Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પટિસમ્ભિદામગ્ગ-અટ્ઠકથા • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ૩૨. આનન્તરિકસમાધિઞાણનિદ્દેસવણ્ણના

    32. Ānantarikasamādhiñāṇaniddesavaṇṇanā

    ૮૦. આનન્તરિકસમાધિઞાણનિદ્દેસે નેક્ખમ્મવસેનાતિઆદીસુ નેક્ખમ્મઅબ્યાપાદઆલોકસઞ્ઞાઅવિક્ખેપધમ્મવવત્થાનઞાણપામોજ્જાનિ સુક્ખવિપસ્સકસ્સ ઉપચારજ્ઝાનસમ્પયુત્તા તસ્સ તસ્સ કિલેસસ્સ વિપક્ખભૂતા સત્ત ધમ્મા એકચિત્તસમ્પયુત્તા એવ. ચિત્તસ્સ એકગ્ગતા અવિક્ખેપોતિ એકગ્ગસ્સ ભાવો એકગ્ગતા, નાનારમ્મણે ન વિક્ખિપતિ તેન ચિત્તન્તિ અવિક્ખેપો, ચિત્તસ્સ એકગ્ગતાસઙ્ખાતો અવિક્ખેપોતિ અત્થો. સમાધીતિ એકારમ્મણે સમં આધીયતિ તેન ચિત્તન્તિ સમાધિ નામાતિ અત્થો. તસ્સ સમાધિસ્સ વસેનાતિ ઉપચારસમાધિનાપિ સમાહિતચિત્તસ્સ યથાભૂતાવબોધતો વુત્તપ્પકારસ્સ સમાધિસ્સ વસેન. ઉપ્પજ્જતિ ઞાણન્તિ મગ્ગઞાણં યથાક્કમેન ઉપ્પજ્જતિ. ખીયન્તીતિ સમુચ્છેદવસેન ખીયન્તિ. ઇતીતિ વુત્તપ્પકારસ્સ અત્થસ્સ નિગમનં. પઠમં સમથોતિ પુબ્બભાગે સમાધિ હોતિ. પચ્છા ઞાણન્તિ અપરભાગે મગ્ગક્ખણે ઞાણં હોતિ.

    80. Ānantarikasamādhiñāṇaniddese nekkhammavasenātiādīsu nekkhammaabyāpādaālokasaññāavikkhepadhammavavatthānañāṇapāmojjāni sukkhavipassakassa upacārajjhānasampayuttā tassa tassa kilesassa vipakkhabhūtā satta dhammā ekacittasampayuttā eva. Cittassa ekaggatā avikkhepoti ekaggassa bhāvo ekaggatā, nānārammaṇe na vikkhipati tena cittanti avikkhepo, cittassa ekaggatāsaṅkhāto avikkhepoti attho. Samādhīti ekārammaṇe samaṃ ādhīyati tena cittanti samādhi nāmāti attho. Tassa samādhissa vasenāti upacārasamādhināpi samāhitacittassa yathābhūtāvabodhato vuttappakārassa samādhissa vasena. Uppajjati ñāṇanti maggañāṇaṃ yathākkamena uppajjati. Khīyantīti samucchedavasena khīyanti. Itīti vuttappakārassa atthassa nigamanaṃ. Paṭhamaṃ samathoti pubbabhāge samādhi hoti. Pacchā ñāṇanti aparabhāge maggakkhaṇe ñāṇaṃ hoti.

    કામાસવોતિ પઞ્ચકામગુણિકરાગો. ભવાસવોતિ રૂપારૂપભવેસુ છન્દરાગો ઝાનનિકન્તિ સસ્સતદિટ્ઠિસહજાતો રાગો ભવવસેન પત્થના. દિટ્ઠાસવોતિ દ્વાસટ્ઠિ દિટ્ઠિયો. અવિજ્જાસવોતિ દુક્ખાદીસુ અટ્ઠસુ ઠાનેસુ અઞ્ઞાણં. ભુમ્મવચનેન ઓકાસપુચ્છં કત્વા ‘‘સોતાપત્તિમગ્ગેના’’તિઆદિના આસવક્ખયકરેન મગ્ગેન આસવક્ખયં દસ્સેત્વા ‘‘એત્થા’’તિ ઓકાસવિસ્સજ્જનં કતં, મગ્ગક્ખણેતિ વુત્તં હોતિ. અનવસેસોતિ નત્થિ એતસ્સ અવસેસોતિ અનવસેસો. અપાયગમનીયોતિ નિરયતિરચ્છાનયોનિપેત્તિવિસયાસુરકાયા ચત્તારો સુખસઙ્ખાતા અયા અપેતત્તા અપાયા, યસ્સ સંવિજ્જતિ , તં પુગ્ગલં અપાયે ગમેતીતિ અપાયગમનીયો. આસવક્ખયકથા દુભતોવુટ્ઠાનકથાયં વુત્તા.

