Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౮. అజ్జునత్థేరగాథావణ్ణనా
8. Ajjunattheragāthāvaṇṇanā
అసక్ఖిం వత అత్తానన్తి ఆయస్మతో అజ్జునత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం కుసలం ఉపచినన్తో విపస్సిస్స భగవతో కాలే సీహయోనియం నిబ్బత్తో ఏకదివసం అరఞ్ఞే అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే నిసిన్నం సత్థారం దిస్వా ‘‘అయం ఖో ఇమస్మిం కాలే సబ్బసేట్ఠో పురిససీహో’’తి పసన్నమానసో సుపుప్ఫితసాలసాఖం భఞ్జిత్వా సత్థారం పూజేసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం సేట్ఠికులే నిబ్బత్తి. అజ్జునోతిస్స నామం అహోసి. సో విఞ్ఞుతం పత్తో నిగణ్ఠేహి కతపరిచయో హుత్వా ‘‘ఏవాహం అమతం అధిగమిస్సామీ’’తి వివట్టజ్ఝాసయతాయ దహరకాలేయేవ నిగణ్ఠేసు పబ్బజిత్వా తత్థ సారం అలభన్తో సత్థు యమకపాటిహారియం దిస్వా పటిలద్ధసద్ధో సాసనే పబ్బజిత్వా విపస్సనం ఆరభిత్వా నచిరస్సేవ అరహా అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౪.౬౦-౬౫) –
Asakkhiṃ vata attānanti āyasmato ajjunattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle sīhayoniyaṃ nibbatto ekadivasaṃ araññe aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ satthāraṃ disvā ‘‘ayaṃ kho imasmiṃ kāle sabbaseṭṭho purisasīho’’ti pasannamānaso supupphitasālasākhaṃ bhañjitvā satthāraṃ pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhikule nibbatti. Ajjunotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto nigaṇṭhehi kataparicayo hutvā ‘‘evāhaṃ amataṃ adhigamissāmī’’ti vivaṭṭajjhāsayatāya daharakāleyeva nigaṇṭhesu pabbajitvā tattha sāraṃ alabhanto satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā paṭiladdhasaddho sāsane pabbajitvā vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva arahā ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.60-65) –
‘‘మిగరాజా తదా ఆసిం, అభిజాతో సుకేసరీ;
‘‘Migarājā tadā āsiṃ, abhijāto sukesarī;
గిరిదుగ్గం గవేసన్తో, అద్దసం లోకనాయకం.
Giriduggaṃ gavesanto, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘అయం ను ఖో మహావీరో, నిబ్బాపేతి మహాజనం;
‘‘Ayaṃ nu kho mahāvīro, nibbāpeti mahājanaṃ;
యంనూనాహం ఉపాసేయ్యం, దేవదేవం నరాసభం.
Yaṃnūnāhaṃ upāseyyaṃ, devadevaṃ narāsabhaṃ.
‘‘సాఖం సాలస్స భఞ్జిత్వా, సకోసం పుప్ఫమాహరిం;
‘‘Sākhaṃ sālassa bhañjitvā, sakosaṃ pupphamāhariṃ;
ఉపగన్త్వాన సమ్బుద్ధం, అదాసిం పుప్ఫముత్తమం.
Upagantvāna sambuddhaṃ, adāsiṃ pupphamuttamaṃ.
‘‘ఏకనవుతితో కప్పే, యం పుప్ఫమభిరోపయిం;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, పుప్ఫదానస్సిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, pupphadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ఇతో చ నవమే కప్పే, విరోచనసనామకా;
‘‘Ito ca navame kappe, virocanasanāmakā;
తయో ఆసింసు రాజానో, చక్కవత్తీ మహబ్బలా.
Tayo āsiṃsu rājāno, cakkavattī mahabbalā.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా అనుత్తరసుఖాధిగమసమ్భూతేన పీతివేగేన ఉదానం ఉదానేన్తో –
Arahattaṃ pana patvā anuttarasukhādhigamasambhūtena pītivegena udānaṃ udānento –
౮౮.
88.
‘‘అసక్ఖిం వత అత్తానం, ఉద్ధాతుం ఉదకా థలం;
‘‘Asakkhiṃ vata attānaṃ, uddhātuṃ udakā thalaṃ;
వుయ్హమానో మహోఘేవ, సచ్చాని పటివిజ్ఝహ’’న్తి. – గాథం అభాసి;
Vuyhamāno mahogheva, saccāni paṭivijjhaha’’nti. – gāthaṃ abhāsi;
తత్థ అసక్ఖిన్తి సక్కోసిం. వతాతి విమ్హయే నిపాతో. అతివిమ్హయనీయఞ్హేతం యదిదం సచ్చపటివేధో. తేనాహ –
Tattha asakkhinti sakkosiṃ. Vatāti vimhaye nipāto. Ativimhayanīyañhetaṃ yadidaṃ saccapaṭivedho. Tenāha –
‘‘తం కింమఞ్ఞథ, భిక్ఖవే, కతమం ను ఖో దుక్కరతరం వా దురభిసమ్భవతరం వా, యం సత్తధా భిన్నస్స వాలస్స కోటియా కోటిం పటివిజ్ఝేయ్యా’’తిఆది (సం॰ ని॰ ౫.౧౧౧౫)?
‘‘Taṃ kiṃmaññatha, bhikkhave, katamaṃ nu kho dukkarataraṃ vā durabhisambhavataraṃ vā, yaṃ sattadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭiṃ paṭivijjheyyā’’tiādi (saṃ. ni. 5.1115)?
అత్తానన్తి నియకజ్ఝత్తం సన్ధాయ వదతి. యో హి పరో న హోతి సో అత్తాతి. ఉద్ధాతున్తి ఉద్ధరితుం, ‘‘ఉద్ధట’’న్తిపి పాఠో. ఉదకాతి సంసారమహోఘసఙ్ఖాతా ఉదకా. థలన్తి నిబ్బానథలం. వుయ్హమానో మహోఘేవాతి మహణ్ణవే వుయ్హమానో వియ. ఇదం వుత్తం హోతి – యథా నామ గమ్భీరవిత్థతే అప్పతిట్ఠే మహతి ఉదకోఘే వేగసా వుయ్హమానో పురిసో కేనచి అత్థకామేన ఉపనీతం ఫియారిత్తసమ్పన్నం దళ్హనావం లభిత్వా సుఖేనేవ తతో అత్తానం ఉద్ధరితుం సక్కుణేయ్య పారం పాపుణేయ్య, ఏవమేవాహం సంసారమహోఘే కిలేసాభిసఙ్ఖారవేగేన వుయ్హమానో సత్థారా ఉపనీతం సమథవిపస్సనుపేతం అరియమగ్గనావం లభిత్వా తతో అత్తానం ఉద్ధరితుం నిబ్బానథలం పత్తుం అహో అసక్ఖిన్తి. యథా పన అసక్ఖి, తం దస్సేతుం ‘‘సచ్చాని పటివిజ్ఝహ’’న్తి ఆహ. యస్మా అహం దుక్ఖాదీని చత్తారి అరియసచ్చాని పరిఞ్ఞాపహానసచ్ఛికిరియాభావనాపటివేధేన పటివిజ్ఝిం అరియమగ్గఞాణేన అఞ్ఞాసిం, తస్మా అసక్ఖిం వత అత్తానం ఉద్ధాతుం ఉదకా థలన్తి యోజనా.
Attānanti niyakajjhattaṃ sandhāya vadati. Yo hi paro na hoti so attāti. Uddhātunti uddharituṃ, ‘‘uddhaṭa’’ntipi pāṭho. Udakāti saṃsāramahoghasaṅkhātā udakā. Thalanti nibbānathalaṃ. Vuyhamāno mahoghevāti mahaṇṇave vuyhamāno viya. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā nāma gambhīravitthate appatiṭṭhe mahati udakoghe vegasā vuyhamāno puriso kenaci atthakāmena upanītaṃ phiyārittasampannaṃ daḷhanāvaṃ labhitvā sukheneva tato attānaṃ uddharituṃ sakkuṇeyya pāraṃ pāpuṇeyya, evamevāhaṃ saṃsāramahoghe kilesābhisaṅkhāravegena vuyhamāno satthārā upanītaṃ samathavipassanupetaṃ ariyamagganāvaṃ labhitvā tato attānaṃ uddharituṃ nibbānathalaṃ pattuṃ aho asakkhinti. Yathā pana asakkhi, taṃ dassetuṃ ‘‘saccāni paṭivijjhaha’’nti āha. Yasmā ahaṃ dukkhādīni cattāri ariyasaccāni pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāpaṭivedhena paṭivijjhiṃ ariyamaggañāṇena aññāsiṃ, tasmā asakkhiṃ vata attānaṃ uddhātuṃ udakā thalanti yojanā.
అజ్జునత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Ajjunattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౮. అజ్జునత్థేరగాథా • 8. Ajjunattheragāthā