| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိနယဝိနိစ္ဆယ-ဋီကာ • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
အနိယတကထာဝဏ္ဏနာ
Aniyatakathāvaṇṇanā
၅၄၂-၃. ဣဒာနိ သင္ဃာဒိသေသကထာနန္တရံ အနိယတကထံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ရဟောနိသဇ္ဇသ္သာဒေနာ’’တိအာဒိ။ ရဟသိ နိသဇ္ဇာ ရဟောနိသဇ္ဇာ, တသ္သာ အသ္သာဒော ရဟောနိသဇ္ဇသ္သာဒော, တေန ရဟောနိသဇ္ဇသ္သာဒေန, မေထုနဓမ္မသန္နိသ္သိတေန ကိလေသေနာတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဉ္ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ရဟောနိသဇ္ဇသ္သာဒောတိ မေထုနဓမ္မသန္နိသ္သိတကိလေသော ဝုစ္စတီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၄၅၁)။ ‘‘ရဟော နာမ စက္ခုသ္သ ရဟော သောတသ္သ ရဟော။ စက္ခုသ္သ ရဟော နာမ န သက္ကာ ဟောတိ အက္ခိံ ဝာ နိခဏိယမာနေ ဘမုကံ ဝာ ဥက္ခိပိယမာနေ သီသံ ဝာ ဥက္ခိပိယမာနေ ပသ္သိတုံ။ သောတသ္သ ရဟော နာမ န သက္ကာ ဟောတိ ပကတိကထာ သောတု’’န္တိ (ပာရာ. ၄၄၅) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တရဟေသု စက္ခုသ္သ ရဟော ဧဝ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ယထာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ကိဉ္စာပိ ပာဠိယံ ‘သောတသ္သ ရဟော’တိ အာဂတံ, စက္ခုသ္သ ရဟေနေဝ ပန ပရိစ္ဆေဒော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၂.၄၄၄-၄၄၅)။
542-3. Idāni saṅghādisesakathānantaraṃ aniyatakathaṃ dassetumāha ‘‘rahonisajjassādenā’’tiādi. Rahasi nisajjā rahonisajjā, tassā assādo rahonisajjassādo, tena rahonisajjassādena, methunadhammasannissitena kilesenāti attho. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘rahonisajjassādoti methunadhammasannissitakileso vuccatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.451). ‘‘Raho nāma cakkhussa raho sotassa raho. Cakkhussa raho nāma na sakkā hoti akkhiṃ vā nikhaṇiyamāne bhamukaṃ vā ukkhipiyamāne sīsaṃ vā ukkhipiyamāne passituṃ. Sotassa raho nāma na sakkā hoti pakatikathā sotu’’nti (pārā. 445) padabhājane vuttarahesu cakkhussa raho eva idhādhippeto. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘kiñcāpi pāḷiyaṃ ‘sotassa raho’ti āgataṃ, cakkhussa raheneva pana paricchedo veditabbo’’ti (pārā. aṭṭha. 2.444-445).
စက္ခုသ္သ ရဟတ္တာ ‘‘ပဋိစ္ဆန္န’’န္တိ ဣမမ္ပိ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ ဧဝ ‘‘အလံကမ္မနိယ’’န္တိ ဣမမ္ပိ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ နိသဇ္ဇသဒ္ဒောပာဒာနေန ‘‘အာသနေ’’တိ ဣဒမ္ပိ ဂဟိတမေဝ။ ‘‘မာတုဂာမသ္သ သန္တိကံ ဂန္တုကာမော’’တိ ဣမိနာ ‘‘မာတုဂာမေန သဒ္ဓိ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ ဂဟိတမေဝ။ ဧဝံ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘမာနပဒောပာဒာနေန ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂာမေန သဒ္ဓိံ ဧကော ဧကာယ ရဟော ပဋိစ္ဆန္နေ အာသနေ အလံကမ္မနိယေ နိသဇ္ဇသ္သာဒေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စက္ခုသ္သ ရဟဘာဝေန ကုဋ္ဋာဒိပဋိစ္ဆန္နေ တေနေဝ မေထုနသေဝနကမ္မသ္သ အနုရူပေ အာသနေ တဒဟုဇာတာယပိ မနုသ္သိတ္ထိယာ သဟ နိသဇ္ဇသ္သာဒရာဂေန သမန္နာဂတော ဟုတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ‘‘မာတုဂာမသ္သာ’’တိ တဒဟုဇာတမ္ပိ ဣတ္ထိံ ဂဏ္ဟာတီတိ ကုတော လဗ္ဘတီတိ? ‘‘မာတုဂာမော နာမ မနုသ္သိတ္ထီ, န ယက္ခီ, န ပေတီ, န တိရစ္ဆာနဂတာ, အန္တမသော တဒဟုဇာတာပိ ဒာရိကာ, ပဂေဝ မဟတ္တရီ’’တိ (ပာရာ. ၄၄၅) ပဒဘာဇနတော လဗ္ဘတိ။
Cakkhussa rahattā ‘‘paṭicchanna’’nti imampi paṭicchannattā eva ‘‘alaṃkammaniya’’nti imampi saṅgaṇhāti. Nisajjasaddopādānena ‘‘āsane’’ti idampi gahitameva. ‘‘Mātugāmassa santikaṃ gantukāmo’’ti iminā ‘‘mātugāmena saddhi’’nti idampi gahitameva. Evaṃ sāmatthiyā labbhamānapadopādānena yo pana bhikkhu mātugāmena saddhiṃ eko ekāya raho paṭicchanne āsane alaṃkammaniye nisajjassādenāti vuttaṃ hoti. Cakkhussa rahabhāvena kuṭṭādipaṭicchanne teneva methunasevanakammassa anurūpe āsane tadahujātāyapi manussitthiyā saha nisajjassādarāgena samannāgato hutvāti attho. Ettha ‘‘mātugāmassā’’ti tadahujātampi itthiṃ gaṇhātīti kuto labbhatīti? ‘‘Mātugāmo nāma manussitthī, na yakkhī, na petī, na tiracchānagatā, antamaso tadahujātāpi dārikā, pageva mahattarī’’ti (pārā. 445) padabhājanato labbhati.
‘‘နိဝာသေတီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓတိ, စီဝရံ ပာရုပတီ’’တိ ဣဒံ လက္ခီယတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ယထာဝုတ္တံ ပယောဂတော ပုဗ္ဗာပရပယောဂေ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ တေနေဝ ‘‘ပယောဂေ စ ပယောဂေ စာ’’တိ ဝိစ္ဆာပယောဂော ကတော။ နိသီဒတော စသ္သ ဒုက္ကဋန္တိ ယောဇနာ။ ‘‘ဥဘိန္နမ္ပိ နိသဇ္ဇာယ ပာစိတ္တိယ’’န္တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ဒုက္ကဋံ သန္ဓာယ ဧကကသ္သ နိသီဒတောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။
‘‘Nivāsetī’’ti iminā ‘‘kāyabandhanaṃ bandhati, cīvaraṃ pārupatī’’ti idaṃ lakkhīyati. Sabbatthāti yathāvuttaṃ payogato pubbāparapayoge saṅgaṇhāti. Teneva ‘‘payoge ca payoge cā’’ti vicchāpayogo kato. Nisīdato cassa dukkaṭanti yojanā. ‘‘Ubhinnampi nisajjāya pācittiya’’nti vakkhamānattā dukkaṭaṃ sandhāya ekakassa nisīdatoti gahetabbaṃ.
၅၄၄. နိသဇ္ဇာယ ဥဘိန္နမ္ပီတိ ဧတ္ထ ‘‘သကိ’’န္တိ သေသော, ဥဘိန္နံ နိသဇ္ဇာပူရဏဝသေန အညမညသ္သ ပုရေ ဝာ ပစ္ဆာ ဝာ ဧကက္ခဏေ ဝာ မာတုဂာမသ္သ ဝာ ဘိက္ခုသ္သ ဝာ ဧကဝာရံ နိသဇ္ဇာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ပာဠိယံ ‘‘မာတုဂာမေ နိသိန္နေ ဘိက္ခု ဥပနိသိန္နော ဝာ ဟောတီ’’တိအာဒိ (ပာရာ. ၄၄၅)။ ဟောတိ ပာစိတ္တိယန္တိ ယောဇနာ။ ပယောဂဂဏနာယ စ ဟောန္တိ ပာစိတ္တိယာနီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ, မာတုဂာမသ္သ ဝာ ဘိက္ခုနော ဝာ ဥဘိန္နံ ဝာ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ ပုနပ္ပုနံ ဥပနိသီဒနပယောဂဂဏနာယ စာတိ အတ္ထော။ ‘‘အာပတ္တီဟိပိ တီဟိပီ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ပာစိတ္တိယဂ္ဂဟဏံ ပာရာဇိကသင္ဃာဒိသေသာနံ ဥပလက္ခဏံ ဟောတိ, တီသု ဧကံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ‘‘ပယောဂဂဏနာယာ’’တိ ဣဒံ ပာရာဇိကာယ န လဗ္ဘတိ ဧကပယောဂေနေဝ သိဇ္ဈနတော။ ကာယသံသဂ္ဂသင္ဃာဒိသေသော, ပန သရီရတော ပုနပ္ပုနံ ဝိယုဇ္ဇိတ္ဝာ ဖုသနေန ပာစိတ္တိယဉ္စ ယထာဝုတ္တနယေနေဝ လဗ္ဘတိ။
544.Nisajjāyaubhinnampīti ettha ‘‘saki’’nti seso, ubhinnaṃ nisajjāpūraṇavasena aññamaññassa pure vā pacchā vā ekakkhaṇe vā mātugāmassa vā bhikkhussa vā ekavāraṃ nisajjāyāti vuttaṃ hoti. Vuttañhetaṃ pāḷiyaṃ ‘‘mātugāme nisinne bhikkhu upanisinno vā hotī’’tiādi (pārā. 445). Hoti pācittiyanti yojanā. Payogagaṇanāya ca honti pācittiyānīti gahetabbaṃ, mātugāmassa vā bhikkhuno vā ubhinnaṃ vā uṭṭhāyuṭṭhāya punappunaṃ upanisīdanapayogagaṇanāya cāti attho. ‘‘Āpattīhipi tīhipī’’ti vakkhamānattā pācittiyaggahaṇaṃ pārājikasaṅghādisesānaṃ upalakkhaṇaṃ hoti, tīsu ekaṃ hotīti vuttaṃ hoti. Ettha ‘‘payogagaṇanāyā’’ti idaṃ pārājikāya na labbhati ekapayogeneva sijjhanato. Kāyasaṃsaggasaṅghādiseso, pana sarīrato punappunaṃ viyujjitvā phusanena pācittiyañca yathāvuttanayeneva labbhati.
ဗဟူသုပိ မာတုဂာမေသု ဗဟုကာနိ ပာစိတ္တိယာနိ ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ဗဟူသု မာတုဂာမေသု နိသိန္နေသု နိသိန္နာနံ ဂဏနာယ ဧကေနေဝ ပယောဂေန ဗဟူနိ ပာစိတ္တိယာနိ စ သင္ဃာဒိသေသာ စ ဟောန္တိ။ ‘‘ပယောဂဂဏနာယ စာ’’တိ ဣမသ္သ ဧတ္ထာပိ ယုဇ္ဇမာနတ္တာ တာသု ဝိသုံ ဝိသုံ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ ပုနပ္ပုနံ နိသီဒန္တီသု, သယဉ္စ ဥဋ္ဌာယုဋ္ဌာယ ပုနပ္ပုနံ နိသီဒတော တာသံ ဂဏနာယ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယော ပယောဂဂဏနာယ စ ဗဟူ ဟောန္တီတိ ဣဒံ လဗ္ဘတိ။ ဧတ္ထာပိ ပန ပာရာဇိကံ န လဗ္ဘတိ, သင္ဃာဒိသေသော, ပာစိတ္တိယဉ္စ လဗ္ဘတိ။
Bahūsupi mātugāmesu bahukāni pācittiyāni hontīti yojanā. Bahūsu mātugāmesu nisinnesu nisinnānaṃ gaṇanāya ekeneva payogena bahūni pācittiyāni ca saṅghādisesā ca honti. ‘‘Payogagaṇanāya cā’’ti imassa etthāpi yujjamānattā tāsu visuṃ visuṃ uṭṭhāyuṭṭhāya punappunaṃ nisīdantīsu, sayañca uṭṭhāyuṭṭhāya punappunaṃ nisīdato tāsaṃ gaṇanāya āpajjitabbāpattiyo payogagaṇanāya ca bahū hontīti idaṃ labbhati. Etthāpi pana pārājikaṃ na labbhati, saṅghādiseso, pācittiyañca labbhati.
၅၄၅. သမီပေ ဌိတောပိ အန္ဓော အနာပတ္တိံ န ကရောတီတိ သောတသ္သ ရဟဘာဝေ အသတိပိ ပဓာနဘူတသ္သ ‘‘စက္ခုသ္သ ရဟော’’တိ ဣမသ္သ အင္ဂသ္သ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘အန္တောဒ္ဝာဒသဟတ္ထကေ’’တိ, ဣမိနာ သဝနူပစာရေ ဝိဇ္ဇမာနေပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတ္ထီနံ တု သတမ္ပိ စ န ကရောတိ အနာပတ္တိန္တိ ယောဇနာ, ဝိညုနော ပုရိသသ္သ အသန္နိဟိတဘာဝေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဣတ္ထီနမ္ပိ သတမ္ပိ စာ’’တိ လိခန္တိ, တတောပိ အယမေဝ ပာဌော သုန္ဒရော။ ပိ-သဒ္ဒော ဝာ တု-သဒ္ဒတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
545. Samīpe ṭhitopi andho anāpattiṃ na karotīti sotassa rahabhāve asatipi padhānabhūtassa ‘‘cakkhussa raho’’ti imassa aṅgassa vijjamānattā vuttaṃ ‘‘antodvādasahatthake’’ti, iminā savanūpacāre vijjamānepīti vuttaṃ hoti. Itthīnaṃ tu satampi ca na karoti anāpattinti yojanā, viññuno purisassa asannihitabhāvenāti adhippāyo. ‘‘Itthīnampi satampi cā’’ti likhanti, tatopi ayameva pāṭho sundaro. Pi-saddo vā tu-saddatthe daṭṭhabbo.
၅၄၆. နိပဇ္ဇိတ္ဝာတိ ဧတ္ထ ‘‘သမီပေ’’တိ သေသော, ‘‘နိဒ္ဒာယန္တောပီ’’တိ ဧတသ္သ ဝိသေသကေန ‘‘နိပဇ္ဇိတ္ဝာ’’တိ ဣမိနာ နိသီဒိတ္ဝာ နိဒ္ဒာယန္တောတိ ဣမသ္သ နိဝတ္တိတတ္တာ သမီပေ နိသီဒိတ္ဝာ နိဒ္ဒာယန္တောပိ အနန္ဓော မနုသ္သပုရိသော အနာပတ္တိံ ကရောတီတိ လဗ္ဘတိ။ ‘‘ကေဝလ’’န္တိ ဝိသေသနေန ဗလဝနိဒ္ဒူပဂတော ဂဟိတောတိ တထာ အဟုတ္ဝာ အန္တရန္တရာ အာပန္နာပန္နေ ဝိနိစ္ဆိနိတ္ဝာ ပဝတ္တမာနာယ ကပိနိဒ္ဒာယ နိဒ္ဒာယန္တောပိ အနာပတ္တိံ ကရောတီတိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတိ။ ‘‘ပိဟိတဒ္ဝာရဂဗ္ဘသ္သာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ မဇ္ဈပဒလောပီသမာသဝသေန ‘‘ပိဟိတဂဗ္ဘသ္သာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဒ္ဝာရေ’’တိ ဣမိနာ ဒ္ဝာရေကဒေသဘူတံ ဥမ္မာရံ ဝာ တံသမီပံ ဝာ ဥပစာရေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သစေ ဂဗ္ဘော ပိဟိတဒ္ဝာရော န ဟောတိ, အနာပတ္တီတိ ဗ္ယတိရေကတော ဒသ္သိတံ။
546.Nipajjitvāti ettha ‘‘samīpe’’ti seso, ‘‘niddāyantopī’’ti etassa visesakena ‘‘nipajjitvā’’ti iminā nisīditvā niddāyantoti imassa nivattitattā samīpe nisīditvā niddāyantopi anandho manussapuriso anāpattiṃ karotīti labbhati. ‘‘Kevala’’nti visesanena balavaniddūpagato gahitoti tathā ahutvā antarantarā āpannāpanne vinicchinitvā pavattamānāya kapiniddāya niddāyantopi anāpattiṃ karotīti ayamattho labbhati. ‘‘Pihitadvāragabbhassā’’ti vattabbe majjhapadalopīsamāsavasena ‘‘pihitagabbhassā’’ti vuttaṃ. ‘‘Dvāre’’ti iminā dvārekadesabhūtaṃ ummāraṃ vā taṃsamīpaṃ vā upacārena vuttanti daṭṭhabbaṃ. Sace gabbho pihitadvāro na hoti, anāpattīti byatirekato dassitaṃ.
၅၄၇. ဣမသ္မိံ အနိယတသိက္ခာပဒေ ပာဠိယံ အနာပတ္တိဝာရေ အသတိပိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု မာတုဂာမေန သဒ္ဓိံ ရဟော ပဋိစ္ဆန္နေ အာသနေ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယ္ယ, ပာစိတ္တိယ’’န္တိ (ပာစိ. ၂၈၅) ပဉ္စမသ္သ အစေလကဝဂ္ဂသ္သ စတုတ္ထသိက္ခာပဒေ အနာပတ္တိဝာရေ ‘‘အနာပတ္တိ ယော ကောစိ ဝိညူ ပုရိသော ဒုတိယော ဟောတိ, တိဋ္ဌတိ န နိသီဒတိ, အရဟောပေက္ခော, အညဝိဟိတော နိသီဒတိ, ဥမ္မတ္တကသ္သ အာဒိကမ္မိကသ္သာ’’တိ (ပာစိ. ၂၈၈) ဝုတ္တေ အနာပတ္တိဝာရေ သင္ဂဟေတုမာဟ ‘‘အနန္ဓေ သတီ’’တိအာဒိ။ ‘‘ဧတသ္သ သမီပေ’’တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။ ဣဓ ပုလ္လိင္ဂနိဒ္ဒေသေန ပုရိသော လဗ္ဘတိ, ‘‘တေနာပိ အဗာလေန ဘဝိတဗ္ဗံ, မနုသ္သဇာတိကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒဉ္စ ‘‘ဝိညုသ္မိ’’န္တိ ဣမိနာ လဗ္ဘတိ။ အန္ဓသဒိသနိဒ္ဒူပဂတပဋိပက္ခဝာစိအနန္ဓပဒေန ‘‘အနိဒ္ဒာယန္တေ’’တိ လဗ္ဘတိ, မနာပာမနာပံ ဇာနန္တေ အနိဒ္ဒာယန္တေ မနုသ္သပုရိသေ ဒသ္သနူပစာရသ္သ အန္တော ဝိဇ္ဇမာနေတိ အတ္ထော။
547. Imasmiṃ aniyatasikkhāpade pāḷiyaṃ anāpattivāre asatipi ‘‘yo pana bhikkhu mātugāmena saddhiṃ raho paṭicchanne āsane nisajjaṃ kappeyya, pācittiya’’nti (pāci. 285) pañcamassa acelakavaggassa catutthasikkhāpade anāpattivāre ‘‘anāpatti yo koci viññū puriso dutiyo hoti, tiṭṭhati na nisīdati, arahopekkho, aññavihito nisīdati, ummattakassa ādikammikassā’’ti (pāci. 288) vutte anāpattivāre saṅgahetumāha ‘‘anandhe satī’’tiādi. ‘‘Etassa samīpe’’ti pakaraṇato labbhati. Idha pulliṅganiddesena puriso labbhati, ‘‘tenāpi abālena bhavitabbaṃ, manussajātikena bhavitabba’’nti idañca ‘‘viññusmi’’nti iminā labbhati. Andhasadisaniddūpagatapaṭipakkhavācianandhapadena ‘‘aniddāyante’’ti labbhati, manāpāmanāpaṃ jānante aniddāyante manussapurise dassanūpacārassa anto vijjamāneti attho.
‘‘နိသဇ္ဇပစ္စယာ ဒောသော နတ္ထီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော, ဧဝရူပေ ရဟော အာသနေ မာတုဂာမေန သဒ္ဓိံ နိသိန္နပစ္စယာ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဌိတသ္သာ’’တိ ဣမိနာပိ တဒေဝ ပဒံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိညုမ္ဟိ ပဋိဗလေ မနုသ္သပုရိသေ အသန္နိဟိတေပိ တထာဝိဓေ ရဟော အာသနေ မာတုဂာမေ အာသနေ နိသိန္နေပိ သယာနေပိ ဌိတေပိ သယံ ဌိတသ္သ နိသဇ္ဇာယ အဘာဝာ တပ္ပစ္စယာ အာပတ္တိ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အရဟသညိနော နိသဇ္ဇပစ္စယာ ဒောသော နတ္ထီတိ ရဟော အာသနေ မာတုဂာမေန သဒ္ဓိံ နိသဇ္ဇန္တသ္သာပိ ‘‘ရဟော’’တိ သညာရဟိတသ္သ နိသီဒတော နိသဇ္ဇပစ္စယာ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ ဝိက္ခိတ္တစေတသော နိသဇ္ဇပစ္စယာ ဒောသော နတ္ထီတိ ယောဇနာ။
‘‘Nisajjapaccayā doso natthī’’ti iminā sambandho, evarūpe raho āsane mātugāmena saddhiṃ nisinnapaccayā āpatti natthīti attho. ‘‘Ṭhitassā’’ti imināpi tadeva padaṃ yojetabbaṃ. Viññumhi paṭibale manussapurise asannihitepi tathāvidhe raho āsane mātugāme āsane nisinnepi sayānepi ṭhitepi sayaṃ ṭhitassa nisajjāya abhāvā tappaccayā āpatti na hotīti attho. Arahasaññino nisajjapaccayā doso natthīti raho āsane mātugāmena saddhiṃ nisajjantassāpi ‘‘raho’’ti saññārahitassa nisīdato nisajjapaccayā anāpattīti attho. Vikkhittacetaso nisajjapaccayā doso natthīti yojanā.
၅၄၈. ဧတ္တာဝတာ ပာစိတ္တိယာပတ္တိမတ္တတော အနာပတ္တိပ္ပကာရံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ဣမသ္သ သိက္ခာပဒသ္သ အနိယတဝောဟာရဟေတုဘူတာဟိ တီဟိ အာပတ္တီဟိ အနာပတ္တိပကာရံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘န ဒောသော’’တိအာဒိ။ အာပတ္တီဟိပိ တီဟိပီတိ ‘‘နိသဇ္ဇံ ဘိက္ခု ပဋိဇာနမာနော တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အညတရေန ကာရေတဗ္ဗော ပာရာဇိကေန ဝာ သင္ဃာဒိသေသေန ဝာ ပာစိတ္တိယေန ဝာ’’တိ (ပာရာ. ၄၄၄) ပာဠိယံ ဝုတ္တာဟိ ‘‘ပဌမပာရာဇိကာပတ္တိကာယသံသဂ္ဂသင္ဃာဒိသေသာပတ္တိပာစိတ္တိယာပတ္တီ’’တိ ဣမာဟိ တီဟိပိ အာပတ္တီဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ။
548. Ettāvatā pācittiyāpattimattato anāpattippakāraṃ dassetvā idāni imassa sikkhāpadassa aniyatavohārahetubhūtāhi tīhi āpattīhi anāpattipakāraṃ dassetumāha ‘‘na doso’’tiādi. Āpattīhipi tīhipīti ‘‘nisajjaṃ bhikkhu paṭijānamāno tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarena kāretabbo pārājikena vā saṅghādisesena vā pācittiyena vā’’ti (pārā. 444) pāḷiyaṃ vuttāhi ‘‘paṭhamapārājikāpattikāyasaṃsaggasaṅghādisesāpattipācittiyāpattī’’ti imāhi tīhipi āpattīhīti vuttaṃ hotīti.
ပဌမာနိယတကထာဝဏ္ဏနာ။
Paṭhamāniyatakathāvaṇṇanā.
၅၄၉. ဝတ္တဗ္ဗဘာဝေနာဓိကတဒုတိယာနိယတဝိနိစ္ဆယတော ပဌမာနိယတေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယေဟိ သမံ ဝိနိစ္ဆယံ ပဟာယ တတ္ထ အဝုတ္တံ ဣမသ္သေဝ ဝိနိစ္ဆယဝိသေသံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘အနန္ဓာ’’တိအာဒိ။ ဣဓ ဒုဋ္ဌုလ္လဝာစာသင္ဃာဒိသေသသ္သာပိ ဂဟိတတ္တာ တတော အနာပတ္တိကရံ ဒသ္သေတုံ ‘‘အဗဓိရော’’တိ ဝုတ္တံ။ အနန္ဓော အဗဓိရောတိ ‘‘ပုရိသော’’တိ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ဣဒံ သန္ဓာယ ‘‘အနန္ဓာဗဓိရာ’’တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝမုပရိပိ။ တေနာပိ သဝနူပစာရန္တောဂဓေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒသ္သေတုံ ‘‘အန္တောဒ္ဝာဒသဟတ္ထဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တံ။
549. Vattabbabhāvenādhikatadutiyāniyatavinicchayato paṭhamāniyate vuttavinicchayehi samaṃ vinicchayaṃ pahāya tattha avuttaṃ imasseva vinicchayavisesaṃ dassetumāha ‘‘anandhā’’tiādi. Idha duṭṭhullavācāsaṅghādisesassāpi gahitattā tato anāpattikaraṃ dassetuṃ ‘‘abadhiro’’ti vuttaṃ. Anandho abadhiroti ‘‘puriso’’ti idaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Itthī’’ti idaṃ sandhāya ‘‘anandhābadhirā’’ti gahetabbaṃ. Evamuparipi. Tenāpi savanūpacārantogadhena bhavitabbanti dassetuṃ ‘‘antodvādasahatthaṭṭho’’ti vuttaṃ.
၅၅၀. ‘‘အန္ဓော အဗဓိရော အနာပတ္တိံ န ကရောတီ’’တိ ဣဒံ ကာယသံသဂ္ဂသင္ဃာဒိသေသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဗဓိရော ဝာပိ စက္ခုမာ, န ကရောတိ အနာပတ္တိ’’န္တိ ဣဒံ ပန ဒုဋ္ဌုလ္လဝာစာသင္ဃာဒိသေသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဧဝမေတ္ထ သန္ဓာယ ဘာသိတတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
550.‘‘Andho abadhiro anāpattiṃ na karotī’’ti idaṃ kāyasaṃsaggasaṅghādisesaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Badhiro vāpi cakkhumā, na karoti anāpatti’’nti idaṃ pana duṭṭhullavācāsaṅghādisesaṃ sandhāya vuttanti evamettha sandhāya bhāsitattho veditabbo.
ပုရိမာနိယတကထာယ အဝုတ္တဝိသေသသ္သ ဒုတိယာနိယတကထာယ ဝတ္တုမိစ္ဆိတတ္တာ အယမ္ပိ ဝိသေသော ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကောယံ ဝိသေသော, ယော ဣဓ ဝတ္တဗ္ဗောတိ စေ? တတ္ထ ‘‘ပဋိစ္ဆန္နေ အာသနေ အလံကမ္မနိယေ’’တိ (ပာရာ. ၄၄၄) ဝုတ္တံ အာသနင္ဂဒ္ဝယံ ဣဓ ‘‘န ဟေဝ ခော ပန ပဋိစ္ဆန္နံ အာသနံ ဟောတိ နာလံကမ္မနိယ’’န္တိ (ပာရာ. ၄၅၃) နိသေဓေတ္ဝာ ‘‘အလဉ္စ ခော ဟောတိ မာတုဂာမံ ဒုဋ္ဌုလ္လာဟိ ဝာစာဟိ ဩဘာသိတု’’န္တိ (ပာရာ. ၄၅၃) ဣဒံ အပုဗ္ဗင္ဂံ ဝုတ္တံ။ တတ္ရ မာတုဂာမောတိ အန္တမသော တဒဟုဇာတာပိ ဒာရိကာ ဂဟိတာ, ဣဓ ‘‘မာတုဂာမော နာမ မနုသ္သိတ္ထီ, န ယက္ခီ, န ပေတီ, န တိရစ္ဆာနဂတာ, ဝိညူ ပဋိဗလာ သုဘာသိတဒုဗ္ဘာသိတံ ဒုဋ္ဌုလ္လာဒုဋ္ဌုလ္လံ အာဇာနိတု’’န္တိ (ပာရာ. ၄၅၄) ဝိညူ ပဋိဗလော မာတုဂာမောဝ ဝုတ္တော။ တတ္ထ ‘‘ပာရာဇိကေန ဝာ သင္ဃာဒိသေသေန ဝာ ပာစိတ္တိယေန ဝာ’’တိ (ပာရာ. ၄၄၄) တိသ္သော အာပတ္တိယော ဝုတ္တာ, ဣဓ ‘‘နိသဇ္ဇံ ဘိက္ခု ပဋိဇာနမာနော ဒ္ဝိန္နံ ဓမ္မာနံ အညတရေန ကာရေတဗ္ဗော သင္ဃာဒိသေသေန ဝာ ပာစိတ္တိယေန ဝာ’’တိ (ပာရာ. ၄၅၃) ဒ္ဝေယေဝ အာပတ္တိယော ဝုတ္တာ။ သင္ဃာဒိသေသေသု စ တတ္ထ ‘‘သာ စေ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘အယ္ယော မယာ ဒိဋ္ဌော နိသိန္နော မာတုဂာမေန သဒ္ဓိံ ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇန္တော’တိ, သော စ တံ ပဋိဇာနာတိ, အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (ပာရာ. ၄၄၈) ကာယသံသဂ္ဂသင္ဃာဒိသေသောဝ ဝုတ္တော, ဣဓ သော စ ဝုတ္တော, ‘‘သာ စေ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ ‘အယ္ယသ္သ မယာ သုတံ နိသိန္နသ္သ မာတုဂာမံ ဒုဋ္ဌုလ္လာဟိ ဝာစာဟိ ဩဘာသေန္တသ္သာ’တိ, သော စ တံ ပဋိဇာနာတိ, အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (ပာရာ. ၄၅၅) ဒုဋ္ဌုလ္လဝာစာသင္ဃာဒိသေသော စ ဝုတ္တော။ ဧတ္တကော ဥဘိန္နမနိယတာနံ ဝိသေသော။
Purimāniyatakathāya avuttavisesassa dutiyāniyatakathāya vattumicchitattā ayampi viseso idha vattabbo. Koyaṃ viseso, yo idha vattabboti ce? Tattha ‘‘paṭicchanne āsane alaṃkammaniye’’ti (pārā. 444) vuttaṃ āsanaṅgadvayaṃ idha ‘‘na heva kho pana paṭicchannaṃ āsanaṃ hoti nālaṃkammaniya’’nti (pārā. 453) nisedhetvā ‘‘alañca kho hoti mātugāmaṃ duṭṭhullāhi vācāhi obhāsitu’’nti (pārā. 453) idaṃ apubbaṅgaṃ vuttaṃ. Tatra mātugāmoti antamaso tadahujātāpi dārikā gahitā, idha ‘‘mātugāmo nāma manussitthī, na yakkhī, na petī, na tiracchānagatā, viññū paṭibalā subhāsitadubbhāsitaṃ duṭṭhullāduṭṭhullaṃ ājānitu’’nti (pārā. 454) viññū paṭibalo mātugāmova vutto. Tattha ‘‘pārājikena vā saṅghādisesena vā pācittiyena vā’’ti (pārā. 444) tisso āpattiyo vuttā, idha ‘‘nisajjaṃ bhikkhu paṭijānamāno dvinnaṃ dhammānaṃ aññatarena kāretabbo saṅghādisesena vā pācittiyena vā’’ti (pārā. 453) dveyeva āpattiyo vuttā. Saṅghādisesesu ca tattha ‘‘sā ce evaṃ vadeyya ‘ayyo mayā diṭṭho nisinno mātugāmena saddhiṃ kāyasaṃsaggaṃ samāpajjanto’ti, so ca taṃ paṭijānāti, āpattiyā kāretabbo’’ti (pārā. 448) kāyasaṃsaggasaṅghādisesova vutto, idha so ca vutto, ‘‘sā ce evaṃ vadeyya ‘ayyassa mayā sutaṃ nisinnassa mātugāmaṃ duṭṭhullāhi vācāhi obhāsentassā’ti, so ca taṃ paṭijānāti, āpattiyā kāretabbo’’ti (pārā. 455) duṭṭhullavācāsaṅghādiseso ca vutto. Ettako ubhinnamaniyatānaṃ viseso.
အယံ ကသ္မာ န ဝုတ္တောတိ? အယံ သမ္ဗောဓဝတ္ထုဝိသေသော ဝတ္တုမိစ္ဆိတော ပန အဋ္ဌကထာဂတဝိနိစ္ဆယဝိသေသတောတိ တသ္မာ န ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တိသမုဋ္ဌာနမေဝိဒံ ကာယစိတ္တဝာစာစိတ္တကာယဝာစာစိတ္တဝသေန တီဏိ သမုဋ္ဌာနာနိ ဧတသ္သာတိ ကတ္ဝာ။
Ayaṃ kasmā na vuttoti? Ayaṃ sambodhavatthuviseso vattumicchito pana aṭṭhakathāgatavinicchayavisesatoti tasmā na vuttoti daṭṭhabbo. Tisamuṭṭhānamevidaṃ kāyacittavācācittakāyavācācittavasena tīṇi samuṭṭhānāni etassāti katvā.
ဣမေဟိပိ ဒ္ဝီဟိ အနိယတသိက္ခာပဒေဟိ သိက္ခာပဒန္တရေသု ပညတ္တာယေဝ အာပတ္တိယော, အနာပတ္တိယော စ ဒသ္သိတာ, န ကောစိ အာပတ္တိဝိသေသော ဝုတ္တော, တသ္မာ ကိမေတေသံ ဝစနေနာတိ? ဝုစ္စတေ – ဝိနယဝိနိစ္ဆယလက္ခဏံ ဌပေတုံ ဘဂဝတာ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုမ္ဟိ ဒ္ဝေ အနိယတာ ပညတ္တာ။ ကထံ? ဧဝရူပာယပိ သဒ္ဓေယ္ယဝစနာယ ဥပာသိကာယ ဝုစ္စမာနော ပဋိဇာနမာနောဝ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော, န အပ္ပဋိဇာနမာနော, တသ္မာ ‘‘ယာယ ကာယစိ အာပတ္တိယာ ယေန ကေနစိ စောဒိတေ ပဋိညာတကရဏံယေဝင္ဂံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမေဟိ သိက္ခာပဒေဟိ ဝိနိစ္ဆယလက္ခဏံ ဌပိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ကသ္မာ ဘိက္ခုနီနံ အနိယတံ န ဝုတ္တန္တိ? ဣဒမေဝ လက္ခဏံ သဗ္ဗတ္ထ အနုဂတန္တိ န ဝုတ္တံ။
Imehipi dvīhi aniyatasikkhāpadehi sikkhāpadantaresu paññattāyeva āpattiyo, anāpattiyo ca dassitā, na koci āpattiviseso vutto, tasmā kimetesaṃ vacanenāti? Vuccate – vinayavinicchayalakkhaṇaṃ ṭhapetuṃ bhagavatā uppanne vatthumhi dve aniyatā paññattā. Kathaṃ? Evarūpāyapi saddheyyavacanāya upāsikāya vuccamāno paṭijānamānova āpattiyā kāretabbo, na appaṭijānamāno, tasmā ‘‘yāya kāyaci āpattiyā yena kenaci codite paṭiññātakaraṇaṃyevaṅgaṃ kātabba’’nti imehi sikkhāpadehi vinicchayalakkhaṇaṃ ṭhapitanti veditabbaṃ. Atha kasmā bhikkhunīnaṃ aniyataṃ na vuttanti? Idameva lakkhaṇaṃ sabbattha anugatanti na vuttaṃ.
ဒုတိယာနိယတကထာဝဏ္ဏနာ။
Dutiyāniyatakathāvaṇṇanā.
ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ
Iti vinayatthasārasandīpaniyā
ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ
Vinayavinicchayavaṇṇanāya
အနိယတကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Aniyatakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
