlatāya pabhaṅguraṃ.
చతుబ్బిధో ఆహారో చ తణ్హాసఙ్ఖాతా నేత్తి చ పభవో సముట్ఠానం ఏతస్సాతి ఆహారనేత్తిప్పభవం. సబ్బోపి వా పచ్చయో ఆహారో. ఇధ పన తణ్హాయ నేత్తిగ్గహణేన గహితత్తా తణ్హావజ్జా వేదితబ్బా. తస్మా ఆహారో చ నేత్తి చ పభవో ఏతస్సాతి ఆహారనేత్తిప్పభవం. ఆహారో ఏవ వా నయనట్ఠేన పవత్తనట్ఠేన నేత్తీతి ఏవమ్పి ఆహారనేత్తిప్పభవం. నాలం తదభినన్దితున్తి తం ఉపాదానక్ఖన్ధపఞ్చకం ఏవం పచ్చయాధీనవుత్తికం, తతో ఏవ అనిచ్చం, దుక్ఖఞ్చ తణ్హాదిట్ఠీహి అభినన్దితుం అస్సాదేతుం న యుత్తం.
Catubbidho āhāro ca taṇhāsaṅkhātā netti ca pabhavo samuṭṭhānaṃ etassāti āhāranettippabhavaṃ. Sabbopi vā paccayo āhāro. Idha pana taṇhāya nettiggahaṇena gahitattā taṇhāvajjā veditabbā. Tasmā āhāro ca netti ca pabhavo etassāti āhāranettippabhavaṃ. Āhāro eva vā nayanaṭṭhena pavattanaṭṭhena nettīti evampi āhāranettippabhavaṃ. Nālaṃ tadabhinanditunti taṃ upādānakkhandhapañcakaṃ evaṃ paccayādhīnavuttikaṃ, tato eva aniccaṃ, dukkhañca taṇhādiṭṭhīhi abhinandituṃ assādetuṃ na yuttaṃ.
తస్స నిస్సరణన్తి ‘‘జాతం భూత’’న్తిఆదినా వుత్తస్స తస్స సక్కాయస్స నిస్సరణం నిక్కమో అనుపసన్తసభావస్స రాగాదికిలేసస్స సబ్బసఙ్ఖారస్స చ అభావేన తదుపసమభావేన పసత్థభావేన చ సన్తం, తక్కఞాణస్స అగోచరభావతో అతక్కావచరం, నిచ్చట్ఠేన ధువం, తతో ఏవ అజాతం అసముప్పన్నం, సోకహేతూనం అభావతో అసోకం, విగతరాగాదిరజత్తా విరజం, సంసారదుక్ఖట్టితేహి పటిపజ్జితబ్బత్తా పదం, జాతిఆదిదుక్ఖధమ్మానం నిరోధహేతుతాయ నిరోధో దుక్ఖధమ్మానం, సబ్బసఙ్ఖారానం ఉపసమహేతుతాయ సఙ్ఖారూపసమో, తతో ఏవ అచ్చన్తసుఖతాయ సుఖోతి సబ్బపదేహి అమతమహానిబ్బానమేవ థోమేతి. ఏవం భగవా పఠమగాథాయ బ్యతిరేకవసేన, దుతియగాథాయ అన్వయవసేన చ నిబ్బానం విభావేసి.
Tassanissaraṇanti ‘‘jātaṃ bhūta’’ntiādinā vuttassa tassa sakkāyassa nissaraṇaṃ nikkamo anupasantasabhāvassa rāgādikilesassa sabbasaṅkhārassa ca abhāvena tadupasamabhāvena pasatthabhāvena ca santaṃ, takkañāṇassa agocarabhāvato atakkāvacaraṃ, niccaṭṭhena dhuvaṃ, tato eva ajātaṃ asamuppannaṃ, sokahetūnaṃ abhāvato asokaṃ, vigatarāgādirajattā virajaṃ, saṃsāradukkhaṭṭitehi paṭipajjitabbattā padaṃ, jātiādidukkhadhammānaṃ nirodhahetutāya nirodho dukkhadhammānaṃ, sabbasaṅkhārānaṃ upasamahetutāya saṅkhārūpasamo, tato eva accantasukhatāya sukhoti sabbapadehi amatamahānibbānameva thometi. Evaṃ bhagavā paṭhamagāthāya byatirekavasena, dutiyagāthāya anvayavasena ca nibbānaṃ vibhāvesi.
ఛట్ఠసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Chaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఇతివుత్తకపాళి • Itivuttakapāḷi / ౬. అజాతసుత్తం • 6. Ajātasuttaṃ