    Kāmāsavoti pañcakāmaguṇikarāgo. Bhavāsavoti rūpārūpabhavesu chandarāgo jhānanikanti sassatadiṭṭhisahajāto rāgo bhavavasena patthanā. Diṭṭhāsavoti dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo. Avijjāsavoti dukkhādīsu aṭṭhasu ṭhānesu aññāṇaṃ. Bhummavacanena okāsapucchaṃ katvā ‘‘sotāpattimaggenā’’tiādinā āsavakkhayakarena maggena āsavakkhayaṃ dassetvā ‘‘etthā’’ti okāsavissajjanaṃ kataṃ, maggakkhaṇeti vuttaṃ hoti. Anavasesoti natthi etassa avasesoti anavaseso. Apāyagamanīyoti nirayatiracchānayonipettivisayāsurakāyā cattāro sukhasaṅkhātā ayā apetattā apāyā, yassa saṃvijjati , taṃ puggalaṃ apāye gametīti apāyagamanīyo. Āsavakkhayakathā dubhatovuṭṭhānakathāyaṃ vuttā.

    અવિક્ખેપવસેનાતિ પવત્તમાનસ્સ સમાધિસ્સ ઉપનિસ્સયભૂતસમાધિવસેન. પથવીકસિણવસેનાતિઆદીસુ દસ કસિણાનિ તદારમ્મણિકઅપ્પનાસમાધિવસેન વુત્તાનિ, બુદ્ધાનુસ્સતિઆદયો મરણસ્સતિ ઉપસમાનુસ્સતિ ચ ઉપચારજ્ઝાનવસેન વુત્તા, આનાપાનસ્સતિ કાયગતાસતિ ચ અપ્પનાસમાધિવસેન વુત્તા, દસ અસુભા પઠમજ્ઝાનવસેન વુત્તા.

    Avikkhepavasenāti pavattamānassa samādhissa upanissayabhūtasamādhivasena. Pathavīkasiṇavasenātiādīsu dasa kasiṇāni tadārammaṇikaappanāsamādhivasena vuttāni, buddhānussatiādayo maraṇassati upasamānussati ca upacārajjhānavasena vuttā, ānāpānassati kāyagatāsati ca appanāsamādhivasena vuttā, dasa asubhā paṭhamajjhānavasena vuttā.

    બુદ્ધં આરબ્ભ ઉપ્પન્ના અનુસ્સતિ બુદ્ધાનુસ્સતિ. ‘‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહ’’ન્તિઆદિબુદ્ધગુણારમ્મણાય (મ॰ નિ॰ ૧.૭૪; અ॰ નિ॰ ૩.૭૧; ૯.૨૭) સતિયા એતં અધિવચનં, તસ્સા બુદ્ધાનુસ્સતિયા વસેન. તથા ધમ્મં આરબ્ભ ઉપ્પન્ના અનુસ્સતિ ધમ્માનુસ્સતિ. ‘‘સ્વાક્ખાતો ભગવતા ધમ્મો’’તિઆદિધમ્મગુણારમ્મણાય સતિયા એતં અધિવચનં. સઙ્ઘં આરબ્ભ ઉપ્પન્ના અનુસ્સતિ સઙ્ઘાનુસ્સતિ. ‘‘સુપ્પટિપન્નો ભગવતો સાવકસઙ્ઘો’’તિઆદિસઙ્ઘગુણારમ્મણાય સતિયા એતં અધિવચનં. સીલં આરબ્ભ ઉપ્પન્ના અનુસ્સતિ સીલાનુસ્સતિ. અત્તનો અખણ્ડતાદિસીલગુણારમ્મણાય સતિયા એતં અધિવચનં. ચાગં આરબ્ભ ઉપ્પન્ના અનુસ્સતિ ચાગાનુસ્સતિ. અત્તનો મુત્તચાગતાદિચાગગુણારમ્મણાય સતિયા એતં અધિવચનં. દેવતા આરબ્ભ ઉપ્પન્ના અનુસ્સતિ દેવતાનુસ્સતિ. દેવતા સક્ખિટ્ઠાને ઠપેત્વા અત્તનો સદ્ધાદિગુણારમ્મણાય સતિયા એતં અધિવચનં. આનાપાને આરબ્ભ ઉપ્પન્ના સતિ આનાપાનસ્સતિ. આનાપાનનિમિત્તારમ્મણાય સતિયા એતં અધિવચનં. મરણં આરબ્ભ ઉપ્પન્ના સતિ મરણસ્સતિ. એકભવપરિયાપન્નજીવિતિન્દ્રિયુપચ્છેદસઙ્ખાતમરણારમ્મણાય સતિયા એતં અધિવચનં. કુચ્છિતાનં કેસાદીનં પટિકૂલાનં આયત્તા આકરત્તા કાયોતિસઙ્ખાતે સરીરે ગતા પવત્તા, તાદિસં વા કાયં ગતા સતિ કાયગતાસતિ. ‘‘કાયગતસતી’’તિ વત્તબ્બે રસ્સં અકત્વા ‘‘કાયગતાસતી’’તિ વુત્તા. તથેવ ઇધાપિ કાયગતાસતિવસેનાતિ વુત્તં. કેસાદિકેસુ કાયકોટ્ઠાસેસુ પટિકૂલનિમિત્તારમ્મણાય સતિયા એતં અધિવચનં. ઉપસમં આરબ્ભ ઉપ્પન્ના અનુસ્સતિ ઉપસમાનુસ્સતિ. સબ્બદુક્ખૂપસમારમ્મણાય સતિયા એતં અધિવચનં. દસ અસુભા હેટ્ઠા વુત્તત્થા.

