| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
੬. ਅਜਾਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
6. Ajātasuttavaṇṇanā
੪੩. ਛਟ੍ਠੇ ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਏਕਦਿવਸਂ ਕਿਰ ਭਗવਤਾ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸਂਸਾਰੇ ਆਦੀਨવਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਤਦੁਪਸਮਨਾਦਿવਸੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾਯ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਕਤਾਯ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ ‘‘ਅਯਂ ਸਂਸਾਰੋ ਭਗવਤਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਹੇਤੁਕੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਪਨ ਤਦੁਪਸਮਸ੍ਸ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਰਣਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਯਿਦਂ ਅਹੇਤੁਕਂ ਕਥਂ ਸਚ੍ਚਿਕਟ੍ਠਪਰਮਤ੍ਥੇਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਭਗવਾ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ વਿਮਤਿવਿਧਮਨਤ੍ਥਞ੍ਚੇવ, ‘‘ਇਧ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ‘ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨ’ਨ੍ਤਿ વਾਚਾવਤ੍ਥੁਮਤ੍ਤਮੇવ, ਨਤ੍ਥਿ ਹਿ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਾਮ ਅਨੁਪਲਬ੍ਭਮਾਨਸਭਾવਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਲੋਕਾਯਤਿਕਾਦਯੋ વਿਯ વਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾਨਂ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਪੁਥੁਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਦਭਞ੍ਜਨਤ੍ਥਞ੍ਚ, ਅਮਤਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਦੀਪਨਤ੍ਥਂ ਤਸ੍ਸ ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਭਾવਾਦਿਆਨੁਭਾવવਨ੍ਤਤਾਦੀਪਨਤ੍ਥਂ ਪੀਤਿવੇਗੇਨ ਉਦਾਨવਸੇਨ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਭਾਸਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਉਦਾਨੇਪਿ (ਉਦਾ॰ ੭੨-੭੪) ਸਙ੍ਗੀਤਂ।
43. Chaṭṭhe atthi, bhikkhaveti kā uppatti? Ekadivasaṃ kira bhagavatā anekapariyāyena saṃsāre ādīnavaṃ pakāsetvā tadupasamanādivasena nibbānapaṭisaṃyuttāya dhammadesanāya katāya bhikkhūnaṃ etadahosi ‘‘ayaṃ saṃsāro bhagavatā avijjādīhi kāraṇehi sahetuko vutto, nibbānassa pana tadupasamassa na kiñci kāraṇaṃ vuttaṃ, tayidaṃ ahetukaṃ kathaṃ saccikaṭṭhaparamatthena upalabbhatī’’ti. Atha bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ vimatividhamanatthañceva, ‘‘idha samaṇabrāhmaṇānaṃ ‘nibbānaṃ nibbāna’nti vācāvatthumattameva, natthi hi paramatthato nibbānaṃ nāma anupalabbhamānasabhāvattā’’ti lokāyatikādayo viya vippaṭipannānaṃ bahiddhā ca puthudiṭṭhigatikānaṃ micchāvādabhañjanatthañca, amatamahānibbānassa paramatthato atthibhāvadīpanatthaṃ tassa ca nissaraṇabhāvādiānubhāvavantatādīpanatthaṃ pītivegena udānavasena idaṃ suttaṃ abhāsi. Tathā hi idaṃ suttaṃ udānepi (udā. 72-74) saṅgītaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੀਤਿ વਿਜ੍ਜਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਅਜਾਤਂ ਅਭੂਤਂ ਅਕਤਂ ਅਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਪਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવੇવਚਨਾਨਿ। ਅਥ વਾ વੇਦਨਾਦਯੋ વਿਯ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਮવਾਯਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਕਾਰਣਸਾਮਗ੍ਗਿਯਾ ਨ ਜਾਤਂ ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਜਾਤਂ। ਕਾਰਣੇਨ વਿਨਾ ਸਯਮੇવ ਨ ਭੂਤਂ ਨ ਪਾਤੁਭੂਤਂ ਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਅਭੂਤਂ। ਏવਂ ਅਜਾਤਤ੍ਤਾ ਅਭੂਤਤ੍ਤਾ ਚ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਕਾਰਣੇਨ ਨ ਕਤਨ੍ਤਿ ਅਕਤਂ। ਜਾਤਭੂਤਕਤਸਭਾવੋ ਚ ਨਾਮਰੂਪਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਅਸਙ੍ਖਤਸਭਾવਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਅਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟਿਲੋਮਤੋ વਾ ਸਮੇਚ੍ਚ ਸਮ੍ਭੁਯ੍ਯ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਕਤਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਤਂ, ਤਥਾ ਨ ਸਙ੍ਖਤਂ, ਸਙ੍ਖਤਲਕ੍ਖਣਰਹਿਤਨ੍ਤਿ ਚ ਅਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਨੇਕੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਭਾવੇ ਪਟਿਸਿਦ੍ਧੇ ‘‘ਸਿਯਾ ਨੁ ਖੋ ਏਕੇਨੇવ ਕਾਰਣੇਨ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਸਙ੍ਕਾਯਂ ‘‘ਨ ਕੇਨਚਿ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਅਕਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਂ ‘‘ਸਯਮੇવ ਨੁ ਖੋ ਇਦਂ ਭੂਤਂ ਪਾਤੁਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਸਙ੍ਕਾਯਂ ਤਨ੍ਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਅਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਞ੍ਚ ਏਤਸ੍ਸ ਅਸਙ੍ਖਤਾਕਤਾਭੂਤਭਾવੋ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅਜਾਤਿਧਮ੍ਮਤ੍ਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇਤੇਸਂ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਪਦਾਨਂ ਸਾਤ੍ਥਕਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Tattha atthīti vijjati paramatthato upalabbhati. Ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhatanti sabbānipi padāni aññamaññavevacanāni. Atha vā vedanādayo viya hetupaccayasamavāyasaṅkhātāya kāraṇasāmaggiyā na jātaṃ na nibbattanti ajātaṃ. Kāraṇena vinā sayameva na bhūtaṃ na pātubhūtaṃ na uppannanti abhūtaṃ. Evaṃ ajātattā abhūtattā ca yena kenaci kāraṇena na katanti akataṃ. Jātabhūtakatasabhāvo ca nāmarūpādīnaṃ saṅkhatadhammānaṃ hoti, na asaṅkhatasabhāvassa nibbānassāti dassanatthaṃ asaṅkhatanti vuttaṃ. Paṭilomato vā samecca sambhuyya paccayehi katanti saṅkhataṃ, tathā na saṅkhataṃ, saṅkhatalakkhaṇarahitanti ca asaṅkhatanti evaṃ anekehi kāraṇehi nibbattitabhāve paṭisiddhe ‘‘siyā nu kho ekeneva kāraṇena kata’’nti āsaṅkāyaṃ ‘‘na kenaci kata’’nti dassanatthaṃ ‘‘akata’’nti vuttaṃ. Evaṃ appaccayampi samānaṃ ‘‘sayameva nu kho idaṃ bhūtaṃ pātubhūta’’nti āsaṅkāyaṃ tannivattanatthaṃ ‘‘abhūta’’nti vuttaṃ. Ayañca etassa asaṅkhatākatābhūtabhāvo sabbena sabbaṃ ajātidhammattāti dassetuṃ ‘‘ajāta’’nti vuttanti. Evametesaṃ catunnampi padānaṃ sātthakabhāvo veditabbo.
