| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
૨. ભિક્ખુવગ્ગો
2. Bhikkhuvaggo
૧. અમ્બલટ્ઠિકરાહુલોવાદસુત્તવણ્ણના
1. Ambalaṭṭhikarāhulovādasuttavaṇṇanā
૧૦૭. અમ્બલટ્ઠિકાયન્તિ એત્થ અમ્બલટ્ઠિકા વુચ્ચતિ સુજાતો તરુણમ્બરુક્ખો, તસ્સ પન અવિદૂરે કતો પાસાદો ઇધ ‘‘અમ્બલટ્ઠિકા’’તિ અધિપ્પેતો. તેનાહ ‘‘વેળુવનવિહારસ્સા’’તિઆદિ. પધાનઘરસઙ્ખેપેતિ ભાવનાગેહપ્પકારે યોગીનં ગેહેતિ અત્થો. તિખિણોવ હોતિ, ન તસ્સ તિખિણભાવો કેનચિ કાતબ્બો સભાવસિદ્ધત્તા. એવમેવ અત્તનો વિમુત્તિપરિપાચનકમ્મુના તિક્ખવિસદભાવપ્પત્તિયા અયમ્પિ આયસ્મા…પે॰… તત્થ વિહાસિ. પકતિપઞ્ઞત્તમેવાતિ પકતિયા પઞ્ઞત્તં બુદ્ધાનં ઉપગમનતો પુરેતરમેવ ચારિત્તવસેન પઞ્ઞત્તં.
107.Ambalaṭṭhikāyanti ettha ambalaṭṭhikā vuccati sujāto taruṇambarukkho, tassa pana avidūre kato pāsādo idha ‘‘ambalaṭṭhikā’’ti adhippeto. Tenāha ‘‘veḷuvanavihārassā’’tiādi. Padhānagharasaṅkhepeti bhāvanāgehappakāre yogīnaṃ geheti attho. Tikhiṇova hoti, na tassa tikhiṇabhāvo kenaci kātabbo sabhāvasiddhattā. Evameva attano vimuttiparipācanakammunā tikkhavisadabhāvappattiyā ayampi āyasmā…pe… tattha vihāsi. Pakatipaññattamevāti pakatiyā paññattaṃ buddhānaṃ upagamanato puretarameva cārittavasena paññattaṃ.
૧૦૮. ઉદકં અનેન ધીયતિ, ઠપીયતિ વા એત્થાતિ ઉદકાધાનં. ઉદકટ્ઠાનન્તિ ચ ખુદ્દકભાજનં. ‘‘ઓવાદદાનત્થં આમન્તેસી’’તિ વત્વા તં પનસ્સ ઓવાદદાનં ન ઇધેવ, અથ ખો બહૂસુ ઠાનેસુ બહુક્ખત્તું પવત્તિતન્તિ તાનિ તાનિ સઙ્ખેપતો દસ્સેત્વા ઇધ સંવણ્ણનત્થં ‘‘ભગવતા હી’’તિઆદિ વુત્તં.
108. Udakaṃ anena dhīyati, ṭhapīyati vā etthāti udakādhānaṃ. Udakaṭṭhānanti ca khuddakabhājanaṃ. ‘‘Ovādadānatthaṃ āmantesī’’ti vatvā taṃ panassa ovādadānaṃ na idheva, atha kho bahūsu ṭhānesu bahukkhattuṃ pavattitanti tāni tāni saṅkhepato dassetvā idha saṃvaṇṇanatthaṃ ‘‘bhagavatā hī’’tiādi vuttaṃ.
તત્થ સબ્બબુદ્ધેહિ અવિજહિતન્તિ ઇમિના સબ્બેસં બુદ્ધાનં સાસને કુમારપઞ્હા નામ હોતીતિ દસ્સેતિ. એકેકતો પટ્ઠાય યાવ દસકા પવત્તા દસ પુચ્છા એતસ્સાતિ દસપુચ્છં, એકેકતો પટ્ઠાય યાવ દસકા એકુત્તરવસેન પવત્તં વિસ્સજ્જનત્થાય પઞ્ચપણ્ણસવિસ્સજ્જનં સામણેરપઞ્હન્તિ સમ્બન્ધો. યં પનેત્થ વત્તબ્બં, તં પરમત્થજોતિકાયં ખુદ્દકટ્ઠકથાયં (ખુ॰ પા॰ અટ્ઠ॰ ૪.કુમારપઞ્હવણ્ણના) વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં. અનાદીનવદસ્સિતાય અભિણ્હં મુસા સમુદાચરણતો ‘‘પિયમુસાવાદા’’તિ વુત્તં, ઉદકાવસેસછડ્ડનઉદકાધાનનિકુજ્જનઉક્કુજ્જનદસ્સનસઞ્ઞિતા ચતસ્સો ઉદકાધાનૂપમાયો સબ્બસ્સ યુદ્ધકમ્મસ્સ અકરણકરણવસેન દસ્સિતા દ્વે હત્થિઉપમાયો.
