Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi

    ૫. અકમ્મજાદિપઞ્હો

    5. Akammajādipañho

    . ‘‘ભન્તે નાગસેન, દિસ્સન્તિ લોકે કમ્મનિબ્બત્તા, દિસ્સન્તિ હેતુનિબ્બત્તા, દિસ્સન્તિ ઉતુનિબ્બત્તા, યં લોકે અકમ્મજં અહેતુજં અનુતુજં, તં મે કથેહી’’તિ. ‘‘દ્વેમે, મહારાજ, લોકસ્મિં અકમ્મજા અહેતુજા અનુતુજા. કતમે દ્વે? આકાસો, મહારાજ, અકમ્મજો અહેતુજો અનુતુજો; નિબ્બાનં, મહારાજ, અકમ્મજં અહેતુજં અનુતુજં. ઇમે ખો, મહારાજ, દ્વે અકમ્મજા અહેતુજા અનુતુજા’’તિ.

    5. ‘‘Bhante nāgasena, dissanti loke kammanibbattā, dissanti hetunibbattā, dissanti utunibbattā, yaṃ loke akammajaṃ ahetujaṃ anutujaṃ, taṃ me kathehī’’ti. ‘‘Dveme, mahārāja, lokasmiṃ akammajā ahetujā anutujā. Katame dve? Ākāso, mahārāja, akammajo ahetujo anutujo; nibbānaṃ, mahārāja, akammajaṃ ahetujaṃ anutujaṃ. Ime kho, mahārāja, dve akammajā ahetujā anutujā’’ti.

    ‘‘મા, ભન્તે નાગસેન, જિનવચનં મક્ખેહિ, મા અજાનિત્વા પઞ્હં બ્યાકરોહી’’તિ. ‘‘કિં ખો, મહારાજ, અહં વદામિ, યં મં ત્વં એવં વદેસિ ‘મા, ભન્તે નાગસેન, જિનવચનં મક્ખેહિ, મા અજાનિત્વા પઞ્હં બ્યાકરોહી’’’તિ? ‘‘ભન્તે નાગસેન, યુત્તમિદં તાવ વત્તું ‘આકાસો અકમ્મજો અહેતુજો અનુતુજો’તિ. અનેકસતેહિ પન, ભન્તે નાગસેન, કારણેહિ ભગવતા સાવકાનં નિબ્બાનસ્સ સચ્છિકિરિયાય મગ્ગો અક્ખાતો, અથ ચ પન ત્વં એવં વદેસિ ‘અહેતુજં નિબ્બાન’’’ન્તિ. ‘‘સચ્ચં, મહારાજ, ભગવતા અનેકસતેહિ કારણેહિ સાવકાનં નિબ્બાનસ્સ સચ્છિકિરિયાય મગ્ગો અક્ખાતો, ન ચ પન નિબ્બાનસ્સ ઉપ્પાદાય હેતુ અક્ખાતો’’તિ.

    ‘‘Mā, bhante nāgasena, jinavacanaṃ makkhehi, mā ajānitvā pañhaṃ byākarohī’’ti. ‘‘Kiṃ kho, mahārāja, ahaṃ vadāmi, yaṃ maṃ tvaṃ evaṃ vadesi ‘mā, bhante nāgasena, jinavacanaṃ makkhehi, mā ajānitvā pañhaṃ byākarohī’’’ti? ‘‘Bhante nāgasena, yuttamidaṃ tāva vattuṃ ‘ākāso akammajo ahetujo anutujo’ti. Anekasatehi pana, bhante nāgasena, kāraṇehi bhagavatā sāvakānaṃ nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhāto, atha ca pana tvaṃ evaṃ vadesi ‘ahetujaṃ nibbāna’’’nti. ‘‘Saccaṃ, mahārāja, bhagavatā anekasatehi kāraṇehi sāvakānaṃ nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhāto, na ca pana nibbānassa uppādāya hetu akkhāto’’ti.

    ‘‘એત્થ મયં, ભન્તે નાગસેન, અન્ધકારતો અન્ધકારતરં પવિસામ, વનતો વનતરં પવિસામ, ગહનતો ગહનતરં 1 પવિસામ, યત્ર હિ નામ નિબ્બાનસ્સ સચ્છિકિરિયાય હેતુ અત્થિ, તસ્સ પન ધમ્મસ્સ ઉપ્પાદાય હેતુ નત્થિ. યદિ, ભન્તે નાગસેન, નિબ્બાનસ્સ સચ્છિકિરિયાય હેતુ અત્થિ, તેન હિ નિબ્બાનસ્સ ઉપ્પાદાયપિ હેતુ ઇચ્છિતબ્બો.

