Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੮. ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
8. Aṅgulimālattheragāthāvaṇṇanā
ਗਚ੍ਛਂ વਦੇਸੀਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ વਿવਟ੍ਟੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕੁਸਲਂ ਉਪਚਿਨਿਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਕੋਸਲਰਞ੍ਞੋ ਪੁਰੋਹਿਤਸ੍ਸ ਭਗ੍ਗવਸ੍ਸ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਜਾਤਦਿવਸੇ ਸਕਲਨਗਰੇ ਆવੁਧਾਨਿ ਪਜ੍ਜਲਿਂਸੁ, ਰਞ੍ਞੋ ਚ ਮਙ੍ਗਲਾવੁਧਂ ਸਯਨਪੀਠੇ ਠਪਿਤਂ ਪਜ੍ਜਲਿ, ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਰਾਜਾ ਭੀਤੋ ਸਂવਿਗ੍ਗੋ ਨਿਦ੍ਦਂ ਨ ਲਭਿ। ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਯੋਗਂ ਉਲ੍ਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਚੋਰਨਕ੍ਖਤ੍ਤੇਨ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਮਕਾਸਿ। ਸੋ વਿਭਾਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਤੋ ਸੁਖਸੇਯ੍ਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਕੁਤੋ, ਆਚਰਿਯ, ਸੁਖਸੇਯ੍ਯਂ, ਰਤ੍ਤਿਯਂ ਮਯ੍ਹਂ ਮਙ੍ਗਲਾવੁਧਂ ਪਜ੍ਜਲਿ, ਤਸ੍ਸ ਕੋ ਨੁ ਖੋ વਿਪਾਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਮਾ ਭਾਯਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਯ੍ਹਂ ਘਰੇ ਦਾਰਕੋ ਜਾਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਸਕਲਨਗਰੇਪਿ ਆવੁਧਾਨਿ ਪਜ੍ਜਲਿਂਸੂ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਆਚਰਿਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਦਾਰਕੋ ਚੋਰੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਏਕਚਾਰੀ ਚੋਰੋ, ਉਦਾਹੁ ਗਣਜੇਟ੍ਠਕੋ’’ਤਿ? ‘‘ਏਕਚਾਰਿਕੋ, ਦੇવ’’। ‘‘ਕਿਂ ਨਂ ਮਾਰੇਮਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏਕਚਾਰਿਕੋ ਚੇ, ਪਟਿਜਗ੍ਗਥ ਤਾવ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਯਸ੍ਮਾ ਜਾਯਮਾਨੋ ਰਞ੍ਞੋ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਹੇਸੇਨ੍ਤੋ ਜਾਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਹਿਂਸਕੋਤਿ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਦਿਟ੍ਠਂ ਅਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ વਿਯ ਅਹਿਂਸਕੋਤਿ વੋਹਰਿਂਸੁ।
Gacchaṃ vadesītiādikā āyasmato aṅgulimālattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kosalarañño purohitassa bhaggavassa nāma brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti. Tassa jātadivase sakalanagare āvudhāni pajjaliṃsu, rañño ca maṅgalāvudhaṃ sayanapīṭhe ṭhapitaṃ pajjali, taṃ disvā rājā bhīto saṃviggo niddaṃ na labhi. Purohito tāyaṃ velāyaṃ nakkhattayogaṃ ullokento ‘‘coranakkhattena jāto’’ti sanniṭṭhānamakāsi. So vibhātāya rattiyā rañño santikaṃ gato sukhaseyyaṃ pucchi. Rājā ‘‘kuto, ācariya, sukhaseyyaṃ, rattiyaṃ mayhaṃ maṅgalāvudhaṃ pajjali, tassa ko nu kho vipāko bhavissatī’’ti? ‘‘Mā bhāyi, mahārāja, mayhaṃ ghare dārako jāto. Tassa ānubhāvena sakalanagarepi āvudhāni pajjaliṃsū’’ti. ‘‘Kiṃ bhavissati, ācariyā’’ti? ‘‘Dārako coro bhavissatī’’ti. ‘‘Kiṃ ekacārī coro, udāhu gaṇajeṭṭhako’’ti? ‘‘Ekacāriko, deva’’. ‘‘Kiṃ naṃ māremā’’ti? ‘‘Ekacāriko ce, paṭijaggatha tāva na’’nti āha. Tassa nāmaṃ karontā yasmā jāyamāno rañño cittaṃ vihesento jāto, tasmā hiṃsakoti katvā pacchā diṭṭhaṃ adiṭṭhanti viya ahiṃsakoti vohariṃsu.
ਸੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਬਲੇਨ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਹਤ੍ਥੀਨਂ ਬਲਂ ਧਾਰੇਤਿ। ਤਸ੍ਸਿਦਂ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਂ – ਬੁਦ੍ਧਸੁਞ੍ਞੇ ਲੋਕੇ ਕਸ੍ਸਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਏਕਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਂ વਸ੍ਸੋਦਕੇਨ ਤਿਨ੍ਤਂ ਅਲ੍ਲਚੀવਰਂ ਸੀਤਪੀਲ਼ਿਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖੇਤ੍ਤਭੂਮਿਂ ਉਪਗਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਮੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤੋ ਅਗ੍ਗਿਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਬਲੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਥਾਮਜવਬਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਹੁਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਛਿਮਤ੍ਤਭਾવੇ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਹਤ੍ਥੀਨਂ ਬਲਂ ਧਾਰੇਤਿ। ਸੋ ਤਕ੍ਕਸਿਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਿਸਾਪਾਮੋਕ੍ਖਸ੍ਸ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤੇવਾਸੀ ਹੁਤ੍વਾ ਸਿਪ੍ਪਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਤੋ ਆਚਰਿਯਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਤਸ੍ਸ ਭਰਿਯਞ੍ਚ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਤਿ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਸਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਗੇਹੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨੇਨ ਭਤ੍ਤਾਦਿਨਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਤਿ। ਤਂ ਅਸਹਮਾਨਾ ਅਞ੍ਞੇ ਮਾਣવਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭੇਦਂ ਅਕਂਸੁ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤੇਸਂ વਚਨਂ ਦ੍વੇ ਤਯੋ વਾਰੇ ਅਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਬਲੋ ਮਾਣવੋ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੇਨਚਿ ਮਾਰਾਪੇਤੁਂ, ਉਪਾਯੇਨ ਨਂ ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਸਿਪ੍ਪਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਗਰਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਆਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਮਾਣવਂ ਆਹ – ‘‘ਤਾਤ ਅਹਿਂਸਕ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਸਿਪ੍ਪੇਨ ਨਾਮ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਨਾ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਗਰੁਦਕ੍ਖਿਣਾ ਦਾਤਬ੍ਬਾ, ਤਂ ਮਯ੍ਹਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਆਚਰਿਯ, ਕਿਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ? ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਸਹਸ੍ਸਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਙ੍ਗਲਿਯੋ ਆਨੇਹੀ’’ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਕਿਰ ਅਯਮਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਬਹੂਸੁ ਮਾਰਿਯਮਾਨੇਸੁ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਏਕੋ ਨਂ ਮਾਰੇਯ੍ਯਾਤਿ । ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਹਿਂਸਕੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਰਪਰਿਚਿਤਂ ਨਿਕ੍ਕਰੁਣਤਂ ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾ ਸਨ੍ਨਦ੍ਧਪਞ੍ਚਾવੁਧੋ ਕੋਸਲਰਞ੍ਞੋ વਿਜਿਤੇ ਜਾਲਿਨਂ વਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਹਾਮਗ੍ਗਸਮੀਪੇ ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਰੇ વਸਨ੍ਤੋ ਪਬ੍ਬਤਸਿਖਰੇ ਠਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖਗ੍ਗੇ ਓਲਮ੍ਬੇਸਿ। ਤਾ ਗਿਜ੍ਝਾਪਿ ਕਾਕਾਪਿ ਖਾਦਿਂਸੁ, ਭੂਮਿਯਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਪੂਤਿਭਾવਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਏવਂ ਗਣਨਾਯ ਅਪਰਿਪੂਰਮਾਨਾਯ ਲਦ੍ਧਾ ਲਦ੍ਧਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯੋ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਗਨ੍ਥਿਤ੍વਾ ਮਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਯਞ੍ਞੋਪਚਿਤਂ વਿਯ ਅਂਸੇ ਓਲਮ੍ਬੇਸਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋਤ੍વੇવਸ੍ਸ ਸਮਞ੍ਞਾ ਅਹੋਸਿ।
So vayappatto pubbakammabalena sattannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhāreti. Tassidaṃ pubbakammaṃ – buddhasuññe loke kassako hutvā nibbatto ekaṃ paccekabuddhaṃ vassodakena tintaṃ allacīvaraṃ sītapīḷitaṃ attano khettabhūmiṃ upagataṃ disvā ‘‘puññakkhettaṃ me upaṭṭhita’’nti somanassajāto aggiṃ katvā adāsi. So tassa kammassa balena nibbattanibbattaṭṭhāne thāmajavabalasampanno ca hutvā imasmiṃ pacchimattabhāve sattannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhāreti. So takkasilaṃ gantvā disāpāmokkhassa ācariyassa santike dhammantevāsī hutvā sippaṃ uggaṇhato ācariyabrāhmaṇaṃ tassa bhariyañca sakkaccaṃ paṭijaggati. Tenassa sā brāhmaṇī gehe labbhamānena bhattādinā saṅgahaṃ karoti. Taṃ asahamānā aññe māṇavā ācariyena saddhiṃ bhedaṃ akaṃsu. Brāhmaṇo tesaṃ vacanaṃ dve tayo vāre asaddahanto hutvā pacchā saddahitvā ‘‘mahābalo māṇavo, na sakkā kenaci mārāpetuṃ, upāyena naṃ māressāmī’’ti cintetvā niṭṭhitasippaṃ attano nagaraṃ gantuṃ āpucchantaṃ māṇavaṃ āha – ‘‘tāta ahiṃsaka, niṭṭhitasippena nāma antevāsinā ācariyassa garudakkhiṇā dātabbā, taṃ mayhaṃ dehī’’ti. ‘‘Sādhu, ācariya, kiṃ dassāmī’’ti? ‘‘Manussānaṃ sahassadakkhiṇahatthaṅgaliyo ānehī’’ti. Brāhmaṇassa kira ayamassa adhippāyo – bahūsu māriyamānesu ekantato eko naṃ māreyyāti . Taṃ sutvā ahiṃsako attano ciraparicitaṃ nikkaruṇataṃ purakkhatvā sannaddhapañcāvudho kosalarañño vijite jālinaṃ vanaṃ pavisitvā mahāmaggasamīpe pabbatantare vasanto pabbatasikhare ṭhatvā maggena gacchante manusse oloketvā vegena gantvā aṅguliyo gahetvā rukkhagge olambesi. Tā gijjhāpi kākāpi khādiṃsu, bhūmiyaṃ nikkhittā pūtibhāvaṃ agamaṃsu. Evaṃ gaṇanāya aparipūramānāya laddhā laddhā aṅguliyo suttena ganthitvā mālaṃ katvā yaññopacitaṃ viya aṃse olambesi. Tato paṭṭhāya aṅgulimālotvevassa samaññā ahosi.
ਏવਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਮਾਰੇਨ੍ਤੇ ਮਗ੍ਗੋ ਅવਲ਼ਞ੍ਜੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਮਗ੍ਗੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਗਾਮੂਪਚਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਲੀਯਿਤ੍વਾ ਆਗਤਾਗਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਗਾਮਤੋ ਅਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਗਾਮਾ ਸੁਞ੍ਞਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਤਥਾ ਨਿਗਮਾ ਜਨਪਦਾ ਚ। ਏવਂ ਤੇਨ ਸੋ ਪਦੇਸੋ ਉਬ੍ਬਾਸਿਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ ਚ ਏਕਾਯ ਊਨਾ ਸਹਸ੍ਸਅਙ੍ਗੁਲਿਯੋ ਸਙ੍ਗਹਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਥ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤਂ ਚੋਰੁਪਦ੍ਦવਂ ਕੋਸਲਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਰਾਜਾ ਪਾਤੋવ ਨਗਰੇ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਸਿ, ‘‘ਸੀਘਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਚੋਰਂ ਗਣ੍ਹਾਮ, ਬਲਕਾਯੋ ਆਗਚ੍ਛਤੂ’’ਤਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਮਨ੍ਤਾਣੀ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਤਸ੍ਸ ਪਿਤਰਂ ਆਹ – ‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ ਕਿਰ ਤੇ ਚੋਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਇਦਞ੍ਚਿਦਞ੍ਚ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ‘ਈਦਿਸਂ ਮਾ ਕਰੀ’ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਆਨੇਹਿ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਨਂ ਰਾਜਾ ਘਾਤੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ‘‘ਨ ਮਯ੍ਹਂ ਤਾਦਿਸੇਹਿ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਰਾਜਾ ਯਂ વਾ ਤਂ વਾ ਕਰੋਤੂ’’ਤਿ ਆਹ । ਅਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਪੁਤ੍ਤਸਿਨੇਹੇਨ ਪਾਥੇਯ੍ਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਆਨੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ।
Evaṃ tasmiṃ manusse mārente maggo avaḷañjo ahosi. So magge manusse alabhanto gāmūpacāraṃ gantvā nilīyitvā āgatāgate manusse māretvā aṅguliyo gahetvā gacchati. Taṃ ñatvā manussā gāmato apakkamiṃsu, gāmā suññā ahesuṃ, tathā nigamā janapadā ca. Evaṃ tena so padeso ubbāsito ahosi. Aṅgulimālassa ca ekāya ūnā sahassaaṅguliyo saṅgahā ahesuṃ. Atha manussā taṃ corupaddavaṃ kosalarañño ārocesuṃ. Rājā pātova nagare bheriṃ carāpesi, ‘‘sīghaṃ aṅgulimālacoraṃ gaṇhāma, balakāyo āgacchatū’’ti. Taṃ sutvā aṅgulimālassa mātā mantāṇī nāma brāhmaṇī tassa pitaraṃ āha – ‘‘putto kira te coro hutvā idañcidañca karoti, taṃ ‘īdisaṃ mā karī’ti saññāpetvā ānehi, aññathā naṃ rājā ghāteyyā’’ti. Brāhmaṇo ‘‘na mayhaṃ tādisehi puttehi attho, rājā yaṃ vā taṃ vā karotū’’ti āha . Atha brāhmaṇī puttasinehena pātheyyaṃ gahetvā ‘‘mama puttaṃ saññāpetvā ānessāmī’’ti maggaṃ paṭipajji.
ਭਗવਾ ‘‘ਅਯਂ ‘ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਂ ਆਨੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਸਚੇ ਸਾ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ‘ਅਙ੍ਗੁਲਿਸਹਸ੍ਸਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਮਾਤਰਮ੍ਪਿ ਮਾਰੇਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ ਚ ਪਚ੍ਛਿਮਭવਿਕੋ, ਸਚਾਹਂ ਨ ਗਮਿਸ੍ਸਂ, ਮਹਾਜਾਨਿ ਅਭવਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਸਯਮੇવ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਤਿਂਸਯੋਜਨਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਪਦਸਾવ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਗੋਪਾਲਕਾਦੀਹਿ વਾਰਿਯਮਾਨੋਪਿ ਜਾਲਿਨਂ વਨਂ ਉਪਗਚ੍ਛਿ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਖਣੇ ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਤੇਨ ਦਿਟ੍ਠਾ, ਸੋ ਮਾਤਰਂ ਦੂਰਤੋવ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਮਾਤਰਮ੍ਪਿ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਅਜ੍ਜ ਊਨਙ੍ਗੁਲਿਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਸਿਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਉਪਧਾવਿ। ਤੇਸਂ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਮਾਤਰਂ વਧਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਗਹਿਤੇਨ? ਜੀવਤੁ ਮੇ ਮਾਤਾ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਸਮਣਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਸਿਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤਥਾਰੂਪਂ ਇਦ੍ਧਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਸਿ, ਯਥਾ ਪਕਤਿਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਸਬ੍ਬਥਾਮੇਨ ਧਾવਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿਤੁਂ। ਸੋ ਪਰਿਹੀਨਜવੋ ਘੁਰੁਘੁਰੁਪਸ੍ਸਾਸੀ ਕਚ੍ਛੇਹਿ ਸੇਦਂ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੋ ਪਦਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤੁਮ੍ਪਿ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਖਾਣੁ વਿਯ ਠਿਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ‘‘ਤਿਟ੍ਠ ਤਿਟ੍ਠ, ਸਮਣਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਭਗવਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋવ ‘‘ਠਿਤੋ ਅਹਂ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਤਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ‘‘ਇਮੇ ਖੋ ਸਮਣਾ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਾ ਸਚ੍ਚવਾਦਿਨੋ, ਅਯਂ ਸਮਣੋ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਯੇવ ‘ਠਿਤੋ ਅਹਂ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਤਿਟ੍ਠਾ’ਤਿ ਆਹ, ਅਹਞ੍ਚਮ੍ਹਿ ਠਿਤੋ, ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਇਮਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ, ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਨਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਗਾਥਾਯ ਅਜ੍ਝਭਾਸਿ –
Bhagavā ‘‘ayaṃ ‘aṅgulimālaṃ ānessāmī’ti gacchati, sace sā gamissati, aṅgulimālo ‘aṅgulisahassaṃ pūressāmī’ti mātarampi māressati. So ca pacchimabhaviko, sacāhaṃ na gamissaṃ, mahājāni abhavissā’’ti ñatvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto sayameva pattacīvaraṃ gahetvā aṅgulimālaṃ uddissa tiṃsayojanikaṃ maggaṃ padasāva paṭipajjamāno antarāmagge gopālakādīhi vāriyamānopi jālinaṃ vanaṃ upagacchi. Tasmiñca khaṇe tassa mātā tena diṭṭhā, so mātaraṃ dūratova disvā ‘‘mātarampi māretvā ajja ūnaṅguliṃ pūressāmī’’ti asiṃ ukkhipitvā upadhāvi. Tesaṃ ubhinnaṃ antare bhagavā attānaṃ dassesi. Aṅgulimālo bhagavantaṃ disvā ‘‘kiṃ me mātaraṃ vadhitvā aṅguliyā gahitena? Jīvatu me mātā, yaṃnūnāhaṃ imaṃ samaṇaṃ jīvitā voropetvā aṅguliṃ gaṇheyya’’nti ukkhittāsiko bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi, yathā pakatiiriyāpathena gacchantampi attānaṃ aṅgulimālo sabbathāmena dhāvantopi na sakkoti sampāpuṇituṃ. So parihīnajavo ghurughurupassāsī kacchehi sedaṃ muñcanto padaṃ uddharitumpi asakkonto khāṇu viya ṭhito bhagavantaṃ ‘‘tiṭṭha tiṭṭha, samaṇā’’ti āha. Bhagavā gacchantova ‘‘ṭhito ahaṃ, aṅgulimāla, tvañca tiṭṭhā’’ti āha. So ‘‘ime kho samaṇā sakyaputtiyā saccavādino, ayaṃ samaṇo gacchantoyeva ‘ṭhito ahaṃ, aṅgulimāla, tvañca tiṭṭhā’ti āha, ahañcamhi ṭhito, ko nu kho imassa adhippāyo, pucchitvā naṃ jānissāmī’’ti bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
੮੬੬.
866.
‘‘ਗਚ੍ਛਂ વਦੇਸਿ ਸਮਣ ਠਿਤੋਮ੍ਹਿ, ਮਮਞ੍ਚ ਬ੍ਰੂਸਿ ਠਿਤਮਟ੍ਠਿਤੋਤਿ।
‘‘Gacchaṃ vadesi samaṇa ṭhitomhi, mamañca brūsi ṭhitamaṭṭhitoti;
ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਸਮਣ ਏਤਮਤ੍ਥਂ, ਕਥਂ ਠਿਤੋ ਤ੍વਂ ਅਹਮਟ੍ਠਿਤੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ॥
Pucchāmi taṃ samaṇa etamatthaṃ, kathaṃ ṭhito tvaṃ ahamaṭṭhitomhī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਸਮਣਾਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਲਪਤਿ। ਮਮਨ੍ਤਿ ਮਂ। ਕਥਨ੍ਤਿ ਕੇਨਾਕਾਰੇਨ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ – ਸਮਣ, ਤ੍વਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋવ ਸਮਾਨੋ ‘‘ਠਿਤੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ વਦੇਸਿ। ਮਮਞ੍ਚ ਠਿਤਂਯੇવ ‘‘ਅਟ੍ਠਿਤੋ’’ਤਿ ਬ੍ਰੂਸਿ, વਦੇਸਿ। ਕਾਰਣੇਨੇਤ੍ਥ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਸਮਣਂ ਅਹਂ ਏવਮਤ੍ਥਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ। ਕਥਂ ਕੇਨਾਕਾਰੇਨ ਤ੍વਂ ਠਿਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਅਹਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਿਤੋਮ੍ਹੀਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਭਗવਾ –
Tattha samaṇāti bhagavantaṃ ālapati. Mamanti maṃ. Kathanti kenākārena. Ayañhettha attho – samaṇa, tvaṃ gacchantova samāno ‘‘ṭhitomhī’’ti vadesi. Mamañca ṭhitaṃyeva ‘‘aṭṭhito’’ti brūsi, vadesi. Kāraṇenettha bhavitabbaṃ, tasmā taṃ samaṇaṃ ahaṃ evamatthaṃ pucchāmi. Kathaṃ kenākārena tvaṃ ṭhito ahosi, ahañca aṭṭhitomhīti. Evaṃ vutte bhagavā –
੮੬੭.
867.
‘‘ਠਿਤੋ ਅਹਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲ ਸਬ੍ਬਦਾ, ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਭੂਤੇਸੁ ਨਿਧਾਯ ਦਣ੍ਡਂ।
‘‘Ṭhito ahaṃ aṅgulimāla sabbadā, sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ;
ਤੁવਞ੍ਚ ਪਾਣੇਸੁ ਅਸਞ੍ਞਤੋਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਠਿਤੋਹਂ ਤੁવਮਟ੍ਠਿਤੋਸੀ’’ਤਿ॥ –
Tuvañca pāṇesu asaññatosi, tasmā ṭhitohaṃ tuvamaṭṭhitosī’’ti. –
ਗਾਥਾਯ ਤਂ ਅਜ੍ਝਭਾਸਿ।
Gāthāya taṃ ajjhabhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ ਅਹਂ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲ, ਸਬ੍ਬਦਾ, ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਭੂਤੇਸੁ ਨਿਧਾਯ ਦਣ੍ਡਨ੍ਤਿ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲ, ਅਹਂ ਸਬ੍ਬਦਾ ਸਬ੍ਬਕਾਲੇ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨੇਸੁ ਤਸਥਾવਰਭੇਦੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਦਣ੍ਡਂ ਨਿਧਾਯ ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡੋ ਨਿਹਿਤਸਤ੍ਥੋ ਲਜ੍ਜੀ ਦਯਾਪਨ੍ਨੋ, ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਥਾ ਅવਤ੍ਤਨਤੋ ਏવਰੂਪੇਨੇવ ਠਿਤੋ। ਤੁવਞ੍ਚ ਪਾਣੇਸੁ ਅਸਞ੍ਞਤੋਸੀਤਿ ਤ੍વਂ ਪਨ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਸਞ੍ਞਮਰਹਿਤੋ ਅਸਿ, ਲੁਦ੍ਦੋ ਲੋਹਿਤਪਾਣਿ ਹਤਪਹਤੇ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ ਅਦਯਾਪਨ੍ਨੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਸਞ੍ਞਤੋ વਿਰਤਿવਸੇਨ ਅਟ੍ਠਿਤੋ। ਤਤੋ ਏવ ਤਾਸੁ ਤਾਸੁ ਗਤੀਸੁ ਪਰਿਬ੍ਭਮਨਤੋਪਿ ਤੁવਂ ਇਦਾਨਿ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਠਿਤੋਪਿ ਅਟ੍ਠਿਤੋ ਅਸਿ, ਅਹਂ ਪਨ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਠਿਤੋਤਿ। ਤਤੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਯਥਾਭੁਚ੍ਚਗੁਣਪ੍ਪਭਾવਿਤਸ੍ਸ ਜਲਤਲੇ ਤੇਲਸ੍ਸ વਿਯ ਸਕਲਂ ਲੋਕਂ ਅਭਿਬ੍ਯਾਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਞਾਣਸ੍ਸ ਚ ਪਰਿਪਾਕਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਯਂ ਸੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸੋ ‘‘ਮਹਾ ਅਯਂ ਸੀਹਨਾਦੋ, ਮਹਨ੍ਤਂ ਗਜ੍ਜਿਤਂ, ਨਯਿਦਂ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਮਞ੍ਞੇ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਏਤਂ ਗਜ੍ਜਿਤਂ, ਦਿਟ੍ਠੋ વਤਮ੍ਹਿ ਮਹੇਸਿਨਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ, ਮਯ੍ਹਂ ਸਙ੍ਗਹਕਰਣਤ੍ਥਂ ਭਗવਾ ਇਧਾਗਤੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ –
Tattha ṭhito ahaṃ, aṅgulimāla, sabbadā, sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍanti, aṅgulimāla, ahaṃ sabbadā sabbakāle ādimajjhapariyosānesu tasathāvarabhedesu sabbesu sattesu daṇḍaṃ nidhāya nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno, tato aññathā avattanato evarūpeneva ṭhito. Tuvañca pāṇesu asaññatosīti tvaṃ pana sattesu saññamarahito asi, luddo lohitapāṇi hatapahate niviṭṭho adayāpanno, tasmā asaññato virativasena aṭṭhito. Tato eva tāsu tāsu gatīsu paribbhamanatopi tuvaṃ idāni iriyāpathena ṭhitopi aṭṭhito asi, ahaṃ pana vuttappakārena ṭhitoti. Tato aṅgulimālo yathābhuccaguṇappabhāvitassa jalatale telassa viya sakalaṃ lokaṃ abhibyāpetvā ṭhitassa bhagavato kittisaddassa sutapubbattā hetusampattiyā ñāṇassa ca paripākagatattā ‘‘ayaṃ so bhagavā’’ti sañjātapītisomanasso ‘‘mahā ayaṃ sīhanādo, mahantaṃ gajjitaṃ, nayidaṃ aññassa bhavissati, samaṇassa maññe gotamassa etaṃ gajjitaṃ, diṭṭho vatamhi mahesinā sammāsambuddhena, mayhaṃ saṅgahakaraṇatthaṃ bhagavā idhāgato’’ti cintetvā –
੮੬੮.
868.
‘‘ਚਿਰਸ੍ਸਂ વਤ ਮੇ ਮਹਿਤੋ ਮਹੇਸੀ, ਮਹਾવਨਂ ਸਮਣੋ ਪਚ੍ਚਪਾਦਿ।
‘‘Cirassaṃ vata me mahito mahesī, mahāvanaṃ samaṇo paccapādi;
ਸੋਹਂ ਚਜਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਹਸ੍ਸਪਾਪਂ, ਸੁਤ੍વਾਨ ਗਾਥਂ ਤવ ਧਮ੍ਮਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Sohaṃ cajissāmi sahassapāpaṃ, sutvāna gāthaṃ tava dhammayutta’’nti. –
ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Imaṃ gāthaṃ abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਚਿਰਸ੍ਸਂ વਤਾਤਿ ਚਿਰਕਾਲੇਨ વਤ। ਮੇਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਅਨੁਗ੍ਗਹਤ੍ਥਾਯ। ਮਹਿਤੋਤਿ ਸਦੇવਕੇਨ ਲੋਕੇਨ ਮਹਤਿਯਾ ਪੂਜਾਯ ਪੂਜਿਤੋ। ਮਹਨ੍ਤੇ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਗੁਣੇ ਏਸਿ, ਗવੇਸੀਤਿ ਮਹੇਸੀ। ਮਹਾવਨਂ ਸਮਣੋ ਪਚ੍ਚਪਾਦੀਤਿ ਇਮਂ ਮਹਾਰਞ੍ਞਂ ਸਮਿਤਸਬ੍ਬਪਾਪੋ ਭਗવਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ। ਸੋਹਂ ਚਜਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਹਸ੍ਸਪਾਪਂ, ਸੁਤ੍વਾਨ ਗਾਥਂ ਤવ ਧਮ੍ਮਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੋਹਂ ਧਮ੍ਮਯੁਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮੂਪਸਂਹਿਤਂ ਤવ ਗਾਥਂ ਸੁਣਿਂ। ਸੋਹਂ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾਨ ‘‘ਚਿਰਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਚਿਰਕਾਲੇਨਪਿ ਸਙ੍ਗਤਂ ਪਰਿਚਿਤਂ ਪਾਪਸਹਸ੍ਸਂ ਪਜਹਿਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਨਂ ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਪਨ વਤ੍વਾ ਯਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ, ਯਥਾ ਚ ਭਗવਤਾ ਅਨੁਗ੍ਗਹਿਤੋ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ –
Tattha cirassaṃ vatāti cirakālena vata. Meti mayhaṃ anuggahatthāya. Mahitoti sadevakena lokena mahatiyā pūjāya pūjito. Mahante sīlakkhandhādiguṇe esi, gavesīti mahesī. Mahāvanaṃ samaṇo paccapādīti imaṃ mahāraññaṃ samitasabbapāpo bhagavā paṭipajji. Sohaṃ cajissāmi sahassapāpaṃ, sutvāna gāthaṃ tava dhammayuttanti sohaṃ dhammayuttaṃ dhammūpasaṃhitaṃ tava gāthaṃ suṇiṃ. Sohaṃ taṃ sutvāna ‘‘cirassampi cirakālenapi saṅgataṃ paricitaṃ pāpasahassaṃ pajahissa’’nti cintetvā idāni naṃ aññadatthu pariccajissāmīti attho. Evaṃ pana vatvā yathā paṭipajji, yathā ca bhagavatā anuggahito, taṃ dassetuṃ –
੮੬੯.
869.
‘‘ਇਚ੍ਚੇવ ਚੋਰੋ ਅਸਿਮਾવੁਧਞ੍ਚ, ਸੋਬ੍ਭੇ ਪਪਾਤੇ ਨਰਕੇ ਅਨ੍વਕਾਸਿ।
‘‘Icceva coro asimāvudhañca, sobbhe papāte narake anvakāsi;
ਅવਨ੍ਦਿ ਚੋਰੋ ਸੁਗਤਸ੍ਸ ਪਾਦੇ, ਤਤ੍ਥੇવ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਮਯਾਚਿ ਬੁਦ੍ਧਂ॥
Avandi coro sugatassa pāde, tattheva pabbajjamayāci buddhaṃ.
੮੭੦.
870.
‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਚ ਖੋ ਕਾਰੁਣਿਕੋ ਮਹੇਸਿ, ਯੋ ਸਤ੍ਥਾ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ।
‘‘Buddho ca kho kāruṇiko mahesi, yo satthā lokassa sadevakassa;
ਤਮੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਤਦਾ ਅવੋਚ, ਏਸੇવ ਤਸ੍ਸ ਅਹੁ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੋ’’ਤਿ॥
Tamehi bhikkhūti tadā avoca, eseva tassa ahu bhikkhubhāvo’’ti.
ਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਰਾ ਇਮਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਠਪੇਸੁਂ।
Saṅgītikārā imā dve gāthā ṭhapesuṃ.
ਤਤ੍ਥ ਇਚ੍ਚੇવਾਤਿ ਇਤਿ ਏવ ਏવਂ વਤ੍વਾ ਅਨਨ੍ਤਰਮੇવ। ਚੋਰੋਤਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ। ਅਸਿਨ੍ਤਿ ਖਗ੍ਗਂ। ਆવੁਧਨ੍ਤਿ ਸੇਸਾવੁਧਂ। ਸੋਬ੍ਭੇਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਛਿਨ੍ਨਤਟੇ। ਪਪਾਤੇਤਿ ਏਕਤੋ ਛਿਨ੍ਨਤਟੇ। ਨਰਕੇਤਿ ਭੂਮਿਯਾ ਫਲਿਤવਿવਰੇ। ਇਧ ਪਨ ਤੀਹਿਪਿ ਪਦੇਹਿ ਯਤ੍ਥ ਪਤਿਤਂ ਅਞ੍ਞੇਨ ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਤਾਦਿਸਂ ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਰਮੇવ વਦਤਿ। ਅਨ੍વਕਾਸੀਤਿ ਅਨੁ ਅਕਾਸਿ, ਪਞ੍ਚવਿਧਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆવੁਧਂ ਅਨੁ ਖਿਪਿ ਛਡ੍ਡੇਸਿ, ਤਾਨਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇਸੁ ਸਿਰਸਾ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ‘‘ਪਬ੍ਬਾਜੇਥ ਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅવਨ੍ਦਿ ਚੋਰੋ ਸੁਗਤਸ੍ਸ ਪਾਦੇ, ਤਤ੍ਥੇવ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਮਯਾਚਿ ਬੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਤੇਨ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਯਾਚਿਤਾਯ ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਾਯ ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ – ‘‘ਏਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸ੍વਾਖਾਤੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਚਰ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਕਿਰਿਯਾਯਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਾ ਏવ ਚ ਤਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ ਚ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਮੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਤਦਾ ਅવੋਚ, ਏਸੇવ ਤਸ੍ਸ ਅਹੁ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੋ’’ਤਿ।
Tattha iccevāti iti eva evaṃ vatvā anantarameva. Coroti aṅgulimālo. Asinti khaggaṃ. Āvudhanti sesāvudhaṃ. Sobbheti samantato chinnataṭe. Papāteti ekato chinnataṭe. Naraketi bhūmiyā phalitavivare. Idha pana tīhipi padehi yattha patitaṃ aññena gahetuṃ na sakkā, tādisaṃ pabbatantarameva vadati. Anvakāsīti anu akāsi, pañcavidhampi attano āvudhaṃ anu khipi chaḍḍesi, tāni chaḍḍetvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā ‘‘pabbājetha maṃ, bhante’’ti āha. Tena vuttaṃ ‘‘avandi coro sugatassa pāde, tattheva pabbajjamayāci buddha’’nti. Evaṃ tena pabbajjāya yācitāya satthā tassa purimakammaṃ olokento ehibhikkhubhāvāya hetusampattiṃ disvā dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā – ‘‘ehi, bhikkhu, svākhāto dhammo, cara brahmacariyaṃ, sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti āha. Sā eva ca tassa pabbajjā upasampadā ca ahosi. Tenāha ‘‘tamehi bhikkhūti tadā avoca, eseva tassa ahu bhikkhubhāvo’’ti.
ਏવਂ ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੇਨ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਞ੍ਚ ਲਭਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੋ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤੋ ਉਦਾਨવਸੇਨ –
Evaṃ thero satthu santike ehibhikkhubhāvena pabbajjaṃ upasampadañca labhitvā vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ patvā vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento pītisomanassajāto udānavasena –
੮੭੧.
871.
‘‘ਯੋ ਚ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ, ਪਚ੍ਛਾ ਸੋ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤਿ।
‘‘Yo ca pubbe pamajjitvā, pacchā so nappamajjati;
ਸੋਮਂ ਲੋਕਂ ਪਭਾਸੇਤਿ, ਅਬ੍ਭਾ ਮੁਤ੍ਤੋવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ॥
Somaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā.
੮੭੨.
872.
‘‘ਯਸ੍ਸ ਪਾਪਂ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਕੁਸਲੇਨ ਪਿਧੀਯਤਿ।
‘‘Yassa pāpaṃ kataṃ kammaṃ, kusalena pidhīyati;
ਸੋਮਂ ਲੋਕਂ ਪਭਾਸੇਤਿ, ਅਬ੍ਭਾ ਮੁਤ੍ਤੋવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ॥
Somaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā.
੮੭੩.
873.
‘‘ਯੋ ਹવੇ ਦਹਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਯੁਞ੍ਜਤਿ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ।
‘‘Yo have daharo bhikkhu, yuñjati buddhasāsane;
ਸੋਮਂ ਲੋਕਂ ਪਭਾਸੇਤਿ, ਅਬ੍ਭਾ ਮੁਤ੍ਤੋવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ’’ਤਿ॥ – ਗਾਥਤ੍ਤਯਂ ਅਭਾਸਿ।
Somaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā’’ti. – gāthattayaṃ abhāsi;
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਗਹਟ੍ਠੋ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ વਾ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਸਂਸਗ੍ਗਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਸਂਸਗ੍ਗੇਨ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਾਭਾવੇਨ ਪਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਪਮਾਦਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ , ਪਚ੍ਛਾ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਸਂਸਗ੍ਗੇਨ ਯੋਨਿਸੋ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤਿ, ਸਮ੍ਮਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਛ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਸੋ ਅਬ੍ਭਾਦੀਹਿ ਮੁਤ੍ਤੋ ਚਨ੍ਦੋ વਿਯ ਓਕਾਸਲੋਕਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਧਿਗਤਾਹਿ વਿਜ੍ਜਾਭਿਞ੍ਞਾਹਿ ਇਮਂ ਖਨ੍ਧਾਦਿਲੋਕਂ ਓਭਾਸੇਤੀਤਿ।
Tassattho – yo puggalo gahaṭṭho vā pabbajito vā kalyāṇamittasaṃsaggato pubbe pāpamittasaṃsaggena vā attano vā paṭisaṅkhānābhāvena pamajjitvā sammāpaṭipattiyaṃ pamādaṃ āpajjitvā , pacchā kalyāṇamittasaṃsaggena yoniso ummujjanto nappamajjati, sammā paṭipajjati, samathavipassanaṃ anuyuñjanto tisso vijjā cha abhiññā pāpuṇāti, so abbhādīhi mutto cando viya okāsalokaṃ attanā adhigatāhi vijjābhiññāhi imaṃ khandhādilokaṃ obhāsetīti.
ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕਤਂ ਉਪਚਿਤਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਕਰੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲੇਨ ਅવਿਪਾਕਾਰਹਭਾવਸ੍ਸ ਆਹਰਿਤਤ੍ਤਾ વਿਪਾਕੁਪ੍ਪਾਦਨੇ ਦ੍વਾਰਪਿਧਾਨੇਨ ਪਿਧੀਯਤਿ ਥਕੀਯਤਿ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Yassa puggalassa kataṃ upacitaṃ pāpakammaṃ kammakkhayakarena lokuttarakusalena avipākārahabhāvassa āharitattā vipākuppādane dvārapidhānena pidhīyati thakīyati. Sesaṃ vuttanayameva.
ਦਹਰੋਤਿ ਤਰੁਣੋ, ਤੇਨਸ੍ਸ ਯੋਗਕ੍ਖਮਸਰੀਰਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਾਤਾਤਪਪਰਿਸ੍ਸਯਂ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਯੋਗਂ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਯੁਞ੍ਜਤਿ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯੇ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Daharoti taruṇo, tenassa yogakkhamasarīrataṃ dasseti. So hi uppannaṃ vātātapaparissayaṃ abhibhavitvā yogaṃ kātuṃ sakkoti. Yuñjati buddhasāsane sikkhattaye yuttappayutto hoti, sakkaccaṃ sampādetīti attho.
ਏવਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖੇਨ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਯਦਾ ਨਗਰਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਤਿ, ਤਦਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਖਿਤ੍ਤੋ ਲੇਡ੍ਡੁ ਥੇਰਸ੍ਸ ਕਾਯੇ ਨਿਪਤਤਿ, ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਖਿਤ੍ਤੋ ਦਣ੍ਡੋ ਤਸ੍ਸੇવ ਕਾਯੇ ਨਿਪਤਤਿ। ਸੋ ਭਿਨ੍ਨੇਨ ਪਤ੍ਤੇਨ વਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ ਓવਦਤਿ ‘‘ਅਧਿવਾਸੇਹਿ, ਤ੍વਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਅਧਿવਾਸੇਹਿ, ਤ੍વਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਯਸ੍ਸ ਖੋ, ਤ੍વਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕੇਨ ਬਹੂਨਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਤਸ੍ਸ, ਤ੍વਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਥੇਰੋ ਅਨੋਧਿਸੋ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੇਸੁ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ –
Evaṃ pītisomanassajāto vimuttisukhena viharanto yadā nagaraṃ piṇḍāya pavisati, tadā aññenapi khitto leḍḍu therassa kāye nipatati, aññenapi khitto daṇḍo tasseva kāye nipatati. So bhinnena pattena vihāraṃ pavisitvā satthu santikaṃ gacchati. Satthā taṃ ovadati ‘‘adhivāsehi, tvaṃ brāhmaṇa, adhivāsehi, tvaṃ brāhmaṇa, yassa kho, tvaṃ brāhmaṇa, kammassa vipākena bahūni vassasahassāni niraye pacceyyāsi, tassa, tvaṃ brāhmaṇa, kammassa vipākaṃ diṭṭheva dhamme paṭisaṃvedesī’’ti. Atha thero anodhiso sabbasattesu mettacittaṃ upaṭṭhapetvā –
੮੭੪.
874.
‘‘ਦਿਸਾਪਿ ਮੇ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਣਨ੍ਤੁ, ਦਿਸਾਪਿ ਮੇ ਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੁ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ।
‘‘Disāpi me dhammakathaṃ suṇantu, disāpi me yuñjantu buddhasāsane;
ਦਿਸਾਪਿ ਮੇ ਤੇ ਮਨੁਜੇ ਭਜਨ੍ਤੁ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਮੇવਾਦਪਯਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਤੋ॥
Disāpi me te manuje bhajantu, ye dhammamevādapayanti santo.
੮੭੫.
875.
‘‘ਦਿਸਾ ਹਿ ਮੇ ਖਨ੍ਤਿવਾਦਾਨਂ, ਅવਿਰੋਧਪ੍ਪਸਂਸਿਨਂ।
‘‘Disā hi me khantivādānaṃ, avirodhappasaṃsinaṃ;
ਸੁਣਨ੍ਤੁ ਧਮ੍ਮਂ ਕਾਲੇਨ, ਤਞ੍ਚ ਅਨੁવਿਧੀਯਨ੍ਤੁ॥
Suṇantu dhammaṃ kālena, tañca anuvidhīyantu.
੮੭੬.
876.
‘‘ਨ ਹਿ ਜਾਤੁ ਸੋ ਮਮਂ ਹਿਂਸੇ, ਅਞ੍ਞਂ વਾ ਪਨ ਕਞ੍ਚਿ ਨਂ।
‘‘Na hi jātu so mamaṃ hiṃse, aññaṃ vā pana kañci naṃ;
ਪਪ੍ਪੁਯ੍ਯ ਪਰਮਂ ਸਨ੍ਤਿਂ, ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ ਤਸਥਾવਰੇ॥
Pappuyya paramaṃ santiṃ, rakkheyya tasathāvare.
੮੭੭.
877.
‘‘ਉਦਕਞ੍ਹਿ ਨਯਨ੍ਤਿ ਨੇਤ੍ਤਿਕਾ, ਉਸੁਕਾਰਾ ਦਮਯਨ੍ਤਿ ਤੇਜਨਂ।
‘‘Udakañhi nayanti nettikā, usukārā damayanti tejanaṃ;
ਦਾਰੁਂ ਦਮਯਨ੍ਤਿ ਤਚ੍ਛਕਾ, ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਮਯਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ॥
Dāruṃ damayanti tacchakā, attānaṃ damayanti paṇḍitā.
੮੭੮.
878.
‘‘ਦਣ੍ਡੇਨੇਕੇ ਦਮਯਨ੍ਤਿ, ਅਙ੍ਕੁਸੇਭਿ ਕਸਾਹਿ ਚ।
‘‘Daṇḍeneke damayanti, aṅkusebhi kasāhi ca;
ਅਦਣ੍ਡੇਨ ਅਸਤ੍ਥੇਨ, ਅਹਂ ਦਨ੍ਤੋਮ੍ਹਿ ਤਾਦਿਨਾ॥
Adaṇḍena asatthena, ahaṃ dantomhi tādinā.
੮੭੯.
879.
‘‘ਅਹਿਂਸਕੋਤਿ ਮੇ ਨਾਮਂ, ਹਿਂਸਕਸ੍ਸ ਪੁਰੇ ਸਤੋ।
‘‘Ahiṃsakoti me nāmaṃ, hiṃsakassa pure sato;
ਅਜ੍ਜਾਹਂ ਸਚ੍ਚਨਾਮੋਮ੍ਹਿ, ਨ ਨਂ ਹਿਂਸਾਮਿ ਕਞ੍ਚਿ ਨਂ॥
Ajjāhaṃ saccanāmomhi, na naṃ hiṃsāmi kañci naṃ.
੮੮੦.
880.
‘‘ਚੋਰੋ ਅਹਂ ਪੁਰੇ ਆਸਿਂ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋਤਿ વਿਸ੍ਸੁਤੋ।
‘‘Coro ahaṃ pure āsiṃ, aṅgulimāloti vissuto;
વੁਯ੍ਹਮਾਨੋ ਮਹੋਘੇਨ, ਬੁਦ੍ਧਂ ਸਰਣਮਾਗਮਂ॥
Vuyhamāno mahoghena, buddhaṃ saraṇamāgamaṃ.
੮੮੧.
881.
‘‘ਲੋਹਿਤਪਾਣਿ ਪੁਰੇ ਆਸਿਂ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋਤਿ વਿਸ੍ਸੁਤੋ।
‘‘Lohitapāṇi pure āsiṃ, aṅgulimāloti vissuto;
ਸਰਣਗਮਨਂ ਪਸ੍ਸ, ਭવਨੇਤ੍ਤਿ ਸਮੂਹਤਾ॥
Saraṇagamanaṃ passa, bhavanetti samūhatā.
੮੮੨.
882.
‘‘ਤਾਦਿਸਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾਨ, ਬਹੁਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਗਾਮਿਨਂ।
‘‘Tādisaṃ kammaṃ katvāna, bahuṃ duggatigāminaṃ;
ਫੁਟ੍ਠੋ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੇਨ, ਅਨਣੋ ਭੁਞ੍ਜਾਮਿ ਭੋਜਨਂ॥
Phuṭṭho kammavipākena, anaṇo bhuñjāmi bhojanaṃ.
੮੮੩.
883.
‘‘ਪਮਾਦਮਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਬਾਲਾ ਦੁਮ੍ਮੇਧਿਨੋ ਜਨਾ।
‘‘Pamādamanuyuñjanti, bālā dummedhino janā;
ਅਪ੍ਪਮਾਦਞ੍ਚ ਮੇਧਾવੀ, ਧਨਂ ਸੇਟ੍ਠਂવ ਰਕ੍ਖਤਿ॥
Appamādañca medhāvī, dhanaṃ seṭṭhaṃva rakkhati.
੮੮੪.
884.
‘‘ਮਾ ਪਮਾਦਮਨੁਯੁਞ੍ਜੇਥ, ਮਾ ਕਾਮਰਤਿਸਨ੍ਥવਂ।
‘‘Mā pamādamanuyuñjetha, mā kāmaratisanthavaṃ;
ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹਿ ਝਾਯਨ੍ਤੋ, ਪਪ੍ਪੋਤਿ ਪਰਮਂ ਸੁਖਂ॥
Appamatto hi jhāyanto, pappoti paramaṃ sukhaṃ.
੮੮੫.
885.
‘‘ਸ੍વਾਗਤਂ ਨਾਪਗਤਂ, ਨੇਤਂ ਦੁਮ੍ਮਨ੍ਤਿਤਂ ਮਮ।
‘‘Svāgataṃ nāpagataṃ, netaṃ dummantitaṃ mama;
ਸવਿਭਤ੍ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਯਂ ਸੇਟ੍ਠਂ ਤਦੁਪਾਗਮਂ॥
Savibhattesu dhammesu, yaṃ seṭṭhaṃ tadupāgamaṃ.
੮੮੬.
886.
‘‘ਸ੍વਾਗਤਂ ਨਾਪਗਤਂ, ਨੇਤਂ ਦੁਮ੍ਮਨ੍ਤਿਤਂ ਮਮ।
‘‘Svāgataṃ nāpagataṃ, netaṃ dummantitaṃ mama;
ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾ, ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ॥
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
੮੮੭.
887.
‘‘ਅਰਞ੍ਞੇ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ વਾ, ਪਬ੍ਬਤੇਸੁ ਗੁਹਾਸੁ વਾ।
‘‘Araññe rukkhamūle vā, pabbatesu guhāsu vā;
ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਅਟ੍ਠਾਸਿਂ, ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗਮਨਸੋ ਤਦਾ॥
Tattha tattheva aṭṭhāsiṃ, ubbiggamanaso tadā.
੮੮੮.
888.
‘‘ਸੁਖਂ ਸਯਾਮਿ ਠਾਯਾਮਿ, ਸੁਖਂ ਕਪ੍ਪੇਮਿ ਜੀવਿਤਂ।
‘‘Sukhaṃ sayāmi ṭhāyāmi, sukhaṃ kappemi jīvitaṃ;
ਅਹਤ੍ਥਪਾਸੋ ਮਾਰਸ੍ਸ, ਅਹੋ ਸਤ੍ਥਾਨੁਕਮ੍ਪਿਤੋ॥
Ahatthapāso mārassa, aho satthānukampito.
੮੮੯.
889.
‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਚ੍ਚੋ ਪੁਰੇ ਆਸਿਂ, ਉਦਿਚ੍ਚੋ ਉਭਤੋ ਅਹੁ॥
‘‘Brahmajacco pure āsiṃ, udicco ubhato ahu.
ਸੋਜ੍ਜ ਪੁਤ੍ਤੋ ਸੁਗਤਸ੍ਸ, ਧਮ੍ਮਰਾਜਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥
Sojja putto sugatassa, dhammarājassa satthuno.
੮੯੦.
890.
‘‘વੀਤਤਣ੍ਹੋ ਅਨਾਦਾਨੋ, ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ ਸੁਸਂવੁਤੋ।
‘‘Vītataṇho anādāno, guttadvāro susaṃvuto;
ਅਘਮੂਲਂ વਧਿਤ੍વਾਨ, ਪਤ੍ਤੋ ਮੇ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ॥
Aghamūlaṃ vadhitvāna, patto me āsavakkhayo.
੮੯੧.
891.
‘‘ਪਰਿਚਿਣ੍ਣੋ ਮਯਾ ਸਤ੍ਥਾ, ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ।
‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;
ਓਹਿਤੋ ਗਰੁਕੋ ਭਾਰੋ, ਭવਨੇਤ੍ਤਿ ਸਮੂਹਤਾ’’ਤਿ॥ – ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Ohito garuko bhāro, bhavanetti samūhatā’’ti. – imā gāthā abhāsi;
ਤਤ੍ਥ ਦਿਸਾਪੀਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਦਿਸਾਪਿ ਅਮਿਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਪਿ ਯੇ ਮਂ ਏવਂ ਉਪવਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਯਥਾ ਮਯਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ વਸੇਨ ਞਾਤਿવਿਯੋਗਦੁਕ੍ਖਪਰੇਤਾ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਾਪੁਣਾਮ, ਏવਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਾਪੁਣਾਤੂ’’ਤਿ। ਮੇ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਣਨ੍ਤੂਤਿ ਮਯਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਸੁਤਂ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਕਥਂ ਸੁਣਨ੍ਤੁ । ਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੂਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਚ ਤਦਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੁ। ਤੇ ਮਨੁਜੇ ਭਜਨ੍ਤੂਤਿ ਤਾਦਿਸੇ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਭਜਨ੍ਤੁ ਸੇવਨ੍ਤੁ। ਯੇ ਧਮ੍ਮਮੇવਾਦਪਯਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਤੋਤਿ ਯੇ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਮੇવ, ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਮੇવ, ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਮੇવ ਚ ਆਦਪੇਨ੍ਤਿ ਸਮਾਦਪੇਨ੍ਤਿ ਗਣ੍ਹਾਪੇਨ੍ਤਿ।
Tattha disāpīti mayhaṃ disāpi amittā paccatthikāpi ye maṃ evaṃ upavadanti ‘‘yathā mayaṃ aṅgulimālassa vasena ñātiviyogadukkhaparetā dukkhaṃ pāpuṇāma, evaṃ aṅgulimālopi dukkhaṃ pāpuṇātū’’ti. Me dhammakathaṃ suṇantūti mayā satthu santike sutaṃ catusaccadhammapaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ suṇantu . Yuñjantūti sutvā ca tadatthāya paṭipajjantu. Te manuje bhajantūti tādise sappurise kalyāṇamitte bhajantu sevantu. Ye dhammamevādapayanti santoti ye sappurisā kusaladhammameva, uttarimanussadhammameva, nibbattitalokuttaradhammameva ca ādapenti samādapenti gaṇhāpenti.
ਖਨ੍ਤਿવਾਦਾਨਨ੍ਤਿ ਅਧਿવਾਸਨਖਨ੍ਤਿਮੇવ વਦਨ੍ਤਾਨਂ ਤਤੋ ਏવ ਅવਿਰੋਧਪ੍ਪਸਂਸਿਨਨ੍ਤਿ ਕੇਨਚਿ ਅવਿਰੋਧਭੂਤਾਯ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਏવ ਪਸਂਸਨਸੀਲਾਨਂ। ਸੁਣਨ੍ਤੁ ਧਮ੍ਮਂ ਕਾਲੇਨਾਤਿ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਲੇ ਤੇਸਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੁ। ਤਞ੍ਚ ਅਨੁવਿਧੀਯਨ੍ਤੂਤਿ ਤਞ੍ਚ ਯਥਾਸੁਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਉਗ੍ਗਹਿਤ੍વਾ ਅਨੁਕਰੋਨ੍ਤੁ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Khantivādānanti adhivāsanakhantimeva vadantānaṃ tato eva avirodhappasaṃsinanti kenaci avirodhabhūtāya mettāya eva pasaṃsanasīlānaṃ. Suṇantu dhammaṃkālenāti yuttappayuttakāle tesaṃ santike dhammaṃ suṇantu. Tañca anuvidhīyantūti tañca yathāsutaṃ dhammaṃ sammadeva uggahitvā anukarontu dhammānudhammaṃ paṭipajjantūti attho.
ਨ ਹਿ ਜਾਤੁ ਸੋ ਮਮਂ ਹਿਂਸੇਤਿ ਸੋ ਮਯ੍ਹਂ ਦਿਸੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੋ ਜਾਤੁ, ਏਕਂਸੇਨੇવ ਮਂ ਨ ਹਿਂਸੇ, ਨ ਬਾਧੇਯ੍ਯ। ਅਞ੍ਞਂ વਾ ਪਨ ਕਞ੍ਚਿ ਨਨ੍ਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਮਂਯੇવ, ਅਞ੍ਞਂ વਾਪਿ ਕਞ੍ਚਿ ਸਤ੍ਤਂ ਨ ਹਿਂਸੇਯ੍ਯ, ਪਪ੍ਪੁਯ੍ਯ ਪਰਮਂ ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ, ਪਰਮਂ ਉਤ੍ਤਮਂ ਸਨ੍ਤਿਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ, ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਚ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ ਤਸਥਾવਰੇਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਚ ਸਤ੍ਤੇ ਪਰਮਾਯ ਰਕ੍ਖਾਯ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਸਿਸ੍ਸਂ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਯ ਪਰਿਪਾਲੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Na hi jātu so mamaṃ hiṃseti so mayhaṃ diso paccatthiko jātu, ekaṃseneva maṃ na hiṃse, na bādheyya. Aññaṃ vā pana kañci nanti na kevalaṃ maṃyeva, aññaṃ vāpi kañci sattaṃ na hiṃseyya, pappuyya paramaṃ santinti, paramaṃ uttamaṃ santiṃ nibbānaṃ pāpuṇeyya, pāpuṇitvā ca rakkheyya tasathāvareti sabbe ca satte paramāya rakkhāya rakkheyya, sissaṃ puttaṃ viya paripāleyyāti attho.
ਏવਂ ਥੇਰੋ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਪਰੇ ਪਾਪਤੋ ਪਰਿਮੋਚੇਨ੍ਤੋ ਪਰਿਤ੍ਤਕਿਰਿਯਂ ਨਾਮ ਕਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਉਦਕਂ ਹੀ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਥવਿਯਾ ਥਲਟ੍ਠਾਨਂ ਖਣਿਤ੍વਾ ਨਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਮਾਤਿਕਂ વਾ ਕਤ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖਦੋਣਿਂ વਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਇਚ੍ਛਿਕਿਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਉਦਕਂ ਨੇਨ੍ਤੀਤਿ ਨੇਤ੍ਤਿਕਾ, ਉਦਕਹਾਰਿਨੋ। ਤੇਜਨਨ੍ਤਿ ਕਣ੍ਡਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਨੇਤ੍ਤਿਕਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੁਚਿਯਾ ਉਦਕਂ ਨਯਨ੍ਤਿ, ਉਸੁਕਾਰਾਪਿ ਤਾਪੇਤ੍વਾ વਙ੍ਕਾਭਾવਂ ਹਰਨ੍ਤਾ ਤੇਜਨਂ ਉਸੁਂ ਦਮਯਨ੍ਤਿ, ਉਜੁਕਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਚ੍ਛਕਾਪਿ ਨੇਮਿਆਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਤਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਦਾਰੁਂ ਦਮਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੁਚਿਯਾ ਉਜੁਂ વਾ વਙ੍ਕਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਏਤ੍ਤਕਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਮੇਨ੍ਤਿ, ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਪਨ ਏਕਨ੍ਤਦਨ੍ਤਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ।
Evaṃ thero imāhi gāthāhi pare pāpato parimocento parittakiriyaṃ nāma katvā attano paṭipattiṃ pakāsento ‘‘udakaṃ hī’’ti gāthamāha. Tattha pathaviyā thalaṭṭhānaṃ khaṇitvā ninnaṭṭhānaṃ pūretvā mātikaṃ vā katvā rukkhadoṇiṃ vā ṭhapetvā attanā icchikicchitaṭṭhānaṃ udakaṃ nentīti nettikā, udakahārino. Tejananti kaṇḍaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – nettikā attano ruciyā udakaṃ nayanti, usukārāpi tāpetvā vaṅkābhāvaṃ harantā tejanaṃ usuṃ damayanti, ujukaṃ karonti, tacchakāpi nemiādīnaṃ atthāya tacchantā dāruṃ damayanti attano ruciyā ujuṃ vā vaṅkaṃ vā karonti. Evaṃ ettakaṃ ārammaṇaṃ katvā paṇḍitā sappaññā ariyamaggaṃ uppādentā attānaṃ damenti, arahattappattā pana ekantadantā nāma hontīti.
ਇਦਾਨਿ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿਨਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਮਿਤਾਕਾਰਂ ਕਤਞ੍ਞੁਤਞ੍ਚ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦਣ੍ਡੇਨੇਕੇ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਪਞ੍ਚ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਦਣ੍ਡੇਨੇਕੇ ਦਮਯਨ੍ਤੀਤਿ ਰਾਜਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਦਯੋ ਦਣ੍ਡੇਨ, ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਾਦਿਨਾ ਬਲਕਾਯੇਨ ਚ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਦਿਕੇ ਦਮੇਨ੍ਤਿ, ਗੋਪਾਲਾਦਯੋ ਚ ਗਾવਾਦਿਕੇ ਦਣ੍ਡੇਨ ਯਟ੍ਠਿਯਾ ਦਮੇਨ੍ਤਿ। ਹਤ੍ਥਾਚਰਿਯਾ ਹਤ੍ਥਿਂ ਅਙ੍ਕੁਸੇਹਿ, ਅਸ੍ਸਾਚਰਿਯਾ ਅਸ੍ਸੇ ਕਸਾਹਿ ਚ ਦਮੇਨ੍ਤਿ। ਅਦਣ੍ਡੇਨ ਅਸਤ੍ਥੇਨ, ਅਹਂ ਦਨ੍ਤੋਮ੍ਹਿ ਤਾਦਿਨਾਤਿ ਅਹਂ ਪਨ ਇਟ੍ਠਾਦੀਸੁ ਤਾਦਿਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤੇਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ વਿਨਾ ਏવ ਦਣ੍ਡੇਨ, વਿਨਾ ਸਤ੍ਥੇਨ, ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡਨਿਹਿਤਸਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਦਨ੍ਤੋ ਦਮਿਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨੋ ਗਤੋ ਅਮ੍ਹਿ।
Idāni purisadammasārathinā satthārā attano damitākāraṃ kataññutañca pakāsento ‘‘daṇḍeneke’’tiādikā pañca gāthā abhāsi. Tattha daṇḍeneke damayantīti rājarājamahāmattādayo daṇḍena, hatthiassādinā balakāyena ca paccatthikādike damenti, gopālādayo ca gāvādike daṇḍena yaṭṭhiyā damenti. Hatthācariyā hatthiṃ aṅkusehi, assācariyā asse kasāhi ca damenti. Adaṇḍena asatthena, ahaṃ dantomhi tādināti ahaṃ pana iṭṭhādīsu tādibhāvappattena sammāsambuddhena vinā eva daṇḍena, vinā satthena, nihitadaṇḍanihitasatthabhāvena danto damito nibbisevano gato amhi.
ਅਹਿਂਸਕੋਤਿ ਮੇ ਨਾਮਂ, ਹਿਂਸਕਸ੍ਸ ਪੁਰੇ ਸਤੋਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਸਮਾਗਮਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਹਿਂਸਕਸ੍ਸ ਮੇ ਸਮਾਨਸ੍ਸ ਅਹਿਂਸਕੋਤਿ ਨਾਮਮਤ੍ਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਜ੍ਜਾਹਨ੍ਤਿ ਇਦਾਨਿ ਪਨਾਹਂ ‘‘ਅਹਿਂਸਕੋ’’ਤਿ ਸਚ੍ਚਨਾਮੋ ਅવਿਤਥਨਾਮੋ ਅਮ੍ਹਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਨਂ ਹਿਂਸਾਮਿ ਕਞ੍ਚਿਪਿ ਸਤ੍ਤਂ ਨ ਹਿਂਸਾਮਿ ਨ ਬਾਧੇਮਿ, ਨਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ।
Ahiṃsakotime nāmaṃ, hiṃsakassa pure satoti satthārā samāgamato pubbe hiṃsakassa me samānassa ahiṃsakoti nāmamattaṃ ahosi. Ajjāhanti idāni panāhaṃ ‘‘ahiṃsako’’ti saccanāmo avitathanāmo amhi. Tasmā na naṃ hiṃsāmi kañcipi sattaṃ na hiṃsāmi na bādhemi, nanti nipātamattaṃ.
વਿਸ੍ਸੁਤੋਤਿ ‘‘ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਲੁਦ੍ਦੋ ਲੋਹਿਤਪਾਣੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਞ੍ਞਾਤੋ। ਮਹੋਘੇਨਾਤਿ ਕਾਮੋਘਾਦਿਨਾ ਮਹਤਾ ਓਘੇਨ, ਤਸ੍ਸ ਓਘਸ੍ਸ વਿਚ੍ਛੇਦਕਰਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਸਰਣਂ ਬੁਦ੍ਧਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਰਣਂ ਅਗਮਂ ਉਪਗਚ੍ਛਿਂ।
Vissutoti ‘‘pāṇātipātī luddo lohitapāṇī’’tiādinā paññāto. Mahoghenāti kāmoghādinā mahatā oghena, tassa oghassa vicchedakaraṃ buddhaṃ saraṇaṃ buddhasaṅkhātaṃ saraṇaṃ agamaṃ upagacchiṃ.
ਲੋਹਿਤਪਾਣੀਤਿ ਪਾਣਮਤਿਪਾਤਨੇਨ ਪਰੇਸਂ ਲੋਹਿਤੇਨ ਰੁਹਿਰੇਨ ਮਕ੍ਖਿਤਪਾਣਿ। ਸਰਣਗਮਨਂ ਪਸ੍ਸਾਤਿ ਮਹਪ੍ਫਲਂ ਮਮ ਸਰਣਗਮਨਂ ਪਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਮੇવਾਲਪਤਿ।
Lohitapāṇīti pāṇamatipātanena paresaṃ lohitena ruhirena makkhitapāṇi. Saraṇagamanaṃ passāti mahapphalaṃ mama saraṇagamanaṃ passāti attānamevālapati.
ਤਾਦਿਸਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕਸਤਪੁਰਿਸવਧਂ ਦਾਰੁਣਂ ਤਥਾਰੂਪਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ। ਫੁਟ੍ਠੋ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੇਨਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤਸ੍ਸ ਪਾਪਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕੇਨ ਫੁਟ੍ਠੋ, ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਹੀਨਕਮ੍ਮੋ વਿਪਾਕਮਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਨ੍ਤੋ। ਅਥ વਾ ਫੁਟ੍ਠੋ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੇਨਾਤਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਫਲਭੂਤੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗੇਨ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕਮ੍ਮਸ੍ਸੇવ વਾ ਫਲੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖੇਨ ਫੁਟ੍ਠੋ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਖੀਣਤ੍ਤਾ ਅਨਣੋ ਭੁਞ੍ਜਾਮਿ ਭੋਜਨਂ, ਭੋਜਨਾਪਦੇਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਪਚ੍ਚਯੇ વਦਤਿ।
Tādisaṃ kammanti anekasatapurisavadhaṃ dāruṇaṃ tathārūpaṃ pāpakammaṃ. Phuṭṭho kammavipākenāti pubbe katassa pāpakammassa vipākena phuṭṭho, sabbaso pahīnakammo vipākamattaṃ paccanubhonto. Atha vā phuṭṭho kammavipākenāti upanissayabhūtassa kusalakammassa phalabhūtena lokuttaramaggena, lokuttarakammasseva vā phalena vimuttisukhena phuṭṭho. Sabbaso kilesānaṃ khīṇattā anaṇo bhuñjāmi bhojanaṃ, bhojanāpadesena cattāropi paccaye vadati.
ਇਦਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਦવਿਹਾਰਂ ਗਰਹਾਮੁਖੇਨ ਪਚ੍ਛਾ ਅਪ੍ਪਮਾਦਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਸਂਸਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਚ ਪਰੇਸਂ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਜਨੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਮਾਦਮਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਬਾਲਾਤਿ ਬਾਲ੍ਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਤ੍ਥਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ। ਦੁਮ੍ਮੇਧਿਨੋਤਿ ਨਿਪ੍ਪਞ੍ਞਾ, ਤੇ ਪਮਾਦੇ ਆਦੀਨવਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ ਪਮਾਦਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਪਮਾਦੇਨੇવ ਕਾਲਂ વੀਤਿਨਾਮੇਨ੍ਤਿ। ਮੇਧਾવੀਤਿ ਧਮ੍ਮੋਜਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪਨ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਕੁਲવਂਸਾਗਤਂ ਸੇਟ੍ਠਂ ਉਤ੍ਤਮਂ ਸਤ੍ਤਰਤਨਧਨਂ વਿਯ ਅਪ੍ਪਮਾਦਂ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ‘‘ਉਤ੍ਤਮਂ ਧਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਭੋਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਾਮ, ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਂ ਪੋਸੇਸ੍ਸਾਮ, ਸੁਗਤਿਮਗ੍ਗਂ ਸੋਧੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਧਨੇ ਆਨਿਸਂਸਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ ਧਨਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ; ਏવਂ ਪਣ੍ਡਿਤੋਪਿ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਾਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦੀਨਿ ਪਟਿਲਭਿਸ੍ਸਾਮਿ , ਮਗ੍ਗਫਲਾਨਿ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਛ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਮ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਪ੍ਪਮਾਦੇ ਆਨਿਸਂਸਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਧਨਂ ਸੇਟ੍ਠਂવ ਅਪ੍ਪਮਾਦਂ ਰਕ੍ਖਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Idāni pubbe attano pamādavihāraṃ garahāmukhena pacchā appamādapaṭipattiṃ pasaṃsanto tattha ca paresaṃ ussāhaṃ janento ‘‘pamādamanuyuñjantī’’tiādikā gāthā abhāsi. Tattha bālāti bālyena samannāgatā idhalokaparalokatthaṃ ajānantā. Dummedhinoti nippaññā, te pamāde ādīnavaṃ apassantā pamādaṃ anuyuñjanti pavattenti, pamādeneva kālaṃ vītināmenti. Medhāvīti dhammojapaññāya samannāgato pana paṇḍito kulavaṃsāgataṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ sattaratanadhanaṃ viya appamādaṃ rakkhati. Yathā hi ‘‘uttamaṃ dhanaṃ nissāya bhogasampattiṃ pāpuṇissāma, puttadāraṃ posessāma, sugatimaggaṃ sodhessāmā’’ti dhane ānisaṃsaṃ passantā dhanaṃ rakkhanti; evaṃ paṇḍitopi ‘‘appamādaṃ nissāya paṭhamajjhānādīni paṭilabhissāmi , maggaphalāni pāpuṇissāmi, tisso vijjā cha abhiññā sampādessāmī’’ti appamāde ānisaṃsaṃ passanto dhanaṃ seṭṭhaṃva appamādaṃ rakkhatīti attho.
ਮਾ ਪਮਾਦਨ੍ਤਿ ਪਮਾਦਂ ਮਾ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜੇਥ ਪਮਾਦੇਨ ਕਾਲਂ ਮਾ વੀਤਿਨਾਮਯਿਤ੍ਥ। ਕਾਮਰਤਿਸਨ੍ਥવਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ, ਕਿਲੇਸਕਾਮੇਸੁ ਚ ਰਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਤਣ੍ਹਾਸਨ੍ਥવਮ੍ਪਿ ਮਾ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜੇਥ ਮਾ વਿਨ੍ਦਿਤ੍ਥ ਮਾ ਪਟਿਲਭਿਤ੍ਥ। ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੀਤਿ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸਤਿਤਾਯ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਝਾਯਨ੍ਤੋ ਝਾਯਨਪ੍ਪਸੁਤੋ ਪਰਮਂ ਉਤ੍ਤਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਖਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ।
Mā pamādanti pamādaṃ mā anuyuñjetha pamādena kālaṃ mā vītināmayittha. Kāmaratisanthavanti vatthukāmesu, kilesakāmesu ca ratisaṅkhātaṃ taṇhāsanthavampi mā anuyuñjetha mā vindittha mā paṭilabhittha. Appamatto hīti upaṭṭhitasatitāya appamatto puggalo jhāyanto jhāyanappasuto paramaṃ uttamaṃ nibbānasukhaṃ pāpuṇāti.
ਸ੍વਾਗਤਂ ਨਾਪਗਤਨ੍ਤਿ ਯਂ ਤਦਾ ਮਮ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਆਗਤਂ ਆਗਮਨਂ, ਸਤ੍ਥੁ વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾવਨੇ ਆਗਮਨਂ, ਤਂ ਸ੍વਾਗਤਂ ਸ੍વਾਗਮਨਂ ਨਾਪਗਤਂ, ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਪੇਤਂ વਿਗਤਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਨੇਤਂ ਦੁਮ੍ਮਨ੍ਤਿਤਂ ਮਮਾਤਿ ਯਂ ਤਦਾ ਮਯਾ ‘‘ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਮਨ੍ਤਿਤਂ, ਇਦਮ੍ਪਿ ਮਮ ਨ ਦੁਮ੍ਮਨ੍ਤਿਤਂ, ਸੁਮਨ੍ਤਿਤਮੇવ। ਕਸ੍ਮਾ? ਸવਿਭਤ੍ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਸਾવਜ੍ਜਾਨવਜ੍ਜਾਦਿવਸੇਨ ਪਕਾਰਤੋ વਿਭਤ੍ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਯਂ ਸੇਟ੍ਠਂ ਉਤ੍ਤਮਂ ਪવਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਦੁਪਾਗਮਂ ਤਦੇવ ਉਪਗਚ੍ਛਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Svāgataṃ nāpagatanti yaṃ tadā mama satthu santike āgataṃ āgamanaṃ, satthu vā tasmiṃ mahāvane āgamanaṃ, taṃ svāgataṃ svāgamanaṃ nāpagataṃ, atthato apetaṃ vigataṃ na hoti. Netaṃ dummantitaṃ mamāti yaṃ tadā mayā ‘‘satthu santike pabbajissāmī’’ti mantitaṃ, idampi mama na dummantitaṃ, sumantitameva. Kasmā? Savibhattesu dhammesūti sāvajjānavajjādivasena pakārato vibhattesu dhammesu yaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ pavaraṃ nibbānaṃ. Tadupāgamaṃ tadeva upagacchinti attho.
‘‘ਤਦਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਾਲੇ ਪਯੋਗਾਸਯવਿਪਨ੍ਨਤਾਯ ਅਰਞ੍ਞਾਦੀਸੁ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਹਾਸਿਂ, ਇਦਾਨਿ ਪਯੋਗਾਸਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਤਤ੍ਥ ਸੁਖਂ વਿਹਰਾਮੀ’’ਤਿ ਸੁਖવਿਹਾਰਭਾવਞ੍ਚੇવ ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਜਾਤਿਮਤ੍ਤੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਇਦਾਨਿ ਸਤ੍ਥੁ ਓਰਸਪੁਤ੍ਤਤਾਯ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਭਾવਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਰਞ੍ਞੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਖਂ ਸਯਾਮੀਤਿ ਸਯਨ੍ਤੋਪਿ ਸੁਖਂ ਸੁਖੇਨ ਨਿਦੁਕ੍ਖੇਨ ਚਿਤ੍ਤੁਤ੍ਰਾਸਾਦੀਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਚੇਤੋਦੁਕ੍ਖਰਹਿਤੋ ਸਯਾਮਿ। ਠਾਯਾਮੀਤਿ ਠਾਮਿ । ਅਹਤ੍ਥਪਾਸੋ ਮਾਰਸ੍ਸਾਤਿ ਕਿਲੇਸਮਾਰਾਦੀਨਂ ਅਗੋਚਰੋ। ਅਹੋ ਸਤ੍ਥਾਨੁਕਮ੍ਪਿਤੋਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਾਨੁਕਮ੍ਪਿਤੋ ਅਹੋ।
‘‘Tadā puthujjanakāle payogāsayavipannatāya araññādīsu dukkhaṃ vihāsiṃ, idāni payogāsayasampannatāya tattha sukhaṃ viharāmī’’ti sukhavihārabhāvañceva ‘‘pubbe jātimattena brāhmaṇo, idāni satthu orasaputtatāya brāhmaṇo’’ti paramatthabrāhmaṇabhāvañca dassento ‘‘araññe’’tiādimāha. Tattha sukhaṃ sayāmīti sayantopi sukhaṃ sukhena nidukkhena cittutrāsādīnaṃ abhāvena cetodukkharahito sayāmi. Ṭhāyāmīti ṭhāmi . Ahatthapāso mārassāti kilesamārādīnaṃ agocaro. Aho satthānukampitoti satthārānukampito aho.
ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਚ੍ਚੋਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਜਾਤਿਕੋ। ਉਦਿਚ੍ਚੋ ਉਭਤੋਤਿ ਮਾਤਿਤੋ ਚ ਪਿਤਿਤੋ ਚ ਉਭਤੋ ਉਦਿਤੋ ਸਂਸੁਦ੍ਧਗਹਣਿਕੋ। ਸੇਸਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Brahmajaccoti brāhmaṇajātiko. Udicco ubhatoti mātito ca pitito ca ubhato udito saṃsuddhagahaṇiko. Sesaṃ tattha tattha vuttanayameva.
ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Aṅgulimālattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੮. ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 8. Aṅgulimālattheragāthā