Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౫. అఞ్జనవనియత్థేరగాథావణ్ణనా
5. Añjanavaniyattheragāthāvaṇṇanā
ఆసన్దిం కుటికం కత్వాతి ఆయస్మతో అఞ్జనవనియత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సో కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే సుదస్సనో నామ మాలాకారో హుత్వా సుమనపుప్ఫేహి భగవన్తం పూజేత్వా అఞ్ఞమ్పి తత్థ తత్థ బహుం పుఞ్ఞం కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో కస్సపస్స భగవతో సాసనే పబ్బజిత్వా సమణధమ్మం అకాసి. అథ ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే వేసాలియం వజ్జిరాజకులే నిబ్బత్తిత్వా తస్స వయప్పత్తకాలే వజ్జిరట్ఠే అవుట్ఠిభయం బ్యాధిభయం అమనుస్సభయన్తి తీణి భయాని ఉప్పజ్జింసు . తం సబ్బం రతనసుత్తవణ్ణనాయం (ఖు॰ పా॰ అట్ఠ॰ రతనసుత్తవణ్ణనా; సు॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.రతనసుత్తవణ్ణనా) వుత్తనయేన వేదితబ్బం. భగవతి పన వేసాలిం పవిట్ఠే భయేసు చ వూపసన్తేసు సత్థు ధమ్మదేసనాయ సమ్బహులానం దేవమనుస్సానం ధమ్మాభిసమయే చ జాతే అయం రాజకుమారో బుద్ధానుభావం దిస్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజి. యథా చాయం ఏవం అనన్తరం వుచ్చమానా చత్తారోపి జనా. తేపి హి ఇమస్స సహాయభూతా లిచ్ఛవిరాజకుమారా ఏవం ఇమినావ నీహారేన పబ్బజింసు. కస్సపసమ్బుద్ధకాలేపి సహాయా హుత్వా ఇమినా సహేవ పబ్బజిత్వా సమణధమ్మం అకంసు, పదుముత్తరస్సపి భగవతో పాదమూలే కుసలబీజరోపనాదిం అకంసూతి. తత్థాయం కతపుబ్బకిచ్చో సాకేతే అఞ్జనవనే సుసానట్ఠానే వసన్తో ఉపకట్ఠాయ వస్సూపనాయికాయ మనుస్సేహి ఛడ్డితం జిణ్ణకం ఆసన్దిం లభిత్వా తం చతూసు పాసాణేసు ఠపేత్వా ఉపరి తిరియఞ్చ తిణాదీహి ఛాదేత్వా ద్వారం యోజేత్వా వస్సం ఉపగతో. పఠమమాసేయేవ ఘటేన్తో వాయమన్తో అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౧.౨౪-౨౮) –
Āsandiṃkuṭikaṃ katvāti āyasmato añjanavaniyattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle sudassano nāma mālākāro hutvā sumanapupphehi bhagavantaṃ pūjetvā aññampi tattha tattha bahuṃ puññaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ akāsi. Atha imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ vajjirājakule nibbattitvā tassa vayappattakāle vajjiraṭṭhe avuṭṭhibhayaṃ byādhibhayaṃ amanussabhayanti tīṇi bhayāni uppajjiṃsu . Taṃ sabbaṃ ratanasuttavaṇṇanāyaṃ (khu. pā. aṭṭha. ratanasuttavaṇṇanā; su. ni. aṭṭha. 1.ratanasuttavaṇṇanā) vuttanayena veditabbaṃ. Bhagavati pana vesāliṃ paviṭṭhe bhayesu ca vūpasantesu satthu dhammadesanāya sambahulānaṃ devamanussānaṃ dhammābhisamaye ca jāte ayaṃ rājakumāro buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbaji. Yathā cāyaṃ evaṃ anantaraṃ vuccamānā cattāropi janā. Tepi hi imassa sahāyabhūtā licchavirājakumārā evaṃ imināva nīhārena pabbajiṃsu. Kassapasambuddhakālepi sahāyā hutvā iminā saheva pabbajitvā samaṇadhammaṃ akaṃsu, padumuttarassapi bhagavato pādamūle kusalabījaropanādiṃ akaṃsūti. Tatthāyaṃ katapubbakicco sākete añjanavane susānaṭṭhāne vasanto upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya manussehi chaḍḍitaṃ jiṇṇakaṃ āsandiṃ labhitvā taṃ catūsu pāsāṇesu ṭhapetvā upari tiriyañca tiṇādīhi chādetvā dvāraṃ yojetvā vassaṃ upagato. Paṭhamamāseyeva ghaṭento vāyamanto arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.24-28) –
‘‘సుదస్సనోతి నామేన, మాలాకారో అహం తదా;
‘‘Sudassanoti nāmena, mālākāro ahaṃ tadā;
అద్దసం విరజం బుద్ధం, లోకజేట్ఠం నరాసభం.
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, lokajeṭṭhaṃ narāsabhaṃ.
‘‘జాతిపుప్ఫం గహేత్వాన, పూజయిం పదుముత్తరం;
‘‘Jātipupphaṃ gahetvāna, pūjayiṃ padumuttaraṃ;
విసుద్ధచక్ఖు సుమనో, దిబ్బచక్ఖుం సమజ్ఝగం.
Visuddhacakkhu sumano, dibbacakkhuṃ samajjhagaṃ.
‘‘ఏతిస్సా పుప్ఫపూజాయ, చిత్తస్స పణిధీహి చ;
‘‘Etissā pupphapūjāya, cittassa paṇidhīhi ca;
కప్పానం సతసహస్సం, దుగ్గతిం నుపపజ్జహం.
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.
‘‘సోళసాసింసు రాజానో, దేవుత్తరసనామకా;
‘‘Soḷasāsiṃsu rājāno, devuttarasanāmakā;
ఛత్తింసమ్హి ఇతో కప్పే, చక్కవత్తీ మహబ్బలా.
Chattiṃsamhi ito kappe, cakkavattī mahabbalā.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా విముత్తిసుఖం పటిసంవేదేన్తో సమాపత్తితో వుట్ఠాయ యథాలద్ధం సమ్పత్తిం పచ్చవేక్ఖిత్వా పీతివేగేన ఉదానేన్తో ‘‘ఆసన్దిం కుటికం కత్వా’’తి గాథం అభాసి .
Arahattaṃ pana patvā vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento samāpattito vuṭṭhāya yathāladdhaṃ sampattiṃ paccavekkhitvā pītivegena udānento ‘‘āsandiṃ kuṭikaṃ katvā’’ti gāthaṃ abhāsi .
౫౫. తత్థ ఆసన్దిం కుటికం కత్వాతి ఆసన్దీ నామ దీఘపాదకం చతురస్సపీఠం, ఆయతం చతురస్సమ్పి అత్థియేవ, యత్థ నిసీదితుమేవ సక్కా, న నిపజ్జితుం తం ఆసన్దిం కుటికం కత్వా వాసత్థాయ హేట్ఠా వుత్తనయేన కుటికం కత్వా యథా తత్థ నిసిన్నస్స ఉతుపరిస్సయాభావేన సుఖేన సమణధమ్మం కాతుం సక్కా, ఏవం కుటికం కత్వా. ఏతేన పరముక్కంసగతం సేనాసనే అత్తనో అప్పిచ్ఛతం సన్తుట్ఠిఞ్చ దస్సేతి. వుత్తమ్పి చేతం ధమ్మసేనాపతినా –
55. Tattha āsandiṃ kuṭikaṃ katvāti āsandī nāma dīghapādakaṃ caturassapīṭhaṃ, āyataṃ caturassampi atthiyeva, yattha nisīditumeva sakkā, na nipajjituṃ taṃ āsandiṃ kuṭikaṃ katvā vāsatthāya heṭṭhā vuttanayena kuṭikaṃ katvā yathā tattha nisinnassa utuparissayābhāvena sukhena samaṇadhammaṃ kātuṃ sakkā, evaṃ kuṭikaṃ katvā. Etena paramukkaṃsagataṃ senāsane attano appicchataṃ santuṭṭhiñca dasseti. Vuttampi cetaṃ dhammasenāpatinā –
‘‘పల్లఙ్కేన నిసిన్నస్స, జణ్ణుకేనాభివస్సతి;
‘‘Pallaṅkena nisinnassa, jaṇṇukenābhivassati;
అలం ఫాసువిహారాయ, పహితత్తస్స భిక్ఖునో’’తి. (థేరగా॰ ౯౮౫; మి॰ ప॰ ౬.౧.౧);
Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 985; mi. pa. 6.1.1);
అపరే ‘‘ఆసన్దికుటిక’’న్తి పాఠం వత్వా ‘‘ఆసన్దిప్పమాణం కుటికం కత్వా’’తి అత్థం వదన్తి. అఞ్ఞే పన ‘‘ఆసననిసజ్జాదిగతే మనుస్సే ఉద్దిస్స మఞ్చకస్స ఉపరి కతకుటికా ఆసన్దీ నామ, తం ఆసన్దిం కుటికం కత్వా’’తి అత్థం వదన్తి. ఓగ్గయ్హాతి ఓగాహేత్వా అనుపవిసిత్వా. అఞ్జనం వనన్తి ఏవంనామకం వనం, అఞ్జనవణ్ణపుప్ఫభావతో హి అఞ్జనా వుచ్చన్తి వల్లియో, తబ్బహులతాయ తం వనం ‘‘అఞ్జనవన’’న్తి నామం లభి. అపరే పన ‘‘అఞ్జనా నామ మహాగచ్ఛా’’తి వదన్తి, తం అఞ్జనవనం ఓగ్గయ్హ ఆసన్దికం కుటికం కత్వా తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనన్తి విహరతా మయాతి వచనసేసేనేవ యోజనా. ఇదమేవ చ థేరస్స అఞ్ఞాబ్యాకరణం అహోసీతి.
Apare ‘‘āsandikuṭika’’nti pāṭhaṃ vatvā ‘‘āsandippamāṇaṃ kuṭikaṃ katvā’’ti atthaṃ vadanti. Aññe pana ‘‘āsananisajjādigate manusse uddissa mañcakassa upari katakuṭikā āsandī nāma, taṃ āsandiṃ kuṭikaṃ katvā’’ti atthaṃ vadanti. Oggayhāti ogāhetvā anupavisitvā. Añjanaṃ vananti evaṃnāmakaṃ vanaṃ, añjanavaṇṇapupphabhāvato hi añjanā vuccanti valliyo, tabbahulatāya taṃ vanaṃ ‘‘añjanavana’’nti nāmaṃ labhi. Apare pana ‘‘añjanā nāma mahāgacchā’’ti vadanti, taṃ añjanavanaṃ oggayha āsandikaṃ kuṭikaṃ katvā tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsananti viharatā mayāti vacanaseseneva yojanā. Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
అఞ్జనవనియత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Añjanavaniyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౫. అఞ్జనవనియత్థేరగాథా • 5. Añjanavaniyattheragāthā