    Buddhaṃ ārabbha uppannā anussati buddhānussati. ‘‘Itipi so bhagavā araha’’ntiādibuddhaguṇārammaṇāya (ma. ni. 1.74; a. ni. 3.71; 9.27) satiyā etaṃ adhivacanaṃ, tassā buddhānussatiyā vasena. Tathā dhammaṃ ārabbha uppannā anussati dhammānussati. ‘‘Svākkhāto bhagavatā dhammo’’tiādidhammaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Saṅghaṃ ārabbha uppannā anussati saṅghānussati. ‘‘Suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādisaṅghaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Sīlaṃ ārabbha uppannā anussati sīlānussati. Attano akhaṇḍatādisīlaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Cāgaṃ ārabbha uppannā anussati cāgānussati. Attano muttacāgatādicāgaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Devatā ārabbha uppannā anussati devatānussati. Devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā attano saddhādiguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Ānāpāne ārabbha uppannā sati ānāpānassati. Ānāpānanimittārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Maraṇaṃ ārabbha uppannā sati maraṇassati. Ekabhavapariyāpannajīvitindriyupacchedasaṅkhātamaraṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Kucchitānaṃ kesādīnaṃ paṭikūlānaṃ āyattā ākarattā kāyotisaṅkhāte sarīre gatā pavattā, tādisaṃ vā kāyaṃ gatā sati kāyagatāsati. ‘‘Kāyagatasatī’’ti vattabbe rassaṃ akatvā ‘‘kāyagatāsatī’’ti vuttā. Tatheva idhāpi kāyagatāsativasenāti vuttaṃ. Kesādikesu kāyakoṭṭhāsesu paṭikūlanimittārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Upasamaṃ ārabbha uppannā anussati upasamānussati. Sabbadukkhūpasamārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Dasa asubhā heṭṭhā vuttatthā.