    ‘‘Ettha mayaṃ, bhante nāgasena, andhakārato andhakārataraṃ pavisāma, vanato vanataraṃ pavisāma, gahanato gahanataraṃ 2 pavisāma, yatra hi nāma nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tassa pana dhammassa uppādāya hetu natthi. Yadi, bhante nāgasena, nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena hi nibbānassa uppādāyapi hetu icchitabbo.

    ‘‘યથા પન, ભન્તે નાગસેન, પુત્તસ્સ પિતા અત્થિ, તેન કારણેન પિતુનોપિ પિતા ઇચ્છિતબ્બો. યથા અન્તેવાસિકસ્સ આચરિયો અત્થિ, તેન કારણેન આચરિયસ્સપિ આચરિયો ઇચ્છિતબ્બો . યથા અઙ્કુરસ્સ બીજં અત્થિ, તેન કારણેન બીજસ્સપિ બીજં ઇચ્છિતબ્બં. એવમેવ ખો, ભન્તે નાગસેન, યદિ નિબ્બાનસ્સ સચ્છિકિરિયાય હેતુ અત્થિ, તેન કારણેન નિબ્બાનસ્સ ઉપ્પાદાયપિ હેતુ ઇચ્છિતબ્બો.

    ‘‘Yathā pana, bhante nāgasena, puttassa pitā atthi, tena kāraṇena pitunopi pitā icchitabbo. Yathā antevāsikassa ācariyo atthi, tena kāraṇena ācariyassapi ācariyo icchitabbo . Yathā aṅkurassa bījaṃ atthi, tena kāraṇena bījassapi bījaṃ icchitabbaṃ. Evameva kho, bhante nāgasena, yadi nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena kāraṇena nibbānassa uppādāyapi hetu icchitabbo.

    ‘‘યથા રુક્ખસ્સ વા લતાય વા અગ્ગે સતિ તેન કારણેન મજ્ઝમ્પિ અત્થિ, મૂલમ્પિ અત્થિ. એવમેવ ખો, ભન્તે નાગસેન, યદિ નિબ્બાનસ્સ સચ્છિકિરિયાય હેતુ અત્થિ, તેન કારણેન નિબ્બાનસ્સ ઉપ્પાદાયપિ હેતુ ઇચ્છિતબ્બો’’’તિ.

    ‘‘Yathā rukkhassa vā latāya vā agge sati tena kāraṇena majjhampi atthi, mūlampi atthi. Evameva kho, bhante nāgasena, yadi nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena kāraṇena nibbānassa uppādāyapi hetu icchitabbo’’’ti.

    ‘‘અનુપ્પાદનીયં, મહારાજ, નિબ્બાનં, તસ્મા ન નિબ્બાનસ્સ ઉપ્પાદાય હેતુ અક્ખાતો’’તિ. ‘‘ઇઙ્ઘ, ભન્તે નાગસેન, કારણં દસ્સેત્વા કારણેન મં સઞ્ઞાપેહિ, યથાહં જાનેય્યં નિબ્બાનસ્સ સચ્છિકિરિયાય હેતુ અત્થિ, નિબ્બાનસ્સ ઉપ્પાદાય હેતુ નત્થી’’તિ.

    ‘‘Anuppādanīyaṃ, mahārāja, nibbānaṃ, tasmā na nibbānassa uppādāya hetu akkhāto’’ti. ‘‘Iṅgha, bhante nāgasena, kāraṇaṃ dassetvā kāraṇena maṃ saññāpehi, yathāhaṃ jāneyyaṃ nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, nibbānassa uppādāya hetu natthī’’ti.

    ‘‘તેન હિ, મહારાજ, સક્કચ્ચં સોતં ઓદહ, સાધુકં સુણોહિ, વક્ખામિ તત્થ કારણં, સક્કુણેય્ય, મહારાજ, પુરિસો પાકતિકેન બલેન ઇતો હિમવન્તં પબ્બતરાજં ઉપગન્તુ’’ન્તિ? ‘‘આમ, ભન્તે’’તિ. ‘‘સક્કુણેય્ય પન સો, મહારાજ, પુરિસો પાકતિકેન બલેન હિમવન્તં પબ્બતરાજં ઇધ આહરિતુ’’ન્તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, સક્કા નિબ્બાનસ્સ સચ્છિકિરિયાય મગ્ગો અક્ખાતું, ન સક્કા નિબ્બાનસ્સ ઉપ્પાદાય હેતુ દસ્સેતું.

