| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
೫. ಅನಙ್ಗಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
5. Anaṅgaṇasuttavaṇṇanā
೫೭. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ…ಪೇ॰… ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋತಿ ಅನಙ್ಗಣಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಅನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ – ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಸಬ್ಬಸುತ್ತೇಸು। ತಸ್ಮಾ ಇತೋ ಪರಂ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅವತ್ವಾ ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಂಯೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮ।
57.Evaṃme sutaṃ…pe… āyasmā sāriputtoti anaṅgaṇasuttaṃ. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā – yathā cettha, evaṃ sabbasuttesu. Tasmā ito paraṃ ettakampi avatvā apubbapadavaṇṇanaṃyeva karissāma.
ಚತ್ತಾರೋತಿ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ಪುಗ್ಗಲಾತಿ ಸತ್ತಾ ನರಾ ಪೋಸಾ। ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಪುಗ್ಗಲವಾದೀ ಮಹಾಥೇರೋತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಅಯಞ್ಹಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಪುತ್ತಾನಂ ಸೇಟ್ಠೋ, ಸೋ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದೇಸನಂ ಅವಿಲೋಮೇನ್ತೋಯೇವ ದೇಸೇತಿ।
Cattāroti gaṇanaparicchedo. Puggalāti sattā narā posā. Ettāvatā ca puggalavādī mahātheroti na gahetabbaṃ, ayañhi āyasmā buddhaputtānaṃ seṭṭho, so buddhassa bhagavato desanaṃ avilomentoyeva deseti.
ಸಮ್ಮುತಿಪರಮತ್ಥದೇಸನಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Sammutiparamatthadesanākathāvaṇṇanā
ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದುವಿಧಾ ದೇಸನಾ ಸಮ್ಮುತಿದೇಸನಾ, ಪರಮತ್ಥದೇಸನಾ ಚಾತಿ। ತತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸತ್ತೋ ಇತ್ಥೀ ಪುರಿಸೋ ಖತ್ತಿಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದೇವೋ ಮಾರೋತಿ ಏವರೂಪಾ ಸಮ್ಮುತಿದೇಸನಾ। ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾ, ಖನ್ಧಾ ಧಾತೂ ಆಯತನಾನಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ಏವರೂಪಾ ಪರಮತ್ಥದೇಸನಾ।
Buddhassa bhagavato duvidhā desanā sammutidesanā, paramatthadesanā cāti. Tattha puggalo satto itthī puriso khattiyo brāhmaṇo devo māroti evarūpā sammutidesanā. Aniccaṃ dukkhaṃ anattā, khandhā dhātū āyatanāni satipaṭṭhānāti evarūpā paramatthadesanā.
ತತ್ಥ ಭಗವಾ ಯೇ ಸಮ್ಮುತಿವಸೇನ ದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ಥಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮೋಹಂ ಪಹಾಯ ವಿಸೇಸಂ ಅಧಿಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥಾ, ತೇಸಂ ಸಮ್ಮುತಿದೇಸನಂ ದೇಸೇತಿ। ಯೇ ಪನ ಪರಮತ್ಥವಸೇನ ದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ಥಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮೋಹಂ ಪಹಾಯ ವಿಸೇಸಮಧಿಗನ್ತುಂ ಸಮತ್ಥಾ, ತೇಸಂ ಪರಮತ್ಥದೇಸನಂ ದೇಸೇತಿ। ತತ್ಥಾಯಂ ಉಪಮಾ, ಯಥಾ ಹಿ ದೇಸಭಾಸಾಕುಸಲೋ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಕೋ ಆಚರಿಯೋ ಯೇ ದಮಿಳಭಾಸಾಯ ವುತ್ತೇ ಅತ್ಥಂ ಜಾನನ್ತಿ, ತೇಸಂ ದಮಿಳಭಾಸಾಯ ಆಚಿಕ್ಖತಿ। ಯೇ ಅನ್ಧಕಭಾಸಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಾಯ, ತೇಸಂ ತಾಯ ತಾಯ ಭಾಸಾಯ। ಏವಂ ತೇ ಮಾಣವಕಾ ಛೇಕಂ ಬ್ಯತ್ತಂ ಆಚರಿಯಮಾಗಮ್ಮ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಆಚರಿಯೋ ವಿಯ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ। ತಯೋ ವೇದಾ ವಿಯ ಕಥೇತಬ್ಬಭಾವೇನ ಠಿತಾನಿ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ। ದೇಸಭಾಸಾಕೋಸಲ್ಲಮಿವ ಸಮ್ಮುತಿಪರಮತ್ಥಕೋಸಲ್ಲಂ। ನಾನಾದೇಸಭಾಸಾ ಮಾಣವಕಾ ವಿಯ ಸಮ್ಮುತಿಪರಮತ್ಥದೇಸನಾಪಟಿವಿಜ್ಝನಸಮತ್ಥಾ ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತಾ। ಆಚರಿಯಸ್ಸ ದಮಿಳಭಾಸಾದಿಆಚಿಕ್ಖನಂ ವಿಯ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮುತಿಪರಮತ್ಥವಸೇನ ದೇಸನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಆಹ ಚೇತ್ಥ –
Tattha bhagavā ye sammutivasena desanaṃ sutvā atthaṃ paṭivijjhitvā mohaṃ pahāya visesaṃ adhigantuṃ samatthā, tesaṃ sammutidesanaṃ deseti. Ye pana paramatthavasena desanaṃ sutvā atthaṃ paṭivijjhitvā mohaṃ pahāya visesamadhigantuṃ samatthā, tesaṃ paramatthadesanaṃ deseti. Tatthāyaṃ upamā, yathā hi desabhāsākusalo tiṇṇaṃ vedānaṃ atthasaṃvaṇṇanako ācariyo ye damiḷabhāsāya vutte atthaṃ jānanti, tesaṃ damiḷabhāsāya ācikkhati. Ye andhakabhāsādīsu aññatarāya, tesaṃ tāya tāya bhāsāya. Evaṃ te māṇavakā chekaṃ byattaṃ ācariyamāgamma khippameva sippaṃ uggaṇhanti. Tattha ācariyo viya buddho bhagavā. Tayo vedā viya kathetabbabhāvena ṭhitāni tīṇi piṭakāni. Desabhāsākosallamiva sammutiparamatthakosallaṃ. Nānādesabhāsā māṇavakā viya sammutiparamatthadesanāpaṭivijjhanasamatthā veneyyasattā. Ācariyassa damiḷabhāsādiācikkhanaṃ viya bhagavato sammutiparamatthavasena desanā veditabbā. Āha cettha –
‘‘ದುವೇ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅಕ್ಖಾಸಿ, ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವದತಂ ವರೋ।
‘‘Duve saccāni akkhāsi, sambuddho vadataṃ varo;
ಸಮ್ಮುತಿಂ ಪರಮತ್ಥಞ್ಚ, ತತಿಯಂ ನೂಪಲಬ್ಭತಿ॥
Sammutiṃ paramatthañca, tatiyaṃ nūpalabbhati.
ಸಙ್ಕೇತವಚನಂ ಸಚ್ಚಂ, ಲೋಕಸಮ್ಮುತಿಕಾರಣಾ।
Saṅketavacanaṃ saccaṃ, lokasammutikāraṇā;
ಪರಮತ್ಥವಚನಂ ಸಚ್ಚಂ, ಧಮ್ಮಾನಂ ಭೂತಕಾರಣಾ॥
Paramatthavacanaṃ saccaṃ, dhammānaṃ bhūtakāraṇā.
ತಸ್ಮಾ ವೋಹಾರಕುಸಲಸ್ಸ, ಲೋಕನಾಥಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ।
Tasmā vohārakusalassa, lokanāthassa satthuno;
ಸಮ್ಮುತಿಂ ವೋಹರನ್ತಸ್ಸ, ಮುಸಾವಾದೋ ನ ಜಾಯತೀ’’ತಿ॥
Sammutiṃ voharantassa, musāvādo na jāyatī’’ti.
ಅಪಿಚ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಭಗವಾ ಪುಗ್ಗಲಕಥಂ ಕಥೇತಿ – ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪದೀಪನತ್ಥಂ, ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾದೀಪನತ್ಥಂ, ಪಚ್ಚತ್ತಪುರಿಸಕಾರದೀಪನತ್ಥಂ, ಆನನ್ತರಿಯದೀಪನತ್ಥಂ, ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರದೀಪನತ್ಥಂ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸದೀಪನತ್ಥಂ, ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿದೀಪನತ್ಥಂ, ಲೋಕಸಮ್ಮುತಿಯಾ ಅಪ್ಪಹಾನತ್ಥಞ್ಚಾತಿ। ‘‘ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಾನಿ ಹಿರೀಯನ್ತಿ ಓತ್ತಪ್ಪನ್ತೀ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತೇ ಮಹಾಜನೋ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸಮ್ಮೋಹಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಪಟಿಸತ್ತು ಹೋತಿ ‘‘ಕಿಮಿದಂ ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಾನಿ ಹಿರೀಯನ್ತಿ ಓತ್ತಪ್ಪನ್ತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಇತ್ಥೀ ಹಿರೀಯತಿ ಓತ್ತಪ್ಪತಿ ಪುರಿಸೋ ಖತ್ತಿಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದೇವೋ ಮಾರೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಜಾನಾತಿ, ನ ಸಮ್ಮೋಹಮಾಪಜ್ಜತಿ, ನ ಪಟಿಸತ್ತು ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪದೀಪನತ್ಥಂ ಪುಗ್ಗಲಕಥಂ ಕಥೇತಿ।
Apica aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā puggalakathaṃ katheti – hirottappadīpanatthaṃ, kammassakatādīpanatthaṃ, paccattapurisakāradīpanatthaṃ, ānantariyadīpanatthaṃ, brahmavihāradīpanatthaṃ, pubbenivāsadīpanatthaṃ, dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ, lokasammutiyā appahānatthañcāti. ‘‘Khandhadhātuāyatanāni hirīyanti ottappantī’’ti hi vutte mahājano na jānāti, sammohamāpajjati, paṭisattu hoti ‘‘kimidaṃ khandhadhātuāyatanāni hirīyanti ottappanti nāmā’’ti. ‘‘Itthī hirīyati ottappati puriso khattiyo brāhmaṇo devo māro’’ti vutte pana jānāti, na sammohamāpajjati, na paṭisattu hoti. Tasmā bhagavā hirottappadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
‘‘ಖನ್ಧಾ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕಾ ಧಾತುಯೋ ಆಯತನಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾದೀಪನತ್ಥಂ ಪುಗ್ಗಲಕಥಂ ಕಥೇತಿ।
‘‘Khandhā kammassakā dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo. Tasmā bhagavā kammassakatādīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
‘‘ವೇಳುವನಾದಯೋ ಮಹಾವಿಹಾರಾ ಖನ್ಧೇಹಿ ಕಾರಾಪಿತಾ ಧಾತೂಹಿ ಆಯತನೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಪಚ್ಚತ್ತಪುರಿಸಕಾರದೀಪನತ್ಥಂ ಪುಗ್ಗಲಕಥಂ ಕಥೇತಿ।
‘‘Veḷuvanādayo mahāvihārā khandhehi kārāpitā dhātūhi āyatanehī’’ti vuttepi eseva nayo. Tasmā bhagavā paccattapurisakāradīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
‘‘ಖನ್ಧಾ ಮಾತರಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತಿ ಪಿತರಂ ಅರಹನ್ತಂ ರುಹಿರುಪ್ಪಾದಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸಙ್ಘಭೇದಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಧಾತುಯೋ ಆಯತನಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಆನನ್ತರಿಯದೀಪನತ್ಥಂ ಪುಗ್ಗಲಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ‘‘ಖನ್ಧಾ ಮೇತ್ತಾಯನ್ತಿ ಧಾತುಯೋ ಆಯತನಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರದೀಪನತ್ಥಂ ಪುಗ್ಗಲಕಥಂ ಕಥೇತಿ।
‘‘Khandhā mātaraṃ jīvitā voropenti pitaraṃ arahantaṃ ruhiruppādakammaṃ karonti, saṅghabhedakammaṃ karonti, dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo. Tasmā bhagavā ānantariyadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti. ‘‘Khandhā mettāyanti dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo. Tasmā bhagavā brahmavihāradīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
‘‘ಖನ್ಧಾ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಮನುಸ್ಸರನ್ತಿ ಧಾತುಯೋ ಆಯತನಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸದೀಪನತ್ಥಂ ಪುಗ್ಗಲಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ‘‘ಖನ್ಧಾ ದಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ ಧಾತುಯೋ ಆಯತನಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಮಹಾಜನೋ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸಮ್ಮೋಹಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಪಟಿಸತ್ತು ಹೋತಿ ‘‘ಕಿಮಿದಂ ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ ನಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಪುಗ್ಗಲಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ ಸೀಲವನ್ತೋ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಜಾನಾತಿ, ನ ಸಮ್ಮೋಹಮಾಪಜ್ಜತಿ, ನ ಪಟಿಸತ್ತು ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ದಕ್ಖಿಣಾವಿಸುದ್ಧಿದೀಪನತ್ಥಂ ಪುಗ್ಗಲಕಥಂ ಕಥೇತಿ।
‘‘Khandhā pubbenivāsamanussaranti dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi eseva nayo. Tasmā bhagavā pubbenivāsadīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti. ‘‘Khandhā dānaṃ paṭiggaṇhanti dhātuyo āyatanānī’’ti vuttepi mahājano na jānāti, sammohamāpajjati, paṭisattu hoti ‘‘kimidaṃ khandhadhātuāyatanāni paṭiggaṇhanti nāmā’’ti. ‘‘Puggalā paṭiggaṇhanti sīlavanto kalyāṇadhammā’’ti vutte pana jānāti, na sammohamāpajjati, na paṭisattu hoti. Tasmā bhagavā dakkhiṇāvisuddhidīpanatthaṃ puggalakathaṃ katheti.
ಲೋಕಸಮ್ಮುತಿಞ್ಚ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ ನಪ್ಪಜಹನ್ತಿ, ಲೋಕಸಮಞ್ಞಾಯ ಲೋಕನಿರುತ್ತಿಯಂ ಲೋಕಾಭಿಲಾಪೇ ಠಿತಾಯೇವ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಲೋಕಸಮ್ಮುತಿಯಾ ಅಪ್ಪಹಾನತ್ಥಮ್ಪಿ ಪುಗ್ಗಲಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಆಯಸ್ಮಾ ಲೋಕವೋಹಾರಕುಸಲತಾಯ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದೇಸನಂ ಅವಿಲೋಮೇನ್ತೋ ಲೋಕಸಮ್ಮುತಿಯಂ ಠತ್ವಾವ ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಆವುಸೋ, ಪುಗ್ಗಲಾತಿ ಆಹ। ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಪರಮತ್ಥವಸೇನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮುತಿವಸೇನೇವ ಪುಗ್ಗಲೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Lokasammutiñca buddhā bhagavanto nappajahanti, lokasamaññāya lokaniruttiyaṃ lokābhilāpe ṭhitāyeva dhammaṃ desenti. Tasmā bhagavā lokasammutiyā appahānatthampi puggalakathaṃ katheti. Tasmā ayampi āyasmā lokavohārakusalatāya buddhassa bhagavato desanaṃ avilomento lokasammutiyaṃ ṭhatvāva cattārome, āvuso, puggalāti āha. Tasmā ettha paramatthavasena aggahetvā sammutivaseneva puggalo veditabbo.