    ૮૧. દીઘં અસ્સાસવસેનાતિઆદીનિ અપ્પનૂપચારસમાધિભેદંયેવ દસ્સેતું વુત્તાનિ. દીઘં અસ્સાસવસેનાતિ દીઘન્તિ વુત્તઅસ્સાસવસેન. ‘‘દીઘં વા અસ્સસન્તો દીઘં અસ્સસામીતિ પજાનાતી’’તિ (દી॰ નિ॰ ૨.૩૭૪; મ॰ નિ॰ ૧.૧૦૭; ૩.૧૪૮) હિ વુત્તં. એસ નયો સેસેસુપિ. સબ્બકાયપટિસંવેદીતિ સબ્બસ્સ અસ્સાસપસ્સાસકાયસ્સ પટિસંવેદી. પસ્સમ્ભયં કાયસઙ્ખારન્તિ ઓળારિકં અસ્સાસપસ્સાસઙ્ખાતં કાયસઙ્ખારં પસ્સમ્ભેન્તો વૂપસમેન્તો. ‘‘દીઘં રસ્સં સબ્બકાયપટિસંવેદી પસ્સમ્ભયં કાયસઙ્ખાર’’ન્તિ ઇમિનાવ ચતુક્કેન અપ્પનાસમાધિ વુત્તો. પીતિપટિસંવેદીતિ પીતિં પાકટં કરોન્તો. ચિત્તસઙ્ખારપટિસંવેદીતિ સઞ્ઞાવેદનાસઙ્ખાતં ચિત્તસઙ્ખારં પાકટં કરોન્તો. અભિપ્પમોદયં ચિત્તન્તિ ચિત્તં મોદેન્તો. સમાદહં ચિત્તન્તિ આરમ્મણે ચિત્તં સમં ઠપેન્તો. વિમોચયં ચિત્તન્તિ ચિત્તં નીવરણાદીહિ વિમોચેન્તો. પીતિપટિસંવેદી સુખપટિસંવેદી ચિત્તસઙ્ખારપટિસંવેદી પસ્સમ્ભયં ચિત્તસઙ્ખારન્તિ ચતુક્કઞ્ચ ચિત્તપટિસંવેદી અભિપ્પમોદયં ચિત્તં સમાદહં ચિત્તં વિમોચયં ચિત્તન્તિ ચતુક્કઞ્ચ અપ્પનાસમાધિવસેન વિપસ્સનાસમ્પયુત્તસમાધિવસેન ચ વુત્તાનિ. અનિચ્ચાનુપસ્સીતિ અનિચ્ચાનુપસ્સનાવસેન. વિરાગાનુપસ્સીતિ નિબ્બિદાનુપસનાવસેન. નિરોધાનુપસ્સીતિ ભઙ્ગાનુપસ્સનાવસેન. પટિનિસ્સગ્ગાનુપસ્સીતિ વુટ્ઠાનગામિનીવિપસ્સનાવસેન. સા હિ તદઙ્ગવસેન સદ્ધિં ખન્ધાભિસઙ્ખારેહિ કિલેસે પરિચ્ચજતિ. સઙ્ખતદોસદસ્સનેન ચ તબ્બિપરીતે નિબ્બાને તન્નિન્નતાય પક્ખન્દતિ. ઇદં ચતુક્કં વિપસ્સનાસમ્પયુત્તસમાધિવસેનેવ વુત્તં. અસ્સાસવસેન પસ્સાસવસેનાતિ ચેત્થ અસ્સાસપસ્સાસપવત્તિમત્તં ગહેત્વા વુત્તં, ન તદારમ્મણકરણવસેન. વિત્થારો પનેત્થ આનાપાનકથાયં આવિભવિસ્સતિ.

    81.Dīghaṃassāsavasenātiādīni appanūpacārasamādhibhedaṃyeva dassetuṃ vuttāni. Dīghaṃ assāsavasenāti dīghanti vuttaassāsavasena. ‘‘Dīghaṃ vā assasanto dīghaṃ assasāmīti pajānātī’’ti (dī. ni. 2.374; ma. ni. 1.107; 3.148) hi vuttaṃ. Esa nayo sesesupi. Sabbakāyapaṭisaṃvedīti sabbassa assāsapassāsakāyassa paṭisaṃvedī. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti oḷārikaṃ assāsapassāsaṅkhātaṃ kāyasaṅkhāraṃ passambhento vūpasamento. ‘‘Dīghaṃ rassaṃ sabbakāyapaṭisaṃvedī passambhayaṃ kāyasaṅkhāra’’nti imināva catukkena appanāsamādhi vutto. Pītipaṭisaṃvedīti pītiṃ pākaṭaṃ karonto. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedīti saññāvedanāsaṅkhātaṃ cittasaṅkhāraṃ pākaṭaṃ karonto. Abhippamodayaṃ cittanti cittaṃ modento. Samādahaṃ cittanti ārammaṇe cittaṃ samaṃ ṭhapento. Vimocayaṃ cittanti cittaṃ nīvaraṇādīhi vimocento. Pītipaṭisaṃvedī sukhapaṭisaṃvedī cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passambhayaṃ cittasaṅkhāranti catukkañca cittapaṭisaṃvedī abhippamodayaṃ cittaṃ samādahaṃ cittaṃ vimocayaṃ cittanti catukkañca appanāsamādhivasena vipassanāsampayuttasamādhivasena ca vuttāni. Aniccānupassīti aniccānupassanāvasena. Virāgānupassīti nibbidānupasanāvasena. Nirodhānupassīti bhaṅgānupassanāvasena. Paṭinissaggānupassīti vuṭṭhānagāminīvipassanāvasena. Sā hi tadaṅgavasena saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajati. Saṅkhatadosadassanena ca tabbiparīte nibbāne tanninnatāya pakkhandati. Idaṃ catukkaṃ vipassanāsampayuttasamādhivaseneva vuttaṃ. Assāsavasena passāsavasenāti cettha assāsapassāsapavattimattaṃ gahetvā vuttaṃ, na tadārammaṇakaraṇavasena. Vitthāro panettha ānāpānakathāyaṃ āvibhavissati.

    આનન્તરિકસમાધિઞાણનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Ānantarikasamādhiñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / પટિસમ્ભિદામગ્ગપાળિ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ૩૨. આનન્તરિકસમાધિઞાણનિદ્દેસો • 32. Ānantarikasamādhiñāṇaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact