| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Anāthapiṇḍikavatthukathāvaṇṇanā
੩੦੪. ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸੇਟ੍ਠਿવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੨੪੨) ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਰਣੀਯੇਨਾਤਿ વਾਣਿਜ੍ਜਕਮ੍ਮਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਕਿਰ ਰਾਜਗਹਸੇਟ੍ਠਿ ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਭਗਿਨਿਪਤਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਦਾ ਰਾਜਗਹੇ ਉਟ੍ਠਾਨਕਭਣ੍ਡਂ ਸਮਗ੍ਘਂ ਹੋਤਿ, ਤਦਾ ਰਾਜਗਹਸੇਟ੍ਠਿ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਕਟਸਤੇਹਿ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯੋਜਨਮਤ੍ਤੇ ਠਿਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਗਤਭਾવਂ ਜਾਨਾਪੇਤਿ। ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਮਹਾਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਂ ਯਾਨਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪવਿਸਤਿ। ਸੋ ਸਚੇ ਭਣ੍ਡਂ ਲਹੁਕਂ વਿਕ੍ਕੀਯਤਿ, વਿਕ੍ਕਿਣਾਤਿ। ਨੋ ਚੇ, ਭਗਿਨਿਘਰੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਤਿ। ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋਪਿ ਤਥੇવ ਕਰੋਤਿ। ਸ੍વਾਯਂ ਤਦਾਪਿ ਤੇਨੇવ ਕਰਣੀਯੇਨ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ।
304. Anāthapiṇḍikaseṭṭhivatthumhi (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.242) kenacideva karaṇīyenāti vāṇijjakammaṃ adhippetaṃ. Anāthapiṇḍiko kira rājagahaseṭṭhi ca aññamaññaṃ bhaginipatikā honti. Yadā rājagahe uṭṭhānakabhaṇḍaṃ samagghaṃ hoti, tadā rājagahaseṭṭhi taṃ gahetvā sakaṭasatehi sāvatthiṃ gantvā yojanamatte ṭhito attano āgatabhāvaṃ jānāpeti. Anāthapiṇḍiko paccuggantvā tassa mahāsakkāraṃ katvā ekaṃ yānaṃ āropetvā sāvatthiṃ pavisati. So sace bhaṇḍaṃ lahukaṃ vikkīyati, vikkiṇāti. No ce, bhaginighare ṭhapetvā pakkamati. Anāthapiṇḍikopi tatheva karoti. Svāyaṃ tadāpi teneva karaṇīyena agamāsi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
ਤਂ ਦਿવਸਂ ਪਨ ਰਾਜਗਹਸੇਟ੍ਠਿ ਯੋਜਨਮਤ੍ਤੇ ਠਿਤੇਨ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੇਨ ਆਗਤਭਾવਜਾਨਨਤ੍ਥਂ ਪੇਸਿਤਂ ਪਣ੍ਣਂ ਨ ਸੁਣਿ, ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਤ੍ਥਾਯ વਿਹਾਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸੋ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਘਰੇ ਉਦ੍ਧਨਖਣਾਪਨਦਾਰੁਫਾਲਨਾਦੀਨਿ ਕਾਰੇਸਿ। ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋਪਿ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਮਯ੍ਹਂ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਇਦਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਘਰਦ੍વਾਰੇਪਿ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਘਰਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਮ੍ਪਿ ਨ ਬਹੁਂ ਅਲਤ੍ਥ। ‘‘ਕਿਂ ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿ ਕੁਸਲਂ ਦਾਰਕਰੂਪਾਨਂ, ਨਸਿ ਮਗ੍ਗੇ ਕਿਲਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕੋવ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਥ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸੀ’’ਤਿਆਦਿ।
Taṃ divasaṃ pana rājagahaseṭṭhi yojanamatte ṭhitena anāthapiṇḍikena āgatabhāvajānanatthaṃ pesitaṃ paṇṇaṃ na suṇi, dhammassavanatthāya vihāraṃ agamāsi. So dhammakathaṃ sutvā svātanāya buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā attano ghare uddhanakhaṇāpanadāruphālanādīni kāresi. Anāthapiṇḍikopi ‘‘idāni mayhaṃ paccuggamanaṃ karissati, idāni karissatī’’ti gharadvārepi paccuggamanaṃ alabhitvā antogharaṃ paviṭṭho paṭisanthārampi na bahuṃ alattha. ‘‘Kiṃ mahāseṭṭhi kusalaṃ dārakarūpānaṃ, nasi magge kilanto’’ti ettakova paṭisanthāro ahosi. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho anāthapiṇḍikassa gahapatissa etadahosī’’tiādi.
ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਤ੍વਂ ਗਹਪਤਿ વਦੇਸੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਮੁਖਤੋ ਬੁਦ੍ਧਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣਂ ਪੀਤਿਂ ਪਟਿਲਭਤਿ, ਸਾ ਤਸ੍ਸ ਸੀਸੇ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਯਾવ ਪਾਦਪਿਟ੍ਠਿਯਾ, ਪਾਦਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਉਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਸੀਸਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਉਭਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਮਜ੍ਝੇ ਓਸਰਤਿ, ਮਜ੍ਝੇ ਉਟ੍ਠਾਯ ਉਭਤੋ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੋ ਪੀਤਿਯਾ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਫੁਟੋ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਤ੍વਂ ਗਹਪਤਿ વਦੇਸੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਕਾਲੋ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਇਮਂ ਕਾਲਂ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤੁਨ੍ਤਿ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਦੁਰਾਸਦਾ ਆਸੀવਿਸਸਦਿਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਤ੍ਥਾ ਚ ਸਿવਥਿਕਾਯ ਸਮੀਪੇ વਸਤਿ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਤਤ੍ਥ ਇਮਾਯ વੇਲਾਯ ਇਮਿਨਾ ਗਨ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਏવਮਾਹ। ਬੁਦ੍ਧਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਨਿਪਜ੍ਜੀਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਗਤਾਯ ਏવ ਸਤਿਯਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਤਂ ਦਿવਸਂ ਕਿਰਸ੍ਸ ਭਣ੍ਡਸਕਟੇਸੁ વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਕੇਸੁ વਾ ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਸਾਯਮਾਸਮ੍ਪਿ ਨ ਅਕਾਸਿ। ਸਤ੍ਤਭੂਮਿਕਂ ਪਨ ਪਾਸਾਦਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਸੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਲਙ੍ਕਤવਰਸਯਨੇ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋવ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਂ ਓਕ੍ਕਮਿ। ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વੁਟ੍ਠਾਸਿ ਪਭਾਤਂ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋਤਿ ਪਠਮਯਾਮੇ ਤਾવ વੀਤਿવਤ੍ਤੇ ਉਟ੍ਠਾਯ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿ, ਅਥਸ੍ਸ ਬਲવਪ੍ਪਸਾਦੋ ਉਦਪਾਦਿ, ਪੀਤਿਆਲੋਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਸਬ੍ਬਤਮਂ વਿਗਚ੍ਛਿ, ਦੀਪਸਹਸ੍ਸੁਜ੍ਜਲਨਂ વਿਯ ਚਨ੍ਦੁਟ੍ਠਾਨਸੂਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ વਿਯ ਚ ਜਾਤਂ। ਸੋ ‘‘ਪਮਾਦਂ ਆਪਨ੍ਨੋਮ੍ਹਿ, વਞ੍ਚਿਤੋਮ੍ਹਿ, ਸੂਰਿਯੋ ਉਗ੍ਗਤੋ’’ਤਿ ਉਟ੍ਠਾਯ ਆਕਾਸਤਲੇ ਠਤ੍વਾ ਚਨ੍ਦਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਕੋવ ਯਾਮੋ ਗਤੋ, ਅਞ੍ਞੇ ਦ੍વੇ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪੁਨ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿ, ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮਾવਸਾਨੇਪਿ ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮਾવਸਾਨੇਪਿ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਉਟ੍ਠਾਸਿ। ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮਾવਸਾਨੇ ਪਨ ਬਲવਪਚ੍ਚੂਸੇਯੇવ ਉਟ੍ਠਾਯ ਆਕਾਸਤਲਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਾਦ੍વਾਰਾਭਿਮੁਖੋ ਅਹੋਸਿ, ਸਤ੍ਤਭੂਮਿਕਦ੍વਾਰਂ ਸਯਮੇવ વਿવਟਂ ਅਹੋਸਿ, ਪਾਸਾਦਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਅਨ੍ਤਰવੀਥਿਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ।
Buddhoti tvaṃ gahapati vadesīti tassa kira mukhato buddhasaddaṃ sutvā anāthapiṇḍiko pañcavaṇṇaṃ pītiṃ paṭilabhati, sā tassa sīse uṭṭhahitvā yāva pādapiṭṭhiyā, pādapiṭṭhiyā uṭṭhāya yāva sīsā gacchati, ubhato uṭṭhāya majjhe osarati, majjhe uṭṭhāya ubhato gacchati. So pītiyā nirantaraṃ phuṭo ‘‘buddhoti tvaṃ gahapati vadesī’’ti evaṃ tikkhattuṃ pucchi. Akālo kho, gahapati, imaṃ kālaṃ taṃ bhagavantaṃdassanāya upasaṅkamitunti ‘‘buddhā nāma durāsadā āsīvisasadisā honti, satthā ca sivathikāya samīpe vasati, na sakkā tattha imāya velāya iminā gantu’’nti maññamāno evamāha. Buddhagatāya satiyā nipajjīti aññaṃ kiñci acintetvā buddhagatāya eva satiyā nipajji. Taṃ divasaṃ kirassa bhaṇḍasakaṭesu vā upaṭṭhākesu vā cittampi nuppajji, sāyamāsampi na akāsi. Sattabhūmikaṃ pana pāsādaṃ āruyha supaññattālaṅkatavarasayane ‘‘buddho buddho’’ti sajjhāyaṃ karontova nipajjitvā niddaṃ okkami. Tikkhattuṃ vuṭṭhāsi pabhātaṃ maññamānoti paṭhamayāme tāva vītivatte uṭṭhāya buddhaṃ anussari, athassa balavappasādo udapādi, pītiāloko ahosi, sabbatamaṃ vigacchi, dīpasahassujjalanaṃ viya canduṭṭhānasūriyuṭṭhānaṃ viya ca jātaṃ. So ‘‘pamādaṃ āpannomhi, vañcitomhi, sūriyo uggato’’ti uṭṭhāya ākāsatale ṭhatvā candaṃ oloketvā ‘‘ekova yāmo gato, aññe dve atthī’’ti puna pavisitvā nipajji, etenupāyena majjhimayāmāvasānepi pacchimayāmāvasānepi tikkhattuṃ uṭṭhāsi. Pacchimayāmāvasāne pana balavapaccūseyeva uṭṭhāya ākāsatalaṃ āgantvā mahādvārābhimukho ahosi, sattabhūmikadvāraṃ sayameva vivaṭaṃ ahosi, pāsādā oruyha antaravīthiṃ paṭipajji.
੩੦੫. ਅਮਨੁਸ੍ਸਾਤਿ ਅਧਿਗਤવਿਸੇਸਾ ਦੇવਤਾ। ਤਥਾ ਹਿ ਤਾ ਸੇਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਭਾવਿਨਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨਾ ‘‘ਅਯਂ ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿ ‘ਬੁਦ੍ਧੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਪਠਮਦਸ੍ਸਨੇਨੇવ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਤਿਣ੍ਣਂ ਰਤਨਾਨਂ ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਾਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਸਦਿਸਂ ਸਙ੍ਘਾਰਾਮਂ ਕਤ੍વਾ ਚਾਤੁਦ੍ਦਿਸਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਨਾવਟਦ੍વਾਰੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਯੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਦਹਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿਂਸੁ। ਅਨ੍ਤਰਧਾਯੀਤਿ ਰਾਜਗਹਂ ਕਿਰ ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸਂ, ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇ ਨવ ਕੋਟਿਯੋ ਬਹਿਨਗਰੇ ਨવਾਤਿ ਤਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮਨੁਸ੍ਸਕੋਟਿਯੋ વਸਨ੍ਤਿ। ਅવੇਲਾਯ ਮਤਮਨੁਸ੍ਸੇ ਬਹਿ ਨੀਹਰਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਅਟ੍ਟਾਲਕੇ ਠਤ੍વਾ ਬਹਿਦ੍વਾਰੇ ਖਿਪਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿ ਨਗਰਤੋ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਮਤ੍ਤੋવ ਅਲ੍ਲਸਰੀਰਂ ਪਾਦੇਨ ਅਕ੍ਕਮਿ, ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਦੇਨ ਪਹਰਿ, ਮਕ੍ਖਿਕਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਪਕਿਰਿਂਸੁ, ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧੋ ਨਾਸਾਪੁਟਂ ਅਭਿਹਨਿ, ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਸਾਦੋ ਤਨੁਤ੍ਤਂ ਗਤੋ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਆਲੋਕੋ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ ਪੀਤਿવੇਗਸ੍ਸ ਤਨੁਭਾવੇ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਿਤਰੂਪਾਨਂ ਪਰਿਦੁਬ੍ਬਲਭਾવਤੋ । ਸਦ੍ਦਮਨੁਸ੍ਸਾવੇਸੀਤਿ ‘‘ਸੇਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਜਨੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਕਿਙ੍ਕਿਣਿਕਂ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਮਧੁਰਸ੍ਸਰੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਸਿ।
305.Amanussāti adhigatavisesā devatā. Tathā hi tā seṭṭhissa bhāvinisampattiṃ paccakkhato sampassamānā ‘‘ayaṃ mahāseṭṭhi ‘buddhupaṭṭhānaṃ gamissāmī’ti nikkhanto paṭhamadassaneneva sotāpattiphale patiṭṭhāya tiṇṇaṃ ratanānaṃ aggupaṭṭhāko hutvā asadisaṃ saṅghārāmaṃ katvā cātuddisassa ariyasaṅghassa anāvaṭadvāro bhavissati, na yuttamassa dvāraṃ pidahitu’’nti cintetvā dvāraṃ vivariṃsu. Antaradhāyīti rājagahaṃ kira ākiṇṇamanussaṃ, antonagare nava koṭiyo bahinagare navāti taṃ upanissāya aṭṭhārasa manussakoṭiyo vasanti. Avelāya matamanusse bahi nīharituṃ asakkontā aṭṭālake ṭhatvā bahidvāre khipanti. Mahāseṭṭhi nagarato bahi nikkhantamattova allasarīraṃ pādena akkami, aparampi piṭṭhipādena pahari, makkhikā uppatitvā pakiriṃsu, duggandho nāsāpuṭaṃ abhihani, buddhappasādo tanuttaṃ gato. Tenassa āloko antaradhāyi andhakāro pāturahosi pītivegassa tanubhāve taṃsamuṭṭhitarūpānaṃ paridubbalabhāvato . Saddamanussāvesīti ‘‘seṭṭhissa ussāhaṃ janessāmī’’ti suvaṇṇakiṅkiṇikaṃ ghaṭṭento viya madhurassarena saddaṃ anussāvesi.
ਸਤਂ ਕਞ੍ਞਾਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਪੁਰਿਮਪਦਾਨਿਪਿ ਇਮਿਨਾવ ਸਹਸ੍ਸ-ਪਦੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਯਥੇવ ਹਿ ਸਤਂ ਕਞ੍ਞਾਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਏવਂ ਸਤਂ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਹਤ੍ਥੀ, ਸਤਂ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਸ੍ਸਾ, ਸਤਂ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਰਥਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ, ਇਤਿ ਏਕੇਕਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਦੀਪਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਦવੀਤਿਹਾਰਸ੍ਸਾਤਿ ਪਦਂ વੀਤਿਹਰਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਪਦવੀਤਿਹਾਰੋ। ਸੋ ਦੁਤવਿਲਮ੍ਬਿਤਂ ਅਕਤ੍વਾ ਸਮਗਮਨੇ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਦਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਮੁਟ੍ਠਿਰਤਨਮਤ੍ਤਂ। ਕਲਂ ਨਾਗ੍ਘਨ੍ਤਿ ਸੋਲ਼ਸਿਨ੍ਤਿ ਤਂ ਏਕਂ ਪਦવੀਤਿਹਾਰਂ ਸੋਲ਼ਸ ਭਾਗੇ ਕਤ੍વਾ ਤਤੋ ਏਕੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਪੁਨ ਸੋਲ਼ਸਧਾ, ਤਤੋ ਏਕੋ ਸੋਲ਼ਸਧਾਤਿ ਏવਂ ਸੋਲ਼ਸ વਾਰੇ ਸੋਲ਼ਸਧਾ ਭਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਏਕੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਸੋਲ਼ਸੀ ਕਲਾ ਨਾਮ, ਤਂ ਸੋਲ਼ਸਿਂ ਕਲਂ ਏਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਨ ਅਗ੍ਘਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਸਤਂ ਹਤ੍ਥਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਸਤਂ ਅਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਸਤਂ ਰਥਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਸਤਂ ਕਞ੍ਞਾਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਾ ਚ ਖੋ ਆਮੁਕ੍ਕਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲਾ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪਰਾਜਧੀਤਰੋવਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਾ ਏਤ੍ਤਕਾ ਲਾਭਾ વਿਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੋਲ਼ਸਿਕਲਾਸਙ੍ਖਾਤੇ ਪਦੇਸੇ ਲਙ੍ਘਨਸਾਧਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਚੇਤਨਾવ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਾਤਿ। ਪਦਂ વਾ વੀਤਿਹਰਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਪਦવੀਤਿਹਾਰੋ, ਤਥਾਪવਤ੍ਤਾ ਕੁਸਲਚੇਤਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਫਲਂ ਸੋਲ਼ਸਧਾ ਕਤ੍વਾਤਿ ਚ વਦਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਪਨ વਿਹਾਰਗਮਨਂ ਕਸ੍ਸ વਸੇਨ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ? વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯੇਨ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਗਹਿਤਂ। ‘‘ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਪੂਜਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਚੇਤਿਯਂ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਸੋਸ੍ਸਾਮਿ, ਦੀਪਪੂਜਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮਿ, ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ વਾ ਸਰਣੇਸੁ વਾ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਗਚ੍ਛਤੋਪਿ વਸੇਨ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ।
Sataṃ kaññāsahassānīti purimapadānipi imināva sahassa-padena saddhiṃ sambandhitabbāni. Yatheva hi sataṃ kaññāsahassāni, evaṃ sataṃ sahassāni hatthī, sataṃ sahassāni assā, sataṃ sahassāni rathāti ayamettha attho, iti ekekaṃ satasahassaṃ dīpitaṃ hoti. Padavītihārassāti padaṃ vītiharati etthāti padavītihāro. So dutavilambitaṃ akatvā samagamane dvinnaṃ padānaṃ antare muṭṭhiratanamattaṃ. Kalaṃ nāgghanti soḷasinti taṃ ekaṃ padavītihāraṃ soḷasa bhāge katvā tato eko koṭṭhāso puna soḷasadhā, tato eko soḷasadhāti evaṃ soḷasa vāre soḷasadhā bhinnassa eko koṭṭhāso soḷasī kalā nāma, taṃ soḷasiṃ kalaṃ etāni cattāri satasahassāni na agghanti. Idaṃ vuttaṃ hoti – sataṃ hatthisahassāni sataṃ assasahassāni sataṃ rathasahassāni sataṃ kaññāsahassāni, tā ca kho āmukkamaṇikuṇḍalā sakalajambudīparājadhītarovāti imasmā ettakā lābhā vihāraṃ gacchantassa tasmiṃ soḷasikalāsaṅkhāte padese laṅghanasādhanavasena pavattacetanāva uttaritarāti. Padaṃ vā vītiharati etenāti padavītihāro, tathāpavattā kusalacetanā, tassā phalaṃ soḷasadhā katvāti ca vadanti. Idaṃ pana vihāragamanaṃ kassa vasena gahitanti? Vihāraṃ gantvā anantarāyena sotāpattiphale patiṭṭhahantassa vasena gahitaṃ. ‘‘Gandhamālādīhi pūjaṃ karissāmi, cetiyaṃ vandissāmi, dhammaṃ sossāmi, dīpapūjaṃ karissāmi, saṅghaṃ nimantetvā dānaṃ dassāmi, sikkhāpadesu vā saraṇesu vā patiṭṭhahissāmī’’ti gacchatopi vasena vaṭṭatiyeva.
ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯੀਤਿ ਸੋ ਕਿਰ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਅਹਂ ਏਕਕੋਤਿ ਸਞ੍ਞਂ ਕਰੋਮਿ, ਅਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚ ਮੇ ਅਨੁਗਾਮਿਨੋ ਸਹਾਯਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਕਸ੍ਮਾ ਭਾਯਾਮੀ’’ਤਿ ਸੂਰੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਬਲવਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਸਾਦੋ ਉਦਪਾਦਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ। ਸੇਸવਾਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਆਲੋਕੋ ਪਾਤੁਰਹੋਸੀਤਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਚਿਰਕਾਲਪਰਿਚਯਸਮ੍ਭੂਤਸ੍ਸ ਬਲવਤੋ ਪਸਾਦਸ੍ਸ વਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਉਲ਼ਾਰਾਯ ਬੁਦ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨੋਭਾਸਸਦਿਸੋ ਸਾਤਿਸਯੋ ਚਿਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਉਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨੋ ਆਲੋਕੋ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ਦੇવਤਾਹਿ ਕਤੋਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਪੁਰਿਮੋਯੇવੇਤ੍ਥ ਯੁਤ੍ਤਤਰੋ। ਏਹਿ ਸੁਦਤ੍ਤਾਤਿ ਸੋ ਕਿਰ ਸੇਟ੍ਠਿ ਗਚ੍ਛਮਾਨੋવ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਬਹੂ ਪੂਰਣਕਸ੍ਸਪਾਦਯੋ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ‘ਮਯਂ ਬੁਦ੍ਧਾ, ਮਯਂ ਬੁਦ੍ਧਾ’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਸਤ੍ਥੁ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ ਜਾਨੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਗੁਣવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮਂ ਮਹਾਜਨੋ ਜਾਨਾਤਿ, ਕੁਲਦਤ੍ਤਿਯਂ ਪਨ ਮੇ ਨਾਮਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਮਯਾ ਨ ਕੋਚਿ ਜਾਨਾਤਿ, ਸਚੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਕੁਲਦਤ੍ਤਿਕਨਾਮੇਨ ਮਂ ਆਲਪਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ।
Andhakāro antaradhāyīti so kira cintesi ‘‘ahaṃ ekakoti saññaṃ karomi, amanussā ca me anugāmino sahāyā atthi, kasmā bhāyāmī’’ti sūro ahosi. Athassa balavā buddhappasādo udapādi, tasmā andhakāro antaradhāyi. Sesavāresupi eseva nayo. Āloko pāturahosīti purimabuddhesu cirakālaparicayasambhūtassa balavato pasādassa vasena uppannāya uḷārāya buddhārammaṇāya pītiyā samuṭṭhāpito vipassanobhāsasadiso sātisayo cittapaccayautusamuṭṭhāno āloko pāturahosi. Devatāhi katotipi vadanti, purimoyevettha yuttataro. Ehi sudattāti so kira seṭṭhi gacchamānova cintesi ‘‘imasmiṃ loke bahū pūraṇakassapādayo titthiyā ‘mayaṃ buddhā, mayaṃ buddhā’ti vadanti, kathaṃ nu kho ahaṃ satthu buddhabhāvaṃ jāneyya’’nti. Athassa etadahosi ‘‘mayhaṃ guṇavasena uppannaṃ nāmaṃ mahājano jānāti, kuladattiyaṃ pana me nāmaṃ aññatra mayā na koci jānāti, sace buddho bhavissati, kuladattikanāmena maṃ ālapissatī’’ti. Satthā tassa cittaṃ ñatvā evamāha.
ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋਤਿ ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ। ਆਸਤ੍ਤਿਯੋਤਿ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਆਸਞ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਆਸਤ੍ਤਿਯੋ, ਤਣ੍ਹਾਯੋ। ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸવੂਪਸਮਂ। ਪਪ੍ਪੁਯ੍ਯਾਤਿ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੇਨ ਪਤ੍વਾ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਅਨੁਸਾਰੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਅਨੁਤ੍ਤਾਨਮਤ੍ਥਂ, ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਮੇવ।
Parinibbutoti kilesaparinibbānena parinibbuto. Āsattiyoti rūpādīsu āsañjanaṭṭhena āsattiyo, taṇhāyo. Santinti kilesavūpasamaṃ. Pappuyyāti aggamaggena patvā. Sesamettha pāḷianusāreneva veditabbaṃ. Yañcettha anuttānamatthaṃ, taṃ aṭṭhakathāyaṃ vuttameva.
੩੦੬. વਯਮੇવ વੇਯ੍ਯਾਯਿਕਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘વੇਯ੍ਯਾਯਿਕਨ੍ਤਿ વਯਕਰਣਂ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ।
306. Vayameva veyyāyikanti āha ‘‘veyyāyikanti vayakaraṇaṃ vuccatī’’ti.
ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Anāthapiṇḍikavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਚੂਲ਼વਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Cūḷavaggapāḷi / ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕવਤ੍ਥੁ • Anāthapiṇḍikavatthu
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਚੂਲ਼વਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / વਿਹਾਰਾਨੁਜਾਨਨਕਥਾ • Vihārānujānanakathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / વਿਹਾਰਾਨੁਜਾਨਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Vihārānujānanakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / વਿਹਾਰਾਨੁਜਾਨਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Vihārānujānanakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi / વਿਹਾਰਾਨੁਜਾਨਨਕਥਾ • Vihārānujānanakathā