ಸನ್ತೋ ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಾತಿ ಲೋಕಸಙ್ಕೇತವಸೇನ ಅತ್ಥಿ ಉಪಲಬ್ಭಮಾನಾ। ಲೋಕಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸತ್ತಲೋಕೇ। ಸಾಙ್ಗಣೋವ ಸಮಾನೋತಿಆದೀಸು ಪನ ಅಙ್ಗಣನ್ತಿ ಕತ್ಥಚಿ ಕಿಲೇಸಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಯಥಾಹ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾನಿ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಣಾನಿ? ರಾಗೋ ಅಙ್ಗಣಂ, ದೋಸೋ ಅಙ್ಗಣಂ, ಮೋಹೋ ಅಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೯೨೪)। ಕತ್ಥಚಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಮಲಂ ವಾ ಪಙ್ಕೋ ವಾ, ಯಥಾಹ ‘‘ತಸ್ಸೇವ ರಜಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಣಸ್ಸ ವಾ ಪಹಾನಾಯ ವಾಯಮತೀ’’ತಿ। ಕತ್ಥಚಿ ತಥಾರೂಪೋ ಭೂಮಿಭಾಗೋ, ಸೋ ಬೋಧಿಯಙ್ಗಣಂ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣನ್ತಿಆದೀನಂ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇಧ ಪನ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ತಿಬ್ಬಕಿಲೇಸಾ ‘‘ಅಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಪಾಪಕಾನಂ ಖೋ ಏತಂ, ಆವುಸೋ, ಅಕುಸಲಾನಂ ಇಚ್ಛಾವಚರಾನಂ ಅಧಿವಚನಂ, ಯದಿದಂ ಅಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೬೦)। ಸಹ ಅಙ್ಗಣೇನ ಸಾಙ್ಗಣೋ।
Santo saṃvijjamānāti lokasaṅketavasena atthi upalabbhamānā. Lokasminti sattaloke. Sāṅgaṇova samānotiādīsu pana aṅgaṇanti katthaci kilesā vuccanti. Yathāha ‘‘tattha katamāni tīṇi aṅgaṇāni? Rāgo aṅgaṇaṃ, doso aṅgaṇaṃ, moho aṅgaṇa’’nti (vibha. 924). Katthaci yaṃkiñci malaṃ vā paṅko vā, yathāha ‘‘tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī’’ti. Katthaci tathārūpo bhūmibhāgo, so bodhiyaṅgaṇaṃ cetiyaṅgaṇantiādīnaṃ vasena veditabbo. Idha pana nānappakārā tibbakilesā ‘‘aṅgaṇa’’nti adhippetā. Tathā hi vakkhati ‘‘pāpakānaṃ kho etaṃ, āvuso, akusalānaṃ icchāvacarānaṃ adhivacanaṃ, yadidaṃ aṅgaṇa’’nti (ma. ni. 1.60). Saha aṅgaṇena sāṅgaṇo.
ಸಾಙ್ಗಣೋವ ಸಮಾನೋತಿ ಸಕಿಲೇಸೋಯೇವ ಸನ್ತೋ । ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅಙ್ಗಣನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತೀತಿ ಮಯ್ಹಂ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನೇ ಕಿಲೇಸೋ ಅತ್ಥೀತಿಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ। ‘‘ಇಮೇ ಕಿಲೇಸಾ ನಾಮ ಕಕ್ಖಳಾ ವಾಳಾ ಜಹಿತಬ್ಬಾ ನ ಗಹಿತಬ್ಬಾ ವಿಸದುಟ್ಠಸಲ್ಲಸದಿಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಯಾಥಾವಸರಸತೋಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ। ಯೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಚ ಜಾನಾತಿ, ಏವಞ್ಚ ಜಾನಾತಿ। ಸೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅಙ್ಗಣನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಸ್ಸ ಪನ ನ ಚ ಮಗ್ಗೇನ ಸಮೂಹತಾ ಕಿಲೇಸಾ, ನ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ವಾರಿತತ್ತಾ, ಅಯಮಿಧ ಅನಙ್ಗಣೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ನತ್ಥಿ ಮೇ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅಙ್ಗಣನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತೀತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಿಲೇಸಾ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ವಾರಿತತ್ತಾ ನತ್ಥಿ, ನ ಮಗ್ಗೇನ ಸಮೂಹತತ್ತಾ’’ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ‘‘ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಮಹಾಅನತ್ಥಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ ಕಕ್ಖಳಾ ವಾಳಾ ವಿಸದುಟ್ಠಸಲ್ಲಸದಿಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಯಾಥಾವಸರಸತೋಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ। ಯೋ ಪನ ‘‘ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಚ ಜಾನಾತಿ, ಏವಞ್ಚ ಜಾನಾತಿ, ಸೋ ‘‘ನತ್ಥಿ ಮೇ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಅಙ್ಗಣನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ । ತತ್ರಾತಿ ತೇಸು ಚತೂಸು ಪುಗ್ಗಲೇಸು, ತೇಸು ವಾ ದ್ವೀಸು ಸಾಙ್ಗಣೇಸು, ಯ್ವಾಯನ್ತಿ ಯೋ ಅಯಂ, ಯಾಯನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।
Sāṅgaṇovasamānoti sakilesoyeva santo . Atthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ nappajānātīti mayhaṃ attano cittasantāne kileso atthītipi na jānāti. ‘‘Ime kilesā nāma kakkhaḷā vāḷā jahitabbā na gahitabbā visaduṭṭhasallasadisā’’ti evaṃ yāthāvasarasatopi na jānāti. Yo atthīti ca jānāti, evañca jānāti. So ‘‘atthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ pajānātī’’ti vuccati. Yassa pana na ca maggena samūhatā kilesā, na ca uppajjanti yena vā tena vā vāritattā, ayamidha anaṅgaṇoti adhippeto. Natthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ nappajānātīti ‘‘mayhaṃ kilesā yena vā tena vā vāritattā natthi, na maggena samūhatattā’’ti na jānāti, ‘‘te uppajjamānā mahāanatthaṃ karissanti kakkhaḷā vāḷā visaduṭṭhasallasadisā’’ti evaṃ yāthāvasarasatopi na jānāti. Yo pana ‘‘iminā kāraṇena natthī’’ti ca jānāti, evañca jānāti, so ‘‘natthi me ajjhattaṃ aṅgaṇanti yathābhūtaṃ pajānātī’’ti vuccati . Tatrāti tesu catūsu puggalesu, tesu vā dvīsu sāṅgaṇesu, yvāyanti yo ayaṃ, yāyantipi pāṭho.
೫೮. ಕೋ ನು ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಹೇತು ಕೋ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಉಭಯೇನಾಪಿ ಕಾರಣಮೇವ ಪುಚ್ಛತಿ। ಯೇನಿಮೇಸನ್ತಿ ಯೇನ ಹೇತುನಾ ಯೇನ ಪಚ್ಚಯೇನ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಏಕೋ ಸೇಟ್ಠಪುರಿಸೋ ಏಕೋ ಹೀನಪುರಿಸೋತಿ ಅಕ್ಖಾಯತಿ, ಸೋ ಕೋ ಹೇತು ಕೋ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ, ಪಜಾನನಾ ನಪ್ಪಜಾನನಾತಿ ಇದಮೇವ ಉಭಯಂ ಹೇತು ಚೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಚ।
58.Ko nu kho, āvuso, sāriputta, hetu ko paccayoti ubhayenāpi kāraṇameva pucchati. Yenimesanti yena hetunā yena paccayena imesaṃ dvinnaṃ eko seṭṭhapuriso eko hīnapurisoti akkhāyati, so ko hetu ko paccayoti evamettha sambandho veditabbo. Tattha kiñcāpi ‘‘nappajānāti pajānātī’’ti evaṃ vuttaṃ, pajānanā nappajānanāti idameva ubhayaṃ hetu ceva paccayo ca.
೫೯. ಥೇರೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ವಿಚಿತ್ರಪಟಿಭಾನತಾಯ ತಂ ಪಾಕಟತರಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ತತ್ರಾವುಸೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತಸ್ಸೇತಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಏತಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಇದಮೇವ ಏಸ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ, ನ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ಅವಸ್ಸಂ ಭಾವೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ನ ಛನ್ದಂ ಜನೇಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತಂ ಅಛನ್ದಜನನಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ।
59. Thero pana attano vicitrapaṭibhānatāya taṃ pākaṭataraṃ katvā dassetuṃ puna tatrāvusotiādimāha. Tattha tassetaṃ pāṭikaṅkhanti tassa puggalassa etaṃ pāṭikaṅkhitabbaṃ. Idameva esa pāpuṇissati, na aññanti icchitabbaṃ, avassaṃ bhāvīti vuttaṃ hoti. ‘‘Na chandaṃ janessatī’’tiādinā nayena vuttaṃ achandajananādiṃ sandhāyāha.
ತತ್ಥ ಚ ನ ಛನ್ದಂ ಜನೇಸ್ಸತೀತಿ ಅಪ್ಪಜಾನನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಣಸ್ಸ ಪಹಾನತ್ಥಂ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದಂ ನ ಜನೇಸ್ಸತಿ। ನ ವಾಯಮಿಸ್ಸತೀತಿ ತತೋ ಬಲವತರಂ ವಾಯಾಮಂ ನ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ನ ವೀರಿಯಂ ಆರಭಿಸ್ಸತೀತಿ ಥಾಮಗತವೀರಿಯಂ ಪನ ನೇವ ಆರಭಿಸ್ಸತಿ, ನ ಪವತ್ತೇಸ್ಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಾಙ್ಗಣೋತಿ ಇಮೇಹಿ ರಾಗಾದೀಹಿ ಅಙ್ಗಣೇಹಿ ಸಾಙ್ಗಣೋ। ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಚಿತ್ತೋತಿ ತೇಹಿಯೇವ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಮಲೀನಚಿತ್ತೋ ವಿಬಾಧಿತಚಿತ್ತೋ ಉಪತಾಪಿತಚಿತ್ತೋ ಚ ಹುತ್ವಾ। ಕಾಲಂ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಮರಿಸ್ಸತಿ।
Tattha ca na chandaṃ janessatīti appajānanto tassa aṅgaṇassa pahānatthaṃ kattukamyatāchandaṃ na janessati. Na vāyamissatīti tato balavataraṃ vāyāmaṃ na karissati, na vīriyaṃ ārabhissatīti thāmagatavīriyaṃ pana neva ārabhissati, na pavattessatīti vuttaṃ hoti. Sāṅgaṇoti imehi rāgādīhi aṅgaṇehi sāṅgaṇo. Saṃkiliṭṭhacittoti tehiyeva suṭṭhutaraṃ kiliṭṭhacitto malīnacitto vibādhitacitto upatāpitacitto ca hutvā. Kālaṃ karissatīti marissati.
ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿ ಯಥಾ ನಾಮ। ಕಂಸಪಾತೀತಿ ಕಂಸಲೋಹಭಾಜನಂ। ಆಭತಾತಿ ಆನೀತಾ। ಆಪಣಾ ವಾ ಕಮ್ಮಾರಕುಲಾ ವಾತಿ ಆಪಣತೋ ವಾ ಕಂಸಪಾತಿಕಾರಕಾನಂ ಕಮ್ಮಾರಾನಂ ಘರತೋ ವಾ। ರಜೇನಾತಿ ಆಗನ್ತುಕರಜೇನ ಪಂಸುಆದಿನಾ। ಮಲೇನಾತಿ ತತ್ಥೇವ ಉಟ್ಠಿತೇನ ಲೋಹಮಲೇನ। ಪರಿಯೋನದ್ಧಾತಿ ಸಞ್ಛನ್ನಾ। ನ ಚೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಉದಕಖಾದನೀಯಪಕ್ಖಿಪನಾದೀಹಿ ಪರಿಭೋಗಂ ನ ಕರೇಯ್ಯುಂ। ನ ಚ ಪರಿಯೋದಪೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಧೋವನಘಂಸನಾದೀಹಿ ನ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯುಂ। ರಜಾಪಥೇತಿ ರಜಪಥೇ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ, ರಜಸ್ಸ ಆಗಮನಟ್ಠಾನೇ ವಾ ವುಟ್ಠಾನುಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚೇ ವಾ ಥುಸಕೋಟ್ಠಕೇ ವಾ ಭಾಜನನ್ತರೇ ವಾ, ಯತ್ಥ ರಜೇನ ಓಕಿರೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠತರಾ ಅಸ್ಸ ಮಲಗ್ಗಹಿತಾತಿ ಏತ್ಥ ರಜಾಪಥೇ ನಿಕ್ಖಿಪನೇನ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠತರಾ, ಅಪರಿಭೋಗಾಪರಿಯೋದಪನೇಹಿ ಮಲಗ್ಗಹಿತತರಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಪಟಿಪುಚ್ಛಾವಚನಞ್ಚೇತಂ। ತೇನಸ್ಸ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಆವುಸೋ, ಸಾ ಕಂಸಪಾತಿ ಏವಂ ಕರೀಯಮಾನಾ ಅಪರೇನ ಕಾಲೇನ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠತರಾ ಚ ಮಲಗ್ಗಹಿತತರಾ ಚ ಮತ್ತಿಕಪಾತೀತಿ ವಾ ಕಂಸಪಾತೀತಿ ವಾ ಇತಿಪಿ ದುಜ್ಜಾನಾ ಭವೇಯ್ಯ ನು ಖೋ ನೋತಿ, ಥೇರೋ ತಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಏವಮಾವುಸೋ’’ತಿ। ಪುನ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಓಪಮ್ಮಂ ಸಮ್ಪಟಿಪಾದೇನ್ತೋ, ಏವಮೇವ ಖೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥೇವಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಕಿಲಿಟ್ಠಕಂಸಪಾತಿಸದಿಸೋ ಸಾಙ್ಗಣೋ ಪುಗ್ಗಲೋ। ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಕಂಸಪಾತಿಯಾ ನಪರಿಭುಞ್ಜನಮಾದಿಂ ಕತ್ವಾ ರಜಾಪಥನಿಕ್ಖೇಪೋ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಲಭಮಾನಸ್ಸ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದೀಸು ಪಸುತಪುಗ್ಗಲಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪಟಿಲಾಭೋ। ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಕಂಸಪಾತಿಯಾ ಪುನ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠತರಭಾವೋ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಅನುಸಿಕ್ಖತೋ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದಿಕರಣಂ, ಏತ್ಥ ಠಿತಸ್ಸ ಸಾಙ್ಗಣಕಾಲಕಿರಿಯಾ। ಅಥ ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ದುಕ್ಕಟದುಬ್ಭಾಸಿತವೀತಿಕ್ಕಮನಂ, ಏತ್ಥ ಠಿತಸ್ಸ ಸಾಙ್ಗಣಕಾಲಕಿರಿಯಾ। ಅಥ ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವೀತಿಕ್ಕಮನಂ, ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸವೀತಿಕ್ಕಮನಂ, ಪಾರಾಜಿಕವೀತಿಕ್ಕಮನಂ, ಮಾತುಘಾತಾದಿಆನನ್ತರಿಯಕರಣಂ, ಏತ್ಥ ಠಿತಸ್ಸ ಸಾಙ್ಗಣಕಾಲಕಿರಿಯಾತಿ।
Seyyathāpīti yathā nāma. Kaṃsapātīti kaṃsalohabhājanaṃ. Ābhatāti ānītā. Āpaṇā vā kammārakulā vāti āpaṇato vā kaṃsapātikārakānaṃ kammārānaṃ gharato vā. Rajenāti āgantukarajena paṃsuādinā. Malenāti tattheva uṭṭhitena lohamalena. Pariyonaddhāti sañchannā. Na ceva paribhuñjeyyunti udakakhādanīyapakkhipanādīhi paribhogaṃ na kareyyuṃ. Na ca pariyodapeyyunti dhovanaghaṃsanādīhi na parisuddhaṃ kārāpeyyuṃ. Rajāpatheti rajapathe. Ayameva vā pāṭho, rajassa āgamanaṭṭhāne vā vuṭṭhānuṭṭhāne vā heṭṭhāmañce vā thusakoṭṭhake vā bhājanantare vā, yattha rajena okirīyatīti attho. Saṃkiliṭṭhatarā assa malaggahitāti ettha rajāpathe nikkhipanena saṃkiliṭṭhatarā, aparibhogāpariyodapanehi malaggahitatarāti vuttaṃ hoti, paṭipucchāvacanañcetaṃ. Tenassa evamattho veditabbo, āvuso, sā kaṃsapāti evaṃ karīyamānā aparena kālena saṃkiliṭṭhatarā ca malaggahitatarā ca mattikapātīti vā kaṃsapātīti vā itipi dujjānā bhaveyya nu kho noti, thero taṃ paṭijānanto āha ‘‘evamāvuso’’ti. Puna dhammasenāpati opammaṃ sampaṭipādento, evameva khotiādimāha. Tatthevaṃ opammasaṃsandanā veditabbā – kiliṭṭhakaṃsapātisadiso sāṅgaṇo puggalo. Saṃkiliṭṭhakaṃsapātiyā naparibhuñjanamādiṃ katvā rajāpathanikkhepo viya tassa puggalassa pabbajjaṃ labhamānassa vejjakammādīsu pasutapuggalasantike pabbajjāpaṭilābho. Saṃkiliṭṭhakaṃsapātiyā puna saṃkiliṭṭhatarabhāvo viya tassa puggalassa anukkamena ācariyupajjhāyānaṃ anusikkhato vejjakammādikaraṇaṃ, ettha ṭhitassa sāṅgaṇakālakiriyā. Atha vā anukkamena dukkaṭadubbhāsitavītikkamanaṃ, ettha ṭhitassa sāṅgaṇakālakiriyā. Atha vā anukkamena pācittiyathullaccayavītikkamanaṃ, saṅghādisesavītikkamanaṃ, pārājikavītikkamanaṃ, mātughātādiānantariyakaraṇaṃ, ettha ṭhitassa sāṅgaṇakālakiriyāti.
ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಕಾಲಂ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಏತ್ಥ ಚ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಕಾಲಂ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ನ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸಬ್ಬಸತ್ತಾ ಹಿ ಪಕತಿಚಿತ್ತೇನ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತೇನೇವ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಅವಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಂ ಕಾಲಂ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏವಂ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Saṃkiliṭṭhacitto kālaṃ karissatīti ettha ca akusalacittena kālaṃ karissatīti na evamattho daṭṭhabbo. Sabbasattā hi pakaticittena bhavaṅgacitteneva kālaṃ karonti. Ayaṃ pana avisodhetvā cittasantānaṃ kālaṃ karissatīti etamatthaṃ sandhāya evaṃ vuttoti veditabbo.
ದುತಿಯವಾರೇ ಪರಿಯೋದಪೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಧೋವನಘಂಸನಸಣ್ಹಛಾರಿಕಾಪರಿಮಜ್ಜನಾದೀಹಿ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಆದಾಸಮಣ್ಡಲಸದಿಸಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ। ನ ಚ ನಂ ರಜಾಪಥೇತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ಠಾನೇ ಅನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕರಣ್ಡಮಞ್ಜೂಸಾದೀಸು ವಾ ಠಪೇಯ್ಯುಂ, ಪಲಿವೇಠೇತ್ವಾ ವಾ ನಾಗದನ್ತೇ ಲಗೇಯ್ಯುಂ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
Dutiyavāre pariyodapeyyunti dhovanaghaṃsanasaṇhachārikāparimajjanādīhi parisuddhaṃ ādāsamaṇḍalasadisaṃ kareyyuṃ. Na ca naṃ rajāpatheti pubbe vuttappakāre ṭhāne anikkhipitvā karaṇḍamañjūsādīsu vā ṭhapeyyuṃ, paliveṭhetvā vā nāgadante lageyyuṃ. Sesaṃ vuttanayānusāreneva gahetabbaṃ.
ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನಾ ಚೇತ್ಥ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಕಿಲಿಟ್ಠಕಂಸಪಾತಿಸದಿಸೋ ಸಾಙ್ಗಣೋ ಭಬ್ಬಪುಗ್ಗಲೋ। ಕಿಲಿಟ್ಠಕಂಸಪಾತಿಯಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನಮಾದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸುದ್ಧಟ್ಠಾನೇ ಠಪನಂ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಲಭಮಾನಸ್ಸ ಪೇಸಲಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪಟಿಲಾಭೋ। ಯೇ ಓವದನ್ತಿ ಅನುಸಾಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಪಮಾದಂ ದಿಸ್ವಾ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತಿ, ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಕಂಸಪಾತಿಯಾ ಅಪರಕಾಲೇ ಪರಿಸುದ್ಧಪರಿಯೋದಾತಭಾವೋ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ಅನುಸಿಕ್ಖತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಮ್ಮಾವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿ, ಏತ್ಥ ಠಿತಸ್ಸ ಅನಙ್ಗಣಕಾಲಕಿರಿಯಾ। ಅಥ ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪರಿಸುದ್ಧೇ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅನುಕೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನವಾಸಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪನ್ತಸೇನಾಸನವಾಸೋ, ಏತ್ಥ ಠಿತಸ್ಸ ಅನಙ್ಗಣಕಾಲಕಿರಿಯಾ। ಅಥ ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿನಿಬ್ಬತ್ತನೇನ ಕಿಲೇಸವಿಕ್ಖಮ್ಭನಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಾ ವುಟ್ಠಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಿಲೇಸಾನಂ ತದಙ್ಗನಿವಾರಣಂ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾಧಿಗಮೋ…ಪೇ॰… ಅರಹತ್ತಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಠಿತಸ್ಸ ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಅನಙ್ಗಣಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಏವ।
Upamāsaṃsandanā cettha evaṃ veditabbā – kiliṭṭhakaṃsapātisadiso sāṅgaṇo bhabbapuggalo. Kiliṭṭhakaṃsapātiyā paribhuñjanamādiṃ katvā suddhaṭṭhāne ṭhapanaṃ viya tassa puggalassa pabbajjaṃ labhamānassa pesalabhikkhūnaṃ santike pabbajjāpaṭilābho. Ye ovadanti anusāsanti appamattakampi pamādaṃ disvā daṇḍakammaṃ katvā punappunaṃ sikkhāpenti, saṃkiliṭṭhakaṃsapātiyā aparakāle parisuddhapariyodātabhāvo viya tassa puggalassa ācariyupajjhāyānaṃ anusikkhato anukkamena sammāvattapaṭipatti, ettha ṭhitassa anaṅgaṇakālakiriyā. Atha vā anukkamena parisuddhe sīle patiṭṭhāya attano anurūpaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhitvā dhutaṅgāni samādāya attano anukūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā gāmantasenāsanavāsaṃ muñcitvā pantasenāsanavāso, ettha ṭhitassa anaṅgaṇakālakiriyā. Atha vā anukkamena kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭhasamāpattinibbattanena kilesavikkhambhanaṃ, vipassanāpādakajjhānā vuṭṭhāya vipassanāya kilesānaṃ tadaṅganivāraṇaṃ, sotāpattiphalādhigamo…pe… arahattasacchikiriyāti ettha ṭhitassa accantaṃ anaṅgaṇakālakiriyā eva.
ತತಿಯವಾರೇ ಸುಭನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ರಾಗಟ್ಠಾನಿಯಂ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ। ಮನಸಿ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಪನ್ನಸ್ಸತಿ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಆವಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಸ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಮನಸಿಕಾರಾತಿ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಮನಸಿಕಾರಕಾರಣಾ। ಅನುದ್ಧಂಸೇಸ್ಸತೀತಿ ಹಿಂಸಿಸ್ಸತಿ ಅಧಿಭವಿಸ್ಸತಿ। ರಾಗೋ ಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೋ ಕುಸಲವಾರಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಅಕುಸಲಜವನಂ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಅನುದ್ಧಂಸೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
Tatiyavāre subhanimittanti rāgaṭṭhāniyaṃ iṭṭhārammaṇaṃ. Manasi karissatīti tasmiṃ vipannassati taṃ nimittaṃ āvajjissati. Tassa subhanimittassa manasikārāti tassa puggalassa subhanimittamanasikārakāraṇā. Anuddhaṃsessatīti hiṃsissati adhibhavissati. Rāgo hi uppajjanto kusalavāraṃ pacchinditvā sayameva akusalajavanaṃ hutvā tiṭṭhanto kusalacittaṃ anuddhaṃsetīti veditabbo. Sesaṃ vuttanayānusāreneva gahetabbaṃ.
ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಾ ಪನೇತ್ಥ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಪರಿಸುದ್ಧಕಂಸಪಾತಿಸದಿಸೋ ಪಕತಿಯಾ ಅಪ್ಪಕಿಲೇಸೋ ಅನಙ್ಗಣಪುಗ್ಗಲೋ। ಪರಿಸುದ್ಧಕಂಸಪಾತಿಯಾ ನಪರಿಭುಞ್ಜನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ರಜಾಪಥೇ ನಿಕ್ಖೇಪೋ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಲಭಮಾನಸ್ಸಾತಿ ಇತೋ ಪರಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಠಮವಾರಸದಿಸಮೇವ।
Opammasaṃsandanā panettha evaṃ veditabbā – parisuddhakaṃsapātisadiso pakatiyā appakileso anaṅgaṇapuggalo. Parisuddhakaṃsapātiyā naparibhuñjanaṃ ādiṃ katvā rajāpathe nikkhepo viya tassa puggalassa pabbajjaṃ labhamānassāti ito paraṃ sabbaṃ paṭhamavārasadisameva.
ಚತುತ್ಥವಾರೇ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ ನ ಮನಸಿ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸತಿವಿರಹಾಭಾವತೋ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ನಾವಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಸೇಸಂ ದುತಿಯವಾರಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಅಯಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿಆದಿಮ್ಹಿ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
Catutthavāre subhanimittaṃ na manasi karissatīti tasmiṃ sativirahābhāvato taṃ nimittaṃ nāvajjissati, sesaṃ dutiyavārānusārena veditabbaṃ. ‘‘Ayaṃ kho, āvuso’’tiādi ‘‘ko nu kho, āvuso’’tiādimhi vuttanayameva.
೬೦. ಇದಾನಿ ತಂ ಅಙ್ಗಣಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ಪಾಕಟಂ ಕಾರಾಪೇತುಕಾಮೇನಾಯಸ್ಮತಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ‘‘ಅಙ್ಗಣಂ ಅಙ್ಗಣ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪುಟ್ಠೋ ತಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ ಪಾಪಕಾನಂ ಖೋ ಏತಂ, ಆವುಸೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಇಚ್ಛಾವಚರಾನನ್ತಿ ಇಚ್ಛಾಯ ಅವಚರಾನಂ, ಇಚ್ಛಾವಸೇನ ಓತಿಣ್ಣಾನಂ ಪವತ್ತಾನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಕೋಪಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಂ ಇಧೇಕಚ್ಚಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ ಇಧೇಕಚ್ಚಸ್ಸ ಏವಂ ಇಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಂ ಠಾನಂ ತಂ ಕಾರಣಂ ವಿಜ್ಜತಿ ಅತ್ಥಿ, ಉಪಲಬ್ಭತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಆಪನ್ನೋ ಅಸ್ಸನ್ತಿ ಆಪನ್ನೋ ಭವೇಯ್ಯಂ। ನ ಚ ಮಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಜಾನೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಮಂ ನ ಜಾನೇಯ್ಯುಂ। ಕಿಂ ಪನೇತ್ಥ ಠಾನಂ, ಲಾಭತ್ಥಿಕತಾ। ಲಾಭತ್ಥಿಕೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಪಕತಿಯಾಪಿ ಚ ಕತಪುಞ್ಞೋ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಸಕ್ಕತೋ ಗರುಕತೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತಿ ‘‘ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಥೇರಾ ಞತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಾನಂ ಆರೋಚೇನ್ತಿ, ತೇ ನವಕಾನಂ, ನವಕಾ ವಿಹಾರೇ ವಿಘಾಸಾದಾದೀನಂ, ತೇ ಓವಾದಂ ಆಗತಾನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ, ಏವಂ ಕಮೇನ ಚತಸ್ಸೋ ಪರಿಸಾ ಜಾನನ್ತಿ। ಏವಮಸ್ಸ ಲಾಭನ್ತರಾಯೋ ಹೋತಿ। ಅಹೋ ವತಾಹಂ ಆಪತ್ತಿಞ್ಚ ವತ ಆಪನ್ನೋ ಅಸ್ಸಂ, ನ ಚ ಮಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಜಾನೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ।
60. Idāni taṃ aṅgaṇaṃ nānappakārato pākaṭaṃ kārāpetukāmenāyasmatā mahāmoggallānena ‘‘aṅgaṇaṃ aṅgaṇa’’ntiādinā nayena puṭṭho taṃ byākaronto pāpakānaṃ kho etaṃ, āvusotiādimāha. Tattha icchāvacarānanti icchāya avacarānaṃ, icchāvasena otiṇṇānaṃ pavattānaṃ nānappakārānaṃ kopaappaccayānanti attho. Yaṃ idhekaccassāti yena idhekaccassa evaṃ icchā uppajjeyya, taṃ ṭhānaṃ taṃ kāraṇaṃ vijjati atthi, upalabbhatīti vuttaṃ hoti. Āpanno assanti āpanno bhaveyyaṃ. Na ca maṃ bhikkhū jāneyyunti bhikkhū ca maṃ na jāneyyuṃ. Kiṃ panettha ṭhānaṃ, lābhatthikatā. Lābhatthiko hi bhikkhu pakatiyāpi ca katapuñño manussehi sakkato garukato evaṃ cinteti ‘‘āpattiṃ āpannaṃ bhikkhuṃ therā ñatvā majjhimānaṃ ārocenti, te navakānaṃ, navakā vihāre vighāsādādīnaṃ, te ovādaṃ āgatānaṃ bhikkhunīnaṃ, evaṃ kamena catasso parisā jānanti. Evamassa lābhantarāyo hoti. Aho vatāhaṃ āpattiñca vata āpanno assaṃ, na ca maṃ bhikkhū jāneyyu’’nti.
ಯಂ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಜಾನೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಜಾನೇಯ್ಯುಂ, ತಂ ಕಾರಣಂ ವಿಜ್ಜತಿ ಖೋ ಪನ ಅತ್ಥಿಯೇವ, ನೋ ನತ್ಥಿ। ಥೇರಾ ಹಿ ಞತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಾನಂ ಆರೋಚೇನ್ತಿ। ಏವಂ ಸೋ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಚತೂಸು ಪರಿಸಾಸು ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಪಾಕಟೋ ಚ ಅಯಸಾಭಿಭೂತೋ ಗಾಮಸತಮ್ಪಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಮ್ಮಾರಸತೇಸು ಠಾನೇಸು ಉಞ್ಛಿತ್ವಾ ಯಥಾಧೋತೇನ ಪತ್ತೇನ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ತತೋ ಜಾನನ್ತಿ ಮಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋತಿ ತೇಹಿ ಚಮ್ಹಿ ಏವಂ ನಾಸಿತೋತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ಇತಿ ಸೋ ಕುಪಿತೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪತೀತೋ ಸೋ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಕುಪಿತೋ ಚೇವ ಹೋತಿ ಕೋಧಾಭಿಭೂತೋ ಅಪ್ಪತೀತೋ ಚ ದೋಮನಸ್ಸಾಭಿಭೂತೋ।
Yaṃ taṃ bhikkhuṃ bhikkhū jāneyyunti yena kāraṇena taṃ bhikkhuṃ aññe bhikkhū jāneyyuṃ, taṃ kāraṇaṃ vijjati kho pana atthiyeva, no natthi. Therā hi ñatvā majjhimānaṃ ārocenti. Evaṃ so pubbe vuttanayena catūsu parisāsu pākaṭo hoti. Evaṃ pākaṭo ca ayasābhibhūto gāmasatampi pavisitvā ummārasatesu ṭhānesu uñchitvā yathādhotena pattena nikkhamati. Tato jānanti maṃ bhikkhū āpattiṃ āpannoti tehi camhi evaṃ nāsitoti cintetvā, iti so kupito hoti appatīto so iminā kāraṇena kupito ceva hoti kodhābhibhūto appatīto ca domanassābhibhūto.
ಯೋ ಚೇವ ಖೋ , ಆವುಸೋ, ಕೋಪೋ ಯೋ ಚ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯೋ ಉಭಯಮೇತಂ ಅಙ್ಗಣನ್ತಿ, ಆವುಸೋ, ಯೋ ಚಾಯಂ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹಿತೋ ಕೋಪೋ, ಯೋ ಚ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹಿತೋ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯೋ, ಏತಂ ಉಭಯಂ ಅಙ್ಗಣನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಇದಞ್ಚ ತಾದಿಸಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಲೋಭೋ ಪನ ಇಮಸ್ಸ ಅಙ್ಗಣಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗವಸೇನ, ಮೋಹೋ ಸಮ್ಪಯೋಗವಸೇನಾಪಿ ಗಹಿತೋಯೇವ ಹೋತಿ।
Yo ceva kho , āvuso, kopo yo ca appaccayo ubhayametaṃ aṅgaṇanti, āvuso, yo cāyaṃ saṅkhārakkhandhasaṅgahito kopo, yo ca vedanākkhandhasaṅgahito appaccayo, etaṃ ubhayaṃ aṅgaṇanti evamettha attho daṭṭhabbo. Idañca tādisānaṃ puggalānaṃ vasena vuttaṃ. Lobho pana imassa aṅgaṇassa pubbabhāgavasena, moho sampayogavasenāpi gahitoyeva hoti.
ಅನುರಹೋ ಮನ್ತಿ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ ಭಿಕ್ಖುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಪಚ್ಚನ್ತೇ ಸೇನಾಸನಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಥಕೇತ್ವಾ ಚೋದೇನ್ತೇ ಇಚ್ಛತಿ। ಠಾನಂ ಖೋ ಪನೇತನ್ತಿ ಏತಂ ಕಾರಣಂ ವಿಜ್ಜತಿ, ಯಂ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಆನೇತ್ವಾ ಬ್ಯತ್ತಾ ವಿನೀತಾ ‘‘ತಯಾ ಅಸುಕಮ್ಹಿ ನಾಮ ಠಾನೇ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಚೋದೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಚತೂಸು ಪರಿಸಾಸು ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಪಾಕಟೋ ಚ ಅಯಸಾಭಿಭೂತೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ।
Anurahomanti purimasadisameva bhikkhuṃ gahetvā vihārapaccante senāsanaṃ pavesetvā dvāraṃ thaketvā codente icchati. Ṭhānaṃ kho panetanti etaṃ kāraṇaṃ vijjati, yaṃ taṃ bhikkhuṃ catuparisamajjhe ānetvā byattā vinītā ‘‘tayā asukamhi nāma ṭhāne vejjakammaṃ kata’’ntiādinā nayena codeyyuṃ. So catūsu parisāsu pākaṭo hoti. Evaṃ pākaṭo ca ayasābhibhūtoti sabbaṃ purimasadisameva.
ಸಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಸಮಾನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ। ಸಮಾನೋತಿ ಸಾಪತ್ತಿಕೋ। ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಚೋದಕೋ। ಅಯಂ ಸಾಪತ್ತಿಕೇನೇವ ಚೋದನಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಇಮಞ್ಚಿಮಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ, ತಂ ತಾವ ಪಟಿಕರೋಹಿ ಪಚ್ಛಾ ಮಂ ಚೋದೇಸ್ಸಸೀತಿ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ। ಅಪಿಚ ಜಾತಿಆದೀಹಿಪಿ ಸಮಾನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿಯಾ ಕುಲೇನ ಬಾಹುಸಚ್ಚೇನ ಬ್ಯತ್ತತಾಯ ಧುತಙ್ಗೇನಾತಿ ಏವಮಾದೀಹಿಪಿ ಸಮಾನೇನೇವ ಚೋದನಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಾದಿಸೇನ ವುತ್ತಂ ನಾತಿದುಕ್ಖಂ ಹೋತೀತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ। ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಯುತ್ತೋ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ। ಇಮೇಹಿ ಆಪತ್ತಾದೀಹಿ ಅಸದಿಸತ್ತಾ ಪಟಿಸತ್ತು ಪಟಿಸಲ್ಲೋ ಚೋದಕೋ ಭವಿತುಂ ಅಯುತ್ತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇತಿ ಸೋ ಕುಪಿತೋತಿ ಇತಿ ಸೋ ಇಮಾಯ ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲಚೋದನಾಯ ಏವಂ ಕುಪಿತೋ ಹೋತಿ।
Sappaṭipuggaloti samāno puggalo. Samānoti sāpattiko. Paṭipuggaloti codako. Ayaṃ sāpattikeneva codanaṃ icchati, tvampi imañcimañca āpattiṃ āpanno, taṃ tāva paṭikarohi pacchā maṃ codessasīti vattuṃ sakkāti maññamāno. Apica jātiādīhipi samāno puggalo sappaṭipuggalo. Ayañhi attano jātiyā kulena bāhusaccena byattatāya dhutaṅgenāti evamādīhipi samāneneva codanaṃ icchati, tādisena vuttaṃ nātidukkhaṃ hotīti maññamāno. Appaṭipuggaloti ettha ayutto paṭipuggalo appaṭipuggalo. Imehi āpattādīhi asadisattā paṭisattu paṭisallo codako bhavituṃ ayuttoti vuttaṃ hoti. Iti so kupitoti iti so imāya appaṭipuggalacodanāya evaṃ kupito hoti.
ಚತುತ್ಥವಾರೇ ಅಹೋ ವತಾತಿ ‘‘ಅಹೋ ವತ ರೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಣ್ಡಿತಕಾ, ಅಹೋ ವತ ರೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬಹುಸ್ಸುತಕಾ ತೇವಿಜ್ಜಕಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೯೧) ಗರಹಾಯಂ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮಂ ದಹರಂಯೇವ ಸಮಾನಂ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೫೭) ಪತ್ಥನಾಯಂ। ಇಧ ಪತ್ಥನಾಯಮೇವ। ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ। ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಲಾಭತ್ಥಿಕೋ ಭಗವತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಅನುಮತಿಪುಚ್ಛಾಯ, ನೋ ಮಗ್ಗಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಾ ಅನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ। ಅಯಞ್ಹಿ ಪಸ್ಸತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಾದಯೋ ಮಹಾಥೇರೇ ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಕಸ್ಸಪ , ರಾಹುಲ ಚಕ್ಖುಂ ನಿಚ್ಚಂ ವಾ ಅನಿಚ್ಚಂ ವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಂ, ಮನುಸ್ಸೇ ಚ ‘‘ತೇಸ ಪಣ್ಡಿತಾ ಥೇರಾ ಸತ್ಥು ಚಿತ್ತಂ ಆರಾಧೇನ್ತೀ’’ತಿ ವಣ್ಣಂ ಭಣನ್ತೇ, ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಞ್ಚ ಉಪಹರನ್ತೇ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಠಪಿತಖಾಣು ವಿಯ ಭಗವತೋ ಪುರತೋವ ಹೋತಿ।
Catutthavāre aho vatāti ‘‘aho vata re amhākaṃ paṇḍitakā, aho vata re amhākaṃ bahussutakā tevijjakā’’ti (dī. ni. 1.291) garahāyaṃ dissati. ‘‘Aho vata maṃ daharaṃyeva samānaṃ rajje abhisiñceyyu’’nti (mahāva. 57) patthanāyaṃ. Idha patthanāyameva. Paṭipucchitvā paṭipucchitvāti punappunaṃ pucchitvā. Ayaṃ bhikkhu lābhatthiko bhagavato attānaṃ paṭipucchitabbaṃ icchati, tañca kho anumatipucchāya, no maggaṃ vā phalaṃ vā vipassanaṃ vā antaraṃ katvā. Ayañhi passati bhagavantaṃ sāriputtādayo mahāthere ‘‘taṃ kiṃ maññasi, sāriputta, moggallāna, kassapa , rāhula cakkhuṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti evaṃ parisamajjhe paṭipucchitvā paṭipucchitvā dhammaṃ desentaṃ, manusse ca ‘‘tesa paṇḍitā therā satthu cittaṃ ārādhentī’’ti vaṇṇaṃ bhaṇante, lābhasakkārañca upaharante. Tasmā taṃ lābhasakkāraṃ icchanto evaṃ cintetvā nikhaṇitvā ṭhapitakhāṇu viya bhagavato puratova hoti.
ಇತಿ ಸೋ ಕುಪಿತೋತಿ ಅಥ ಭಗವಾ ತಂ ಅಮನಸಿಕರಿತ್ವಾವ ಅಞ್ಞಂ ಥೇರಂ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ , ತೇನ ಸೋ ಕುಪಿತೋ ಹೋತಿ ಭಗವತೋ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ಚ। ಕಥಂ ಭಗವತೋ ಕುಪ್ಪತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಭುತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿಪರಿವೇಣತೋ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನ ಜಾನಾಮಿ, ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಛಾಯಾವ ನ ವಿಜಹಾಮಿ, ಮಂ ನಾಮ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ। ತಂಮುಹುತ್ತಂ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಕಮೇವ ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಭಗವತೋ ಕುಪ್ಪತಿ। ಕಥಂ ಥೇರಸ್ಸ ಕುಪ್ಪತಿ? ‘‘ಅಯಂ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರೋ ಭಗವತೋ ಪುರತೋ ಖಾಣು ವಿಯ ನಿಸೀದತಿ, ಕದಾ ನು ಖೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಿಕಾ ಅಭಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ನೀಹರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಯಞ್ಹಿ ಯದಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ಅವಸ್ಸಂ ಭಗವಾ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಥೇರಸ್ಸ ಕುಪ್ಪತಿ।
Iti so kupitoti atha bhagavā taṃ amanasikaritvāva aññaṃ theraṃ paṭipucchitvā dhammaṃ deseti , tena so kupito hoti bhagavato ca therassa ca. Kathaṃ bhagavato kuppati? ‘‘Ahaṃ pabbajitakālato pabhuti gandhakuṭipariveṇato bahinikkhamanaṃ na jānāmi, sabbakālaṃ chāyāva na vijahāmi, maṃ nāma pucchitvā dhammadesanāmattampi natthi. Taṃmuhuttaṃ diṭṭhamattakameva theraṃ pucchitvā dhammaṃ desetī’’ti evaṃ bhagavato kuppati. Kathaṃ therassa kuppati? ‘‘Ayaṃ mahallakatthero bhagavato purato khāṇu viya nisīdati, kadā nu kho imaṃ dhammakammikā abhabbaṭṭhānaṃ pāpetvā nīharissanti, ayañhi yadi imasmiṃ vihāre na bhaveyya, avassaṃ bhagavā mayā saddhiṃ sallapeyyā’’ti evaṃ therassa kuppati.
ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾತಿ ಪುರತೋ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ, ಸಮ್ಪರಿವಾರೇತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಲಾಭತ್ಥಿಕೋಯೇವ, ಅಯಞ್ಹಿ ಪಸ್ಸತಿ ಬಹುಸ್ಸುತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಹಾಪರಿವಾರೇನ ಗಾಮಂ ಪವಿಸನ್ತೇ, ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದನ್ತೇ, ತೇಸಞ್ಚ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಾಸಕೇ ಪಸನ್ನೇ ಪಸನ್ನಾಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೇ। ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಇಚ್ಛತಿ। ಕುಪಿತೋತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಕುಪ್ಪತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಥೇರಸ್ಸ ಚ। ಕಥಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ? ‘‘ಇಮೇ ಯದೇವ ಮಯ್ಹಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚೀವರಂ ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ವಾ, ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಏವಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕುಪ್ಪತಿ। ಕಥಂ ಥೇರಸ್ಸ? ‘‘ಏಸೋ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರೋ ತೇಸು ತೇಸು ಠಾನೇಸು ಸಯಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮ ನಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಿಕಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಅವಸ್ಸಂ ಮಂಯೇವ ಪರಿವಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ।
Purakkhatvā purakkhatvāti purato purato katvā, samparivāretvāti vuttaṃ hoti. Ayampi lābhatthikoyeva, ayañhi passati bahussute bhikkhū mahāparivārena gāmaṃ pavisante, cetiyaṃ vandante, tesañca taṃ sampattiṃ disvā upāsake pasanne pasannākāraṃ karonte. Tasmā evaṃ icchati. Kupitoti ayampi dvīsu ṭhānesu kuppati bhikkhūnaṃ therassa ca. Kathaṃ bhikkhūnaṃ? ‘‘Ime yadeva mayhaṃ uppajjati cīvaraṃ vā piṇḍapāto vā, taṃ gahetvā paribhuñjanti, mayhaṃ pana pattacīvaraṃ gahetvā piṭṭhito āgacchantopi natthī’’ti evaṃ bhikkhūnaṃ kuppati. Kathaṃ therassa? ‘‘Eso mahallakatthero tesu tesu ṭhānesu sayameva paññāyati, kudāssu nāma naṃ dhammakammikā nikkaḍḍhissanti, imasmiṃ asati avassaṃ maṃyeva parivāressantī’’ti.
ಭತ್ತಗ್ಗೇತಿ ಭೋಜನಟ್ಠಾನೇ। ಅಗ್ಗಾಸನನ್ತಿ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಾಸನಂ। ಅಗ್ಗೋದಕನ್ತಿ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಂ। ಅಗ್ಗಪಿಣ್ಡನ್ತಿ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಪಿಣ್ಡಂ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಾ ಅಗ್ಗನ್ತಿ ಪಣೀತಾಧಿವಚನಮೇತಂ। ತತ್ಥ ಅಹಮೇವ ಲಭೇಯ್ಯನ್ತಿ ಇಚ್ಛಾ ನಾತಿಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ। ನ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು ಲಭೇಯ್ಯಾತಿ ಪನ ಅತಿಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ । ಅಯಮ್ಪಿ ಲಾಭತ್ಥಿಕೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಹೋತಿ ಚೀವರಧಾರಣಾದೀಹಿ, ಕದಾಚಿ ಪಬ್ಬಜತಿ, ಕದಾಚಿ ವಿಬ್ಭಮತಿ। ತೇನ ಸೋ ಪುಬ್ಬೇ ಲದ್ಧಪುಬ್ಬಂ ಆಸನಾದಿಂ ಪಚ್ಛಾ ಅಲಭನ್ತೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ನ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಲಭೇಯ್ಯಾತಿ ನ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಥೇರಾನಂ ಅಗ್ಗಾಸನಾದೀಸು ತದನುಸಾರೇನ ಮಜ್ಝಿಮಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ನವಾನಂ ಕದಾಚಿ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಸಬ್ಬನಿಹೀನಂ ಆಸನಾದಿಂ ಲಭತಿ। ಕುಪಿತೋತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಕುಪ್ಪತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ಥೇರಾನಞ್ಚ। ಕಥಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ? ‘‘ಇಮೇ ಮಙ್ಗಲಾದೀಸು ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಭಿಕ್ಖೂ ಲಭನ್ತಿ, ಏತೇ, ‘ಭನ್ತೇ, ಏತ್ತಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕರೋಥಾ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಇದಾನಿ ತಂಮುಹುತ್ತಂ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಕಂ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತಾ, ಹೋತು ಇದಾನಿ, ನೇಸಂ ಕಿಚ್ಚೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕುಪ್ಪತಿ। ಕಥಂ ಥೇರಾನಂ? ‘‘ಇಮೇ ನಾಮ ಯದಿ ನ ಭವೇಯ್ಯುಂ, ಮಂಯೇವ ಮನುಸ್ಸಾ ನಿಮನ್ತೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಥೇರಾನಂ ಕುಪ್ಪತಿ।
Bhattaggeti bhojanaṭṭhāne. Aggāsananti saṅghattherāsanaṃ. Aggodakanti dakkhiṇodakaṃ. Aggapiṇḍanti saṅghattherapiṇḍaṃ. Sabbattha vā agganti paṇītādhivacanametaṃ. Tattha ahameva labheyyanti icchā nātimahāsāvajjā. Na añño bhikkhu labheyyāti pana atimahāsāvajjā . Ayampi lābhatthiko pāsādiko hoti cīvaradhāraṇādīhi, kadāci pabbajati, kadāci vibbhamati. Tena so pubbe laddhapubbaṃ āsanādiṃ pacchā alabhanto evaṃ cintesi. Na so bhikkhu labheyyāti na so bhikkhu therānaṃ aggāsanādīsu tadanusārena majjhimānaṃ aññesañca navānaṃ kadāci yaṃ vā taṃ vā sabbanihīnaṃ āsanādiṃ labhati. Kupitoti ayampi dvīsu ṭhānesu kuppati manussānañca therānañca. Kathaṃ manussānaṃ? ‘‘Ime maṅgalādīsu maṃ nissāya bhikkhū labhanti, ete, ‘bhante, ettake bhikkhū gahetvā amhākaṃ anukampaṃ karothā’ti vadanti, idāni taṃmuhuttaṃ diṭṭhamattakaṃ mahallakattheraṃ gahetvā gatā, hotu idāni, nesaṃ kicce uppanne jānissāmī’’ti evaṃ manussānaṃ kuppati. Kathaṃ therānaṃ? ‘‘Ime nāma yadi na bhaveyyuṃ, maṃyeva manussā nimanteyyu’’nti evaṃ therānaṃ kuppati.
ಅನುಮೋದೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೇಯ್ಯಂ। ಅಯಮ್ಪಿ ಲಾಭತ್ಥಿಕೋ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಖಣ್ಡಾನುಮೋದನಂ ಜಾನಾತಿ, ‘‘ಸೋ ಅನುಮೋದನಟ್ಠಾನೇ ಬಹೂ ಮಾತುಗಾಮಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಾ ಮಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಭುತಿ ಥಾಲಕಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಠಾನನ್ತಿ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಅನುಮೋದನಾ ಭಾರೋ, ತೇನ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಅನುಮೋದೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕುಪಿತೋತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ಕುಪ್ಪತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ ಚ। ಕಥಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ? ‘‘ಇಮೇ ಪುಬ್ಬೇ ಮಂಯೇವ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಯಾಚನ್ತಿ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಾಗತ್ಥೇರೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸುಮನತ್ಥೇರೋ ಅನುಮೋದತೂ’ತಿ, ಅಜ್ಜ ಪನ ನಾವೋಚು’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕುಪ್ಪತಿ। ಕಥಂ ಥೇರಸ್ಸ? ‘‘ಅಯಂ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕುಲುಪಕಂ ನಾಗತ್ಥೇರಂ ಸುಮನತ್ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಥ, ಅಯಂ ಅನುಮೋದಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನ ಭಣತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಥೇರಸ್ಸ ಕುಪ್ಪತಿ। ಕಥಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ? ‘‘ಥೇರೇನ ವುತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಪಹಾರಂ ಲದ್ಧಕುಕ್ಕುಟೋ ವಿಯ ತುರಿತತುರಿತಂ ವಸ್ಸತಿ, ಇಮಂ ನಾಮ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನ್ತಾ ನತ್ಥಿ, ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅಸತಿ ಅಹಮೇವ ಅನುಮೋದೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ ಕುಪ್ಪತಿ।
Anumodeyyanti anumodanaṃ kareyyaṃ. Ayampi lābhatthiko yaṃ vā taṃ vā khaṇḍānumodanaṃ jānāti, ‘‘so anumodanaṭṭhāne bahū mātugāmā āgacchanti, tā maṃ sañjānitvā tato pabhuti thālakabhikkhaṃ dassantī’’ti patthento evaṃ cintesi. Ṭhānanti bahussutānaṃ anumodanā bhāro, tena bahussuto anumodeyyāti vuttaṃ hoti. Kupitoti ayampi tīsu ṭhānesu kuppati manussānaṃ therassa dhammakathikassa ca. Kathaṃ manussānaṃ? ‘‘Ime pubbe maṃyeva upasaṅkamitvā yācanti ‘amhākaṃ nāgatthero amhākaṃ sumanatthero anumodatū’ti, ajja pana nāvocu’’nti evaṃ manussānaṃ kuppati. Kathaṃ therassa? ‘‘Ayaṃ saṅghatthero ‘tumhākaṃ kulupakaṃ nāgattheraṃ sumanattheraṃ upasaṅkamatha, ayaṃ anumodissatī’ti na bhaṇatī’’ti evaṃ therassa kuppati. Kathaṃ dhammakathikassa? ‘‘Therena vuttamatteyeva pahāraṃ laddhakukkuṭo viya turitaturitaṃ vassati, imaṃ nāma nikkaḍḍhantā natthi, imasmiñhi asati ahameva anumodeyya’’nti evaṃ dhammakathikassa kuppati.
ಆರಾಮಗತಾನನ್ತಿ ವಿಹಾರೇ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ। ಅಯಮ್ಪಿ ಲಾಭತ್ಥಿಕೋ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಖಣ್ಡಧಮ್ಮಕಥಂ ಜಾನಾತಿ, ಸೋ ಪಸ್ಸತಿ ತಾದಿಸೇಸು ಠಾನೇಸು ದ್ವಿಯೋಜನತಿಯೋಜನತೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಕಾನಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾನಿ ಸುಣನ್ತೇ, ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೇ ಚ ದಹರೇ ವಾ ಸಾಮಣೇರೇ ವಾ ಸಾಧು ಸಾಧೂತಿ ಮಹಾಸದ್ದೇನ ಸಾಧುಕಾರಂ ದೇನ್ತೇ, ತತೋ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಅನ್ತೋಗಾಮಗತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಾಸಕಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ ‘‘ಕೇ, ಭನ್ತೇ, ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸು’’ನ್ತಿ। ತೇ ಭಣನ್ತಿ ‘‘ಅಸುಕೋ ಚ ಅಸುಕೋ ಚಾ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಸೋ ತಂ ಇಚ್ಛಮಾನೋ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಠಾನನ್ತಿ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಭಾರೋ, ತೇನ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ದೇಸೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕುಪಿತೋತಿ ಚತುಪ್ಪದಿಕಂ ಗಾಥಮ್ಪಿ ವತ್ತುಂ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭಮಾನೋ ಕುಪಿತೋ ಹೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಮನ್ದಭಾವಸ್ಸ ‘‘ಅಹಞ್ಹಿ ಮನ್ದೋ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ಕುತೋ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ ದೇಸೇತು’’ನ್ತಿ।
Ārāmagatānanti vihāre sannipatitānaṃ. Ayampi lābhatthiko yaṃ vā taṃ vā khaṇḍadhammakathaṃ jānāti, so passati tādisesu ṭhānesu dviyojanatiyojanato sannipatitvā bhikkhū sabbarattikāni dhammassavanāni suṇante, tuṭṭhacitte ca dahare vā sāmaṇere vā sādhu sādhūti mahāsaddena sādhukāraṃ dente, tato dutiyadivase antogāmagate bhikkhū upāsakā pucchanti ‘‘ke, bhante, dhammaṃ kathesu’’nti. Te bhaṇanti ‘‘asuko ca asuko cā’’ti. Taṃ sutvā pasannā manussā dhammakathikānaṃ mahāsakkāraṃ karonti. So taṃ icchamāno evaṃ cintesi. Ṭhānanti bahussutānaṃ vinicchayakusalānaṃ dhammadesanā bhāro, tena bahussuto deseyyāti vuttaṃ hoti. Kupitoti catuppadikaṃ gāthampi vattuṃ okāsaṃ alabhamāno kupito hoti attano mandabhāvassa ‘‘ahañhi mando duppañño kuto labhissāmi desetu’’nti.
ಭಿಕ್ಖುನೀನನ್ತಿ ಓವಾದತ್ಥಂ ವಾ ಉದ್ದೇಸತ್ಥಂ ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛತ್ಥಂ ವಾ ಪೂಜಾಕರಣತ್ಥಂ ವಾ ಆರಾಮಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸನ್ನಿಪತಿತಭಿಕ್ಖುನೀನಂ। ಅಯಮ್ಪಿ ಲಾಭತ್ಥಿಕೋ, ತಸ್ಸೇವಂ ಹೋತಿ ಇಮಾ ಮಹಾಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ, ತಾಸು ಕುಲೇಸು ಪವಿಸೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾಸು ಮನುಸ್ಸಾ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ ‘‘ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಓವಾದಂ ವಾ ಉದ್ದೇಸಂ ವಾ ಪರಿಪುಚ್ಛಂ ವಾ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ। ತತೋ ವಕ್ಖನ್ತಿ ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಅಯ್ಯೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ, ತಸ್ಸ ದೇಥ ಕರೋಥಾ’’ತಿ, ತೇನಸ್ಸ ಏವಂ ಇಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಠಾನನ್ತಿ ಓವಾದಾದಯೋ ನಾಮ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಭಾರೋ, ತೇನ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ದೇಸೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕುಪಿತೋತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಕುಪ್ಪತಿ, ತಾಸಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ‘‘ಇಮಾ ಪುಬ್ಬೇ ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪೋಸಥಪ್ಪವಾರಣಾದೀನಿ ಲಭನ್ತಿ, ತಾ ಇದಾನಿ ತಂಮುಹುತ್ತಂ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಕಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತಾ’’ತಿ। ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ ಚ ‘‘ಏಸ ಇಮಾಸಂ ಸಹಸಾ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿಯೇವಾ’’ತಿ।
Bhikkhunīnanti ovādatthaṃ vā uddesatthaṃ vā paripucchatthaṃ vā pūjākaraṇatthaṃ vā ārāmaṃ āgantvā sannipatitabhikkhunīnaṃ. Ayampi lābhatthiko, tassevaṃ hoti imā mahākulā pabbajitā bhikkhuniyo, tāsu kulesu pavisetvā nisinnāsu manussā pucchissanti ‘‘kassa santike ovādaṃ vā uddesaṃ vā paripucchaṃ vā gaṇhathā’’ti. Tato vakkhanti ‘‘asuko nāma ayyo bahussuto, tassa detha karothā’’ti, tenassa evaṃ icchā uppajjati. Ṭhānanti ovādādayo nāma bahussutānaṃ bhāro, tena bahussuto deseyyāti vuttaṃ hoti. Kupitoti ayampi dvīsu ṭhānesu kuppati, tāsañca bhikkhunīnaṃ ‘‘imā pubbe maṃ nissāya uposathappavāraṇādīni labhanti, tā idāni taṃmuhuttaṃ diṭṭhamattakamahallakattherassa santikaṃ gatā’’ti. Dhammakathikassa ca ‘‘esa imāsaṃ sahasā ovādaṃ adāsiyevā’’ti.
ಉಪಾಸಕಾನನ್ತಿ, ಆರಾಮಗತಾನಂ ಉಪಾಸಕಾನಂ। ನಿಸ್ಸಟ್ಠಕಮ್ಮನ್ತಾ ನಾಮ ಮಹಾಉಪಾಸಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಪುತ್ತಭಾತುಕಾನಂ ಕಮ್ಮಂ ನಿಯ್ಯಾತೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ಅಯಂ ತೇಸಂ ದೇಸೇತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಇಮೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಉಪಾಸಿಕಾನಮ್ಪಿ ಆರೋಚೇಸ್ಸನ್ತಿ, ತತೋ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪಾಸಿಕಾಹಿ ಮಯ್ಹಮೇವ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಉಪಹರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ। ಠಾನಂ ಬಹುಸ್ಸುತೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಕುಪಿತೋತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಕುಪ್ಪತಿ, ಉಪಾಸಕಾನಞ್ಚ ‘‘ಇಮೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಸುಣನ್ತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಲುಪಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸುಣಾಮಾತಿ ನಾಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಹೋತು ಇದಾನಿ, ತೇಸಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಕಿಚ್ಚೇ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಸ್ಸ ಚ, ‘‘ಅಯಮೇತೇಸಂ ದೇಸೇತೀ’’ತಿ।
Upāsakānanti, ārāmagatānaṃ upāsakānaṃ. Nissaṭṭhakammantā nāma mahāupāsakā honti, te puttabhātukānaṃ kammaṃ niyyātetvā dhammaṃ suṇantā vicaranti, ayaṃ tesaṃ desetuṃ icchati, kiṃ kāraṇā? Ime pasīditvā upāsikānampi ārocessanti, tato saddhiṃ upāsikāhi mayhameva lābhasakkāraṃ upaharissantīti. Ṭhānaṃ bahussuteneva yojetabbaṃ. Kupitoti ayampi dvīsu ṭhānesu kuppati, upāsakānañca ‘‘ime aññattha suṇanti, amhākaṃ kulupakassa santike suṇāmāti nāgacchanti, hotu idāni, tesaṃ uppanne kicce jānissāmī’’ti dhammakathikassa ca, ‘‘ayametesaṃ desetī’’ti.
ಉಪಾಸಿಕಾನನ್ತಿ ಆರಾಮಗತಾನಂ। ಉಪಾಸಿಕಾ ನಾಮ ಆಸನಪೂಜಾದಿಕರಣತ್ಥಂ ವಾ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ। ಸೇಸಂ ಉಪಾಸಕವಾರೇ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
Upāsikānanti ārāmagatānaṃ. Upāsikā nāma āsanapūjādikaraṇatthaṃ vā uposathadivase vā dhammassavanatthaṃ sannipatitā. Sesaṃ upāsakavāre vuttanayameva.
ಸಕ್ಕರೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಞ್ಚ ಕರೇಯ್ಯುಂ, ಸುನ್ದರಞ್ಚ ಕರೇಯ್ಯುಂ। ಇಮಿನಾ ಅತ್ತನಿ ಕಾರಂ ಕರೀಯಮಾನಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಕತಞ್ಚ ಸುನ್ದರಞ್ಚ ಪತ್ಥೇತಿ। ಗರುಂ ಕರೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಭಾರಿಯಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ। ಇಮಿನಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅತ್ತಾನಂ ಗರುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೀಯಮಾನಂ ಪತ್ಥೇತಿ। ಮಾನೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಪಿಯಾಯೇಯ್ಯುಂ। ಪೂಜೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಏವಂ ಸಕ್ಕರೋನ್ತಾ ಗರುಂ ಕರೋನ್ತಾ ಮಾನೇನ್ತಾ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪೂಜೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಪೂಜಂ ಪತ್ಥೇತಿ। ಠಾನನ್ತಿ ‘‘ಪಿಯೋ ಗರು ಭಾವನಿಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಚ ಸೀಲವಾ ಚ ಏತಂ ವಿಧಿಂ ಅರಹತಿ ತೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ಏವರೂಪಂ ಏವಂ ಕರೇಯ್ಯುನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕುಪಿತೋತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಕುಪ್ಪತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ‘‘ಇಮೇ ಏತಂ ಸಕ್ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಚ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಮಂಯೇವ ಸಕ್ಕರೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಇತೋ ಪರೇಸು ತೀಸು ವಾರೇಸು।
Sakkareyyunti sakkaccañca kareyyuṃ, sundarañca kareyyuṃ. Iminā attani kāraṃ karīyamānaṃ sakkaccaṃ katañca sundarañca pattheti. Garuṃ kareyyunti bhāriyaṃ kareyyuṃ. Iminā bhikkhūhi attānaṃ garuṭṭhāne ṭhapīyamānaṃ pattheti. Māneyyunti piyāyeyyuṃ. Pūjeyyunti evaṃ sakkarontā garuṃ karontā mānentā paccayehi pūjeyyunti paccayapūjaṃ pattheti. Ṭhānanti ‘‘piyo garu bhāvaniyo’’ti vuttappakāro bahussuto ca sīlavā ca etaṃ vidhiṃ arahati tena bhikkhū evarūpaṃ evaṃ kareyyunti vuttaṃ hoti. Kupitoti ayampi dvīsu ṭhānesu kuppati bhikkhūnañca ‘‘ime etaṃ sakkarontī’’ti therassa ca ‘‘imasmiṃ asati maṃyeva sakkareyyu’’nti. Esa nayo ito paresu tīsu vāresu.
ಪಣೀತಾನಂ ಚೀವರಾನನ್ತಿ ಪಟ್ಟದುಕೂಲಪಟ್ಟುಣ್ಣಕೋಸೇಯ್ಯಾದೀನಂ ಮಹಗ್ಘಸುಖುಮಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಾನಂ ಚೀವರಾನಂ। ಇಧಾಪಿ ಅಹಮೇವ ಲಾಭೀ ಅಸ್ಸನ್ತಿ ಇಚ್ಛಾ ನಾತಿಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ। ನ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು ಲಾಭೀ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪನ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ।
Paṇītānaṃcīvarānanti paṭṭadukūlapaṭṭuṇṇakoseyyādīnaṃ mahagghasukhumasukhasamphassānaṃ cīvarānaṃ. Idhāpi ahameva lābhī assanti icchā nātimahāsāvajjā. Na añño bhikkhu lābhī assāti pana mahāsāvajjā.
ಪಣೀತಾನಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾನನ್ತಿ ಸಪ್ಪಿತೇಲಮಧುಸಕ್ಕರಾದಿಪೂರಿತಾನಂ ಸೇಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತಾನಂ। ಪಣೀತಾನಂ ಸೇನಾಸನಾನನ್ತಿ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಾನಂ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಂ ಪಣೀತಾನಂ। ಗಿಲಾನಪ್ಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾನನ್ತಿ ಸಪ್ಪಿತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಂ ಉತ್ತಮಭೇಸಜ್ಜಾನಂ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಠಾನಂ ಬಹುಸ್ಸುತೇಹಿ ಪುಞ್ಞವನ್ತೇಹಿ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಕುಪಿತೋತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಕುಪ್ಪತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ‘‘ಇಮೇಸಂ ನಾಮ ಪರಿಚಿತಭಾವೋಪಿ ನತ್ಥಿ, ದೀಘರತ್ತಂ ಏಕತೋ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಪಂಸುಕೂಲತ್ಥಾಯ ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತತ್ಥಾಯ ವಾ ಸಪ್ಪಿತೇಲಾದಿಕಾರಣಾ ವಾ ಘರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಚರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಮೇ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಣೀತಂ ಪಚ್ಚಯಂ ನ ದೇನ್ತಿ। ಆಗನ್ತುಕಂ ಮಹಲ್ಲಕಂ ಪನ ದಿಸ್ವಾವ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಂ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ, ಥೇರಸ್ಸ ಚ ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಇಮೇಸಂ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋಯೇವ ಚರತಿ, ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮ ನಂ ಧಮ್ಮಕಮ್ಮಿಕಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢೇಯ್ಯುಂ, ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಅಹಮೇವ ಲಾಭೀ ಅಸ್ಸ’’ನ್ತಿ।
Paṇītānaṃ piṇḍapātānanti sappitelamadhusakkarādipūritānaṃ seṭṭhapiṇḍapātānaṃ. Paṇītānaṃ senāsanānanti anekasatasahassagghanakānaṃ mañcapīṭhādīnaṃ paṇītānaṃ. Gilānappaccayabhesajjaparikkhārānanti sappitelamadhuphāṇitādīnaṃ uttamabhesajjānaṃ. Sabbatthāpi ṭhānaṃ bahussutehi puññavantehi ca yojetabbaṃ. Kupitoti sabbatthāpi dvīsu ṭhānesu kuppati, manussānañca ‘‘imesaṃ nāma paricitabhāvopi natthi, dīgharattaṃ ekato vasantassa paṃsukūlatthāya vā piṇḍapātatthāya vā sappitelādikāraṇā vā gharapaṭipāṭiyā carantassāpi me ekadivasampi kiñci paṇītaṃ paccayaṃ na denti. Āgantukaṃ mahallakaṃ pana disvāva yaṃ icchati, taṃ dentī’’ti, therassa ca ‘‘ayampi mahallako imesaṃ attānaṃ dassentoyeva carati, kudāssu nāma naṃ dhammakammikā nikkaḍḍheyyuṃ, evaṃ imasmiṃ asati ahameva lābhī assa’’nti.
ಇಮೇಸಂ ಖೋ, ಏತಂ ಆವುಸೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಏಕೂನವೀಸತಿವಾರೇಹಿ ವುತ್ತಾನಂ ಇಚ್ಛಾವಚರಾನಂ।
Imesaṃ kho, etaṃ āvusoti imesaṃ heṭṭhā ekūnavīsativārehi vuttānaṃ icchāvacarānaṃ.
೬೧. ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಚೇವ ಸೂಯನ್ತಿ ಚಾತಿ ನ ಇಚ್ಛಾವಚರಾ ಚಕ್ಖುನಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನ ಸೋತೇನ ಸೂಯನ್ತಿ, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣವಿಸಯತ್ತಾ। ಅಪ್ಪಹೀನಇಚ್ಛಾವಚರಸ್ಸ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಇಚ್ಛಾವಚರವಸೇನ ಪವತ್ತಕಾಯಕಮ್ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ದಿಟ್ಠಾ ವಿಯ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸುತಾ ವಿಯ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಚೇವ ಸೂಯನ್ತಿ ಚಾ’’ತಿ। ಪಚ್ಚಕ್ಖಕಾಲೇ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ‘‘ಅಸುಕೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಈದಿಸೋ’’ತಿ ತಿರೋಕ್ಖಕಾಲೇ ಸೂಯನ್ತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪೀತಿ ಅನುಗ್ಗಹಗರಹವಚನಂ। ತೇನ ಆರಞ್ಞಿಕತ್ತಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಇಚ್ಛಾವಚರಾನಂ ಅಪ್ಪಹಾನಂ ಗರಹತಿ।
61.Dissanti ceva sūyanti cāti na icchāvacarā cakkhunā dissanti, na sotena sūyanti, manoviññāṇavisayattā. Appahīnaicchāvacarassa pana puggalassa icchāvacaravasena pavattakāyakammaṃ disvā diṭṭhā viya vacīkammaṃ sutvā sutā viya ca honti, tena vuttaṃ ‘‘dissanti ceva sūyanti cā’’ti. Paccakkhakāle dissanti, ‘‘asuko kira bhikkhu īdiso’’ti tirokkhakāle sūyanti. Kiñcāpīti anuggahagarahavacanaṃ. Tena āraññikattaṃ anuggaṇhāti, icchāvacarānaṃ appahānaṃ garahati.
ತತ್ರಾಯಂ ಯೋಜನಾ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಗಾಮನ್ತಸೇನಾಸನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಿಕೋ ಹೋತಿ, ಅನ್ತೇ ಪನ್ತಸೇನಾಸನೇ ವಸತಿ, ಇಮೇ ಚಸ್ಸ ಏತ್ತಕಾ ಇಚ್ಛಾವಚರಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸೋ ಅತಿರೇಕಲಾಭಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಹೋತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸೋ ಲೋಲುಪ್ಪಚಾರಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಪದಾನಚಾರೀ ಹೋತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸೋ ಗಹಪತಿಚೀವರಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ಹೋತಿ।
Tatrāyaṃ yojanā, kiñcāpi so bhikkhu gāmantasenāsanaṃ paṭikkhipitvā āraññiko hoti, ante pantasenāsane vasati, ime cassa ettakā icchāvacarā appahīnā. Kiñcāpi so atirekalābhaṃ paṭikkhipitvā piṇḍapātiko hoti. Kiñcāpi so loluppacāraṃ vajjetvā sapadānacārī hoti. Kiñcāpi so gahapaticīvaraṃ paṭikkhipitvā paṃsukūliko hoti.
ಲೂಖಚೀವರಧರೋತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಲೂಖನ್ತಿ ಸತ್ಥಲೂಖಂ ಸುತ್ತಲೂಖಂ ರಜನಲೂಖನ್ತಿ ತೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಲೂಖಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಸತ್ಥೇನ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಛಿನ್ನಂ ಸತ್ಥಲೂಖಂ ನಾಮ, ತಂ ಅಗ್ಘೇನ ಪರಿಹಾಯತಿ, ಥೂಲದೀಘಸುತ್ತಕೇನ ಸಿಬ್ಬಿತಂ ಸುತ್ತಲೂಖಂ ನಾಮ, ತಂ ಫಸ್ಸೇನ ಪರಿಹಾಯತಿ ಖರಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಹೋತಿ। ರಜನೇನ ರತ್ತಂ ರಜನಲೂಖಂ ನಾಮ, ತಂ ವಣ್ಣೇನ ಪರಿಹಾಯತಿ ದುಬ್ಬಣ್ಣಂ ಹೋತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಸತ್ಥಲೂಖಸುತ್ತಲೂಖರಜನಲೂಖಚೀವರಧರೋ ಹೋತಿ, ಇಮೇ ಚಸ್ಸ ಏತ್ತಕಾ ಇಚ್ಛಾವಚರಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಚೇವ ಸೂಯನ್ತಿ ಚ, ಅಥ ಖೋ ನಂ ವಿಞ್ಞೂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ನೇವ ಸಕ್ಕರೋನ್ತಿ…ಪೇ॰… ನ ಪೂಜೇನ್ತೀತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತೂತಿ ಏತ್ಥ ತನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಕಿಸ್ಸ ಹೇತೂತಿ ಕಿಂ ಕಾರಣಾ। ತೇ ಹಿ ತಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಸೂಯನ್ತಿ ಚ ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ತೇ ಪಾಪಕಾ ಸೂಯನ್ತಿ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇಮೇಸಂ ಇಚ್ಛಾವಚರಾನಂ ಅಪ್ಪಹೀನತ್ತಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Lūkhacīvaradharoti ettha pana lūkhanti satthalūkhaṃ suttalūkhaṃ rajanalūkhanti tīhi kāraṇehi lūkhaṃ veditabbaṃ. Tattha satthena khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinnaṃ satthalūkhaṃ nāma, taṃ agghena parihāyati, thūladīghasuttakena sibbitaṃ suttalūkhaṃ nāma, taṃ phassena parihāyati kharasamphassaṃ hoti. Rajanena rattaṃ rajanalūkhaṃ nāma, taṃ vaṇṇena parihāyati dubbaṇṇaṃ hoti. Kiñcāpi so bhikkhu evaṃ satthalūkhasuttalūkharajanalūkhacīvaradharo hoti, ime cassa ettakā icchāvacarā appahīnā dissanti ceva sūyanti ca, atha kho naṃ viññū sabrahmacārī neva sakkaronti…pe… na pūjentīti. Taṃ kissa hetūti ettha tanti nipātamattaṃ, kissa hetūti kiṃ kāraṇā. Te hi tassa…pe… sūyanti ca yasmā tassa te pāpakā sūyanti cāti vuttaṃ hoti. Imesaṃ icchāvacarānaṃ appahīnattāti ayamettha adhippāyo.
ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ಉಪಮಾಯ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕುಣಪನ್ತಿ ಮತಕಳೇವರಂ। ಅಹಿಸ್ಸ ಕುಣಪಂ ಅಹಿಕುಣಪಂ। ಏವಂ ಇತರಾನಿ। ಅತಿಪಟಿಕೂಲಜಿಗುಚ್ಛನೀಯಭಾವತೋ ಚೇತ್ಥ ಇಮಾನೇವ ತೀಣಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಹಿ ಸಸಸೂಕರಾದೀನಂ ಕುಣಪಂ ಮನುಸ್ಸಾ ಕಟುಕಭಣ್ಡಾದೀಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತಿಪಿ। ಇಮೇಸಂ ಪನ ಕುಣಪಂ ಅಭಿನವಮ್ಪಿ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಿಯೇವ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೇನ ಪೂತಿಭೂತೇ। ರಚಯಿತ್ವಾತಿ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ, ಪರಿಪೂರೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಕುಣಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಂಸಪಾತಿಯಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾತಿ ಅಪರಾಯ। ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಪಿದಹಿತ್ವಾ । ಅನ್ತರಾಪಣನ್ತಿ ಆಪಣಾನಮನ್ತರೇ ಮಹಾಜನಸಂಕಿಣ್ಣಂ ರಚ್ಛಾಮುಖಂ। ಪಟಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ। ಜಞ್ಞಜಞ್ಞಂ ವಿಯಾತಿ ಚೋಕ್ಖಚೋಕ್ಖಂ ವಿಯ ಮನಾಪಮನಾಪಂ ವಿಯ। ಅಪಿಚ ವಧುಕಾಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ವಿಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವಧುಕಾತಿ ಜನೇತ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸಾ ನೀಯಮಾನಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಜಞ್ಞಂ, ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಆದರವಸೇನ ವಾ ಪಸಂಸಾವಸೇನ ವಾ ಪುನರುತ್ತಂ। ‘‘ಜಞ್ಞಜಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।
Idāni tamatthaṃ upamāya pākaṭaṃ karonto seyyathāpītiādimāha. Tattha kuṇapanti matakaḷevaraṃ. Ahissa kuṇapaṃ ahikuṇapaṃ. Evaṃ itarāni. Atipaṭikūlajigucchanīyabhāvato cettha imāneva tīṇi vuttānīti veditabbāni. Aññesañhi sasasūkarādīnaṃ kuṇapaṃ manussā kaṭukabhaṇḍādīhi abhisaṅkharitvā paribhuñjantipi. Imesaṃ pana kuṇapaṃ abhinavampi jigucchantiyeva, ko pana vādo kālātikkamena pūtibhūte. Racayitvāti vaḍḍhetvā, paripūretvāti attho, kuṇapaṃ gahetvā kaṃsapātiyaṃ pakkhipitvāti vuttaṃ hoti. Aññissāti aparāya. Paṭikujjitvāti pidahitvā . Antarāpaṇanti āpaṇānamantare mahājanasaṃkiṇṇaṃ racchāmukhaṃ. Paṭipajjeyyunti gaccheyyuṃ. Jaññajaññaṃ viyāti cokkhacokkhaṃ viya manāpamanāpaṃ viya. Apica vadhukāpaṇṇākāraṃ viyāti vuttaṃ hoti. Vadhukāti janetti vuccati, tassā nīyamānaṃ paṇṇākāraṃ jaññaṃ, ubhayatthāpi ādaravasena vā pasaṃsāvasena vā punaruttaṃ. ‘‘Jaññajaññaṃ byā’’tipi pāṭho.
ಅಪಾಪುರಿತ್ವಾತಿ ವಿವರಿತ್ವಾ। ತಸ್ಸ ಸಹ ದಸ್ಸನೇನ ಅಮನಾಪತಾ ಚ ಸಣ್ಠಹೇಯ್ಯಾತಿ ತಸ್ಸ ಕುಣಪಸ್ಸ ದಸ್ಸನೇನ ಸಹೇವ ತಸ್ಸ ಜನಸ್ಸ ಅಮನಾಪತಾ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ। ಅಮನಾಪತಾತಿ ಚ ‘‘ಅಮನಾಪಮಿದ’’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಏಸ ನಯೋ ಪಟಿಕುಲ್ಯಜೇಗುಚ್ಛತಾಸು। ಜಿಘಚ್ಛಿತಾನಮ್ಪೀತಿ ಛಾತಾನಮ್ಪಿ। ನ ಭೋತ್ತುಕಮ್ಯತಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮತಾ ನ ಭವೇಯ್ಯ। ಪಗೇವ ಸುಹಿತಾನನ್ತಿ ಧಾತಾನಂ ಪನ ಪಠಮತರಮೇವ ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮತಾ ನ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Apāpuritvāti vivaritvā. Tassa saha dassanena amanāpatā ca saṇṭhaheyyāti tassa kuṇapassa dassanena saheva tassa janassa amanāpatā tiṭṭheyya. Amanāpatāti ca ‘‘amanāpamida’’nti uppannacittacetasikānametaṃ adhivacanaṃ. Esa nayo paṭikulyajegucchatāsu. Jighacchitānampīti chātānampi. Na bhottukamyatā assāti bhuñjitukāmatā na bhaveyya. Pageva suhitānanti dhātānaṃ pana paṭhamatarameva bhuñjitukāmatā na bhaveyyāti vuttaṃ hoti.
ತತ್ರಾಯಂ ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನಾ – ಪರಿಸುದ್ಧಕಂಸಪಾತಿಸದಿಸಂ ಇಮಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಲಿಙ್ಗಂ, ಕುಣಪರಚನಂ ವಿಯ ಇಚ್ಛಾವಚರಾನಂ ಅಪ್ಪಹಾನಂ, ಅಪರಕಂಸಪಾತಿಯಾ ಪಟಿಕುಜ್ಝನಂ ವಿಯ ಆರಞ್ಞಿಕಙ್ಗಾದೀಹಿ ಇಚ್ಛಾವಚರಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ, ಕಂಸಪಾತಿಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಕುಣಪದಸ್ಸನೇನ ಜನಸ್ಸ ಅಮನಾಪತಾ ವಿಯ ಆರಞ್ಞಿಕಙ್ಗಾದೀನಿ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಇಚ್ಛಾವಚರದಸ್ಸನೇನ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಅಸಕ್ಕಾರಕರಣಾದಿತಾತಿ।
Tatrāyaṃ upamāsaṃsandanā – parisuddhakaṃsapātisadisaṃ imassa pabbajjāliṅgaṃ, kuṇaparacanaṃ viya icchāvacarānaṃ appahānaṃ, aparakaṃsapātiyā paṭikujjhanaṃ viya āraññikaṅgādīhi icchāvacarappaṭicchādanaṃ, kaṃsapātiṃ vivaritvā kuṇapadassanena janassa amanāpatā viya āraññikaṅgādīni anādiyitvā icchāvacaradassanena sabrahmacārīnaṃ asakkārakaraṇāditāti.
೬೨. ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ಪನ, ಕಿಞ್ಚಾಪೀತಿ ಅನುಗ್ಗಹಪಸಂಸಾವಚನಂ, ತೇನ ಆರಞ್ಞಿಕತ್ತಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಇಚ್ಛಾವಚರಪ್ಪಹಾನಂ ಪಸಂಸತಿ। ನೇಮನ್ತನಿಕೋತಿ ನಿಮನ್ತನಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ। ವಿಚಿತಕಾಳಕನ್ತಿ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ಅಪನೀತಕಾಳಕಂ। ಅನೇಕಸೂಪಂ ಅನೇಕಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸೂಪೋ ನಾಮ ಹತ್ಥಹಾರಿಯೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಉತ್ತರಿಭಙ್ಗಂ, ತೇನ ಮಚ್ಛಮಂಸಮುಗ್ಗಸೂಪಾದೀಹಿ ಅನೇಕಸೂಪಂ, ನಾನಪ್ಪಕಾರಮಂಸಾದಿಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ಅನೇಕಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
62. Sukkapakkhe pana, kiñcāpīti anuggahapasaṃsāvacanaṃ, tena āraññikattaṃ anuggaṇhāti, icchāvacarappahānaṃ pasaṃsati. Nemantanikoti nimantanapaṭiggāhako. Vicitakāḷakanti vicinitvā apanītakāḷakaṃ. Anekasūpaṃ anekabyañjananti ettha sūpo nāma hatthahāriyo vuccati. Byañjananti uttaribhaṅgaṃ, tena macchamaṃsamuggasūpādīhi anekasūpaṃ, nānappakāramaṃsādibyañjanehi anekabyañjananti vuttaṃ hoti. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನೇ ಚ ಸಾಲಿವರಭತ್ತರಚನಂ ವಿಯ ಇಚ್ಛಾವಚರಪ್ಪಹಾನಂ, ಅಪರಕಂಸಪಾತಿಯಾ ಪಟಿಕುಜ್ಝನಂ ವಿಯ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಸಮುಟ್ಠಾನೇಹಿ ಗಾಮನ್ತವಿಹಾರಾದೀಹಿ ಇಚ್ಛಾವಚರಪ್ಪಹಾನಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದಕಂ, ಕಂಸಪಾತಿಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಸಾಲಿವರಭತ್ತದಸ್ಸನೇನ ಜನಸ್ಸ ಮನಾಪತಾ ವಿಯ ಗಾಮನ್ತವಿಹಾರಾದೀನಿ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಇಚ್ಛಾವಚರಪ್ಪಹಾನದಸ್ಸನೇನ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಸಕ್ಕಾರಕರಣಾದಿತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Upamāsaṃsandane ca sālivarabhattaracanaṃ viya icchāvacarappahānaṃ, aparakaṃsapātiyā paṭikujjhanaṃ viya appicchatāsamuṭṭhānehi gāmantavihārādīhi icchāvacarappahānappaṭicchādakaṃ, kaṃsapātiṃ vivaritvā sālivarabhattadassanena janassa manāpatā viya gāmantavihārādīni anādiyitvā icchāvacarappahānadassanena sabrahmacārīnaṃ sakkārakaraṇāditā veditabbā.
೬೩. ಉಪಮಾ ಮಂ, ಆವುಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಪಟಿಭಾತೀತಿ ಮಯ್ಹಂ, ಆವುಸೋ ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಉಪಮಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಏಕಂ ಉಪಮಂ ವತ್ತುಕಾಮೋ ಅಹನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪಟಿಭಾತು ತನ್ತಿ ತುಯ್ಹಂ ಪಟಿಭಾತು ಉಪಟ್ಠಾತು, ವದ ತ್ವನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏಕಮಿದಾಹನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಇದಾತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಹನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ರಾಜಗಹೇ ವಿಹರಾಮಿ ಗಿರಿಬ್ಬಜೇತಿ, ರಾಜಗಹನ್ತಿ ತಸ್ಸ ನಗರಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಸಮನ್ತತೋ ಪನ ಗಿರಿಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ ವಜೋ ವಿಯ ಸಣ್ಠಿತತ್ತಾ ಗಿರಿಬ್ಬಜನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ವಿಹರಾಮಿ, ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಹಂ ವಿಹರಾಮೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಥ ಖ್ವಾಹನ್ತಿ ಅಥ ಖೋ ಅಹಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಥಾತಿ ಅಞ್ಞಾಧಿಕಾರವಚನಾರಮ್ಭೇ ನಿಪಾತೋ। ಖೋತಿ ಪದಪೂರಣಮತ್ತೇ। ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯನ್ತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಸಮಯಂ। ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ, ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ವಾ ಸಮಯಂ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ, ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಏಕಂ ಖಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ಲಬ್ಭತಿ। ನಿವಾಸೇತ್ವಾತಿ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ, ವಿಹಾರನಿವಾಸನಪರಿವತ್ತನವಸೇನೇತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಗಾಮಪ್ಪವೇಸನತ್ಥಾಯ ವಾ ಸಣ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಿವಾಸನವಸೇನ, ನ ಹಿ ಸೋ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಿವತ್ಥೋ ಅಹೋಸಿ।
63.Upamā maṃ, āvuso sāriputta, paṭibhātīti mayhaṃ, āvuso sāriputta, upamā upaṭṭhāti. Ekaṃ upamaṃ vattukāmo ahanti adhippāyo. Paṭibhātu tanti tuyhaṃ paṭibhātu upaṭṭhātu, vada tvanti adhippāyo. Ekamidāhanti ettha idāti nipātamattaṃ, ekasmiṃ samaye ahanti vuttaṃ hoti, bhummatthe upayogavacanaṃ. Rājagahe viharāmi giribbajeti, rājagahanti tassa nagarassa nāmaṃ. Samantato pana giriparikkhepena vajo viya saṇṭhitattā giribbajanti vuccati. Tasmiṃ nagare viharāmi, taṃ nissāya ahaṃ viharāmīti vuttaṃ hoti. Atha khvāhanti atha kho ahaṃ. Ettha ca athāti aññādhikāravacanārambhe nipāto. Khoti padapūraṇamatte. Pubbaṇhasamayanti divasassa pubbabhāgasamayaṃ. Pubbaṇhasamayeti attho, pubbaṇhe vā samayaṃ pubbaṇhasamayaṃ, pubbaṇhe ekaṃ khaṇanti vuttaṃ hoti, evaṃ accantasaṃyoge upayogavacanaṃ labbhati. Nivāsetvāti paridahitvā, vihāranivāsanaparivattanavasenetaṃ veditabbaṃ. Gāmappavesanatthāya vā saṇṭhapetvā nivāsanavasena, na hi so tato pubbe anivattho ahosi.
ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯಾತಿ ಪತ್ತಂ ಹತ್ಥೇನ ಚೀವರಂ ಕಾಯೇನ ಆದಿಯಿತ್ವಾ। ಪಿಣ್ಡಾಯಾತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತತ್ಥಾಯ। ಸಮೀತೀತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಯಾನಕಾರಪುತ್ತೋತಿ ರಥಕಾರಪುತ್ತೋ। ಪಣ್ಡುಪುತ್ತೋತಿ ಪಣ್ಡುಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ। ಆಜೀವಕೋತಿ ನಗ್ಗಸಮಣಕೋ। ಪುರಾಣಯಾನಕಾರಪುತ್ತೋತಿ ಪೋರಾಣಯಾನಕಾರಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ। ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋತಿ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಠಿತೋ। ವಙ್ಕಂ ನಾಮ ಏಕತೋ ಕುಟಿಲಂ। ಜಿಮ್ಹಂ ನಾಮ ಸಪ್ಪಗತಮಗ್ಗಸದಿಸಂ। ದೋಸನ್ತಿ ಫೇಗ್ಗುವಿಸಮಗಣ್ಠಿಕಾದಿ। ಯಥಾ ಯಥಾತಿ ಕಾಲತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ, ಯದಾ ಯದಾ ಯಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತಥಾ ತಥಾತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಕಾಲತ್ಥೋಯೇವ, ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇನ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಇತರೋ ತೇನ ಚಿನ್ತಿತಕ್ಖಣೇ ಚಿನ್ತಿತಟ್ಠಾನಮೇವ ತಚ್ಛತಿ। ಅತ್ತಮನೋತಿ ಸಕಮನೋ ತುಟ್ಠಮನೋ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸೇಹಿ ಗಹಿತಮನೋ। ಅತ್ತಮನವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸೀತಿ ಅತ್ತಮನತಾಯ ವಾಚಂ , ಅತ್ತಮನಭಾವಸ್ಸ ವಾ ಯುತ್ತಂ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ ಉದೀರಯಿ, ಪಬ್ಯಾಹರೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಹದಯಾ ಹದಯಂ ಮಞ್ಞೇ ಅಞ್ಞಾಯಾತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ವಿಯ।
Pattacīvaramādāyāti pattaṃ hatthena cīvaraṃ kāyena ādiyitvā. Piṇḍāyāti piṇḍapātatthāya. Samītīti tassa nāmaṃ. Yānakāraputtoti rathakāraputto. Paṇḍuputtoti paṇḍussa putto. Ājīvakoti naggasamaṇako. Purāṇayānakāraputtoti porāṇayānakārakulassa putto. Paccupaṭṭhitoti upagantvā ṭhito. Vaṅkaṃ nāma ekato kuṭilaṃ. Jimhaṃ nāma sappagatamaggasadisaṃ. Dosanti phegguvisamagaṇṭhikādi. Yathā yathāti kālatthe nipāto, yadā yadā yasmiṃ tasmiṃ kāleti vuttaṃ hoti. Tathā tathāti ayampi kālatthoyeva, tasmiṃ tasmiṃ kāleti vuttaṃ hoti. So attano suttānulomena cintesi, itaro tena cintitakkhaṇe cintitaṭṭhānameva tacchati. Attamanoti sakamano tuṭṭhamano pītisomanassehi gahitamano. Attamanavācaṃ nicchāresīti attamanatāya vācaṃ , attamanabhāvassa vā yuttaṃ vācaṃ nicchāresi udīrayi, pabyāharīti vuttaṃ hoti. Hadayā hadayaṃ maññe aññāyāti cittena cittaṃ jānitvā viya.
ಅಸ್ಸದ್ಧಾತಿ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಙ್ಘೇಸು ಸದ್ಧಾವಿರಹಿತಾ। ಜೀವಿಕತ್ಥಾತಿ ಇಣಭಯಾದೀಹಿ ಪೀಳಿತಾ ಬಹಿ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಇಧ ಜೀವಿಕತ್ಥಿಕಾ ಹುತ್ವಾ। ನ ಸದ್ಧಾತಿ ನ ಸದ್ಧಾಯ। ಸಠಾ ಮಾಯಾವಿನೋತಿ ಮಾಯಾಸಾಠೇಯ್ಯೇಹಿ ಯುತ್ತಾ। ಕೇತಬಿನೋತಿ ಸಿಕ್ಖಿತಕೇರಾಟಿಕಾ, ನಿಪ್ಫನ್ನಥಾಮಗತಸಾಠೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಾಠೇಯ್ಯಞ್ಹಿ ಅಭೂತಗುಣದಸ್ಸನತೋ ಅಭೂತಭಣ್ಡಗುಣದಸ್ಸನಸಮಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕೇರಾಟಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಉನ್ನಳಾತಿ ಉಗ್ಗತನಳಾ, ಉಟ್ಠಿತತುಚ್ಛಮಾನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ । ಚಪಲಾತಿ ಪತ್ತಚೀವರಮಣ್ಡನಾದಿನಾ ಚಾಪಲ್ಲೇನ ಯುತ್ತಾ। ಮುಖರಾತಿ ಮುಖಖರಾ, ಖರವಚನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ವಿಕಿಣ್ಣವಾಚಾತಿ ಅಸಂಯತವಚನಾ, ದಿವಸಮ್ಪಿ ನಿರತ್ಥಕವಚನಪ್ಪಲಾಪಿನೋ। ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಗುತ್ತದ್ವಾರಾತಿ ಛಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಸಂವುತಕಮ್ಮದ್ವಾರಾ। ಭೋಜನೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞುನೋತಿ ಭೋಜನೇ ಯಾ ಮತ್ತಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ ಪರಿಯೇಸನಪಟಿಗ್ಗಹಣಪರಿಭೋಗೇಸು ಯುತ್ತತಾ, ತಸ್ಸಾ ಅಜಾನನಕಾ। ಜಾಗರಿಯಂ ಅನನುಯುತ್ತಾತಿ ಜಾಗರೇ ಅನನುಯುತ್ತಾ। ಸಾಮಞ್ಞೇ ಅನಪೇಕ್ಖವನ್ತೋತಿ ಸಮಣಧಮ್ಮೇ ನಿರಪೇಕ್ಖಾ, ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿರಹಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಿಕ್ಖಾಯ ನ ತಿಬ್ಬಗಾರವಾತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಬಹುಲಗಾರವಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಆಪತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮಬಹುಲಾ ವಾ। ಬಾಹುಲಿಕಾತಿಆದಿ ಧಮ್ಮದಾಯಾದೇ ವುತ್ತಂ, ಕುಸೀತಾತಿಆದಿ ಭಯಭೇರವೇ। ಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ।
Assaddhāti buddhadhammasaṅghesu saddhāvirahitā. Jīvikatthāti iṇabhayādīhi pīḷitā bahi jīvituṃ asakkontā idha jīvikatthikā hutvā. Na saddhāti na saddhāya. Saṭhā māyāvinoti māyāsāṭheyyehi yuttā. Ketabinoti sikkhitakerāṭikā, nipphannathāmagatasāṭheyyāti vuttaṃ hoti. Sāṭheyyañhi abhūtaguṇadassanato abhūtabhaṇḍaguṇadassanasamaṃ katvā ‘‘kerāṭiya’’nti vuccati. Unnaḷāti uggatanaḷā, uṭṭhitatucchamānāti vuttaṃ hoti . Capalāti pattacīvaramaṇḍanādinā cāpallena yuttā. Mukharāti mukhakharā, kharavacanāti vuttaṃ hoti, vikiṇṇavācāti asaṃyatavacanā, divasampi niratthakavacanappalāpino. Indriyesu aguttadvārāti chasu indriyesu asaṃvutakammadvārā. Bhojane amattaññunoti bhojane yā mattā jānitabbā pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogesu yuttatā, tassā ajānanakā. Jāgariyaṃ ananuyuttāti jāgare ananuyuttā. Sāmaññe anapekkhavantoti samaṇadhamme nirapekkhā, dhammānudhammappaṭipattirahitāti attho. Sikkhāya na tibbagāravāti sikkhāpadesu bahulagāravā na honti, āpattivītikkamabahulā vā. Bāhulikātiādi dhammadāyāde vuttaṃ, kusītātiādi bhayabherave. Dhammapariyāyenāti dhammadesanāya.
ಸದ್ಧಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾತಿ ಪಕತಿಯಾಪಿ ಸದ್ಧಾ, ಪಬ್ಬಜಿತಾಪಿ ಸದ್ಧಾಯ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾ। ಪಿವನ್ತಿ ಮಞ್ಞೇ ಘಸನ್ತಿ ಮಞ್ಞೇತಿ ಪಿವನ್ತಿ ವಿಯ ಘಸನ್ತಿ ವಿಯ। ಅತ್ತಮನವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇನ್ತಾ ವಚಸಾ ಪಿವನ್ತಿ ವಿಯ, ಅಬ್ಭನುಮೋದನ್ತಾ ಮನಸಾ ಘಸನ್ತಿ ವಿಯ। ಸಾಧು ವತಾತಿ ಸುನ್ದರಂ ವತ । ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ರಸ್ಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ ದೀಘಮ್ಪಿ। ರಸ್ಸೇ ಸತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಹೋತಿ, ದೀಘೇ ಸತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ। ಯದಾ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಹೋತಿ, ತದಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅಮ್ಹೇ ಅಕುಸಲಾ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯದಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ, ತದಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಯೋ ಅಕುಸಲಾ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಹರೋತಿ ತರುಣೋ। ಯುವಾತಿ ಯೋಬ್ಬನಭಾವೇ ಠಿತೋ। ಮಣ್ಡನಕಜಾತಿಕೋತಿ ಅಲಙ್ಕಾರಕಸಭಾವೋ। ತತ್ಥ ಕೋಚಿ ತರುಣೋಪಿ ಯುವಾ ನ ಹೋತಿ ಯಥಾ ಅತಿತರುಣೋ, ಕೋಚಿ ಯುವಾಪಿ ಮಣ್ಡನಕಜಾತಿಕೋ ನ ಹೋತಿ ಯಥಾ ಉಪಸನ್ತಸಭಾವೋ, ಆಲಸಿಯಬ್ಯಸನಾದೀಹಿ ವಾ ಅಭಿಭೂತೋ, ಇಧ ಪನ ದಹರೋ ಚೇವ ಯುವಾ ಚ ಮಣ್ಡನಕಜಾತಿಕೋ ಚ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ಉಪ್ಪಲಾದೀನಿ ಲೋಕಸಮ್ಮತತ್ತಾ ವುತ್ತಾನಿ। ಇತಿಹ ತೇತಿ ಏವಂ ತೇ। ಉಭೋ ಮಹಾನಾಗಾತಿ ದ್ವೇಪಿ ಮಹಾನಾಗಾ, ದ್ವೇಪಿ ಹಿ ಏತೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ‘‘ಮಹಾನಾಗಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ವಚನತ್ಥೋ, ಛನ್ದಾದೀಹಿ ನ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ನಾಗಾ, ತೇನ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀನೇ ಕಿಲೇಸೇ ನ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ನಾಗಾ, ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ಆಗುಂ ನ ಕರೋನ್ತೀತಿ ನಾಗಾ, ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಮಹಾನಿದ್ದೇಸೇ (ಮಹಾನಿ॰ ೮೦) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಪಿಚ –
Saddhā agārasmāti pakatiyāpi saddhā, pabbajitāpi saddhāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā. Pivanti maññe ghasanti maññeti pivanti viya ghasanti viya. Attamanavācaṃ nicchārentā vacasā pivanti viya, abbhanumodantā manasā ghasanti viya. Sādhu vatāti sundaraṃ vata . Sabrahmacārīti rassampi vaṭṭati dīghampi. Rasse sati sāriputtassa upari hoti, dīghe sati sabrahmacārīnaṃ. Yadā sāriputtassa upari hoti, tadā sabrahmacārī sāriputto amhe akusalā vuṭṭhāpetvāti attho. Yadā sabrahmacārīnaṃ, tadā sabrahmacārayo akusalā vuṭṭhāpetvāti attho. Daharoti taruṇo. Yuvāti yobbanabhāve ṭhito. Maṇḍanakajātikoti alaṅkārakasabhāvo. Tattha koci taruṇopi yuvā na hoti yathā atitaruṇo, koci yuvāpi maṇḍanakajātiko na hoti yathā upasantasabhāvo, ālasiyabyasanādīhi vā abhibhūto, idha pana daharo ceva yuvā ca maṇḍanakajātiko ca adhippeto, tasmā evamāha. Uppalādīni lokasammatattā vuttāni. Itiha teti evaṃ te. Ubho mahānāgāti dvepi mahānāgā, dvepi hi ete aggasāvakā ‘‘mahānāgā’’ti vuccanti. Tatrāyaṃ vacanattho, chandādīhi na gacchantīti nāgā, tena tena maggena pahīne kilese na āgacchantīti nāgā, nānappakārakaṃ āguṃ na karontīti nāgā, ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana mahāniddese (mahāni. 80) vuttanayeneva veditabbo. Apica –
‘‘ಆಗುಂ ನ ಕರೋತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕೇ,
‘‘Āguṃ na karoti kiñci loke,
ಸಬ್ಬಸಂಯೋಗೇ ವಿಸಜ್ಜ ಬನ್ಧನಾನಿ।
Sabbasaṃyoge visajja bandhanāni;
ಸಬ್ಬತ್ಥ ನ ಸಜ್ಜತೀ ವಿಮುತ್ತೋ,
Sabbattha na sajjatī vimutto,
ನಾಗೋ ತಾದಿ ಪವುಚ್ಚತೇ ತಥತ್ತಾ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೫೨೭; ಮಹಾನಿ॰ ೮೦)।
Nāgo tādi pavuccate tathattā’’ti. (su. ni. 527; mahāni. 80);
ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಮಹನ್ತಾ ನಾಗಾ ಮಹಾನಾಗಾ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ಖೀಣಾಸವನಾಗೇಹಿ ಪುಜ್ಜತರಾ ಚ ಪಾಸಂಸತರಾ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಅಞ್ಞೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ। ಸಮನುಮೋದಿಂಸೂತಿ ಸಮಂ ಅನುಮೋದಿಂಸು। ತತ್ಥ ಇಮಾಯ ಉಪಮಾಯ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಅನುಮೋದಿ, ಪಟಿಭಾತು ತಂ ಆವುಸೋತಿ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಸುಭಾಸಿತಂ ಸಮನುಮೋದಿಂಸೂ’’ತಿ।
Evamettha attho veditabbo. Mahantā nāgā mahānāgā, aññehi khīṇāsavanāgehi pujjatarā ca pāsaṃsatarā cāti attho. Aññamaññassāti añño aññassa. Samanumodiṃsūti samaṃ anumodiṃsu. Tattha imāya upamāya mahāmoggallāno anumodi, paṭibhātu taṃ āvusoti dhammasenāpati. Tena vuttaṃ ‘‘aññamaññassa subhāsitaṃ samanumodiṃsū’’ti.
ಸಮ್ಮುತಿಪರಮತ್ಥದೇಸನಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sammutiparamatthadesanākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ಅನಙ್ಗಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Anaṅgaṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೫. ಅನಙ್ಗಣಸುತ್ತಂ • 5. Anaṅgaṇasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೫. ಅನಙ್ಗಣಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 5. Anaṅgaṇasuttavaṇṇanā
