Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૬. આનેઞ્જસપ્પાયસુત્તં
6. Āneñjasappāyasuttaṃ
૬૬. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા કુરૂસુ વિહરતિ કમ્માસધમ્મં નામ કુરૂનં નિગમો. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘ભિક્ખવો’’તિ. ‘‘ભદન્તે’’તિ તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ – ‘‘અનિચ્ચા, ભિક્ખવે, કામા તુચ્છા મુસા મોસધમ્મા. માયાકતમે તં, ભિક્ખવે, બાલલાપનં. યે ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામા, યે ચ સમ્પરાયિકા કામા; યા ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામસઞ્ઞા, યા ચ સમ્પરાયિકા કામસઞ્ઞા – ઉભયમેતં મારધેય્યં, મારસ્સેસ 1 વિસયો, મારસ્સેસ નિવાપો, મારસ્સેસ ગોચરો. એત્થેતે પાપકા અકુસલા માનસા અભિજ્ઝાપિ બ્યાપાદાપિ સારમ્ભાપિ સંવત્તન્તિ. તેવ અરિયસાવકસ્સ ઇધમનુસિક્ખતો અન્તરાયાય સમ્ભવન્તિ. તત્ર, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યે ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામા, યે ચ સમ્પરાયિકા કામા; યા ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામસઞ્ઞા, યા ચ સમ્પરાયિકા કામસઞ્ઞા – ઉભયમેતં મારધેય્યં, મારસ્સેસ વિસયો, મારસ્સેસ નિવાપો, મારસ્સેસ ગોચરો. એત્થેતે પાપકા અકુસલા માનસા અભિજ્ઝાપિ બ્યાપાદાપિ સારમ્ભાપિ સંવત્તન્તિ, તેવ અરિયસાવકસ્સ ઇધમનુસિક્ખતો અન્તરાયાય સમ્ભવન્તિ. યંનૂનાહં વિપુલેન મહગ્ગતેન ચેતસા વિહરેય્યં અભિભુય્ય લોકં અધિટ્ઠાય મનસા. વિપુલેન હિ મે મહગ્ગતેન ચેતસા વિહરતો અભિભુય્ય લોકં અધિટ્ઠાય મનસા યે પાપકા અકુસલા માનસા અભિજ્ઝાપિ બ્યાપાદાપિ સારમ્ભાપિ તે ન ભવિસ્સન્તિ. તેસં પહાના અપરિત્તઞ્ચ મે ચિત્તં ભવિસ્સતિ અપ્પમાણં સુભાવિત’ન્તિ. તસ્સ એવંપટિપન્નસ્સ તબ્બહુલવિહારિનો આયતને ચિત્તં પસીદતિ. સમ્પસાદે સતિ એતરહિ વા આનેઞ્જં સમાપજ્જતિ પઞ્ઞાય વા અધિમુચ્ચતિ કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા. ઠાનમેતં વિજ્જતિ યં તંસંવત્તનિકં વિઞ્ઞાણં અસ્સ આનેઞ્જૂપગં. અયં, ભિક્ખવે, પઠમા આનેઞ્જસપ્પાયા પટિપદા અક્ખાયતિ’’.
66. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kurūsu viharati kammāsadhammaṃ nāma kurūnaṃ nigamo. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca – ‘‘aniccā, bhikkhave, kāmā tucchā musā mosadhammā. Māyākatame taṃ, bhikkhave, bālalāpanaṃ. Ye ca diṭṭhadhammikā kāmā, ye ca samparāyikā kāmā; yā ca diṭṭhadhammikā kāmasaññā, yā ca samparāyikā kāmasaññā – ubhayametaṃ māradheyyaṃ, mārassesa 2 visayo, mārassesa nivāpo, mārassesa gocaro. Etthete pāpakā akusalā mānasā abhijjhāpi byāpādāpi sārambhāpi saṃvattanti. Teva ariyasāvakassa idhamanusikkhato antarāyāya sambhavanti. Tatra, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘ye ca diṭṭhadhammikā kāmā, ye ca samparāyikā kāmā; yā ca diṭṭhadhammikā kāmasaññā, yā ca samparāyikā kāmasaññā – ubhayametaṃ māradheyyaṃ, mārassesa visayo, mārassesa nivāpo, mārassesa gocaro. Etthete pāpakā akusalā mānasā abhijjhāpi byāpādāpi sārambhāpi saṃvattanti, teva ariyasāvakassa idhamanusikkhato antarāyāya sambhavanti. Yaṃnūnāhaṃ vipulena mahaggatena cetasā vihareyyaṃ abhibhuyya lokaṃ adhiṭṭhāya manasā. Vipulena hi me mahaggatena cetasā viharato abhibhuyya lokaṃ adhiṭṭhāya manasā ye pāpakā akusalā mānasā abhijjhāpi byāpādāpi sārambhāpi te na bhavissanti. Tesaṃ pahānā aparittañca me cittaṃ bhavissati appamāṇaṃ subhāvita’nti. Tassa evaṃpaṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṃ pasīdati. Sampasāde sati etarahi vā āneñjaṃ samāpajjati paññāya vā adhimuccati kāyassa bhedā paraṃ maraṇā. Ṭhānametaṃ vijjati yaṃ taṃsaṃvattanikaṃ viññāṇaṃ assa āneñjūpagaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamā āneñjasappāyā paṭipadā akkhāyati’’.
૬૭. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યે ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામા, યે ચ સમ્પરાયિકા કામા; યા ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામસઞ્ઞા , યા ચ સમ્પરાયિકા કામસઞ્ઞા; યં કિઞ્ચિ રૂપં (સબ્બં રૂપં) 3 ચત્તારિ ચ મહાભૂતાનિ, ચતુન્નઞ્ચ મહાભૂતાનં ઉપાદાયરૂપ’ન્તિ. તસ્સ એવંપટિપન્નસ્સ તબ્બહુલવિહારિનો આયતને ચિત્તં પસીદતિ. સમ્પસાદે સતિ એતરહિ વા આનેઞ્જં સમાપજ્જતિ પઞ્ઞાય વા અધિમુચ્ચતિ કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા. ઠાનમેતં વિજ્જતિ યં તંસંવત્તનિકં વિઞ્ઞાણં અસ્સ આનેઞ્જૂપગં. અયં, ભિક્ખવે, દુતિયા આનેઞ્જસપ્પાયા પટિપદા અક્ખાયતિ.
67. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘ye ca diṭṭhadhammikā kāmā, ye ca samparāyikā kāmā; yā ca diṭṭhadhammikā kāmasaññā , yā ca samparāyikā kāmasaññā; yaṃ kiñci rūpaṃ (sabbaṃ rūpaṃ) 4 cattāri ca mahābhūtāni, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpa’nti. Tassa evaṃpaṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṃ pasīdati. Sampasāde sati etarahi vā āneñjaṃ samāpajjati paññāya vā adhimuccati kāyassa bhedā paraṃ maraṇā. Ṭhānametaṃ vijjati yaṃ taṃsaṃvattanikaṃ viññāṇaṃ assa āneñjūpagaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, dutiyā āneñjasappāyā paṭipadā akkhāyati.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યે ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામા, યે ચ સમ્પરાયિકા કામા; યા ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામસઞ્ઞા, યા ચ સમ્પરાયિકા કામસઞ્ઞા; યે ચ દિટ્ઠધમ્મિકા રૂપા, યે ચ સમ્પરાયિકા રૂપા; યા ચ દિટ્ઠધમ્મિકા રૂપસઞ્ઞા, યા ચ સમ્પરાયિકા રૂપસઞ્ઞા – ઉભયમેતં અનિચ્ચં. યદનિચ્ચં તં નાલં અભિનન્દિતું, નાલં અભિવદિતું, નાલં અજ્ઝોસિતુ’ન્તિ. તસ્સ એવંપટિપન્નસ્સ તબ્બહુલવિહારિનો આયતને ચિત્તં પસીદતિ. સમ્પસાદે સતિ એતરહિ વા આનેઞ્જં સમાપજ્જતિ પઞ્ઞાય વા અધિમુચ્ચતિ કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા. ઠાનમેતં વિજ્જતિ યં તંસંવત્તનિકં વિઞ્ઞાણં અસ્સ આનેઞ્જૂપગં. અયં, ભિક્ખવે, તતિયા આનેઞ્જસપ્પાયા પટિપદા અક્ખાયતિ.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘ye ca diṭṭhadhammikā kāmā, ye ca samparāyikā kāmā; yā ca diṭṭhadhammikā kāmasaññā, yā ca samparāyikā kāmasaññā; ye ca diṭṭhadhammikā rūpā, ye ca samparāyikā rūpā; yā ca diṭṭhadhammikā rūpasaññā, yā ca samparāyikā rūpasaññā – ubhayametaṃ aniccaṃ. Yadaniccaṃ taṃ nālaṃ abhinandituṃ, nālaṃ abhivadituṃ, nālaṃ ajjhositu’nti. Tassa evaṃpaṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṃ pasīdati. Sampasāde sati etarahi vā āneñjaṃ samāpajjati paññāya vā adhimuccati kāyassa bhedā paraṃ maraṇā. Ṭhānametaṃ vijjati yaṃ taṃsaṃvattanikaṃ viññāṇaṃ assa āneñjūpagaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, tatiyā āneñjasappāyā paṭipadā akkhāyati.
૬૮. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યે ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામા, યે ચ સમ્પરાયિકા કામા; યા ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામસઞ્ઞા, યા ચ સમ્પરાયિકા કામસઞ્ઞા; યે ચ દિટ્ઠધમ્મિકા રૂપા, યે ચ સમ્પરાયિકા રૂપા; યા ચ દિટ્ઠધમ્મિકા રૂપસઞ્ઞા, યા ચ સમ્પરાયિકા રૂપસઞ્ઞા; યા ચ આનેઞ્જસઞ્ઞા – સબ્બા સઞ્ઞા. યત્થેતા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ એતં સન્તં એતં પણીતં – યદિદં આકિઞ્ચઞ્ઞાયતન’ન્તિ. તસ્સ એવંપટિપન્નસ્સ તબ્બહુલવિહારિનો આયતને ચિત્તં પસીદતિ. સમ્પસાદે સતિ એતરહિ વા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં સમાપજ્જતિ પઞ્ઞાય વા અધિમુચ્ચતિ કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા. ઠાનમેતં વિજ્જતિ યં તંસંવત્તનિકં વિઞ્ઞાણં અસ્સ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનૂપગં. અયં, ભિક્ખવે, પઠમા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસપ્પાયા પટિપદા અક્ખાયતિ.
68. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘ye ca diṭṭhadhammikā kāmā, ye ca samparāyikā kāmā; yā ca diṭṭhadhammikā kāmasaññā, yā ca samparāyikā kāmasaññā; ye ca diṭṭhadhammikā rūpā, ye ca samparāyikā rūpā; yā ca diṭṭhadhammikā rūpasaññā, yā ca samparāyikā rūpasaññā; yā ca āneñjasaññā – sabbā saññā. Yatthetā aparisesā nirujjhanti etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ – yadidaṃ ākiñcaññāyatana’nti. Tassa evaṃpaṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṃ pasīdati. Sampasāde sati etarahi vā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjati paññāya vā adhimuccati kāyassa bhedā paraṃ maraṇā. Ṭhānametaṃ vijjati yaṃ taṃsaṃvattanikaṃ viññāṇaṃ assa ākiñcaññāyatanūpagaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamā ākiñcaññāyatanasappāyā paṭipadā akkhāyati.
૬૯. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો અરઞ્ઞગતો વા રુક્ખમૂલગતો વા સુઞ્ઞાગારગતો વા ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘સુઞ્ઞમિદં અત્તેન વા અત્તનિયેન વા’તિ. તસ્સ એવંપટિપન્નસ્સ તબ્બહુલવિહારિનો આયતને ચિત્તં પસીદતિ. સમ્પસાદે સતિ એતરહિ વા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં સમાપજ્જતિ પઞ્ઞાય વા અધિમુચ્ચતિ કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા. ઠાનમેતં વિજ્જતિ યં તંસંવત્તનિકં વિઞ્ઞાણં અસ્સ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનૂપગં. અયં, ભિક્ખવે, દુતિયા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસપ્પાયા પટિપદા અક્ખાયતિ.
69. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati – ‘suññamidaṃ attena vā attaniyena vā’ti. Tassa evaṃpaṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṃ pasīdati. Sampasāde sati etarahi vā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjati paññāya vā adhimuccati kāyassa bhedā paraṃ maraṇā. Ṭhānametaṃ vijjati yaṃ taṃsaṃvattanikaṃ viññāṇaṃ assa ākiñcaññāyatanūpagaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, dutiyā ākiñcaññāyatanasappāyā paṭipadā akkhāyati.
૭૦. ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘નાહં ક્વચનિ 5 કસ્સચિ કિઞ્ચનતસ્મિં 6, ન ચ મમ ક્વચનિ કિસ્મિઞ્ચિ કિઞ્ચનં નત્થી’તિ. તસ્સ એવંપટિપન્નસ્સ તબ્બહુલવિહારિનો આયતને ચિત્તં પસીદતિ. સમ્પસાદે સતિ એતરહિ વા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં સમાપજ્જતિ પઞ્ઞાય વા અધિમુચ્ચતિ કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા. ઠાનમેતં વિજ્જતિ યં તંસંવત્તનિકં વિઞ્ઞાણં અસ્સ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનૂપગં. અયં, ભિક્ખવે, તતિયા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસપ્પાયા પટિપદા અક્ખાયતિ.
70. ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘nāhaṃ kvacani 7 kassaci kiñcanatasmiṃ 8, na ca mama kvacani kismiñci kiñcanaṃ natthī’ti. Tassa evaṃpaṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṃ pasīdati. Sampasāde sati etarahi vā ākiñcaññāyatanaṃ samāpajjati paññāya vā adhimuccati kāyassa bhedā paraṃ maraṇā. Ṭhānametaṃ vijjati yaṃ taṃsaṃvattanikaṃ viññāṇaṃ assa ākiñcaññāyatanūpagaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, tatiyā ākiñcaññāyatanasappāyā paṭipadā akkhāyati.