    ‘‘Tena hi, mahārāja, sakkaccaṃ sotaṃ odaha, sādhukaṃ suṇohi, vakkhāmi tattha kāraṇaṃ, sakkuṇeyya, mahārāja, puriso pākatikena balena ito himavantaṃ pabbatarājaṃ upagantu’’nti? ‘‘Āma, bhante’’ti. ‘‘Sakkuṇeyya pana so, mahārāja, puriso pākatikena balena himavantaṃ pabbatarājaṃ idha āharitu’’nti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhātuṃ, na sakkā nibbānassa uppādāya hetu dassetuṃ.

    ‘‘સક્કુણેય્ય, મહારાજ, પુરિસો પાકતિકેન બલેન મહાસમુદ્દં નાવાય ઉત્તરિત્વા પારિમતીરં ગન્તુ’’ન્તિ? ‘‘આમ, ભન્તે’’તિ? ‘‘સક્કુણેય્ય પન સો, મહારાજ , પુરિસો પાકતિકેન બલેન મહાસમુદ્દસ્સ પારિમતીરં ઇધ આહરિતુ’’ન્તિ? ‘‘ન હિ ભન્તે’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, સક્કા નિબ્બાનસ્સ સચ્છિકિરિયાય મગ્ગો અક્ખાતું, ન સક્કા નિબ્બાનસ્સ ઉપ્પાદાય હેતુ દસ્સેતું. કિં કારણા? અસઙ્ખતત્તા ધમ્મસ્સા’’તિ.

    ‘‘Sakkuṇeyya, mahārāja, puriso pākatikena balena mahāsamuddaṃ nāvāya uttaritvā pārimatīraṃ gantu’’nti? ‘‘Āma, bhante’’ti? ‘‘Sakkuṇeyya pana so, mahārāja , puriso pākatikena balena mahāsamuddassa pārimatīraṃ idha āharitu’’nti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhātuṃ, na sakkā nibbānassa uppādāya hetu dassetuṃ. Kiṃ kāraṇā? Asaṅkhatattā dhammassā’’ti.

    ‘‘અસઙ્ખતં , ભન્તે નાગસેન, નિબ્બાન’’ન્તિ? ‘‘આમ, મહારાજ, અસઙ્ખતં નિબ્બાનં ન કેહિચિ કતં, નિબ્બાનં, મહારાજ, ન વત્તબ્બં ઉપ્પન્નન્તિ વા અનુપ્પન્નન્તિ વા ઉપ્પાદનીયન્તિ વા અતીતન્તિ વા અનાગતન્તિ વા પચ્ચુપ્પન્નન્તિ વા ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યન્તિ વા સોતવિઞ્ઞેય્યન્તિ વા ઘાનવિઞ્ઞેય્યન્તિ વા જિવ્હાવિઞ્ઞેય્યન્તિ વા કાયવિઞ્ઞેય્યન્તિ વા’’તિ. ‘‘યદિ, ભન્તે નાગસેન, નિબ્બાનં ન ઉપ્પન્નં ન અનુપ્પન્નં ન ઉપ્પાદનીયં ન અતીતં ન અનાગતં ન પચ્ચુપ્પન્નં ન ચક્ખુવિઞ્ઞેય્યં ન સોતવિઞ્ઞેય્યં ન ઘાનવિઞ્ઞેય્યં ન જિવ્હાવિઞ્ઞેય્યં ન કાયવિઞ્ઞેય્યં, તેન હિ, ભન્તે નાગસેન, તુમ્હે નત્થિધમ્મં નિબ્બાનં અપદિસથ ‘નત્થિ નિબ્બાન’ન્તિ. ‘‘અત્થિ, મહારાજ, નિબ્બાનં, મનોવિઞ્ઞેય્યં નિબ્બાનં, વિસુદ્ધેન માનસેન પણીતેન ઉજુકેન અનાવરણેન નિરામિસેન સમ્માપટિપન્નો અરિયસાવકો નિબ્બાનં પસ્સતી’’તિ.

