Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
൬. ആനേഞ്ജസപ്പായസുത്തവണ്ണനാ
6. Āneñjasappāyasuttavaṇṇanā
൬൬. ഏവം മേ സുതന്തി ആനേഞ്ജസപ്പായസുത്തം. തത്ഥ അനിച്ചാതി ഹുത്വാ അഭാവട്ഠേന അനിച്ചാ. കാമാതി വത്ഥുകാമാപി കിലേസകാമാപി. തുച്ഛാതി നിച്ചസാരധുവസാരഅത്തസാരവിരഹിതത്താ രിത്താ, ന പന നത്ഥീതി ഗഹേതബ്ബാ. ന ഹി തുച്ഛമുട്ഠീതി വുത്തേ മുട്ഠി നാമ നത്ഥീതി വുത്തം ഹോതി. യസ്സ പന അബ്ഭന്തരേ കിഞ്ചി നത്ഥി, സോ വുച്ചതി തുച്ഛോ. മുസാതി നാസനകാ. മോസധമ്മാതി നസ്സനസഭാവാ, ഖേത്തം വിയ വത്ഥു വിയ ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണം വിയ ച ന പഞ്ഞായിത്ഥ, കതിപാഹേനേവ സുപിനകേ ദിട്ഠാ വിയ നസ്സന്തി ന പഞ്ഞായന്തി. തേന വുത്തം ‘‘മോസധമ്മാ’’തി, മായാകതമേതന്തി യഥാ മായായ ഉദകം മണീതി കത്വാ ദസ്സിതം, ബദരിപണ്ണം കഹാപണോതി കത്വാ ദസ്സിതം, അഞ്ഞം വാ പന ഏവരൂപം ദസ്സനൂപചാരേ ഠിതസ്സേവ തഥാ പഞ്ഞായതി, ഉപചാരാതിക്കമതോ പട്ഠായ പാകതികമേവ പഞ്ഞായതി. ഏവം കാമാപി ഇത്തരപച്ചുപട്ഠാനട്ഠേന ‘‘മായാകത’’ന്തി വുത്താ. യഥാ ച മായാകാരോ ഉദകാദീനി മണിആദീനം വസേന ദസ്സേന്തോ വഞ്ചേതി, ഏവം കാമാപി അനിച്ചാദീനി നിച്ചാദിസഭാവം ദസ്സേന്താ വഞ്ചേന്തീതി വഞ്ചനകട്ഠേനപി ‘‘മായാകത’’ന്തി വുത്താ. ബാലലാപനന്തി മയ്ഹം പുത്തോ, മയ്ഹം ധീതാ, മയ്ഹം ഹിരഞ്ഞം മയ്ഹം സുവണ്ണന്തി ഏവം ബാലാനം ലാപനതോ ബാലലാപനം. ദിട്ഠധമ്മികാ കാമാതി മാനുസകാ പഞ്ച കാമഗുണാ. സമ്പരായികാതി തേ ഠപേത്വാ അവസേസാ. ദിട്ഠധമ്മികാ. കാമസഞ്ഞാതി മാനുസകേ കാമേ ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നസഞ്ഞാ. ഉഭയമേതം മാരധേയ്യന്തി ഏതേ കാമാ ച കാമസഞ്ഞാ ച ഉഭയമ്പി മാരധേയ്യം. യേഹി ഉഭയമേതം ഗഹിതം, തേസഞ്ഹി ഉപരി മാരോ വസം വത്തേതി. തം സന്ധായ ‘‘ഉഭയമേതം മാരധേയ്യ’’ന്തി വുത്തം.
66.Evaṃme sutanti āneñjasappāyasuttaṃ. Tattha aniccāti hutvā abhāvaṭṭhena aniccā. Kāmāti vatthukāmāpi kilesakāmāpi. Tucchāti niccasāradhuvasāraattasāravirahitattā rittā, na pana natthīti gahetabbā. Na hi tucchamuṭṭhīti vutte muṭṭhi nāma natthīti vuttaṃ hoti. Yassa pana abbhantare kiñci natthi, so vuccati tuccho. Musāti nāsanakā. Mosadhammāti nassanasabhāvā, khettaṃ viya vatthu viya hiraññasuvaṇṇaṃ viya ca na paññāyittha, katipāheneva supinake diṭṭhā viya nassanti na paññāyanti. Tena vuttaṃ ‘‘mosadhammā’’ti, māyākatametanti yathā māyāya udakaṃ maṇīti katvā dassitaṃ, badaripaṇṇaṃ kahāpaṇoti katvā dassitaṃ, aññaṃ vā pana evarūpaṃ dassanūpacāre ṭhitasseva tathā paññāyati, upacārātikkamato paṭṭhāya pākatikameva paññāyati. Evaṃ kāmāpi ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhena ‘‘māyākata’’nti vuttā. Yathā ca māyākāro udakādīni maṇiādīnaṃ vasena dassento vañceti, evaṃ kāmāpi aniccādīni niccādisabhāvaṃ dassentā vañcentīti vañcanakaṭṭhenapi ‘‘māyākata’’nti vuttā. Bālalāpananti mayhaṃ putto, mayhaṃ dhītā, mayhaṃ hiraññaṃ mayhaṃ suvaṇṇanti evaṃ bālānaṃ lāpanato bālalāpanaṃ. Diṭṭhadhammikā kāmāti mānusakā pañca kāmaguṇā. Samparāyikāti te ṭhapetvā avasesā. Diṭṭhadhammikā. Kāmasaññāti mānusake kāme ārabbha uppannasaññā. Ubhayametaṃ māradheyyanti ete kāmā ca kāmasaññā ca ubhayampi māradheyyaṃ. Yehi ubhayametaṃ gahitaṃ, tesañhi upari māro vasaṃ vatteti. Taṃ sandhāya ‘‘ubhayametaṃ māradheyya’’nti vuttaṃ.
മാരസ്സേസ വിസയോതിആദീസുപി യഥാ ചോളസ്സ വിസയോ ചോളവിസയോ, പണ്ഡസ്സ വിസയോ പണ്ഡവിസയോ, സംവരാനം വിസയോ സംവരവിസയോതി പവത്തനട്ഠാനം വിസയോതി വുച്ചതി, ഏവം യേഹി ഏതേ കാമാ ഗഹിതാ, തേസം ഉപരി മാരോ വസം വത്തേതി. തം സന്ധായ മാരസ്സേസ വിസയോതി വുത്തം. പഞ്ച പന കാമഗുണേ നിവാപബീജം വിയ വിപ്പകിരന്തോ മാരോ ഗച്ഛതി. യേഹി പന തേ ഗഹിതാ, തേസം ഉപരി മാരോ വസം വത്തേതി. തം സന്ധായ മാരസ്സേസ നിവാപോതി വുത്തം. യഥാ ച യത്ഥ ഹത്ഥിആദയോ വസം വത്തേന്തി, സോ ഹത്ഥിഗോചരോ അസ്സഗോചരോ അജഗോചരോതി വുച്ചതി, ഏവം യേഹി ഏതേ കാമാ ഗഹിതാ, തേസു മാരോ വസം വത്തേതി. തം സന്ധായ മാരസ്സേസ ഗോചരോതി വുത്തം.
Mārassesa visayotiādīsupi yathā coḷassa visayo coḷavisayo, paṇḍassa visayo paṇḍavisayo, saṃvarānaṃ visayo saṃvaravisayoti pavattanaṭṭhānaṃ visayoti vuccati, evaṃ yehi ete kāmā gahitā, tesaṃ upari māro vasaṃ vatteti. Taṃ sandhāya mārassesa visayoti vuttaṃ. Pañca pana kāmaguṇe nivāpabījaṃ viya vippakiranto māro gacchati. Yehi pana te gahitā, tesaṃ upari māro vasaṃ vatteti. Taṃ sandhāya mārassesa nivāpoti vuttaṃ. Yathā ca yattha hatthiādayo vasaṃ vattenti, so hatthigocaro assagocaro ajagocaroti vuccati, evaṃ yehi ete kāmā gahitā, tesu māro vasaṃ vatteti. Taṃ sandhāya mārassesa gocaroti vuttaṃ.
ഏത്ഥാതി ഏതേസു കാമേസു. മാനസാതി ചിത്തസമ്ഭൂതാ. തത്ഥ സിയാ – ദുവിധേ താവ കാമേ ആരബ്ഭ അഭിജ്ഝാനലക്ഖണാ അഭിജ്ഝാ, കരണുത്തരിയലക്ഖണോ സാരമ്ഭോ ച ഉപ്പജ്ജതു, ബ്യാപാദോ കഥം ഉപ്പജ്ജതീതി? മമായിതേ വത്ഥുസ്മിം അച്ഛിന്നേപി സോചന്തി, അച്ഛിജ്ജന്തേപി സോചന്തി, അച്ഛിന്നസങ്കിനോപി സോചന്തി, യോ ഏവരൂപോ ചിത്തസ്സ ആഘാതോതി ഏവം ഉപ്പജ്ജതി. തേവ അരിയസാവകസ്സാതി തേ അരിയസാവകസ്സ. വകാരോ ആഗമസന്ധിമത്തം ഹോതി. ഇധ മനുസിക്ഖതോതി ഇമസ്മിം സാസനേ സിക്ഖന്തസ്സ തേ തയോപി കിലേസാ അന്തരായകരാ ഹോന്തി. അഭിഭുയ്യ ലോകന്തി കാമലോകം അഭിഭവിത്വാ. അധിട്ഠായ മനസാതി ഝാനാരമ്മണചിത്തേന അധിട്ഠഹിത്വാ. അപരിത്തന്തി കാമാവചരചിത്തം പരിത്തം നാമ, തസ്സ പടിക്ഖേപേന മഹഗ്ഗതം അപരിത്തം നാമ. പമാണന്തിപി കാമാവചരമേവ, രൂപാവചരം അരൂപാവചരം അപ്പമാണം. സുഭാവിതന്തി പന ഏതം കാമാവചരാദീനം നാമം ന ഹോതി, ലോകുത്തരസ്സേവേതം നാമം. തസ്മാ ഏതസ്സ വസേന അപരിത്തം അപ്പമാണം സുഭാവിതന്തി സബ്ബം ലോകുത്തരമേവ വട്ടതി.
Etthāti etesu kāmesu. Mānasāti cittasambhūtā. Tattha siyā – duvidhe tāva kāme ārabbha abhijjhānalakkhaṇā abhijjhā, karaṇuttariyalakkhaṇo sārambho ca uppajjatu, byāpādo kathaṃ uppajjatīti? Mamāyite vatthusmiṃ acchinnepi socanti, acchijjantepi socanti, acchinnasaṅkinopi socanti, yo evarūpo cittassa āghātoti evaṃ uppajjati. Teva ariyasāvakassāti te ariyasāvakassa. Vakāro āgamasandhimattaṃ hoti. Idha manusikkhatoti imasmiṃ sāsane sikkhantassa te tayopi kilesā antarāyakarā honti. Abhibhuyya lokanti kāmalokaṃ abhibhavitvā. Adhiṭṭhāya manasāti jhānārammaṇacittena adhiṭṭhahitvā. Aparittanti kāmāvacaracittaṃ parittaṃ nāma, tassa paṭikkhepena mahaggataṃ aparittaṃ nāma. Pamāṇantipi kāmāvacarameva, rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ appamāṇaṃ. Subhāvitanti pana etaṃ kāmāvacarādīnaṃ nāmaṃ na hoti, lokuttarassevetaṃ nāmaṃ. Tasmā etassa vasena aparittaṃ appamāṇaṃ subhāvitanti sabbaṃ lokuttarameva vaṭṭati.
തബ്ബഹുലവിഹാരിനോതി കാമപടിബാഹനേന തമേവ പടിപദം ബഹുലം കത്വാ വിഹരന്തസ്സ. ആയതനേ ചിത്തം പസീദതീതി കാരണേ ചിത്തം പസീദതി. കിം പനേത്ഥ കാരണം? അരഹത്തം വാ, അരഹത്തസ്സ വിപസ്സനം വാ, ചതുത്ഥജ്ഝാനം വാ, ചതുത്ഥജ്ഝാനസ്സ ഉപചാരം വാ. സമ്പസാദേ സതീതി ഏത്ഥ ദുവിധോ സമ്പസാദോ അധിമോക്ഖസമ്പസാദോ ച പടിലാഭസമ്പസാദോ ച. അരഹത്തസ്സ ഹി വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ വിഹരതോ മഹാഭൂതാദീസു ഉപട്ഠഹന്തേസു യേനിമേ നീഹാരേന മഹാഭൂതാ ഉപട്ഠഹന്തി, ഉപാദാരൂപാ ഉപട്ഠഹന്തി നാമരൂപാ ഉപട്ഠഹന്തി, പച്ചയാ സബ്ബഥാ ഉപട്ഠഹന്തി, ലക്ഖണാരമ്മണാ വിപസ്സനാ ഉപട്ഠഹതി, അജ്ജേവ അരഹത്തം ഗണ്ഹിസ്സാമീതി അപ്പടിലദ്ധേയേവ ആസാ സന്തിട്ഠതി, അധിമോക്ഖം പടിലഭതി. തതിയജ്ഝാനം വാ പാദകം കത്വാ ചതുത്ഥജ്ഝാനത്ഥായ കസിണപരികമ്മം കരോന്തസ്സ നീവരണവിക്ഖമ്ഭനാദീനി സമനുപസ്സതോ യേനിമേ നീഹാരേന നീവരണാ വിക്ഖമ്ഭന്തി, കിലേസാ സന്നിസീദന്തി, സതി സന്തിട്ഠതി, സങ്ഖാരഗതം വാ വിഭൂതം പാകടം ഹുത്വാ ദിബ്ബചക്ഖുകസ്സ പരലോകോ വിയ ഉപട്ഠാതി , ചിത്തുപ്പാദോ ലേപപിണ്ഡേ ലഗ്ഗമാനോ വിയ ഉപചാരേന സമാധിയതി, അജ്ജേവ ചതുത്ഥജ്ഝാനം നിബ്ബത്തേസ്സാമീതി അപടിലദ്ധേയേവ ആസാ സന്തിട്ഠതി, അധിമോക്ഖം പടിലഭതി . അയം അധിമോക്ഖസമ്പസാദോ നാമ. തസ്മിം സമ്പസാദേ സതി. യോ പന അരഹത്തം വാ പടിലഭതി ചതുത്ഥജ്ഝാനം വാ, തസ്സ ചിത്തം വിപ്പസന്നം ഹോതിയേവ. ഇധ പന ‘‘ആയതനേ ചിത്തം പസീദതീ’’തി വചനതോ അരഹത്തവിപസ്സനായ ചേവ ചതുത്ഥജ്ഝാനൂപചാരസ്സ ച പടിലാഭോ പടിലാഭസമ്പസാദോതി വേദിതബ്ബോ. വിപസ്സനാ ഹി പഞ്ഞായ അധിമുച്ചനസ്സ കാരണം, ഉപചാരം ആനേഞ്ജസമാപത്തിയാ.
Tabbahulavihārinoti kāmapaṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Āyatane cittaṃ pasīdatīti kāraṇe cittaṃ pasīdati. Kiṃ panettha kāraṇaṃ? Arahattaṃ vā, arahattassa vipassanaṃ vā, catutthajjhānaṃ vā, catutthajjhānassa upacāraṃ vā. Sampasāde satīti ettha duvidho sampasādo adhimokkhasampasādo ca paṭilābhasampasādo ca. Arahattassa hi vipassanaṃ paṭṭhapetvā viharato mahābhūtādīsu upaṭṭhahantesu yenime nīhārena mahābhūtā upaṭṭhahanti, upādārūpā upaṭṭhahanti nāmarūpā upaṭṭhahanti, paccayā sabbathā upaṭṭhahanti, lakkhaṇārammaṇā vipassanā upaṭṭhahati, ajjeva arahattaṃ gaṇhissāmīti appaṭiladdheyeva āsā santiṭṭhati, adhimokkhaṃ paṭilabhati. Tatiyajjhānaṃ vā pādakaṃ katvā catutthajjhānatthāya kasiṇaparikammaṃ karontassa nīvaraṇavikkhambhanādīni samanupassato yenime nīhārena nīvaraṇā vikkhambhanti, kilesā sannisīdanti, sati santiṭṭhati, saṅkhāragataṃ vā vibhūtaṃ pākaṭaṃ hutvā dibbacakkhukassa paraloko viya upaṭṭhāti , cittuppādo lepapiṇḍe laggamāno viya upacārena samādhiyati, ajjeva catutthajjhānaṃ nibbattessāmīti apaṭiladdheyeva āsā santiṭṭhati, adhimokkhaṃ paṭilabhati . Ayaṃ adhimokkhasampasādo nāma. Tasmiṃ sampasāde sati. Yo pana arahattaṃ vā paṭilabhati catutthajjhānaṃ vā, tassa cittaṃ vippasannaṃ hotiyeva. Idha pana ‘‘āyatane cittaṃ pasīdatī’’ti vacanato arahattavipassanāya ceva catutthajjhānūpacārassa ca paṭilābho paṭilābhasampasādoti veditabbo. Vipassanā hi paññāya adhimuccanassa kāraṇaṃ, upacāraṃ āneñjasamāpattiyā.
ഏതരഹി വാ ആനേഞ്ജം സമാപജ്ജതി. പഞ്ഞായ വാ അധിമുച്ചതീതി ഏത്ഥ ഏതരഹി വാ പഞ്ഞായ അധിമുച്ചതി, ആനേഞ്ജം വാ സമാപജ്ജതീതി ഏവം പദപരിവത്തനം കത്വാ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ഇദഞ്ഹി വുത്തം ഹോതി – തസ്മിം സമ്പസാദേ സതി ഏതരഹി വാ പഞ്ഞായ അധിമുച്ചതി, അരഹത്തം സച്ഛികരോതീതി അത്ഥോ. തം അനഭിസമ്ഭുണന്തോ ആനേഞ്ജം വാ സമാപജ്ജതി, അഥ വാ പഞ്ഞായ വാ അധിമുച്ചതീതി അരഹത്തമഗ്ഗം ഭാവേതി, തം അനഭിസമ്ഭുണന്തോ ആനേഞ്ജം വാ സമാപജ്ജതി. അരഹത്തമഗ്ഗം ഭാവേതും അസക്കോന്തോ ഏതരഹി ചതുസച്ചം വാ സച്ഛികരോതി. തം അനഭിസമ്ഭുണന്തോ ആനേഞ്ജം വാ സമാപജ്ജതീതി.
Etarahi vā āneñjaṃ samāpajjati. Paññāya vā adhimuccatīti ettha etarahi vā paññāya adhimuccati, āneñjaṃ vā samāpajjatīti evaṃ padaparivattanaṃ katvā attho veditabbo. Idañhi vuttaṃ hoti – tasmiṃ sampasāde sati etarahi vā paññāya adhimuccati, arahattaṃ sacchikarotīti attho. Taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjati, atha vā paññāya vā adhimuccatīti arahattamaggaṃ bhāveti, taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjati. Arahattamaggaṃ bhāvetuṃ asakkonto etarahi catusaccaṃ vā sacchikaroti. Taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjatīti.
തത്രായം നയോ – ഇധ ഭിക്ഖു തതിയജ്ഝാനം പാദകം കത്വാ ചതുത്ഥജ്ഝാനസ്സ കസിണപരികമ്മം കരോതി. തസ്സ നീവരണാ വിക്ഖമ്ഭന്തി, സതി സന്തിട്ഠതി, ഉപചാരേന ചിത്തം സമാധിയതി. സോ രൂപാരൂപം പരിഗണ്ഹാതി, പച്ചയം പരിഗ്ഗണ്ഹാതി, ലക്ഖണാരമ്മണികം വിപസ്സനം വവത്ഥപേതി, തസ്സ ഏവം ഹോതി – ‘‘ഉപചാരേന മേ ഝാനം വിസേസഭാഗിയം ഭവേയ്യ, തിട്ഠതു വിസേസഭാഗിയതാ, നിബ്ബേധഭാഗിയം നം കരിസ്സാമീ’’തി വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം സച്ഛികരോതി. ഏത്തകേനസ്സ കിച്ചം കതം നാമ ഹോതി. അരഹത്തം സച്ഛികാതും അസക്കോന്തോ പന തതോ ഓസക്കിതമാനസോ അന്തരാ ന തിട്ഠതി, ചതുത്ഥജ്ഝാനം സമാപജ്ജതിയേവ. യഥാ കിം? യഥാ പുരിസോ ‘‘വനമഹിംസം ഘാതേസ്സാമീ’’തി സത്തിം ഗഹേത്വാ അനുബന്ധന്തോ സചേ തം ഘാതേതി, സകലഗാമവാസിനോ തോസേസ്സതി, അസക്കോന്തോ പന അന്തരാമഗ്ഗേ സസഗോധാദയോ ഖുദ്ദകമിഗേ ഘാതേത്വാ കാജം പൂരേത്വാ ഏതിയേവ.
Tatrāyaṃ nayo – idha bhikkhu tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā catutthajjhānassa kasiṇaparikammaṃ karoti. Tassa nīvaraṇā vikkhambhanti, sati santiṭṭhati, upacārena cittaṃ samādhiyati. So rūpārūpaṃ parigaṇhāti, paccayaṃ pariggaṇhāti, lakkhaṇārammaṇikaṃ vipassanaṃ vavatthapeti, tassa evaṃ hoti – ‘‘upacārena me jhānaṃ visesabhāgiyaṃ bhaveyya, tiṭṭhatu visesabhāgiyatā, nibbedhabhāgiyaṃ naṃ karissāmī’’ti vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ sacchikaroti. Ettakenassa kiccaṃ kataṃ nāma hoti. Arahattaṃ sacchikātuṃ asakkonto pana tato osakkitamānaso antarā na tiṭṭhati, catutthajjhānaṃ samāpajjatiyeva. Yathā kiṃ? Yathā puriso ‘‘vanamahiṃsaṃ ghātessāmī’’ti sattiṃ gahetvā anubandhanto sace taṃ ghāteti, sakalagāmavāsino tosessati, asakkonto pana antarāmagge sasagodhādayo khuddakamige ghātetvā kājaṃ pūretvā etiyeva.
തത്ഥ പുരിസസ്സ സത്തിം ഗഹേത്വാ വനമഹിംസാനുബന്ധനം വിയ ഇമസ്സ ഭിക്ഖുനോ തതിയജ്ഝാനം പാദകം കത്വാ ചതുത്ഥജ്ഝാനസ്സ പരികമ്മകരണം, വനമഹിംസഘാതനം വിയ – ‘‘നീവരണവിക്ഖമ്ഭനാദീനി സമനുപസ്സതോ വിസേസഭാഗിയം ഭവേയ്യ, തിട്ഠതു വിസേസഭാഗിയതാ, നിബ്ബേധഭാഗിയം നം കരിസ്സാമീ’’തി വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തസ്സ സച്ഛികരണം, മഹിംസം ഘാതേതും അസക്കോന്തസ്സ അന്തരാമഗ്ഗേ സസഗോധാദയോ ഖുദ്ദകമിഗേ ഘാതേത്വാ കാജം പൂരേത്വാ ഗമനം വിയ അരഹത്തം സച്ഛികാതും അസക്കോന്തസ്സ, തതോ ഓസക്കിത്വാ ചതുത്ഥജ്ഝാനസമാപജ്ജനം വേദിതബ്ബം. മഗ്ഗഭാവനാ ചതുസച്ചസച്ഛികിരിയായോജനാസുപി ഏസേവ നയോ.
Tattha purisassa sattiṃ gahetvā vanamahiṃsānubandhanaṃ viya imassa bhikkhuno tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā catutthajjhānassa parikammakaraṇaṃ, vanamahiṃsaghātanaṃ viya – ‘‘nīvaraṇavikkhambhanādīni samanupassato visesabhāgiyaṃ bhaveyya, tiṭṭhatu visesabhāgiyatā, nibbedhabhāgiyaṃ naṃ karissāmī’’ti vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattassa sacchikaraṇaṃ, mahiṃsaṃ ghātetuṃ asakkontassa antarāmagge sasagodhādayo khuddakamige ghātetvā kājaṃ pūretvā gamanaṃ viya arahattaṃ sacchikātuṃ asakkontassa, tato osakkitvā catutthajjhānasamāpajjanaṃ veditabbaṃ. Maggabhāvanā catusaccasacchikiriyāyojanāsupi eseva nayo.
ഇദാനി അരഹത്തം സച്ഛികാതും അസക്കോന്തസ്സ നിബ്ബത്തട്ഠാനം ദസ്സേന്തോ കായസ്സ ഭേദാതിആദിമാഹ. തത്ഥ യന്തി യേന കാരണേന തം സംവത്തനികം വിഞ്ഞാണം അസ്സ ആനേഞ്ജൂപഗം, തം കാരണം വിജ്ജതീതി അത്ഥോ. ഏത്ഥ ച തംസംവത്തനികന്തി തസ്സ ഭിക്ഖുനോ സംവത്തനികം. യേന വിപാകവിഞ്ഞാണേന സോ ഭിക്ഖു സംവത്തതി നിബ്ബത്തതി, തം വിഞ്ഞാണം. ആനേഞ്ജൂപഗന്തി കുസലാനേഞ്ജസഭാവൂപഗതം അസ്സ, താദിസമേവ ഭവേയ്യാതി അത്ഥോ. കേചി കുസലവിഞ്ഞാണം വദന്തി. യം തസ്സ ഭിക്ഖുനോ സംവത്തനികം ഉപപത്തിഹേതുഭൂതം കുസലവിഞ്ഞാണം ആനേഞ്ജൂപഗതം അസ്സ, വിപാകകാലേപി തന്നാമകമേവ അസ്സാതി അത്ഥോ. സോ പനായമത്ഥോ – ‘‘പുഞ്ഞം ചേ സങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോതി, പുഞ്ഞൂപഗം ഹോതി വിഞ്ഞാണം. അപുഞ്ഞം ചേ സങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖാരോതി, അപുഞ്ഞുപഗം ഹോതി വിഞ്ഞാണം. ആനേഞ്ജം ചേ സങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖരോതി, ആനേഞ്ജൂപഗം ഹോതി വിഞ്ഞാണ’’ന്തി (സം॰ നി॰ ൨.൫൧) ഇമിനാ നയേന വേദിതബ്ബോ. ആനേഞ്ജസപ്പായാതി ആനേഞ്ജസ്സ ചതുത്ഥജ്ഝാനസ്സ സപ്പായാ. ന കേവലഞ്ച സാ ആനേഞ്ജസ്സേവ, ഉപരി അരഹത്തസ്സാപി സപ്പായാവ ഉപകാരഭൂതായേവാതി വേദിതബ്ബാ. ഇതി ഇമസ്മിം പഠമകആനേഞ്ജേ സമാധിവസേന ഓസക്കനാ കഥിതാ.
Idāni arahattaṃ sacchikātuṃ asakkontassa nibbattaṭṭhānaṃ dassento kāyassa bhedātiādimāha. Tattha yanti yena kāraṇena taṃ saṃvattanikaṃ viññāṇaṃ assa āneñjūpagaṃ, taṃ kāraṇaṃ vijjatīti attho. Ettha ca taṃsaṃvattanikanti tassa bhikkhuno saṃvattanikaṃ. Yena vipākaviññāṇena so bhikkhu saṃvattati nibbattati, taṃ viññāṇaṃ. Āneñjūpaganti kusalāneñjasabhāvūpagataṃ assa, tādisameva bhaveyyāti attho. Keci kusalaviññāṇaṃ vadanti. Yaṃ tassa bhikkhuno saṃvattanikaṃ upapattihetubhūtaṃ kusalaviññāṇaṃ āneñjūpagataṃ assa, vipākakālepi tannāmakameva assāti attho. So panāyamattho – ‘‘puññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, puññūpagaṃ hoti viññāṇaṃ. Apuññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkhāroti, apuññupagaṃ hoti viññāṇaṃ. Āneñjaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, āneñjūpagaṃ hoti viññāṇa’’nti (saṃ. ni. 2.51) iminā nayena veditabbo. Āneñjasappāyāti āneñjassa catutthajjhānassa sappāyā. Na kevalañca sā āneñjasseva, upari arahattassāpi sappāyāva upakārabhūtāyevāti veditabbā. Iti imasmiṃ paṭhamakaāneñje samādhivasena osakkanā kathitā.
൬൭. ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതീതി ചതുത്ഥജ്ഝാനം പത്വാ ഏവം പടിസഞ്ചിക്ഖതി. അയഞ്ഹി ഭിക്ഖു ഹേട്ഠിമേന ഭിക്ഖുനാ പഞ്ഞവന്തതരോ തസ്സ ച ഭിക്ഖുനോ അത്തനോ ചാതി ദ്വിന്നമ്പി കമ്മട്ഠാനം ഏകതോ കത്വാ സമ്മസതി. തബ്ബഹുലവിഹാരിനോതി രൂപപടിബാഹനേന തമേവ പടിപദം ബഹുലം കത്വാ വിഹരന്തസ്സ. ആനേഞ്ജം സമാപജ്ജതീതി ആകാസാനഞ്ചായതാനാനേഞ്ജം സമാപജ്ജതി. സേസം പുരിമസദിസമേവ. യഥാ ച ഇധ, ഏവം സബ്ബത്ഥ വിസേസമത്തമേവ പന വക്ഖാമ. ഇതി ഇമസ്മിം ദുതിയആനേഞ്ജേ വിപസ്സനാവസേന ഓസക്കനാ കഥിതാ, ‘‘യംകിഞ്ചി രൂപ’’ന്തി ഏവം വിപസ്സനാമഗ്ഗം ദസ്സേന്തേന കഥിതാതി അത്ഥോ.
67.Iti paṭisañcikkhatīti catutthajjhānaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi bhikkhu heṭṭhimena bhikkhunā paññavantataro tassa ca bhikkhuno attano cāti dvinnampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Tabbahulavihārinoti rūpapaṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Āneñjaṃ samāpajjatīti ākāsānañcāyatānāneñjaṃ samāpajjati. Sesaṃ purimasadisameva. Yathā ca idha, evaṃ sabbattha visesamattameva pana vakkhāma. Iti imasmiṃ dutiyaāneñje vipassanāvasena osakkanā kathitā, ‘‘yaṃkiñci rūpa’’nti evaṃ vipassanāmaggaṃ dassentena kathitāti attho.
ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതീതി ആകാസാനഞ്ചായതനം പത്വാ ഏവം പടിസഞ്ചിക്ഖതി. അയഞ്ഹി ഹേട്ഠാ ദ്വീഹി ഭിക്ഖൂഹി പഞ്ഞവന്തതരോ തേസഞ്ച ഭിക്ഖൂനം അത്തനോ ചാതി തിണ്ണമ്പി കമ്മട്ഠാനം ഏകതോ കത്വാ സമ്മസതി. ഉഭയമേതം അനിച്ചന്തി ഏത്ഥ അട്ഠ ഏകേകകോട്ഠാസാ ദിട്ഠധമ്മികസമ്പരായികവസേന പന സങ്ഖിപിത്വാ ഉഭയന്തി വുത്തം. നാലം അഭിനന്ദിതുന്തി തണ്ഹാദിട്ഠിവസേന അഭിനന്ദിതും ന യുത്തം. സേസപദദ്വയേപി ഏസേവ നയോ. തബ്ബഹുലവിഹാരിനോതി കാമപടിബാഹനേന ച രൂപപടിബാഹനേന ച തമേവ പടിപദം ബഹുലം കത്വാ വിഹരന്തസ്സ. ആനേഞ്ജം സമാപജ്ജതീതി വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനാനേഞ്ജം സമാപജ്ജതി. ഇമസ്മിം തതിയആനേഞ്ജേ വിപസ്സനാവസേന ഓസക്കനാ കഥിതാ.
Itipaṭisañcikkhatīti ākāsānañcāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi heṭṭhā dvīhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti tiṇṇampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Ubhayametaṃ aniccanti ettha aṭṭha ekekakoṭṭhāsā diṭṭhadhammikasamparāyikavasena pana saṅkhipitvā ubhayanti vuttaṃ. Nālaṃ abhinanditunti taṇhādiṭṭhivasena abhinandituṃ na yuttaṃ. Sesapadadvayepi eseva nayo. Tabbahulavihārinoti kāmapaṭibāhanena ca rūpapaṭibāhanena ca tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Āneñjaṃ samāpajjatīti viññāṇañcāyatanāneñjaṃ samāpajjati. Imasmiṃ tatiyaāneñje vipassanāvasena osakkanā kathitā.
൬൮. ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതീതി വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം പത്വാ ഏവം പടിസഞ്ചിക്ഖതി. അയഞ്ഹി ഹേട്ഠാ തീഹി ഭിക്ഖൂഹി പഞ്ഞവന്തതരോ തേസഞ്ച ഭിക്ഖൂനം അത്തനോ ചാതി ചതുന്നമ്പി കമ്മട്ഠാനം ഏകതോ കത്വാ സമ്മസതി. യത്ഥേതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തീതി യം ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം പത്വാ ഏതാ ഹേട്ഠാ വുത്താ സബ്ബസഞ്ഞാ നിരുജ്ഝന്തി. ഏതം സന്തം ഏതം പണീതന്തി ഏതം അങ്ഗസന്തതായ ആരമ്മണസന്തതായ ച സന്തം, അതപ്പകട്ഠേന പണീതം. തബ്ബഹുലവിഹാരിനോതി താസം സഞ്ഞാനം പടിബാഹനേന തമേവ പടിപദം ബഹുലം കത്വാ വിഹരന്തസ്സ. ഇമസ്മിം പഠമാകിഞ്ചഞ്ഞായതനേ സമാധിവസേന ഓസക്കനാ കഥിതാ.
68.Iti paṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi heṭṭhā tīhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti catunnampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Yatthetā aparisesā nirujjhantīti yaṃ ākiñcaññāyatanaṃ patvā etā heṭṭhā vuttā sabbasaññā nirujjhanti. Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītanti etaṃ aṅgasantatāya ārammaṇasantatāya ca santaṃ, atappakaṭṭhena paṇītaṃ. Tabbahulavihārinoti tāsaṃ saññānaṃ paṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Imasmiṃ paṭhamākiñcaññāyatane samādhivasena osakkanā kathitā.
ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതീതി വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനമേവ പത്വാ ഏവം പടിസഞ്ചിക്ഖതി. അയഞ്ഹി ഹേട്ഠാ ചതൂഹി ഭിക്ഖൂഹി പഞ്ഞവന്തതരോ തേസഞ്ച ഭിക്ഖൂനം അത്തനോ ചാതി പഞ്ചന്നമ്പി കമ്മട്ഠാനം ഏകതോ കത്വാ സമ്മസതി. അത്തേന വാ അത്തനിയേന വാതി അഹം മമാതി ഗഹേതബ്ബേന സുഞ്ഞം തുച്ഛം രിത്തം. ഏവമേത്ഥ ദ്വികോടികാ സുഞ്ഞതാ ദസ്സിതാ. തബ്ബഹുലവിഹാരിനോതി ഹേട്ഠാ വുത്തപടിപദഞ്ച ഇമഞ്ച സുഞ്ഞതപടിപദം ബഹുലം കത്വാ വിഹരന്തസ്സ. ഇമസ്മിം ദുതിയാകിഞ്ചഞ്ഞായതനേ വിപസ്സനാവസേന ഓസക്കനാ കഥിതാ.
Iti paṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanameva patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi heṭṭhā catūhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti pañcannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Attena vā attaniyena vāti ahaṃ mamāti gahetabbena suññaṃ tucchaṃ rittaṃ. Evamettha dvikoṭikā suññatā dassitā. Tabbahulavihārinoti heṭṭhā vuttapaṭipadañca imañca suññatapaṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Imasmiṃ dutiyākiñcaññāyatane vipassanāvasena osakkanā kathitā.
൭൦. ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതീതി വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനമേവ പത്വാ ഏവം പടിസഞ്ചിക്ഖതി. അയഞ്ഹി ഹേട്ഠാ പഞ്ചഹി ഭിക്ഖൂഹി പഞ്ഞവന്തതരോ തേസഞ്ച ഭിക്ഖൂനം അത്തനോ ചാതി ഛന്നമ്പി കമ്മട്ഠാനം ഏകതോ കത്വാ സമ്മസതി. നാഹം ക്വചനി കസ്സചി കിഞ്ചനതസ്മിം, ന ച മമ ക്വചനി കിസ്മിഞ്ചി കിഞ്ചനം നത്ഥീതി ഏത്ഥ പന ചതുകോടികാ സുഞ്ഞതാ കഥിതാ. കഥം? അയഞ്ഹി നാഹം ക്വചനീതി ക്വചി അത്താനം ന പസ്സതി, കസ്സചി കിഞ്ചനതസ്മിന്തി അത്തനോ അത്താനം കസ്സചി പരസ്സ കിഞ്ചനഭാവേ ഉപനേതബ്ബം ന പസ്സതി, അത്തനോ ഭാതിട്ഠാനേ ഭാതരം സഹായട്ഠാനേ സഹായം പരിക്ഖാരട്ഠാനേ വാ പരിക്ഖാരം മഞ്ഞിത്വാ ഉപഗന്ത്വാ ഉപനേതബ്ബം ന പസ്സതീതി അത്ഥോ. ന ച മമ ക്വചനീതി ഏത്ഥ മമ – സദ്ദം താവ ഠപേത്വാ ന ച ക്വചനി പരസ്സ ച അത്താനം ക്വചി ന പസ്സതീതി അയമത്ഥോ. ഇദാനി മമ – സദ്ദം ആഹരിത്വാ മമ കിസ്മിഞ്ചി കിഞ്ചനം നത്ഥീതി സോ പരസ്സ അത്താ മമ കിസ്മിഞ്ചി കിഞ്ചനഭാവേ അത്ഥീതി ന പസ്സതി. അത്തനോ ഭാതിട്ഠാനേ ഭാതരം സഹായട്ഠാനേ സഹായം പരിക്ഖാരട്ഠാനേ വാ പരിക്ഖാരന്തി കിസ്മിഞ്ചി ഠാനേ പരസ്സ അത്താനം ഇമിനാ കിഞ്ചനഭാവേന ഉപനേതബ്ബം ന പസ്സതീതി അത്ഥോ. ഏവമയം യസ്മാ നേവ കത്ഥചി അത്താനം പസ്സതി, ന തം പരസ്സ കിഞ്ചനഭാവേ ഉപനേതബ്ബം പസ്സതി, ന പരസ്സ അത്താനം പസ്സതി, ന പരസ്സ അത്താനം അത്തനോ കിഞ്ചനഭാവേ ഉപനേതബ്ബം പസ്സതി, തസ്മാ അയം സുഞ്ഞതാ ചതുകോടികാതി വേദിതബ്ബാ. തബ്ബഹുലവിഹാരിനോതി ഹേട്ഠാ വുത്തപ്പടിപദം ഇമം ചതുകോടിസുഞ്ഞതഞ്ച ബഹുലം കത്വാ വിഹരന്തസ്സ. ഇമസ്മിം തതിയാകിഞ്ചഞ്ഞായതനേപി വിപസ്സനാവസേനേവ ഓസക്കനാ കഥിതാ.
70.Itipaṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanameva patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi heṭṭhā pañcahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti channampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Nāhaṃ kvacani kassaci kiñcanatasmiṃ, na ca mama kvacani kismiñcikiñcanaṃ natthīti ettha pana catukoṭikā suññatā kathitā. Kathaṃ? Ayañhi nāhaṃ kvacanīti kvaci attānaṃ na passati, kassaci kiñcanatasminti attano attānaṃ kassaci parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ na passati, attano bhātiṭṭhāne bhātaraṃ sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāraṃ maññitvā upagantvā upanetabbaṃ na passatīti attho. Na ca mama kvacanīti ettha mama – saddaṃ tāva ṭhapetvā na ca kvacani parassa ca attānaṃ kvaci na passatīti ayamattho. Idāni mama – saddaṃ āharitvā mama kismiñci kiñcanaṃ natthīti so parassa attā mama kismiñci kiñcanabhāve atthīti na passati. Attano bhātiṭṭhāne bhātaraṃ sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāranti kismiñci ṭhāne parassa attānaṃ iminā kiñcanabhāvena upanetabbaṃ na passatīti attho. Evamayaṃ yasmā neva katthaci attānaṃ passati, na taṃ parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, na parassa attānaṃ passati, na parassa attānaṃ attano kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, tasmā ayaṃ suññatā catukoṭikāti veditabbā. Tabbahulavihārinoti heṭṭhā vuttappaṭipadaṃ imaṃ catukoṭisuññatañca bahulaṃ katvā viharantassa. Imasmiṃ tatiyākiñcaññāyatanepi vipassanāvaseneva osakkanā kathitā.
ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതീതി ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം പത്വാ ഏവം പടിസഞ്ചിക്ഖതി. അയഞ്ഹി ഹേട്ഠാ ഛഹി ഭിക്ഖൂഹി പഞ്ഞവന്തതരോ തേസഞ്ച ഭിക്ഖൂനം അത്തനോ ചാതി സത്തന്നമ്പി കമ്മട്ഠാനം ഏകതോ കത്വാ സമ്മസതി. യത്ഥേതാ അപരിസേസാ നിരുജ്ഝന്തീതി യം നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം പത്വാ ഏത്ഥ ഏതാ ഹേട്ഠാ വുത്താ സബ്ബസഞ്ഞാ നിരുജ്ഝന്തി. തബ്ബഹുലവിഹാരിനോതി താസം സഞ്ഞാനം പടിബാഹനേന തമേവ പടിപദം ബഹുലം കത്വാ വിഹരന്തസ്സ. ഇമസ്മിം നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനേ സമാധിവസേന ഓസക്കനാ കഥിതാ.
Iti paṭisañcikkhatīti ākiñcaññāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi heṭṭhā chahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti sattannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Yatthetā aparisesā nirujjhantīti yaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ patvā ettha etā heṭṭhā vuttā sabbasaññā nirujjhanti. Tabbahulavihārinoti tāsaṃ saññānaṃ paṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Imasmiṃ nevasaññānāsaññāyatane samādhivasena osakkanā kathitā.
൭൧. നോ ചസ്സ നോ ച മേ സിയാതി സചേ മയ്ഹം പുബ്ബേ പഞ്ചവിധം കമ്മവട്ടം ന ആയൂഹിതം അസ്സ, യം മേ ഇദം ഏതരഹി ഏവം പഞ്ചവിധം വിപാകവട്ടം ഏതം മേ ന സിയാ നപ്പവത്തേയ്യാതി അത്ഥോ. ന ഭവിസ്സതീതി സചേ ഏതരഹി പഞ്ചവിധം കമ്മവട്ടം ആയൂഹിതം ന ഭവിസ്സതി. ന മേ ഭവിസ്സതീതി തസ്മിം അസതി അനാഗതേ മേ പഞ്ചവിധം വിപാകവട്ടം ന ഭവിസ്സതി. യദത്ഥി യം ഭൂതം തം പജഹാമീതി യം അത്ഥി യം ഭൂതം ഏതരഹി ഖന്ധപഞ്ചകം, തം പജഹാമി. ഏവം ഉപേക്ഖം പടിലഭതീതി സോ ഭിക്ഖു ഏവം വിപസ്സനുപേക്ഖം ലഭതീതി അത്ഥോ.
71.No cassa no ca me siyāti sace mayhaṃ pubbe pañcavidhaṃ kammavaṭṭaṃ na āyūhitaṃ assa, yaṃ me idaṃ etarahi evaṃ pañcavidhaṃ vipākavaṭṭaṃ etaṃ me na siyā nappavatteyyāti attho. Na bhavissatīti sace etarahi pañcavidhaṃ kammavaṭṭaṃ āyūhitaṃ na bhavissati. Na me bhavissatīti tasmiṃ asati anāgate me pañcavidhaṃ vipākavaṭṭaṃ na bhavissati. Yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmīti yaṃ atthi yaṃ bhūtaṃ etarahi khandhapañcakaṃ, taṃ pajahāmi. Evaṃupekkhaṃ paṭilabhatīti so bhikkhu evaṃ vipassanupekkhaṃ labhatīti attho.
പരിനിബ്ബായേയ്യ നു ഖോ സോ, ഭന്തേ, ഭിക്ഖു ന വാ പരിനിബ്ബായേയ്യാതി കിം പുച്ഛാമീതി പുച്ഛതി, തതിയജ്ഝാനം പാദകം കത്വാ ഠിതസ്സ അരഹത്തമ്പി ഓസക്കനാപി പടിപദാപി പടിസന്ധിപി കഥിതാ, തഥാ ചതുത്ഥജ്ഝാനാദീനി പാദകാനി കത്വാ ഠിതാനം, നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം പാദകം കത്വാ ഠിതസ്സ ന കിഞ്ചി കഥിതം, തം പുച്ഛാമീതി പുച്ഛതി. അപേത്ഥാതി അപി ഏത്ഥ. സോ തം ഉപേക്ഖം അഭിനന്ദതീതി സോ തം വിപസ്സനുപേക്ഖം തണ്ഹാദിട്ഠിഅഭിനന്ദനാഹി അഭിനന്ദതി. സേസപദദ്വയേപി ഏസേവ നയോ. തന്നിസ്സിതം ഹോതി വിഞ്ഞാണന്തി വിഞ്ഞാണം വിപസ്സനാനിസ്സിതം ഹോതി. തദുപാദാനന്തി യം നികന്തിവിഞ്ഞാണം, തം തസ്സ ഉപാദാനം നാമ ഗഹണം നാമ ഹോതി. സഉപാദാനോതി സഗഹണോ. ന പരിനിബ്ബായതീതി വിപസ്സനായ സാലയോ ഭിക്ഖു മമ സാസനേ ന പരിനിബ്ബായതി. യോ പന വിഹാരപരിവേണഉപട്ഠാകാദീസു സാലയോ, തസ്മിം വത്തബ്ബമേവ നത്ഥീതി ദസ്സേതി. കഹം പനാതി? കത്ഥ പന? ഉപാദിയമാനോ ഉപാദിയതീതി പടിസന്ധിം ഗണ്ഹമാനോ ഗണ്ഹാതി. ഉപാദാനസേട്ഠം കിര സോ, ഭന്തേതി, ഭന്തേ, സോ കിര ഭിക്ഖു ഗഹേതബ്ബട്ഠാനം സേട്ഠം ഉത്തമം ഭവം ഉപാദിയതി, സേട്ഠഭവേ പടിസന്ധിം ഗണ്ഹാതീതി അത്ഥോ. ഇമിനാ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ പടിസന്ധി കഥിതാ. ഇദാനിസ്സ അരഹത്തം കഥേതും ഇധാനന്ദാതിആദിമാഹ.
Parinibbāyeyya nu kho so, bhante, bhikkhu na vā parinibbāyeyyāti kiṃ pucchāmīti pucchati, tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa arahattampi osakkanāpi paṭipadāpi paṭisandhipi kathitā, tathā catutthajjhānādīni pādakāni katvā ṭhitānaṃ, nevasaññānāsaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa na kiñci kathitaṃ, taṃ pucchāmīti pucchati. Apetthāti api ettha. So taṃ upekkhaṃ abhinandatīti so taṃ vipassanupekkhaṃ taṇhādiṭṭhiabhinandanāhi abhinandati. Sesapadadvayepi eseva nayo. Tannissitaṃ hoti viññāṇanti viññāṇaṃ vipassanānissitaṃ hoti. Tadupādānanti yaṃ nikantiviññāṇaṃ, taṃ tassa upādānaṃ nāma gahaṇaṃ nāma hoti. Saupādānoti sagahaṇo. Na parinibbāyatīti vipassanāya sālayo bhikkhu mama sāsane na parinibbāyati. Yo pana vihārapariveṇaupaṭṭhākādīsu sālayo, tasmiṃ vattabbameva natthīti dasseti. Kahaṃ panāti? Kattha pana? Upādiyamānoupādiyatīti paṭisandhiṃ gaṇhamāno gaṇhāti. Upādānaseṭṭhaṃ kira so, bhanteti, bhante, so kira bhikkhu gahetabbaṭṭhānaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ bhavaṃ upādiyati, seṭṭhabhave paṭisandhiṃ gaṇhātīti attho. Iminā tassa bhikkhuno paṭisandhi kathitā. Idānissa arahattaṃ kathetuṃ idhānandātiādimāha.
൭൩. നിസ്സായ നിസ്സായാതി തം തം സമാപത്തിം നിസ്സായ. ഓഘസ്സ നിത്ഥരണാ അക്ഖാതാതി ഓഘതരണം കഥിതം, തതിയജ്ഝാനം പാദകം കത്വാ ഠിതഭിക്ഖുനോ ഓഘനിത്ഥരണാ കഥിതാ…പേ॰… നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം പാദകം കത്വാ ഠിതഭിക്ഖുനോ ഓഘനിത്ഥരണാ കഥിതാതി വദതി.
73.Nissāya nissāyāti taṃ taṃ samāpattiṃ nissāya. Oghassa nittharaṇā akkhātāti oghataraṇaṃ kathitaṃ, tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā ṭhitabhikkhuno oghanittharaṇā kathitā…pe… nevasaññānāsaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitabhikkhuno oghanittharaṇā kathitāti vadati.
കതമോ പന, ഭന്തേ, അരിയോ വിമോക്ഖോതി ഇധ കിം പുച്ഛതി? സമാപത്തിം താവ പദട്ഠാനം കത്വാ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം ഗണ്ഹന്തോ ഭിക്ഖു നാവം വാ ഉളുമ്പാദീനി വാ നിസ്സായ മഹോഘം തരിത്വാ പാരം ഗച്ഛന്തോ വിയ ന കിലമതി. സുക്ഖവിപസ്സകോ പന പകിണ്ണകസങ്ഖാരേ സമ്മസിത്വാ അരഹത്തം ഗണ്ഹന്തോ ബാഹുബലേന സോതം ഛിന്ദിത്വാ പാരം ഗച്ഛന്തോ വിയ കിലമതി. ഇതി ഇമസ്സ സുക്ഖവിപസ്സകസ്സ അരഹത്തം പുച്ഛാമീതി പുച്ഛതി. അരിയസാവകോതി സുക്ഖവിപസ്സകോ അരിയസാവകോ. അയഞ്ഹി ഹേട്ഠാ അട്ഠഹി ഭിക്ഖൂഹി പഞ്ഞവന്തതരോ തേസഞ്ച ഭിക്ഖൂനം അത്തനോ ചാതി നവന്നമ്പി കമ്മട്ഠാനം ഏകതോ കത്വാ സമ്മസതി. ഏസ സക്കായോ യാവതാ സക്കായോതി യത്തകോ തേഭൂമകവട്ടസങ്ഖാതോ സക്കായോ നാമ അത്ഥി, സബ്ബോപി സോ ഏസ സക്കായോ, ന ഇതോ പരം സക്കായോ അത്ഥീതി പടിസഞ്ചിക്ഖതി.
Katamo pana, bhante, ariyo vimokkhoti idha kiṃ pucchati? Samāpattiṃ tāva padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gaṇhanto bhikkhu nāvaṃ vā uḷumpādīni vā nissāya mahoghaṃ taritvā pāraṃ gacchanto viya na kilamati. Sukkhavipassako pana pakiṇṇakasaṅkhāre sammasitvā arahattaṃ gaṇhanto bāhubalena sotaṃ chinditvā pāraṃ gacchanto viya kilamati. Iti imassa sukkhavipassakassa arahattaṃ pucchāmīti pucchati. Ariyasāvakoti sukkhavipassako ariyasāvako. Ayañhi heṭṭhā aṭṭhahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti navannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Esa sakkāyo yāvatā sakkāyoti yattako tebhūmakavaṭṭasaṅkhāto sakkāyo nāma atthi, sabbopi so esa sakkāyo, na ito paraṃ sakkāyo atthīti paṭisañcikkhati.
ഏതം അമതം യദിദം അനുപാദാ ചിത്തസ്സ വിമോക്ഖോതി യോ പനേസ ചിത്തസ്സ അനുപാദാവിമോക്ഖോ നാമ, ഏതം അമതം ഏതം സന്തം ഏതം പണീതന്തി പടിസഞ്ചിക്ഖതി. അഞ്ഞത്ഥ ച ‘‘അനുപാദാ ചിത്തസ്സ വിമോക്ഖോ’’തി നിബ്ബാനം വുച്ചതി. ഇമസ്മിം പന സുത്തേ സുക്ഖവിപസ്സകസ്സ അരഹത്തം കഥിതം. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനമേവ.
Etaṃamataṃ yadidaṃ anupādā cittassa vimokkhoti yo panesa cittassa anupādāvimokkho nāma, etaṃ amataṃ etaṃ santaṃ etaṃ paṇītanti paṭisañcikkhati. Aññattha ca ‘‘anupādā cittassa vimokkho’’ti nibbānaṃ vuccati. Imasmiṃ pana sutte sukkhavipassakassa arahattaṃ kathitaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānameva.
കേവലം പന ഇമസ്മിം സുത്തേ സത്തസു ഠാനേസു ഓസക്കനാ കഥിതാ, അട്ഠസു ഠാനേസു പടിസന്ധി, നവസു ഠാനേസു അരഹത്തം കഥിതന്തി വേദിതബ്ബം. കഥം? തതിയം ഝാനം താവ പാദകം കത്വാ ഠിതസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഓസക്കനാ കഥിതാ, പടിസന്ധി കഥിതാ, അരഹത്തം കഥിതം, തഥാ ചതുത്ഥജ്ഝാനം, തഥാ ആകാസാനഞ്ചായതനം. വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനം പന പദട്ഠാനം കത്വാ ഠിതാനം തിണ്ണം ഭിക്ഖൂനം ഓസക്കനാ കഥിതാ, പടിസന്ധി കഥിതാ, അരഹത്തം കഥിതം. തഥാ ആകിഞ്ചഞ്ഞായതനം പാദകം കത്വാ ഠിതസ്സ ഭിക്ഖുനോ. നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം പാദകം കത്വാ ഠിതസ്സ പന ഓസക്കനാ നത്ഥി, പടിസന്ധി പന അരഹത്തഞ്ച കഥിതം. സുക്ഖവിപസ്സകസ്സ അരഹത്തമേവ കഥിതന്തി. ഏവം സത്തസു ഠാനേസു ഓസക്കനാ കഥിതാ, അട്ഠസു ഠാനേസു പടിസന്ധി, നവസു ഠാനേസു അരഹത്തം കഥിതന്തി വേദിതബ്ബം. ഇമഞ്ച പന സത്തസു ഠാനേസു ഓസക്കനം അട്ഠസു പടിസന്ധിം നവസു അരഹത്തം സമോധാനേത്വാ കഥേന്തേന ഇമം ആനേഞ്ജസപ്പായസുത്തം സുകഥിതം നാമ ഹോതീതി.
Kevalaṃ pana imasmiṃ sutte sattasu ṭhānesu osakkanā kathitā, aṭṭhasu ṭhānesu paṭisandhi, navasu ṭhānesu arahattaṃ kathitanti veditabbaṃ. Kathaṃ? Tatiyaṃ jhānaṃ tāva pādakaṃ katvā ṭhitassa bhikkhuno osakkanā kathitā, paṭisandhi kathitā, arahattaṃ kathitaṃ, tathā catutthajjhānaṃ, tathā ākāsānañcāyatanaṃ. Viññāṇañcāyatanaṃ pana padaṭṭhānaṃ katvā ṭhitānaṃ tiṇṇaṃ bhikkhūnaṃ osakkanā kathitā, paṭisandhi kathitā, arahattaṃ kathitaṃ. Tathā ākiñcaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa bhikkhuno. Nevasaññānāsaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa pana osakkanā natthi, paṭisandhi pana arahattañca kathitaṃ. Sukkhavipassakassa arahattameva kathitanti. Evaṃ sattasu ṭhānesu osakkanā kathitā, aṭṭhasu ṭhānesu paṭisandhi, navasu ṭhānesu arahattaṃ kathitanti veditabbaṃ. Imañca pana sattasu ṭhānesu osakkanaṃ aṭṭhasu paṭisandhiṃ navasu arahattaṃ samodhānetvā kathentena imaṃ āneñjasappāyasuttaṃ sukathitaṃ nāma hotīti.
പപഞ്ചസൂദനിയാ മജ്ഝിമനികായട്ഠകഥായ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ആനേഞ്ജസപ്പായസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Āneñjasappāyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൬. ആനേഞ്ജസപ്പായസുത്തം • 6. Āneñjasappāyasuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ൬. ആനേഞ്ജസപ്പായസുത്തവണ്ണനാ • 6. Āneñjasappāyasuttavaṇṇanā