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યે ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામા, યે ચ સમ્પરાયિકા કામા; યા ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામસઞ્ઞા, યા ચ સમ્પરાયિકા કામસઞ્ઞા; યે ચ દિટ્ઠધમ્મિકા રૂપા, યે ચ સમ્પરાયિકા રૂપા; યા ચ દિટ્ઠધમ્મિકા રૂપસઞ્ઞા, યા ચ સમ્પરાયિકા રૂપસઞ્ઞા ; યા ચ આનેઞ્જસઞ્ઞા, યા ચ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞા – સબ્બા સઞ્ઞા. યત્થેતા અપરિસેસા નિરુજ્ઝન્તિ એતં સન્તં એતં પણીતં – યદિદં નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતન’ન્તિ. તસ્સ એવંપટિપન્નસ્સ તબ્બહુલવિહારિનો આયતને ચિત્તં પસીદતિ. સમ્પસાદે સતિ એતરહિ વા નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં સમાપજ્જતિ પઞ્ઞાય વા અધિમુચ્ચતિ કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા. ઠાનમેતં વિજ્જતિ યં તંસંવત્તનિકં વિઞ્ઞાણં અસ્સ નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનૂપગં. અયં, ભિક્ખવે, નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસપ્પાયા પટિપદા અક્ખાયતી’’તિ.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘ye ca diṭṭhadhammikā kāmā, ye ca samparāyikā kāmā; yā ca diṭṭhadhammikā kāmasaññā, yā ca samparāyikā kāmasaññā; ye ca diṭṭhadhammikā rūpā, ye ca samparāyikā rūpā; yā ca diṭṭhadhammikā rūpasaññā, yā ca samparāyikā rūpasaññā ; yā ca āneñjasaññā, yā ca ākiñcaññāyatanasaññā – sabbā saññā. Yatthetā aparisesā nirujjhanti etaṃ santaṃ etaṃ paṇītaṃ – yadidaṃ nevasaññānāsaññāyatana’nti. Tassa evaṃpaṭipannassa tabbahulavihārino āyatane cittaṃ pasīdati. Sampasāde sati etarahi vā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajjati paññāya vā adhimuccati kāyassa bhedā paraṃ maraṇā. Ṭhānametaṃ vijjati yaṃ taṃsaṃvattanikaṃ viññāṇaṃ assa nevasaññānāsaññāyatanūpagaṃ. Ayaṃ, bhikkhave, nevasaññānāsaññāyatanasappāyā paṭipadā akkhāyatī’’ti.
૭૧. એવં વુત્તે, આયસ્મા આનન્દો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ઇધ, ભન્તે, ભિક્ખુ એવં પટિપન્નો હોતિ – ‘નો ચસ્સ, નો ચ મે સિયા; ન ભવિસ્સતિ, ન મે ભવિસ્સતિ; યદત્થિ યં, ભૂતં – તં પજહામી’તિ. એવં ઉપેક્ખં પટિલભતિ. પરિનિબ્બાયેય્ય નુ ખો સો, ભન્તે, ભિક્ખુ ન વા પરિનિબ્બાયેય્યા’’તિ? ‘‘અપેત્થેકચ્ચો, આનન્દ, ભિક્ખુ પરિનિબ્બાયેય્ય, અપેત્થેકચ્ચો ભિક્ખુ ન પરિનિબ્બાયેય્યા’’તિ. ‘‘કો નુ ખો, ભન્તે, હેતુ કો પચ્ચયો યેનપેત્થેકચ્ચો ભિક્ખુ પરિનિબ્બાયેય્ય, અપેત્થેકચ્ચો ભિક્ખુ ન પરિનિબ્બાયેય્યા’’તિ? ‘‘ઇધાનન્દ, ભિક્ખુ એવં પટિપન્નો હોતિ – ‘નો ચસ્સ, નો ચ મે સિયા; ન ભવિસ્સતિ, ન મે ભવિસ્સતિ; યદત્થિ, યં ભૂતં – તં પજહામી’તિ. એવં ઉપેક્ખં પટિલભતિ. સો તં ઉપેક્ખં અભિનન્દતિ, અભિવદતિ, અજ્ઝોસાય તિટ્ઠતિ. તસ્સ તં ઉપેક્ખં અભિનન્દતો અભિવદતો અજ્ઝોસાય તિટ્ઠતો તન્નિસ્સિતં હોતિ વિઞ્ઞાણં તદુપાદાનં. સઉપાદાનો, આનન્દ, ભિક્ખુ ન પરિનિબ્બાયતી’’તિ. ‘‘કહં પન સો, ભન્તે, ભિક્ખુ ઉપાદિયમાનો ઉપાદિયતી’’તિ? ‘‘નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં, આનન્દા’’તિ. ‘‘ઉપાદાનસેટ્ઠં કિર સો, ભન્તે, ભિક્ખુ ઉપાદિયમાનો ઉપાદિયતી’’તિ? ‘‘ઉપાદાનસેટ્ઠઞ્હિ સો, આનન્દ, ભિક્ખુ ઉપાદિયમાનો ઉપાદિયતિ. ઉપાદાનસેટ્ઠઞ્હેતં, આનન્દ, યદિદં – નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં’’.
71. Evaṃ vutte, āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idha, bhante, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – ‘no cassa, no ca me siyā; na bhavissati, na me bhavissati; yadatthi yaṃ, bhūtaṃ – taṃ pajahāmī’ti. Evaṃ upekkhaṃ paṭilabhati. Parinibbāyeyya nu kho so, bhante, bhikkhu na vā parinibbāyeyyā’’ti? ‘‘Apetthekacco, ānanda, bhikkhu parinibbāyeyya, apetthekacco bhikkhu na parinibbāyeyyā’’ti. ‘‘Ko nu kho, bhante, hetu ko paccayo yenapetthekacco bhikkhu parinibbāyeyya, apetthekacco bhikkhu na parinibbāyeyyā’’ti? ‘‘Idhānanda, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – ‘no cassa, no ca me siyā; na bhavissati, na me bhavissati; yadatthi, yaṃ bhūtaṃ – taṃ pajahāmī’ti. Evaṃ upekkhaṃ paṭilabhati. So taṃ upekkhaṃ abhinandati, abhivadati, ajjhosāya tiṭṭhati. Tassa taṃ upekkhaṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato tannissitaṃ hoti viññāṇaṃ tadupādānaṃ. Saupādāno, ānanda, bhikkhu na parinibbāyatī’’ti. ‘‘Kahaṃ pana so, bhante, bhikkhu upādiyamāno upādiyatī’’ti? ‘‘Nevasaññānāsaññāyatanaṃ, ānandā’’ti. ‘‘Upādānaseṭṭhaṃ kira so, bhante, bhikkhu upādiyamāno upādiyatī’’ti? ‘‘Upādānaseṭṭhañhi so, ānanda, bhikkhu upādiyamāno upādiyati. Upādānaseṭṭhañhetaṃ, ānanda, yadidaṃ – nevasaññānāsaññāyatanaṃ’’.
૭૨. ‘‘ઇધાનન્દ, ભિક્ખુ એવં પટિપન્નો હોતિ – ‘નો ચસ્સ, નો ચ મે સિયા; ન ભવિસ્સતિ, ન મે ભવિસ્સતિ; યદત્થિ, યં ભૂતં – તં પજહામી’તિ. એવં ઉપેક્ખં પટિલભતિ. સો તં ઉપેક્ખં નાભિનન્દતિ, નાભિવદતિ, ન અજ્ઝોસાય તિટ્ઠતિ. તસ્સ તં ઉપેક્ખં અનભિનન્દતો અનભિવદતો અનજ્ઝોસાય તિટ્ઠતો ન તન્નિસ્સિતં હોતિ વિઞ્ઞાણં ન તદુપાદાનં. અનુપાદાનો, આનન્દ, ભિક્ખુ પરિનિબ્બાયતી’’તિ.
72. ‘‘Idhānanda, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – ‘no cassa, no ca me siyā; na bhavissati, na me bhavissati; yadatthi, yaṃ bhūtaṃ – taṃ pajahāmī’ti. Evaṃ upekkhaṃ paṭilabhati. So taṃ upekkhaṃ nābhinandati, nābhivadati, na ajjhosāya tiṭṭhati. Tassa taṃ upekkhaṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato na tannissitaṃ hoti viññāṇaṃ na tadupādānaṃ. Anupādāno, ānanda, bhikkhu parinibbāyatī’’ti.
૭૩. ‘‘અચ્છરિયં, ભન્તે, અબ્ભુતં, ભન્તે! નિસ્સાય નિસ્સાય કિર નો, ભન્તે, ભગવતા ઓઘસ્સ નિત્થરણા અક્ખાતા. કતમો પન, ભન્તે, અરિયો વિમોક્ખો’’તિ? ‘‘ઇધાનન્દ, ભિક્ખુ અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘યે ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામા, યે ચ સમ્પરાયિકા કામા; યા ચ દિટ્ઠધમ્મિકા કામસઞ્ઞા, યા ચ સમ્પરાયિકા કામસઞ્ઞા; યે ચ દિટ્ઠધમ્મિકા રૂપા, યે ચ સમ્પરાયિકા રૂપા; યા ચ દિટ્ઠધમ્મિકા રૂપસઞ્ઞા, યા ચ સમ્પરાયિકા રૂપસઞ્ઞા; યા ચ આનેઞ્જસઞ્ઞા, યા ચ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞા , યા ચ નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસઞ્ઞા – એસ સક્કાયો યાવતા સક્કાયો. એતં અમતં યદિદં અનુપાદા ચિત્તસ્સ વિમોક્ખો. ઇતિ, ખો, આનન્દ, દેસિતા મયા આનેઞ્જસપ્પાયા પટિપદા, દેસિતા આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસપ્પાયા પટિપદા, દેસિતા નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનસપ્પાયા પટિપદા, દેસિતા નિસ્સાય નિસ્સાય ઓઘસ્સ નિત્થરણા, દેસિતો અરિયો વિમોક્ખો. યં ખો, આનન્દ, સત્થારા કરણીયં સાવકાનં હિતેસિના અનુકમ્પકેન અનુકમ્પં ઉપાદાય, કતં વો તં મયા. એતાનિ, આનન્દ, રુક્ખમૂલાનિ, એતાનિ સુઞ્ઞાગારાનિ. ઝાયથાનન્દ, મા પમાદત્થ, મા પચ્છા વિપ્પટિસારિનો અહુવત્થ. અયં વો અમ્હાકં અનુસાસની’’’તિ.
73. ‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Nissāya nissāya kira no, bhante, bhagavatā oghassa nittharaṇā akkhātā. Katamo pana, bhante, ariyo vimokkho’’ti? ‘‘Idhānanda, bhikkhu ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘ye ca diṭṭhadhammikā kāmā, ye ca samparāyikā kāmā; yā ca diṭṭhadhammikā kāmasaññā, yā ca samparāyikā kāmasaññā; ye ca diṭṭhadhammikā rūpā, ye ca samparāyikā rūpā; yā ca diṭṭhadhammikā rūpasaññā, yā ca samparāyikā rūpasaññā; yā ca āneñjasaññā, yā ca ākiñcaññāyatanasaññā , yā ca nevasaññānāsaññāyatanasaññā – esa sakkāyo yāvatā sakkāyo. Etaṃ amataṃ yadidaṃ anupādā cittassa vimokkho. Iti, kho, ānanda, desitā mayā āneñjasappāyā paṭipadā, desitā ākiñcaññāyatanasappāyā paṭipadā, desitā nevasaññānāsaññāyatanasappāyā paṭipadā, desitā nissāya nissāya oghassa nittharaṇā, desito ariyo vimokkho. Yaṃ kho, ānanda, satthārā karaṇīyaṃ sāvakānaṃ hitesinā anukampakena anukampaṃ upādāya, kataṃ vo taṃ mayā. Etāni, ānanda, rukkhamūlāni, etāni suññāgārāni. Jhāyathānanda, mā pamādattha, mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha. Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī’’’ti.
ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમનો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દીતિ.
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
આનેઞ્જસપ્પાયસુત્તં નિટ્ઠિતં છટ્ઠં.
Āneñjasappāyasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૬. આનેઞ્જસપ્પાયસુત્તવણ્ણના • 6. Āneñjasappāyasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૬. આનેઞ્જસપ્પાયસુત્તવણ્ણના • 6. Āneñjasappāyasuttavaṇṇanā