Tattha sabbabuddhehi avijahitanti iminā sabbesaṃ buddhānaṃ sāsane kumārapañhā nāma hotīti dasseti. Ekekato paṭṭhāya yāva dasakā pavattā dasa pucchā etassāti dasapucchaṃ, ekekato paṭṭhāya yāva dasakā ekuttaravasena pavattaṃ vissajjanatthāya pañcapaṇṇasavissajjanaṃ sāmaṇerapañhanti sambandho. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ paramatthajotikāyaṃ khuddakaṭṭhakathāyaṃ (khu. pā. aṭṭha. 4.kumārapañhavaṇṇanā) vuttanayeneva veditabbaṃ. Anādīnavadassitāya abhiṇhaṃ musā samudācaraṇato ‘‘piyamusāvādā’’ti vuttaṃ, udakāvasesachaḍḍanaudakādhānanikujjanaukkujjanadassanasaññitā catasso udakādhānūpamāyo sabbassa yuddhakammassa akaraṇakaraṇavasena dassitā dve hatthiupamāyo.
તત્થ રાહુલસુત્તન્તિ સુત્તનિપાતે આગતં રાહુલસુત્તં (સુ॰ નિ॰ ૩૩૭ આદયો). અભિણ્હોવાદવસેન વુત્તન્તિ ઇમિના અન્તરન્તરા તં સુત્તં કથેત્વા ભગવા થેરં ઓવદતીતિ દસ્સેતિ. ઇદઞ્ચ પનાતિ ઇદં યથાવુત્તં ભગવતો તંતંકાલાનુરૂપં અત્તનો ઓવાદદાનં સન્ધાય. બીજન્તિ અણ્ડં. પસ્સસિ નૂતિ નુ-સદ્દો અનુજાનને, નનુ પસ્સસીતિ અત્થો. સચ્ચધમ્મં લઙ્ઘિત્વા ઠિતસ્સ કિઞ્ચિપિ અકત્તબ્બં નામ પાપં નત્થીતિ આહ – ‘‘સમ્પજાનમુસાવાદે સંવરરહિતસ્સ ઓપમ્મદસ્સનત્થં વુત્તા’’તિ. તથા હિ –
Tattharāhulasuttanti suttanipāte āgataṃ rāhulasuttaṃ (su. ni. 337 ādayo). Abhiṇhovādavasena vuttanti iminā antarantarā taṃ suttaṃ kathetvā bhagavā theraṃ ovadatīti dasseti. Idañca panāti idaṃ yathāvuttaṃ bhagavato taṃtaṃkālānurūpaṃ attano ovādadānaṃ sandhāya. Bījanti aṇḍaṃ. Passasi nūti nu-saddo anujānane, nanu passasīti attho. Saccadhammaṃ laṅghitvā ṭhitassa kiñcipi akattabbaṃ nāma pāpaṃ natthīti āha – ‘‘sampajānamusāvāde saṃvararahitassa opammadassanatthaṃ vuttā’’ti. Tathā hi –
‘‘એકં ધમ્મમતીતસ્સ, મુસાવાદિસ્સ જન્તુનો;
‘‘Ekaṃ dhammamatītassa, musāvādissa jantuno;
વિતિણ્ણપરલોકસ્સ, નત્થિ પાપમકારિય’’ન્તિ. (ધ॰ પ॰ ૧૭૬);
Vitiṇṇaparalokassa, natthi pāpamakāriya’’nti. (dha. pa. 176);
ઉરુળ્હવાતિ ઉરુળ્હો હુત્વા ઉસ્સિતો. સો પન દમવસેન અભિરુય્હ વડ્ઢિતો આરોહનયોગ્યો ચ હોતીતિ આહ ‘‘અભિવડ્ઢિતો આરોહસમ્પન્નો’’તિ. આગતાગતેતિ અત્તનો યોગ્યપદેસં આગતાગતે. પટિસેનાય ફલકકોટ્ઠકમુણ્ડપાકારાદયોતિ પટિસેનાય અત્તનો આરક્ખત્થાય ઠપિતે ફલકકોટ્ઠકે ચેવ ઉદ્ધચ્છદપાકારાદિકે ચ. એતં પદેસન્તિ એતં પરસેનાપદેસં. એત્તકેનાતિ ઓલોકનમત્તેન. તસ્સ ઓલોકનાકારદસ્સનેનેવ. સતમ્પિ સહસ્સમ્પિ સેનાનીકં દ્વેધા ભિજ્જતિ, તીરપાતિકં મદ્દિતં હુત્વા પદાતા હુત્વા દ્વેધા હુત્વા પલાયન્તિ. કણ્ણેહિ પહરિત્વાતિ પગેવ સરાનં આગમનસદ્દં ઉપધારેત્વા યથા વેગો ન હોતિ, એવં સમુટ્ઠાપેત્વા તેહિ પહરિત્વા પાતનં. પટિહત્થિપટિઅસ્સાતિઆદિના પચ્ચેકં પતિ-સદ્દો યોજેતબ્બોતિ. દીઘાસિલટ્ઠિયાતિ દીઘલતાય અસિલટ્ઠિયા.
Uruḷhavāti uruḷho hutvā ussito. So pana damavasena abhiruyha vaḍḍhito ārohanayogyo ca hotīti āha ‘‘abhivaḍḍhito ārohasampanno’’ti. Āgatāgateti attano yogyapadesaṃ āgatāgate. Paṭisenāya phalakakoṭṭhakamuṇḍapākārādayoti paṭisenāya attano ārakkhatthāya ṭhapite phalakakoṭṭhake ceva uddhacchadapākārādike ca. Etaṃ padesanti etaṃ parasenāpadesaṃ. Ettakenāti olokanamattena. Tassa olokanākāradassaneneva. Satampi sahassampi senānīkaṃ dvedhā bhijjati, tīrapātikaṃ madditaṃ hutvā padātā hutvā dvedhā hutvā palāyanti. Kaṇṇehi paharitvāti pageva sarānaṃ āgamanasaddaṃ upadhāretvā yathā vego na hoti, evaṃ samuṭṭhāpetvā tehi paharitvā pātanaṃ. Paṭihatthipaṭiassātiādinā paccekaṃ pati-saddo yojetabboti. Dīghāsilaṭṭhiyāti dīghalatāya asilaṭṭhiyā.
કરણેતિ કમ્મકરણે. મઞ્ઞતિ હત્થારોહો. અયમુગ્ગરન્તિ તાદિસે કાલે ગહિતમુગ્ગરં. ઓલોકેત્વાતિ ઞાણચક્ખુના દિસ્વા, અભિણ્હં સમ્પજઞ્ઞં ઉપટ્ઠપેત્વાતિ અત્થો.
Karaṇeti kammakaraṇe. Maññati hatthāroho. Ayamuggaranti tādise kāle gahitamuggaraṃ. Oloketvāti ñāṇacakkhunā disvā, abhiṇhaṃ sampajaññaṃ upaṭṭhapetvāti attho.
૧૦૯. સસક્કન્તિ પસ્સિતું યુત્તં કત્વા ઉસ્સાહં જનેત્વા ન કરણીયં, તાદિસં નિયમતો અકત્તબ્બં હોતીતિ આહ ‘‘એકંસેનેવ ન કાતબ્બ’’ન્તિ. પટિસંહરેય્યાસીતિ કરણતો સઙ્કોચં આપજ્જેય્યાસિ. યથાભૂતો અસન્તો નિવત્તો અકરોન્તો નામ હોતીતિ આહ ‘‘નિવત્તેય્યાસિ મા કરેય્યાસી’’તિ. અનુપદેય્યાસીતિ અનુબલપ્પદાયી ભવેય્યાસિ. તેનાહ ‘‘ઉપત્થમ્ભેય્યાસી’’તિ. તં પન અનુબલપ્પદાનં ઉપત્થમ્ભનં પુનપ્પુનં કરણમેવાતિ આહ ‘‘પુનપ્પુનં કરેય્યાસી’’તિ . સિક્ખમાનોતિ તંયેવ અધિસીલસિક્ખં તન્નિસ્સયઞ્ચ સિક્ખાદ્વયં સિક્ખન્તો સમ્પાદેન્તો.
109.Sasakkanti passituṃ yuttaṃ katvā ussāhaṃ janetvā na karaṇīyaṃ, tādisaṃ niyamato akattabbaṃ hotīti āha ‘‘ekaṃseneva na kātabba’’nti. Paṭisaṃhareyyāsīti karaṇato saṅkocaṃ āpajjeyyāsi. Yathābhūto asanto nivatto akaronto nāma hotīti āha ‘‘nivatteyyāsi mā kareyyāsī’’ti. Anupadeyyāsīti anubalappadāyī bhaveyyāsi. Tenāha ‘‘upatthambheyyāsī’’ti. Taṃ pana anubalappadānaṃ upatthambhanaṃ punappunaṃ karaṇamevāti āha ‘‘punappunaṃ kareyyāsī’’ti . Sikkhamānoti taṃyeva adhisīlasikkhaṃ tannissayañca sikkhādvayaṃ sikkhanto sampādento.
૧૧૧. કિત્તકે પન ઠાનેતિ કિત્તકે ઠાને પવત્તાનિ. અવિદૂરે એવ પવત્તાનીતિ દસ્સેન્તો ‘‘એકસ્મિં પુરેભત્તેયેવ સોધેતબ્બાની’’તિ આહ. એવઞ્હિ તાનિ સુસોધિતાનિ હોન્તિ સુપરિસુદ્ધાનિ. પરેસં અપ્પિયં ગરું ગારય્હં, યથાવુત્તટ્ઠાનતો પન અઞ્ઞં વા કમ્મટ્ઠાનમનસિકારેનેવ કાયકમ્માદીનિ પરિસોધિતાનિ હોન્તીતિ ન ગહિતં. પટિઘં વાતિ એત્થ વા-સદ્દેન અસમપેક્ખણે મોહસ્સ સઙ્ગહો દટ્ઠબ્બો.
111.Kittakepana ṭhāneti kittake ṭhāne pavattāni. Avidūre eva pavattānīti dassento ‘‘ekasmiṃ purebhatteyeva sodhetabbānī’’ti āha. Evañhi tāni susodhitāni honti suparisuddhāni. Paresaṃ appiyaṃ garuṃ gārayhaṃ, yathāvuttaṭṭhānato pana aññaṃ vā kammaṭṭhānamanasikāreneva kāyakammādīni parisodhitāni hontīti na gahitaṃ. Paṭighaṃ vāti ettha vā-saddena asamapekkhaṇe mohassa saṅgaho daṭṭhabbo.
૧૧૨. વુત્તનયેન કાયકમ્માદિપરિસોધનં નામ ઇધેવ, ન ઇતો બહિદ્ધાતિ આહ ‘‘બુદ્ધા…પે॰… સાવકા વા’’તિ. તે હિ અત્થતો સમણબ્રાહ્મણા વાતિ. તસ્માતિ યસ્મા સબ્બબુદ્ધપચ્ચેકબુદ્ધસાવકેહિ આરુળ્હમગ્ગો, રાહુલ, મયા તુય્હં આચિક્ખિતો, તસ્મા. તેન અનુસિક્ખન્તેન તયા એવં સિક્ખિતબ્બન્તિ ઓવાદં અદાસિ. સેસં વુત્તનયત્તા સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
112. Vuttanayena kāyakammādiparisodhanaṃ nāma idheva, na ito bahiddhāti āha ‘‘buddhā…pe… sāvakā vā’’ti. Te hi atthato samaṇabrāhmaṇā vāti. Tasmāti yasmā sabbabuddhapaccekabuddhasāvakehi āruḷhamaggo, rāhula, mayā tuyhaṃ ācikkhito, tasmā. Tena anusikkhantena tayā evaṃ sikkhitabbanti ovādaṃ adāsi. Sesaṃ vuttanayattā suviññeyyameva.
અમ્બલટ્ઠિકરાહુલોવાદસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના
Ambalaṭṭhikarāhulovādasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā
સમત્તા.
Samattā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૧. અમ્બલટ્ઠિકરાહુલોવાદસુત્તં • 1. Ambalaṭṭhikarāhulovādasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૧. અમ્બલટ્ઠિકરાહુલોવાદસુત્તવણ્ણના • 1. Ambalaṭṭhikarāhulovādasuttavaṇṇanā