    ‘‘Asaṅkhataṃ , bhante nāgasena, nibbāna’’nti? ‘‘Āma, mahārāja, asaṅkhataṃ nibbānaṃ na kehici kataṃ, nibbānaṃ, mahārāja, na vattabbaṃ uppannanti vā anuppannanti vā uppādanīyanti vā atītanti vā anāgatanti vā paccuppannanti vā cakkhuviññeyyanti vā sotaviññeyyanti vā ghānaviññeyyanti vā jivhāviññeyyanti vā kāyaviññeyyanti vā’’ti. ‘‘Yadi, bhante nāgasena, nibbānaṃ na uppannaṃ na anuppannaṃ na uppādanīyaṃ na atītaṃ na anāgataṃ na paccuppannaṃ na cakkhuviññeyyaṃ na sotaviññeyyaṃ na ghānaviññeyyaṃ na jivhāviññeyyaṃ na kāyaviññeyyaṃ, tena hi, bhante nāgasena, tumhe natthidhammaṃ nibbānaṃ apadisatha ‘natthi nibbāna’nti. ‘‘Atthi, mahārāja, nibbānaṃ, manoviññeyyaṃ nibbānaṃ, visuddhena mānasena paṇītena ujukena anāvaraṇena nirāmisena sammāpaṭipanno ariyasāvako nibbānaṃ passatī’’ti.

    ‘‘કીદિસં પન તં, ભન્તે, નિબ્બાનં, યં તં ઓપમ્મેહિ આદીપનીયં કારણેહિ મં સઞ્ઞાપેહિ, યથા અત્થિધમ્મં ઓપમ્મેહિ આદીપનીય’’ન્તિ. ‘‘અત્થિ, મહારાજ, વાતો નામા’’તિ? ‘‘આમ, ભન્તે’’તિ. ‘‘ઇઙ્ઘ, મહારાજ, વાતં દસ્સેહિ વણ્ણતો વા સણ્ઠાનતો વા અણું વા થૂલં વા દીઘં વા રસ્સં વા’’તિ. ‘‘ન સક્કા, ભન્તે નાગસેન, વાતો ઉપદસ્સયિતું, ન સો વાતો હત્થગ્ગહણં વા નિમ્મદ્દનં વા ઉપેતિ, અપિ ચ અત્થિ સો વાતો’’તિ. ‘‘યદિ, મહારાજ, ન સક્કા વાતો ઉપદસ્સયિતું, તેન હિ નત્થિ વાતો’’તિ? ‘‘જાનામહં, ભન્તે નાગસેન, વાતો અત્થીતિ મે હદયે અનુપવિટ્ઠં, ન ચાહં સક્કોમિ વાતં ઉપદસ્સયિતુ’’ન્તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, અત્થિ નિબ્બાનં, ન ચ સક્કા નિબ્બાનં ઉપદસ્સયિતું વણ્ણેન વા સણ્ઠાનેન વા’’તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે નાગસેન, સૂપદસ્સિતં ઓપમ્મં, સુનિદ્દિટ્ઠં કારણં, એવમેતં તથા સમ્પટિચ્છામિ ‘અત્થિ નિબ્બાન’’’ન્તિ.

    ‘‘Kīdisaṃ pana taṃ, bhante, nibbānaṃ, yaṃ taṃ opammehi ādīpanīyaṃ kāraṇehi maṃ saññāpehi, yathā atthidhammaṃ opammehi ādīpanīya’’nti. ‘‘Atthi, mahārāja, vāto nāmā’’ti? ‘‘Āma, bhante’’ti. ‘‘Iṅgha, mahārāja, vātaṃ dassehi vaṇṇato vā saṇṭhānato vā aṇuṃ vā thūlaṃ vā dīghaṃ vā rassaṃ vā’’ti. ‘‘Na sakkā, bhante nāgasena, vāto upadassayituṃ, na so vāto hatthaggahaṇaṃ vā nimmaddanaṃ vā upeti, api ca atthi so vāto’’ti. ‘‘Yadi, mahārāja, na sakkā vāto upadassayituṃ, tena hi natthi vāto’’ti? ‘‘Jānāmahaṃ, bhante nāgasena, vāto atthīti me hadaye anupaviṭṭhaṃ, na cāhaṃ sakkomi vātaṃ upadassayitu’’nti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, atthi nibbānaṃ, na ca sakkā nibbānaṃ upadassayituṃ vaṇṇena vā saṇṭhānena vā’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sūpadassitaṃ opammaṃ, suniddiṭṭhaṃ kāraṇaṃ, evametaṃ tathā sampaṭicchāmi ‘atthi nibbāna’’’nti.

    અકમ્મજાદિપઞ્હો પઞ્ચમો.

    Akammajādipañho pañcamo.







    Footnotes:
    1. ગહનન્તરતો ગહનન્તરં (ક॰)
    2. gahanantarato gahanantaraṃ (ka.)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact