| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Ānāpānassatisamādhikathāvaṇṇanā
೧೬೫. ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ? ಯೇಸಂ ಏವಮಸ್ಸ ‘‘ಭಗವತಾ ಆಚಿಕ್ಖಿತಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗಪಚ್ಚಯಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯೋ ಆಸೀ’’ತಿ, ತೇಸಂ ತಂ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹಂ ನಿಸೇಧೇತಿ। ಕೇವಲಂ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯೋ ಆಸಿ, ಇದಂ ಪನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ತೇಸಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅನಾಗಾಮಿಸಕದಾಗಾಮಿಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಪ್ಪತ್ತಿಯಾ , ಕೇಸಞ್ಚಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾಧಿಗಮಾಯ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನೇನ ಅತ್ತಸಿನೇಹಪಅಯಾದಾನಾಯ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಹುತ್ವಾ, ಕೇಸಞ್ಚಿ ಸುಗತಿಯಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾವ ಮೇ ಅಸುಭಕಥಾ, ಕಿನ್ತು ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಯಾಯಂ ಆಚಿಕ್ಖತೂ’’ತಿ ಆನನ್ದೇನ ಯಾಚಿತತ್ತಾ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಯಾಯಂ ಆಚಿಕ್ಖಾಮಿ, ಯಥಾ ವೋ ಪುಬ್ಬೇ ಆಚಿಕ್ಖಿತಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗಾ, ಏವಂ ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಾ ಹಿ ತಂ ಅಸ್ಸಾಸಂ, ಪಸ್ಸಾಸಂ ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ, ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಪಭವನಿಮಿತ್ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ ಚ ತಥಾ ವುತ್ತಾ।
165.Ayampi kho, bhikkhaveti iminā kiṃ dasseti? Yesaṃ evamassa ‘‘bhagavatā ācikkhitakammaṭṭhānānuyogapaccayā tesaṃ bhikkhūnaṃ jīvitakkhayo āsī’’ti, tesaṃ taṃ micchāgāhaṃ nisedheti. Kevalaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ pubbe katakammapaccayāva jīvitakkhayo āsi, idaṃ pana kammaṭṭhānaṃ tesaṃ kesañci arahattappattiyā, kesañci anāgāmisakadāgāmisotāpattiphalappattiyā , kesañci paṭhamajjhānādhigamāya, kesañci vikkhambhanatadaṅgappahānena attasinehapaayādānāya upanissayo hutvā, kesañci sugatiyaṃ uppattiyā upanissayo ahosīti sātthikāva me asubhakathā, kintu ‘‘sādhu, bhante bhagavā, aññaṃ pariyāyaṃ ācikkhatū’’ti ānandena yācitattā aññaṃ pariyāyaṃ ācikkhāmi, yathā vo pubbe ācikkhitaasubhakammaṭṭhānānuyogā, evaṃ ayampi kho bhikkhaveti yojanā veditabbā. ‘‘Assāsavasena upaṭṭhānaṃ satī’’ti vuttaṃ. Sā hi taṃ assāsaṃ, passāsaṃ vā ārammaṇaṃ katvā pubbabhāge, aparabhāge pana assāsapassāsapabhavanimittaṃ ārammaṇaṃ katvā upaṭṭhātīti ca tathā vuttā.
ಅಸುಭೇ ಪವತ್ತಂ ಅಸುಭನ್ತಿ ವಾ ಪವತ್ತಂ ಭಾವನಾಕಮ್ಮಂ ಅಸುಭಕಮ್ಮಂ, ತದೇವ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಕಾರಣಟ್ಠೇನ ಠಾನತ್ತಾ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ಆರಮ್ಮಣಂ ವಾ ಅಸುಭಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಠಾನನ್ತಿ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಇಧ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಂ, ತೇನೇವ ‘‘ಓಳಾರಿಕಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಟಿವೇಧವಸೇನಾತಿ ವಿತಕ್ಕಾದಿಅಙ್ಗಪಟಿಲಾಭವಸೇನ। ಆರಮ್ಮಣಸನ್ತತಾಯಾತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸನ್ತಕಾಲಂ ಉಪಾದಾಯ ವುತ್ತಕಾಯದರಥಪ್ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿವಸೇನ ನಿಬ್ಬುತೋ। ಪರಿಕಮ್ಮಂ ವಾತಿ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಿರ ನಿಮಿತ್ತುಪ್ಪಾದಪರಿಯೋಸಾನಂ। ತದಾ ಹಿ ನಿರಸ್ಸಾದತ್ತಾ ಅಸನ್ತಂ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಞ್ಚ। ಯಥಾ ಉಪಚಾರೇ ನೀವರಣವಿಗಮೇನ, ಅಙ್ಗಪಾತುಭಾವೇನ ಚ ಸನ್ತತಾ ಹೋತಿ, ನ ತಥಾ ಇಧ, ಇದಂ ಪನ ‘‘ಆದಿಸಮನ್ನಾಹಾರತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ದುತಿಯವಿಕಪ್ಪೇ ಅಸೇಚನಕೋತಿ ಅತಿತ್ತಿಕರೋ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಓಜವನ್ತೋ’’ತಿ। ಚೇತಸಿಕಸುಖಂ ಝಾನಕ್ಖಣೇಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ‘‘ಉಭೋಪಿ ಝಾನಾ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಮಥೇನ ಸಕಸನ್ತಾನೇ ಅವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೇ। ಇತರಥಾ ಪಾಪಕಾನಂ ಝಾನೇನ ಸಹುಪ್ಪತ್ತಿ ಸಿಯಾ। ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಲೋಕುತ್ತರಪಾದಕತ್ತಾ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಂ, ವಿಸೇಸೇನ ಯಸ್ಸ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವಾ। ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀತಿಆದಿಚತುಕ್ಕವಸೇನ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ಸೇಸಾನಮೇತಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ।
Asubhe pavattaṃ asubhanti vā pavattaṃ bhāvanākammaṃ asubhakammaṃ, tadeva aññassa punappunaṃ uppajjanakassa kāraṇaṭṭhena ṭhānattā asubhakammaṭṭhānaṃ, ārammaṇaṃ vā asubhakammassa padaṭṭhānaṭṭhena ṭhānanti asubhakammaṭṭhānanti idha asubhajjhānaṃ, teneva ‘‘oḷārikārammaṇattā’’ti vuttaṃ. Paṭivedhavasenāti vitakkādiaṅgapaṭilābhavasena. Ārammaṇasantatāyāti anukkamena santakālaṃ upādāya vuttakāyadarathappaṭipassaddhivasena nibbuto. Parikammaṃ vāti kasiṇaparikammaṃ kira nimittuppādapariyosānaṃ. Tadā hi nirassādattā asantaṃ, appaṇihitañca. Yathā upacāre nīvaraṇavigamena, aṅgapātubhāvena ca santatā hoti, na tathā idha, idaṃ pana ‘‘ādisamannāhārato’’ti vuttaṃ. Dutiyavikappe asecanakoti atittikaro, tena vuttaṃ ‘‘ojavanto’’ti. Cetasikasukhaṃ jhānakkhaṇepi atthi, evaṃ santepi ‘‘ubhopi jhānā vuṭṭhitasseva gahetabbā’’ti vuttaṃ. Samathena sakasantāne avikkhambhite. Itarathā pāpakānaṃ jhānena sahuppatti siyā. Khandhādīnaṃ lokuttarapādakattā nibbedhabhāgiyaṃ, visesena yassa nibbedhabhāgiyaṃ hoti, taṃ sandhāya vā. ‘‘Aniccānupassītiādicatukkavasena anupubbena ariyamaggavuḍḍhippatto samucchindati, sesānametaṃ natthī’’ti likhitaṃ.
ತಥಾಭಾವಪಟಿಸೇಧನೋ ಚಾತಿ ಸೋಳಸವತ್ಥುಕಸ್ಸ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ನತ್ಥಿತಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಪಠಮಾನಂ ಪನ ಚತುನ್ನಂ ಪದಾನಂ ವಸೇನ ಲೋಕಿಯಜ್ಝಾನಮೇವ ತೇಸಂ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಲೋಕುತ್ತರಪದಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ ಏವ। ‘‘ಫಲಮುತ್ತಮನ್ತಿ ಫಲೇ ಉತ್ತಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉತುತ್ತಯಾನುಕೂಲನ್ತಿ ಗಿಮ್ಹೇ ಅರಞ್ಞೇ, ಹೇಮನ್ತೇ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ, ವಸನ್ತಕಾಲೇ ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ಗತೋ। ಸೇಮ್ಹಧಾತುಕಸ್ಸ ಅರಞ್ಞಂ, ಪಿತ್ತಧಾತುಕಸ್ಸ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ, ವಾತಧಾತುಕಸ್ಸ ಸುಞ್ಞಾಗಾರಂ ಅನುಕೂಲಂ। ಮೋಹಚರಿತಸ್ಸ ಅರಞ್ಞಂ ಅನುಕೂಲಂ ಮಹಾಅರಞ್ಞೇ ಚಿತ್ತಂ ನ ಸಙ್ಕುಟತಿ, ದೋಸಚರಿತಸ್ಸ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ, ರಾಗಚರಿತಸ್ಸ ಸುಞ್ಞಾಗಾರಂ। ಠಾನಚಙ್ಕಮಾನಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಪಕ್ಖಿಕಾನಿ, ಸಯನಂ ಲೀನಪಕ್ಖಿಕಂ, ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನೇನ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ದಳ್ಹಭಾವಂ, ಉಜುಕಾಯಂ ಪಣಿಧಾನೇನ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಪವತ್ತನಸುಖಂ ‘‘ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಆರಮ್ಮಣಪರಿಗ್ಗಹೂಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಾರೀತಿ ಕರಣಸೀಲೋ । ಏತಸ್ಸ ವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ಅಸ್ಸಸತಿ ಪಸ್ಸಸತೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸತೋ ಕಾರೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಸ್ಸಸತಿ ಪಸ್ಸಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪಠಮಚತುಕ್ಕಂ ಏವ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ಸೇಸಾನೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ದೀಘಂಅಸ್ಸಾಸವಸೇನಾತಿ ಅಲೋಪಸಮಾಸಂ ಕತ್ವಾ’’ಇತಿ ಚ ‘‘ಏಕತ್ಥತಾಯ ಅವಿಕ್ಖೇಪ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಅಸಮ್ಭೋಗವಸೇನ ಪಜಾನತೋ’’ತಿ ಚ ‘‘ತೇನ ಞಾಣೇನಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಪಜಾನತೋತಿ ವುತ್ತಞಾಣೇನಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಸತೋಕಾರೀತಿ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಾಹಿಕಾರೀ’’ತಿ ಚ ‘‘ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸಿನೋ ಅಸ್ಸಾಸಾವ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸಿಅಸ್ಸಾಸಾ’’ತಿ ಚ ಲಿಖಿತಂ। ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಆಗತಮ್ಪಿ ಯುಜ್ಜತೇವ, ತೇನ ಠಾನೇನ ಪಟಿಸಿದ್ಧಂ। ತಾಲುಂ ಆಹಚ್ಚ ನಿಬ್ಬಾಯನತೋ ಕಿರ ಪೋತಕೋ ಸಮ್ಪತಿಜಾತೋವ ಖಿಪಿತಸದ್ದಂ ಕರೋತಿ, ಛನ್ದಪಾಮೋಜ್ಜವಸೇನ ಛ ಪುರಿಮಾ ತಯೋತಿ ನವ। ಏಕೇನಾಕಾರೇನಾತಿ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ ವಾ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ ವಾ ಏವಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಂ ಭಾವಯತೋ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ।
Tathābhāvapaṭisedhano cāti soḷasavatthukassa titthiyānaṃ natthitāya vuttaṃ. Sabbapaṭhamānaṃ pana catunnaṃ padānaṃ vasena lokiyajjhānameva tesaṃ atthi, tasmiṃ lokuttarapadaṭṭhānaṃ natthi eva. ‘‘Phalamuttamanti phale uttama’’nti vuttaṃ. Ututtayānukūlanti gimhe araññe, hemante rukkhamūle, vasantakāle suññāgāre gato. Semhadhātukassa araññaṃ, pittadhātukassa rukkhamūlaṃ, vātadhātukassa suññāgāraṃ anukūlaṃ. Mohacaritassa araññaṃ anukūlaṃ mahāaraññe cittaṃ na saṅkuṭati, dosacaritassa rukkhamūlaṃ, rāgacaritassa suññāgāraṃ. Ṭhānacaṅkamāni uddhaccapakkhikāni, sayanaṃ līnapakkhikaṃ, pallaṅkābhujanena nisajjāya daḷhabhāvaṃ, ujukāyaṃ paṇidhānena assāsapassāsānaṃ pavattanasukhaṃ ‘‘parimukhaṃ sati’’nti iminā ārammaṇapariggahūpāyaṃ dasseti. Kārīti karaṇasīlo . Etassa vibhaṅge ‘‘assasati passasatī’’ti avatvā ‘‘sato kārī’’ti vuttaṃ. Tasmā ‘‘assasati passasatī’’ti vutte ‘‘paṭhamacatukkaṃ eva labbhati, na sesānī’’ti ca ‘‘dīghaṃassāsavasenāti alopasamāsaṃ katvā’’iti ca ‘‘ekatthatāya avikkhepa’’nti ca ‘‘asambhogavasena pajānato’’ti ca ‘‘tena ñāṇenā’’ti ca ‘‘pajānatoti vuttañāṇenā’’ti ca ‘‘satokārīti satisampajaññāhikārī’’ti ca ‘‘paṭinissaggānupassino assāsāva paṭinissaggānupassiassāsā’’ti ca likhitaṃ. Uppaṭipāṭiyā āgatampi yujjateva, tena ṭhānena paṭisiddhaṃ. Tāluṃ āhacca nibbāyanato kira potako sampatijātova khipitasaddaṃ karoti, chandapāmojjavasena cha purimā tayoti nava. Ekenākārenāti assāsavasena vā passāsavasena vā evaṃ ānāpānassatiṃ bhāvayato kāye kāyānupassanāsatikammaṭṭhānabhāvanā sampajjati.
ಕಾಯೋತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ। ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿ। ದೀಘನ್ತಿ ಸೀಘಂ ಗತಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ। ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇತಿ ಕಾಲಸಙ್ಖಾತೇ ವಿಯ ಕಾಲಕೋಟ್ಠಾಸೇತಿ ಅತ್ಥೋ, ದೀಘಕಾಲೇ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋ ಹಿ ಅಸ್ಸಾಸಮೇವೂಪಲಕ್ಖೇತಿ, ಏಕೋ ಪಸ್ಸಾಸಂ, ಏಕೋ ಉಭಯಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವಿಭಾಗಂ ಅಕತ್ವಾ’’ತಿ ವಾ ವುತ್ತಂ, ಛನ್ದೋತಿ ಏವಂ ಅಸ್ಸಾಸತೋ, ಪಸ್ಸಾಸತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತತೋ ಪಾಮೋಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯವಿಸಯತ್ತಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿವತ್ತತಿ, ಗಣನಂ ಪಹಾಯ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಮೇವ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕೇವಲಂ ಉಪೇಕ್ಖಾವ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾತಿ ‘‘ಪತ್ತಸ್ಸ ತಯೋ ವಣ್ಣಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಚತ್ತಾರೋ ಸಣ್ಠಾನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Kāyoti assāsapassāsā. Upaṭṭhānaṃ sati. Dīghanti sīghaṃ gataṃ assāsapassāsaṃ. Addhānasaṅkhāteti kālasaṅkhāte viya kālakoṭṭhāseti attho, dīghakāle vāti attho. Eko hi assāsamevūpalakkheti, eko passāsaṃ, eko ubhayaṃ, tasmā ‘‘vibhāgaṃ akatvā’’ti vā vuttaṃ, chandoti evaṃ assāsato, passāsato ca assādo uppajjati, tassa vasena kattukamyatāchando uppajjati. Tato pāmojjanti. Assāsapassāsānaṃ duviññeyyavisayattā cittaṃ vivattati, gaṇanaṃ pahāya phuṭṭhaṭṭhānameva manasi karontassa kevalaṃ upekkhāva saṇṭhāti. Cattāro vaṇṇāti ‘‘pattassa tayo vaṇṇā’’tiādīsu viya cattāro saṇṭhānāti attho.
ತಥಾಭೂತಸ್ಸಾತಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಂ ಭಾವಯತೋ। ಸಂವರೋತಿ ಸತಿಸಂವರೋ। ಅಥ ವಾ ಪಠಮೇನ ಝಾನೇನ ನೀವರಣಾನಂ, ದುತಿಯೇನ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾನಂ, ತತಿಯೇನ ಪೀತಿಯಾ, ಚತುತ್ಥೇನ ಸುಖದುಕ್ಖಾನಂ, ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ರೂಪಸಞ್ಞಾಯ, ಪಟಿಘಸಞ್ಞಾಯ, ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾಯ ವಾ ಪಹಾನಂ। ‘‘ಸೀಲನ್ತಿ ವೇರಮಣಿ ಸೀಲಂ, ಚೇತನಾ ಸೀಲಂ, ಸಂವರೋ ಸೀಲಂ, ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಸೀಲ’’ನ್ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೩೯ ಥೋಕಂ ವಿಸದಿಸಂ) ವುತ್ತವಿಧಿನಾಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ‘‘ಅತ್ಥತೋ ತಥಾ ತಥಾ ಪವತ್ತಧಮ್ಮಾ ಉಪಧಾರಣಸಮಾಧಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಸೀಲನಟ್ಠೇನ ಸೀಲನ್ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ‘‘ಅಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ ಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಚೇತನಾಸೀಲಮೇವ, ಕತ್ಥಚಿ ವಿರತಿಸೀಲಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅಞ್ಞಥಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜೇಸುಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ವಿರತಿಪ್ಪಸಙ್ಗೋ ಅಹೋಸಿ , ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸಂವುತೋ ವಿಹರತೀತಿ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸಾಪಿ ವಿರತಿಪ್ಪಸಙ್ಗೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇತಿ ಆನಾಪಾನಾರಮ್ಮಣೇ। ತಾಯ ಸತಿಯಾತಿ ತತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಸತಿಯಾ। ‘‘ತೇನ ಮನಸಿಕಾರೇನಾತಿ ಆವಜ್ಜನೇನಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಏತೇನ ನಾನಾವಜ್ಜನಪ್ಪವತ್ತಿದೀಪನತೋ ನಾನಾಜವನವಾರೇಹಿಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಾಮಾತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ, ಯೇನ ಪನ ಮನಸಿಕಾರೇನ ವಾ। ಞಾಣುಪ್ಪಾದನಾದೀಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಯಾವ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ತತ್ರಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆನಾಪಾನಾರಮ್ಮಣೇ। ಏವನ್ತಿ ಇದಾನಿ ವತ್ತಬ್ಬನಯೇನಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ತತ್ರಾತಿ ತೇಸಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ವಾ। ತಞ್ಹಿ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸುಟ್ಠು ಸಮೇತಿ। ‘‘ಪಠಮವಾದೋ ದೀಘಭಾಣಕಾನಂ। ತೇ ಹಿ ‘ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ನಾನಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ದುತಿಯತ್ಥಾಯ ವಾಯಾಮತೋ ಉಪಚಾರೇ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರವಸೇನ ಓಳಾರಿಕಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಕಾಲೇ ಪವತ್ತಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಓಳಾರಿಕಾ’ತಿ ವದನ್ತಿ। ‘ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕಾ ಝಾನಲಾಭಿಸ್ಸ ಸಮಾಪಜ್ಜನಕಾಲೇ, ಏಕಾಸನಪಟಿಲಾಭೇ ಚ ಉಪರೂಪರಿ ಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಸನ್ತಭಾವತೋ ಪಠಮತೋ ದುತಿಯಸ್ಸುಪಚಾರೇ ಸುಖುಮತಂ ವದನ್ತೀ’’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ।
Tathābhūtassāti ānāpānassatiṃ bhāvayato. Saṃvaroti satisaṃvaro. Atha vā paṭhamena jhānena nīvaraṇānaṃ, dutiyena vitakkavicārānaṃ, tatiyena pītiyā, catutthena sukhadukkhānaṃ, ākāsānañcāyatanasamāpattiyā rūpasaññāya, paṭighasaññāya, nānattasaññāya vā pahānaṃ. ‘‘Sīlanti veramaṇi sīlaṃ, cetanā sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīla’’nti (paṭi. ma. 1.39 thokaṃ visadisaṃ) vuttavidhināpettha attho daṭṭhabbo. ‘‘Atthato tathā tathā pavattadhammā upadhāraṇasamādhānasaṅkhātena sīlanaṭṭhena sīlanti vuccantī’’ti vuttaṃ. Tathā ‘‘ayaṃ imasmiṃ atthe adhippetā sikkhā’’ti etthāpi cetanāsīlameva, katthaci viratisīlampīti attho daṭṭhabbo. Aññathā paṇṇattivajjesupi sikkhāpadesu viratippasaṅgo ahosi , pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharatīti katvā tassāpi viratippasaṅgo. Tasmiṃ ārammaṇeti ānāpānārammaṇe. Tāya satiyāti tattha uppannasatiyā. ‘‘Tena manasikārenāti āvajjanenā’’ti likhitaṃ. Etena nānāvajjanappavattidīpanato nānājavanavārehipi sikkhati nāmāti dīpitaṃ hoti, yena pana manasikārena vā. Ñāṇuppādanādīsūti ettha ādisaddena yāva pariyosānaṃ veditabbaṃ. ‘‘Tatrāti tasmiṃ ānāpānārammaṇe. Evanti idāni vattabbanayenā’’ti likhitaṃ. Tatrāti tesaṃ assāsapassāsānaṃ vā. Tañhi ‘‘pubbe apariggahitakāle’’ti iminā suṭṭhu sameti. ‘‘Paṭhamavādo dīghabhāṇakānaṃ. Te hi ‘paṭhamajjhānaṃ labhitvā nānāsane nisīditvā dutiyatthāya vāyāmato upacāre vitakkavicāravasena oḷārikacittappavattikāle pavattaassāsapassāsavasena oḷārikā’ti vadanti. ‘Majjhimabhāṇakā jhānalābhissa samāpajjanakāle, ekāsanapaṭilābhe ca uparūpari cittappavattiyā santabhāvato paṭhamato dutiyassupacāre sukhumataṃ vadantī’’’ti likhitaṃ.
ವಿಪಸ್ಸನಾಯಂ ಪನಾತಿ ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನಮುಖೇನ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಅಯಂ ಕಮೋ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏತ್ತಕಂ ರೂಪಂ, ನ ಇತೋ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ದಸ್ಸನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಕಲರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ರೂಪಾರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇತಿ ಏತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿಲಕ್ಖಣಾರಮ್ಮಣಿಕಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನತೋ ಪಭುತಿ ಬಲವತೀ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಪನ ಮತೇನ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇತಿಆದಿನಾ। ಸೋಧನಾ ನಾಮ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ।
Vipassanāyaṃ panāti catudhātuvavatthānamukhena abhiniviṭṭhassa ayaṃ kamo, aññassa cāti veditabbaṃ. Ettakaṃ rūpaṃ, na ito aññanti dassanaṃ sandhāya ‘‘sakalarūpapariggahe’’ti vuttaṃ. Rūpārūpapariggaheti ettha aniccatādilakkhaṇārammaṇikabhaṅgānupassanato pabhuti balavatī vipassanā. Pubbe vuttanayenāti sabbesaṃyeva pana matena apariggahitakāletiādinā. Sodhanā nāma vissajjanaṃ. Assāti ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāra’’nti padassa.
ಪುರತೋ ನಮನಾ ಆನಮನಾ। ತಿರಿಯಂ ನಮನಾ ವಿನಮನಾ। ಸುಟ್ಠು ನಮನಾ ಸನ್ನಮನಾ। ಪಚ್ಛಾ ನಮನಾ ಪಣಮನಾ। ಜಾಣುಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಾನಂ ವಿಯ ಇಞ್ಜನಾತಿ ಆನಮನಾದೀನಂ ಆವಿಭಾವತ್ಥಮುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾರೂಪೇಹಿ ಆನಮನಾದಿ ವಾ ಕಮ್ಪನಾದಿ ವಾ ಹೋತಿ, ತಥಾರೂಪೇ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಇತಿ ಕಿರಾತಿ ಇತಿ ಚೇ। ಏವಂ ಸನ್ತೇತಿ ಸನ್ತಸುಖುಮಮ್ಪಿ ಚೇ ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ಪಭಾವನಾತಿ ಉಪ್ಪಾದನಂ। ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ವೂಪಸನ್ತತ್ತಾ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಭಾವನಾ ನ ಹೋತಿ। ಯಸ್ಮಾ ತಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವೇನ ನ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ। ಇತಿ ಕಿರಾತಿ ಏವಮೇತಂ ತಾವ ವಚನನ್ತಿ ತದೇತಂ । ಸದ್ದೋವ ಸದ್ದನಿಮಿತ್ತಂ, ‘‘ಸತೋ ಅಸ್ಸಸತಿ ಸತೋ ಪಸ್ಸಸತೀ’’ತಿ ಪದಾನಿ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಪದಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಚತುಕ್ಕಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
Purato namanā ānamanā. Tiriyaṃ namanā vinamanā. Suṭṭhu namanā sannamanā. Pacchā namanā paṇamanā. Jāṇuke gahetvā ṭhānaṃ viya iñjanāti ānamanādīnaṃ āvibhāvatthamuttanti veditabbaṃ. Yathārūpehi ānamanādi vā kampanādi vā hoti, tathārūpe passambhayanti sambandho. Iti kirāti iti ce. Evaṃ santeti santasukhumampi ce passambhati. Pabhāvanāti uppādanaṃ. Assāsapassāsānaṃ vūpasantattā ānāpānassatisamādhissa bhāvanā na hoti. Yasmā taṃ natthi, tasmā na samāpajjati, samāpattiyā abhāvena na vuṭṭhahanti. Iti kirāti evametaṃ tāva vacananti tadetaṃ . Saddova saddanimittaṃ, ‘‘sato assasati sato passasatī’’ti padāni patiṭṭhapetvā dvattiṃsapadāni cattāri catukkāni veditabbāni.
ಅಪ್ಪಟಿಪೀಳನನ್ತಿ ತೇಸಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದನಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಾದೀನಿಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ‘‘ಯಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೧೩೪) ವಚನತೋ। ತಥಾಪಿ ‘‘ನ ತಾವ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸತ್ಥಾ ಸಾವಕಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇತಿ ಉದ್ದಿಸತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ, ಯಾವ ನ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಆಸವಟ್ಠಾನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಘೇ ಪಾತುಭವನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅನಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ‘‘ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ತಂ ಅಮಿಸ್ಸಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Appaṭipīḷananti tesaṃ kilesānaṃ anuppādanaṃ kiñcāpi cetiyaṅgaṇavattādīnipi atthato pātimokkhasaṃvarasīle saṅgahaṃ gacchanti ‘‘yassa siyā āpattī’’ti (mahāva. 134) vacanato. Tathāpi ‘‘na tāva, sāriputta, satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti uddisati pātimokkhaṃ, yāva na idhekacce āsavaṭṭhānīyā dhammā saṅghe pātubhavantī’’ti ettha anadhippetattā ‘‘ābhisamācārika’’nti vuttaṃ. ‘‘Yaṃ panettha āpattiṭṭhāniyaṃ na hoti, taṃ amissamevā’’ti vuttaṃ.
ಯಥಾವುತ್ತೇನಾತಿ ಯೋಗಾನುಯೋಗಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನತ್ತಾ। ಸಲ್ಲಹುಕವುತ್ತಿ ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಿಕೋ। ಪಞ್ಚಸನ್ಧಿಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಝಾನಮ್ಪಿ ನಿಮಿತ್ತಮ್ಪಿ ತದತ್ಥಜೋತಿಕಾಪಿ ಪರಿಯತ್ತಿ ಇಧ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ। ಗಮನಾಗಮನಸಮ್ಪನ್ನತಾದಿ ಸೇನಾಸನಂ। ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಚೀವರಧೋವನಾದಯೋ ಖುದ್ದಕಪಲಿಬೋಧಾ। ‘‘ಅನ್ತರಾ ಪತಿತಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ವಿಕಮ್ಪತಿ।
Yathāvuttenāti yogānuyogakammassa padaṭṭhānattā. Sallahukavutti aṭṭhaparikkhāriko. Pañcasandhikaṃ kammaṭṭhānanti ettha jhānampi nimittampi tadatthajotikāpi pariyatti idha kammaṭṭhānaṃ nāma. Gamanāgamanasampannatādi senāsanaṃ. Saṃkiliṭṭhacīvaradhovanādayo khuddakapalibodhā. ‘‘Antarā patitaṃ nu kho’’ti vikampati.
ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಿಕ್ಖೇಪಗತೇನಾತಿ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತೇ ವಿಕ್ಖೇಪಗತೇನ। ಸಾರದ್ಧಾ ಅಸಮಾಹಿತತ್ತಾ। ಉಪನಿಬನ್ಧನಥಮ್ಭಮೂಲಂ ನಾಮ ನಾಸಿಕಗ್ಗಂ, ಮುಖನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ। ತತ್ಥೇವಾತಿ ನಾಸಿಕಗ್ಗಾದಿನಿಮಿತ್ತೇ। ‘‘ದೋಲಾಫಲಕಸ್ಸ ಏಕಪಸ್ಸೇ ಏವ ಉಭೋ ಕೋಟಿಯೋ ಮಜ್ಝಞ್ಚ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
Ajjhattaṃ vikkhepagatenāti niyakajjhatte vikkhepagatena. Sāraddhā asamāhitattā. Upanibandhanathambhamūlaṃ nāma nāsikaggaṃ, mukhanimittaṃ vā. Tatthevāti nāsikaggādinimitte. ‘‘Dolāphalakassa ekapasse eva ubho koṭiyo majjhañca passatī’’ti vadanti.
ಇಧ ಪನಾತಿ ಕಕಚೂಪಮೇ। ದೇಸತೋತಿ ಫುಸನಕಟ್ಠಾನತೋ। ‘‘ನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟ್ಠಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ನಿಮಿತ್ತೇ ಸತಿ ಪಟ್ಠಪೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಗರೂಹಿ ಭಾವೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಗರುಕಭಾವನಂ। ಏಕಚ್ಚೇ ಆಹೂತಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಝಾಯಿನೋ ಆಹು।
Idha panāti kakacūpame. Desatoti phusanakaṭṭhānato. ‘‘Nimittaṃ paṭṭhapetabbanti nimitte sati paṭṭhapetabbā’’ti vuttaṃ. Garūhi bhāvetabbattā garukabhāvanaṃ. Ekacce āhūti ekacce jhāyino āhu.
‘‘ಸಞ್ಞಾನಾನತಾಯಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಏಕಚ್ಚೇಹಿ ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಪಮಾಣಮೇವ, ಸಙ್ಗೀತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಅನಾಗತತ್ತಾ ತಥಾ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಮಯ್ಹಂ ತಾರಕರೂಪಂ ನು ಖೋ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿಆದಿಪರಿಕಪ್ಪೇ ಅಸತಿಪಿ ಧಾತುನಾನತ್ತೇನ ಏತಾಸಂ ಧಾತೂನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವಿಯ ಕೇವಲಂ ಭಾವಯತೋ ತಥಾ ತಥಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ‘‘ನ ನಿಮಿತ್ತ’ನ್ತಿ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಇಧ ವುತ್ತಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಮೇವ।
‘‘Saññānānatāyā’’ti vacanato ekaccehi vuttampi pamāṇameva, saṅgītito paṭṭhāya aṭṭhakathāya anāgatattā tathā vuttaṃ. ‘‘Mayhaṃ tārakarūpaṃ nu kho upaṭṭhātī’’tiādiparikappe asatipi dhātunānattena etāsaṃ dhātūnaṃ uppatti viya kevalaṃ bhāvayato tathā tathā upaṭṭhāti. ‘‘Na nimitta’nti vattuṃ na vaṭṭati sampajānamusāvādattā’’ti vuttaṃ. Kammaṭṭhānanti idha vuttapaṭibhāganimittameva.
ನಿಮಿತ್ತೇ ಪಟಿಭಾಗೇ। ನಾನಾಕಾರನ್ತಿ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನಾನಾವಿಧತಂ। ವಿಭಾವಯನ್ತಿ ಜಾನಂ ಪಕಾಸಯಂ। ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇತಿ ತತೋ ಸಮ್ಭೂತೇ ನಿಮಿತ್ತೇ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ವಾ ನಾನಾಕಾರಂ। ನಿಮಿತ್ತೇ ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇನ್ತೋವ ನಾನಾಕಾರತಞ್ಚ ವಿಭಾವೇತಿ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ವಾ ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿಬನ್ಧತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಾರಕರೂಪಾದಿವಣ್ಣತೋ। ಕಕ್ಖಳತ್ತಾದಿಲಕ್ಖಣತೋ।
Nimitte paṭibhāge. Nānākāranti ‘‘cattāro vaṇṇā vattantī’’ti vuttanānāvidhataṃ. Vibhāvayanti jānaṃ pakāsayaṃ. Assāsapassāseti tato sambhūte nimitte, assāsapassāse vā nānākāraṃ. Nimitte hi cittaṃ ṭhapentova nānākāratañca vibhāveti, assāsapassāse vā sakaṃ cittaṃ nibandhatīti vuccati. Tārakarūpādivaṇṇato. Kakkhaḷattādilakkhaṇato.
ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಆಸನ್ನಭವಙ್ಗತ್ತಾತಿ ಕಾರಣಂ ವತ್ವಾ ಸೀಹಳಟ್ಠಕಥಾಸು ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಛಟ್ಠೇ, ಸತ್ತಮೇ ವಾ ಅಪ್ಪನಾಯ ಸತಿ ಮಗ್ಗವೀಥಿಯಂ ಫಲಸ್ಸ ಓಕಾಸೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ। ಇಧ ಹೋತೂತಿ ಚೇ? ನ, ಲೋಕಿಯಪ್ಪನಾಪಿ ಹಿ ಅಪ್ಪನಾವೀಥಿಮ್ಹಿ ಲೋಕುತ್ತರೇನ ಸಮಾನಗತಿಕಾವಾತಿ ಪಟಿಲದ್ಧಜ್ಝಾನೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರತ್ಥಾಯ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ನಿಸೀದಿತುಕಾಮೋ ಚತುತ್ಥೇ, ಪಞ್ಚಮೇ ವಾ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದತಿ, ನ ಛಟ್ಠೇ, ಸತ್ತಮೇ ವಾ। ತತ್ಥ ಹಿ ಅಪ್ಪನಾ। ತತೋ ಪರಂ ಅಪ್ಪನಾಯ ಆಧಾರಭಾವಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ಆಸನ್ನಭವಙ್ಗತ್ತಾ ಚತುತ್ಥಂ, ಪಞ್ಚಮಂ ವಾ ಗಚ್ಛತಿ ಥಲೇ ಠಿತಘಟೋ ವಿಯ ಜವನಾನಮನ್ತರೇ ಠಿತತ್ತಾತಿ ಕಿರ ಆಚರಿಯೋ।
Aṭṭhakathāsu paṭikkhittanti āsannabhavaṅgattāti kāraṇaṃ vatvā sīhaḷaṭṭhakathāsu paṭikkhittaṃ. Kasmā? Yasmā chaṭṭhe, sattame vā appanāya sati maggavīthiyaṃ phalassa okāso na hoti, tasmā. Idha hotūti ce? Na, lokiyappanāpi hi appanāvīthimhi lokuttarena samānagatikāvāti paṭiladdhajjhānopi bhikkhu diṭṭhadhammasukhavihāratthāya jhānaṃ samāpajjitvā sattāhaṃ nisīditukāmo catutthe, pañcame vā appetvā nisīdati, na chaṭṭhe, sattame vā. Tattha hi appanā. Tato paraṃ appanāya ādhārabhāvaṃ na gacchati. Āsannabhavaṅgattā catutthaṃ, pañcamaṃ vā gacchati thale ṭhitaghaṭo viya javanānamantare ṭhitattāti kira ācariyo.
ಪುಥುತ್ತಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಅನಾವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಝಾನಙ್ಗಾನೇವ ಆವಜ್ಜನಂ ಆವಜ್ಜನವಸೀ ನಾಮ। ತತೋ ಪರಂ ಚತುನ್ನಂ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಚಿತ್ತಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಂ, ತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೀ ನಾಮ। ತೇನೇವ ‘‘ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೀ ಪನ ಆವಜ್ಜನವಸಿಯಾ ಏವ ವುತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಮಾಪಜ್ಜನವಸೀ ನಾಮ ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಇಚ್ಛತಿ ತತ್ತಕಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನಂ, ತಂ ಪನ ಇಚ್ಛಿತಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥತಾತಿ। ‘‘ಅಧಿಟ್ಠಾನವಸಿಯಾ ವುಟ್ಠಾನವಸಿನೋ ಅಯಂ ನಾನತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಾನುಭಾವೇನ ಜವನಂ ಜವತಿ, ವುಟ್ಠಾನಾನುಭಾವೇನ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪೇತತೋ ಅಧಿಕಂ ಜವತೀ’’ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಅಪಿಚ ಪಥವೀಕಸಿಣಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಜವನಞ್ಚ ಜವಿತ್ವಾ ಪುನ ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ಪಞ್ಚಮಂ ಝಾನಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಕಿರ ಉಕ್ಕಟ್ಠಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ಭಗವತೋ ಪನ ಆವಜ್ಜನಸಮನನ್ತರಮೇವ ಝಾನಂ ಹೋತೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಅನುಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ।
Puthuttārammaṇāni anāvajjitvā jhānaṅgāneva āvajjanaṃ āvajjanavasī nāma. Tato paraṃ catunnaṃ, pañcannaṃ vā paccavekkhaṇacittānaṃ uppajjanaṃ, taṃ paccavekkhaṇavasī nāma. Teneva ‘‘paccavekkhaṇavasī pana āvajjanavasiyā eva vuttā’’ti vuttaṃ. Samāpajjanavasī nāma yattakaṃ kālaṃ icchati tattakaṃ samāpajjanaṃ, taṃ pana icchitakālaparicchedaṃ patiṭṭhāpetuṃ samatthatāti. ‘‘Adhiṭṭhānavasiyā vuṭṭhānavasino ayaṃ nānattaṃ adhiṭṭhānānubhāvena javanaṃ javati, vuṭṭhānānubhāvena pana adhippetato adhikaṃ javatī’’tipi vadanti. Apica pathavīkasiṇādiārammaṇaṃ āvajjitvā javanañca javitvā puna āvajjitvā tato pañcamaṃ jhānaṃ cittaṃ hoti, ayaṃ kira ukkaṭṭhaparicchedo. Bhagavato pana āvajjanasamanantarameva jhānaṃ hotīti sabbaṃ anugaṇṭhipade vuttaṃ.
‘‘ವತ್ಥುನ್ತಿ ಹದಯವತ್ಥುಂ। ದ್ವಾರನ್ತಿ ಚಕ್ಖಾದಿ। ಆರಮ್ಮಣನ್ತಿ ರೂಪಾದೀ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಯಥಾಪರಿಗ್ಗಹಿತರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ಪಸ್ಸತಿ। ಕಥಂ? ‘‘ಯಥಾಪರಿಗ್ಗಹಿತರೂಪವತ್ಥುದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾಪರಿಗ್ಗಹಿತರೂಪೇಸು ವತ್ಥುದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಯಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ, ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಯಥಾಪರಿಗ್ಗಹಿತರೂಪವತ್ಥುದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಂ ತಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಏಕಸ್ಸ ವಾ ಆರಮ್ಮಣಸದ್ದಸ್ಸ ಲೋಪೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಚ ಮಮ ತಕ್ಕೋ ವಿಚಾರೇತ್ವಾವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ।
‘‘Vatthunti hadayavatthuṃ. Dvāranti cakkhādi. Ārammaṇanti rūpādī’’ti likhitaṃ. Yathāpariggahitarūpārammaṇaṃ vā viññāṇaṃ passati, aññathāpi passati. Kathaṃ? ‘‘Yathāpariggahitarūpavatthudvārārammaṇaṃ vā’’ti vuttaṃ. Yathāpariggahitarūpesu vatthudvārārammaṇāni yassa viññāṇassa, taṃ viññāṇaṃ yathāpariggahitarūpavatthudvārārammaṇaṃ tampi passati, ekassa vā ārammaṇasaddassa lopo daṭṭhabboti ca mama takko vicāretvāva gahetabbo.
ತತೋ ಪರಂ ತೀಸು ಚತುಕ್ಕೇಸು ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಪದಾನಿ ಏಕಮೇಕಂ ಕತ್ವಾ ಗಣೇತಬ್ಬಂ। ಸಮಥೇನ ಆರಮ್ಮಣತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಪೀತಿಪಟಿಸಂವೇದನಮೇತ್ಥ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ದುಕ್ಖಮೇತಂ ಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ‘‘ಆರಮ್ಮಣತೋ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ’’ತಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ತತೋ ವುತ್ತನಯತೋ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಹಿ ಯೇನ ಮೋಹೇನ ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ, ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಸ ವಿಹತತ್ತಾ ವಾ ಏವಂ ಪವತ್ತೇ ಞಾಣೇ ಯಥಾರುಚಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತುಂ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಕಾಲೇ ಸಮತ್ಥಭಾವತೋ ವಾ ದುಕ್ಖಾದೀಸು ತೀಸು ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಞಾಣಂ ವುತ್ತಂ। ನಿರೋಧೇ ಆರಮ್ಮಣತೋ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪೀತಿಪಟಿಸಂವೇದನಾ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ನ ಸಮ್ಭವತಿ ಮೋಹಪ್ಪಹಾನಾಭಾವಾ, ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪಾಳಿವಿರೋಧತೋ ಚ। ತತ್ಥ ‘‘ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ ಆರಮ್ಮಣತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ ತದಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಪಟಿಸಂವಿದಿತತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಆವಜ್ಜತೋ’’ತಿಆದಿ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಪೀತಿಪಟಿಸಂವೇದನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಜಾನತೋ, ಪಸ್ಸತೋ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ ಚ। ತದಧಿಮುತ್ತತಾವಸೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹತೋ, ಅಧಿಮುಚ್ಚತೋ, ತಥಾ ವೀರಿಯಾದಿಂ ಸಮಾದಹತೋ ಖಣಿಕಸಮಾಧಿನಾ।
Tato paraṃ tīsu catukkesu dve dve padāni ekamekaṃ katvā gaṇetabbaṃ. Samathena ārammaṇato vipassanāvasena asammohato pītipaṭisaṃvedanamettha veditabbaṃ. ‘‘Dukkhametaṃ ñāṇa’’ntiādīsu pana ‘‘ārammaṇato asammohato’’ti yaṃ vuttaṃ, idha tato vuttanayato uppaṭipāṭiyā vuttaṃ. Tattha hi yena mohena taṃ dukkhaṃ paṭicchannaṃ, na upaṭṭhāti, tassa vihatattā vā evaṃ pavatte ñāṇe yathāruci paccavekkhituṃ icchiticchitakāle samatthabhāvato vā dukkhādīsu tīsu asammohato ñāṇaṃ vuttaṃ. Nirodhe ārammaṇato taṃsampayuttā pītipaṭisaṃvedanā asammohato na sambhavati mohappahānābhāvā, paṭisambhidāpāḷivirodhato ca. Tattha ‘‘dīghaṃ assāsavasenā’’tiādi ārammaṇato dassetuṃ vuttaṃ. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭisaṃviditā hoti tadārammaṇassa paṭisaṃviditattāti ettha adhippāyo. ‘‘Āvajjato’’tiādi asammohato pītipaṭisaṃvedanaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Aniccādivasena jānato, passato, paccavekkhato ca. Tadadhimuttatāvasena adhiṭṭhahato, adhimuccato, tathā vīriyādiṃ samādahato khaṇikasamādhinā.
ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾಯ। ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯ। ಸಬ್ಬಞ್ಹಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಞ್ಚ। ತತ್ರ ಚಾಯಂ ಪೀತೀತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿಆದಿ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಮಗ್ಗೇನ ಅಸಮ್ಮೋಹಸಙ್ಖಾತವಿಪಸ್ಸನಾಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿತೋ ಮಗ್ಗೋಪಿ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ವುತ್ತೋ। ವಿಪಸ್ಸನಾಭೂಮಿದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಸಮಥೇ ಕಾಯಿಕಸುಖಾಭಾವಾ ವುತ್ತಂ। ದ್ವೀಸು ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪದೇಸೂತಿ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪಟಿಸಂವೇದೀ…ಪೇ॰… ಸಿಕ್ಖತಿ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪಟಿಸಂವೇದೀ…ಪೇ॰… ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಏತೇಸು। ಮೋದನಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ಪೀತಿವೇವಚನಂ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದಿ ಕಿಲೇಸೇ, ತಮ್ಮೂಲಕೇ ಖನ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇ। ಏವಂ ಭಾವಿತೋತಿ ನ ಚತುಕ್ಕಪಞ್ಚಕಜ್ಝಾನನಿಬ್ಬತ್ತನೇನ ಭಾವಿತೋ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ಭಾವಿತೋ। ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಕಾಲೇಸುಪಿ ಪವತ್ತಅಸ್ಸಾಸಮುಖೇನೇವ ಸಬ್ಬಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಉಪಾಯಕುಸಲೇನ ಭಗವತಾ।
Abhiññeyyanti ñātapariññāya. Pariññeyyanti tīraṇapariññāya. Sabbañhi dukkhasaccaṃ abhiññeyyaṃ, pariññeyyañca. Tatra cāyaṃ pītīti likhitaṃ. Abhiññeyyantiādi maggakkhaṇaṃ sandhāyāhāti vuttaṃ. Maggena asammohasaṅkhātavipassanākiccanipphattito maggopi abhiññeyyādiārammaṇaṃ karonto viya vutto. Vipassanābhūmidassanatthanti samathe kāyikasukhābhāvā vuttaṃ. Dvīsu cittasaṅkhārapadesūti cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī…pe… sikkhati passambhayaṃ cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī…pe… sikkhatīti etesu. Modanādi sabbaṃ pītivevacanaṃ. Aniccānupassanādi kilese, tammūlake khandhābhisaṅkhāre. Evaṃ bhāvitoti na catukkapañcakajjhānanibbattanena bhāvito. Evaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ katvā bhāvito. Vipassanāmaggapaccavekkhaṇakālesupi pavattaassāsamukheneva sabbaṃ dassitaṃ upāyakusalena bhagavatā.
೧೬೮. ಕಸ್ಮಾ ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಮ್ಹೇಹೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
168.Kasmā idaṃ vuccati amhehīti adhippāyo.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೩. ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ • 3. Tatiyapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೩. ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ • 3. Tatiyapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ānāpānassatisamādhikathāvaṇṇanā
ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Anupaññattikathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ānāpānassatisamādhikathāvaṇṇanā