ਇਤਿ ਭਗવਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਜਾਤਂ ਅਭੂਤਂ ਅਕਤਂ ਅਸਙ੍ਖਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਂ વਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨੋ ਚੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਾਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪੋ – ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਦਿ ਅਜਾਤਾਦਿਸਭਾવਾ ਅਸਙ੍ਖਤਾ ਧਾਤੁ ਨ ਅਭવਿਸ੍ਸ ਨ ਸਿਯਾ, ਇਧ ਲੋਕੇ ਜਾਤਾਦਿਸਭਾવਸ੍ਸ ਰੂਪਾਦਿਕ੍ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਾਰਗਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਅਨવਸੇਸવਟ੍ਟੁਪਸਮੋ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯੇਯ੍ਯ ਨ ਉਪਲਬ੍ਭੇਯ੍ਯ ਨ ਸਮ੍ਭવੇਯ੍ਯ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦਯੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮਾ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਕਿਲੇਸੇ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਤੇਨੇਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਅਪਗਮੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ।
Iti bhagavā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti paramatthato nibbānassa atthibhāvaṃ vatvā tattha hetuṃ dassento ‘‘no cetaṃ, bhikkhave’’tiādimāha. Tassāyaṃ saṅkhepo – bhikkhave, yadi ajātādisabhāvā asaṅkhatā dhātu na abhavissa na siyā, idha loke jātādisabhāvassa rūpādikkhandhapañcakasaṅkhātassa saṅkhāragatassa nissaraṇaṃ anavasesavaṭṭupasamo na paññāyeyya na upalabbheyya na sambhaveyya. Nibbānañhi ārammaṇaṃ katvā pavattamānā sammādiṭṭhiādayo ariyamaggadhammā anavasesato kilese samucchindanti, tenettha sabbassapi vaṭṭadukkhassa appavatti apagamo nissaraṇaṃ paññāyati.
ਏવਂ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕવਸੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅਨ੍વਯવਸੇਨਪਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਮੇવ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਪਚ੍ਚਯਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਸਙ੍ਖਤਾ ਧਮ੍ਮਾ (ਧ॰ ਸ॰ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ ੭, ੮)। ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਦਾਯਤਨਂ, ਯਤ੍ਥ ਨੇવ ਪਥવੀ (ਉਦਾ॰ ੭੧)। ਇਦਮ੍ਪਿ ਖੋ ਠਾਨਂ ਦੁਦ੍ਦਸਂ ਯਦਿਦਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ (ਮਹਾવ॰ ੭; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੮੧)। ਅਸਙ੍ਖਤਞ੍ਚ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ ਅਸਙ੍ਖਤਗਾਮਿਨਿਞ੍ਚ ਪਟਿਪਦ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਹਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੬੬) ਅਨੇਕੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤਪਦੇਹਿ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾਪਿ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਸਬ੍ਭਾવੋ ਸਬ੍ਬਲੋਕਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਮਾਨੇਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਦੇਸਿਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਕਾਰੀਨਮ੍ਪਿ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਕਙ੍ਖਾ વਾ વਿਮਤਿ વਾ ਨਤ੍ਥਿ ਏવ। ਯੇ ਪਨ ਅਬੁਦ੍ਧਿਪੁਗ੍ਗਲਾ, ਤੇਸਂ વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨਤ੍ਥਂ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਨਿਦ੍ਧਾਰਣਮੁਖੇਨ ਯੁਤ੍ਤਿવਿਚਾਰਣਾ – ਯਥਾ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤਾਯ ਸਉਤ੍ਤਰਾਨਂ ਕਾਮਾਨਂ ਰੂਪਾਨਞ੍ਚ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਂ ਤਬ੍ਬਿਧੁਰਸਭਾવਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਏવਂ ਤਂਸਭਾવਾਨਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤੇਨ ਤਬ੍ਬਿਧੁਰਸਭਾવੇਨ ਨਿਸ੍ਸਰਣੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਞ੍ਚੇਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ, ਸਾ ਅਸਙ੍ਖਤਾ ਧਾਤੁ। ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ, ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ ਅਪਿ ਅਨੁਲੋਮਞਾਣਂ ਕਿਲੇਸੇ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਪਜਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਤਥਾ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਚ੍ਚਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦੀਸੁ ਞਾਣਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨੇવ ਕਿਲੇਸੇ ਪਜਹਤਿ, ਨ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ। ਇਤਿ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਚ੍ਚਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚ ਞਾਣਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨੇ ਅਸਮਤ੍ਥਭਾવਤੋ ਤੇਸਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਕਰਸ੍ਸ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਞਾਣਸ੍ਸ ਤਦੁਭਯવਿਪਰੀਤਸਭਾવੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ , ਸਾ ਅਸਙ੍ਖਤਾ ਧਾਤੁ। ਤਥਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਜਾਤਂ ਅਭੂਤਂ ਅਕਤਂ ਅਸਙ੍ਖਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਜੋਤਕવਚਨਂ ਅવਿਪਰੀਤਤ੍ਥਂ ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤਤ੍ਤਾ। ਯਞ੍ਹਿ ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤਂ, ਤਂ ਅવਿਪਰੀਤਤ੍ਥਂ ਪਰਮਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਤਂ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੨੭੭-੨੭੯; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਹੇਮਕਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੫੬)। ਤਥਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਦ੍ਦੋ ਕਤ੍ਥਚਿ વਿਸਯੇ ਯਥਾਭੂਤਪਰਮਤ੍ਥવਿਸਯੋ ਉਪਚਾਰવੁਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਸੀਹਸਦ੍ਦੋ। ਅਥ વਾ ਅਤ੍ਥੇવ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਸਙ੍ਖਤਾਧਾਤੁ ਇਤਰਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਪਥવੀਧਾਤੁ વੇਦਨਾਤਿ। ਏવਮਾਦੀਹਿ ਨਯੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤਿਤੋਪਿ ਅਸਙ੍ਖਤਾਯ ਧਾਤੁਯਾ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Evaṃ byatirekavasena nibbānassa atthibhāvaṃ dassetvā idāni anvayavasenapi taṃ dassetuṃ ‘‘yasmā ca kho’’tiādi vuttaṃ, taṃ vuttatthameva. Ettha ca yasmā ‘‘apaccayā dhammā, asaṅkhatā dhammā (dha. sa. dukamātikā 7, 8). Atthi, bhikkhave, tadāyatanaṃ, yattha neva pathavī (udā. 71). Idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo (mahāva. 7; ma. ni. 1.281). Asaṅkhatañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi asaṅkhatagāminiñca paṭipada’’ntiādīhi (saṃ. ni. 4.366) anekehi suttapadehi ‘‘atthi, bhikkhave, ajāta’’nti imināpi suttena nibbānadhātuyā paramatthato sabbhāvo sabbalokaṃ anukampamānena sammāsambuddhena desito, tasmā na paṭikkhipitabbaṃ. Tattha appaccakkhakārīnampi viññūnaṃ kaṅkhā vā vimati vā natthi eva. Ye pana abuddhipuggalā, tesaṃ vimativinodanatthaṃ ayamettha adhippāyaniddhāraṇamukhena yuttivicāraṇā – yathā pariññeyyatāya sauttarānaṃ kāmānaṃ rūpānañca paṭipakkhabhūtaṃ tabbidhurasabhāvaṃ nissaraṇaṃ paññāyati, evaṃ taṃsabhāvānaṃ sabbesaṃ saṅkhatadhammānaṃ paṭipakkhabhūtena tabbidhurasabhāvena nissaraṇena bhavitabbaṃ. Yañcetaṃ nissaraṇaṃ, sā asaṅkhatā dhātu. Kiñca bhiyyo, saṅkhatadhammārammaṇaṃ vipassanāñāṇaṃ api anulomañāṇaṃ kilese samucchedavasena pajahituṃ na sakkoti, tathā sammutisaccārammaṇaṃ paṭhamajjhānādīsu ñāṇaṃ vikkhambhanavaseneva kilese pajahati, na samucchedavasena. Iti saṅkhatadhammārammaṇassa sammutisaccārammaṇassa ca ñāṇassa kilesānaṃ samucchedappahāne asamatthabhāvato tesaṃ samucchedappahānakarassa ariyamaggañāṇassa tadubhayaviparītasabhāvena ārammaṇena bhavitabbaṃ , sā asaṅkhatā dhātu. Tathā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti idaṃ nibbānassa paramatthato atthibhāvajotakavacanaṃ aviparītatthaṃ bhagavatā bhāsitattā. Yañhi bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ aviparītatthaṃ paramatthanti yathā taṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (dha. pa. 277-279; cūḷani. hemakamāṇavapucchāniddesa 56). Tathā nibbānasaddo katthaci visaye yathābhūtaparamatthavisayo upacāravuttisabbhāvato seyyathāpi sīhasaddo. Atha vā attheva paramatthato asaṅkhatādhātu itaratabbiparītavinimuttasabhāvattā seyyathāpi pathavīdhātu vedanāti. Evamādīhi nayehi yuttitopi asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato atthibhāvo veditabbo.
ਗਾਥਾਸੁ ਜਾਤਨ੍ਤਿ ਜਾਯਨਟ੍ਠੇਨ ਜਾਤਂ, ਜਾਤਿਲਕ੍ਖਣਪ੍ਪਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭੂਤਨ੍ਤਿ ਭવਨਟ੍ਠੇਨ ਭੂਤਂ, ਅਹੁਤ੍વਾ ਸਮ੍ਭੂਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਸਹਿਤਭਾવੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਸਹਿਤੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਤਨ੍ਤਿ ਕਾਰਣਭੂਤੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਂ। ਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਤੇਹਿਯੇવ ਸਮੇਚ੍ਚ ਸਮ੍ਭੁਯ੍ਯ ਕਤਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਤਂ, ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਪਚ੍ਚਯਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਧਿવਚਨਂ। ਨਿਚ੍ਚਸਾਰਾਦਿવਿਰਹਿਤਤੋ ਅਦ੍ਧੁવਂ। ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਚ ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਸਙ੍ਘਟਿਤਂ ਸਂਸਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਜਰਾਮਰਣਸਙ੍ਘਾਤਂ। ‘‘ਜਰਾਮਰਣਸਙ੍ਘਟ੍ਟ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ, ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਚ ਉਪਦ੍ਦੁਤਂ ਪੀਲ਼ਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਕ੍ਖਿਰੋਗਾਦੀਨਂ ਅਨੇਕੇਸਂ ਰੋਗਾਨਂ ਨੀਲ਼ਂ ਕੁਲਾવਕਨ੍ਤਿ ਰੋਗਨੀਲ਼ਂ। ਸਰਸਤੋ ਉਪਕ੍ਕਮਤੋ ਚ ਪਭਙ੍ਗੁਪਰਮਸੀਲਤਾਯ ਪਭਙ੍ਗੁਰਂ।
Gāthāsu jātanti jāyanaṭṭhena jātaṃ, jātilakkhaṇappattanti attho. Bhūtanti bhavanaṭṭhena bhūtaṃ, ahutvā sambhūtanti attho. Samuppannanti sahitabhāvena uppannaṃ, sahitehi dhammehi ca uppannanti attho. Katanti kāraṇabhūtehi paccayehi nibbattitaṃ. Saṅkhatanti tehiyeva samecca sambhuyya katanti saṅkhataṃ, sabbametaṃ paccayanibbattassa adhivacanaṃ. Niccasārādivirahitato addhuvaṃ. Jarāya maraṇena ca ekanteneva saṅghaṭitaṃ saṃsaṭṭhanti jarāmaraṇasaṅghātaṃ. ‘‘Jarāmaraṇasaṅghaṭṭa’’ntipi paṭhanti, jarāya maraṇena ca upaddutaṃ pīḷitanti attho. Akkhirogādīnaṃ anekesaṃ rogānaṃ nīḷaṃ kulāvakanti roganīḷaṃ. Sarasato upakkamato ca pabhaṅguparamasīlatāya pabhaṅguraṃ.
ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਆਹਾਰੋ ਚ ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤਾ ਨੇਤ੍ਤਿ ਚ ਪਭવੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਆਹਾਰਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭવਂ। ਸਬ੍ਬੋਪਿ વਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਆਹਾਰੋ। ਇਧ ਪਨ ਤਣ੍ਹਾਯ ਨੇਤ੍ਤਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾવਜ੍ਜਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਆਹਾਰੋ ਚ ਨੇਤ੍ਤਿ ਚ ਪਭવੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਆਹਾਰਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭવਂ। ਆਹਾਰੋ ਏવ વਾ ਨਯਨਟ੍ਠੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਨੇਤ੍ਤੀਤਿ ਏવਮ੍ਪਿ ਆਹਾਰਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਭવਂ। ਨਾਲਂ ਤਦਭਿਨਨ੍ਦਿਤੁਨ੍ਤਿ ਤਂ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਏવਂ ਪਚ੍ਚਯਾਧੀਨવੁਤ੍ਤਿਕਂ, ਤਤੋ ਏવ ਅਨਿਚ੍ਚਂ, ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤੁਂ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੁਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ।
Catubbidho āhāro ca taṇhāsaṅkhātā netti ca pabhavo samuṭṭhānaṃ etassāti āhāranettippabhavaṃ. Sabbopi vā paccayo āhāro. Idha pana taṇhāya nettiggahaṇena gahitattā taṇhāvajjā veditabbā. Tasmā āhāro ca netti ca pabhavo etassāti āhāranettippabhavaṃ. Āhāro eva vā nayanaṭṭhena pavattanaṭṭhena nettīti evampi āhāranettippabhavaṃ. Nālaṃ tadabhinanditunti taṃ upādānakkhandhapañcakaṃ evaṃ paccayādhīnavuttikaṃ, tato eva aniccaṃ, dukkhañca taṇhādiṭṭhīhi abhinandituṃ assādetuṃ na yuttaṃ.
ਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਨ੍ਤਿ ‘‘ਜਾਤਂ ਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਾਯਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨਿਕ੍ਕਮੋ ਅਨੁਪਸਨ੍ਤਸਭਾવਸ੍ਸ ਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸ੍ਸ ਚ ਅਭਾવੇਨ ਤਦੁਪਸਮਭਾવੇਨ ਪਸਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਚ ਸਨ੍ਤਂ, ਤਕ੍ਕਞਾਣਸ੍ਸ ਅਗੋਚਰਭਾવਤੋ ਅਤਕ੍ਕਾવਚਰਂ, ਨਿਚ੍ਚਟ੍ਠੇਨ ਧੁવਂ, ਤਤੋ ਏવ ਅਜਾਤਂ ਅਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਸੋਕਹੇਤੂਨਂ ਅਭਾવਤੋ ਅਸੋਕਂ, વਿਗਤਰਾਗਾਦਿਰਜਤ੍ਤਾ વਿਰਜਂ, ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖਟ੍ਟਿਤੇਹਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਪਦਂ, ਜਾਤਿਆਦਿਦੁਕ੍ਖਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਿਰੋਧਹੇਤੁਤਾਯ ਨਿਰੋਧੋ ਦੁਕ੍ਖਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਉਪਸਮਹੇਤੁਤਾਯ ਸਙ੍ਖਾਰੂਪਸਮੋ, ਤਤੋ ਏવ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸੁਖਤਾਯ ਸੁਖੋਤਿ ਸਬ੍ਬਪਦੇਹਿ ਅਮਤਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ ਥੋਮੇਤਿ। ਏવਂ ਭਗવਾ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕવਸੇਨ, ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਅਨ੍વਯવਸੇਨ ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ વਿਭਾવੇਸਿ।
Tassanissaraṇanti ‘‘jātaṃ bhūta’’ntiādinā vuttassa tassa sakkāyassa nissaraṇaṃ nikkamo anupasantasabhāvassa rāgādikilesassa sabbasaṅkhārassa ca abhāvena tadupasamabhāvena pasatthabhāvena ca santaṃ, takkañāṇassa agocarabhāvato atakkāvacaraṃ, niccaṭṭhena dhuvaṃ, tato eva ajātaṃ asamuppannaṃ, sokahetūnaṃ abhāvato asokaṃ, vigatarāgādirajattā virajaṃ, saṃsāradukkhaṭṭitehi paṭipajjitabbattā padaṃ, jātiādidukkhadhammānaṃ nirodhahetutāya nirodho dukkhadhammānaṃ, sabbasaṅkhārānaṃ upasamahetutāya saṅkhārūpasamo, tato eva accantasukhatāya sukhoti sabbapadehi amatamahānibbānameva thometi. Evaṃ bhagavā paṭhamagāthāya byatirekavasena, dutiyagāthāya anvayavasena ca nibbānaṃ vibhāvesi.
ਛਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Chaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੬. ਅਜਾਤਸੁਤ੍ਤਂ • 6. Ajātasuttaṃ
