Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၅. အဉ္ဇနဝနိယတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
5. Añjanavaniyattheragāthāvaṇṇanā
အာသန္ဒိံ ကုဋိကံ ကတ္ဝာတိ အာယသ္မတော အဉ္ဇနဝနိယတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သော ကိရ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ သုဒသ္သနော နာမ မာလာကာရော ဟုတ္ဝာ သုမနပုပ္ဖေဟိ ဘဂဝန္တံ ပူဇေတ္ဝာ အညမ္ပိ တတ္ထ တတ္ထ ဗဟုံ ပုညံ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ကသ္သပသ္သ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ သမဏဓမ္မံ အကာသိ။ အထ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဝေသာလိယံ ဝဇ္ဇိရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ တသ္သ ဝယပ္ပတ္တကာလေ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌေ အဝုဋ္ဌိဘယံ ဗ္ယာဓိဘယံ အမနုသ္သဘယန္တိ တီဏိ ဘယာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု ။ တံ သဗ္ဗံ ရတနသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (ခု. ပာ. အဋ္ဌ. ရတနသုတ္တဝဏ္ဏနာ; သု. နိ. အဋ္ဌ. ၁.ရတနသုတ္တဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘဂဝတိ ပန ဝေသာလိံ ပဝိဋ္ဌေ ဘယေသု စ ဝူပသန္တေသု သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာယ သမ္ဗဟုလာနံ ဒေဝမနုသ္သာနံ ဓမ္မာဘိသမယေ စ ဇာတေ အယံ ရာဇကုမာရော ဗုဒ္ဓာနုဘာဝံ ဒိသ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိ။ ယထာ စာယံ ဧဝံ အနန္တရံ ဝုစ္စမာနာ စတ္တာရောပိ ဇနာ။ တေပိ ဟိ ဣမသ္သ သဟာယဘူတာ လိစ္ဆဝိရာဇကုမာရာ ဧဝံ ဣမိနာဝ နီဟာရေန ပဗ္ဗဇိံသု။ ကသ္သပသမ္ဗုဒ္ဓကာလေပိ သဟာယာ ဟုတ္ဝာ ဣမိနာ သဟေဝ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ သမဏဓမ္မံ အကံသု, ပဒုမုတ္တရသ္သပိ ဘဂဝတော ပာဒမူလေ ကုသလဗီဇရောပနာဒိံ အကံသူတိ။ တတ္ထာယံ ကတပုဗ္ဗကိစ္စော သာကေတေ အဉ္ဇနဝနေ သုသာနဋ္ဌာနေ ဝသန္တော ဥပကဋ္ဌာယ ဝသ္သူပနာယိကာယ မနုသ္သေဟိ ဆဍ္ဍိတံ ဇိဏ္ဏကံ အာသန္ဒိံ လဘိတ္ဝာ တံ စတူသု ပာသာဏေသု ဌပေတ္ဝာ ဥပရိ တိရိယဉ္စ တိဏာဒီဟိ ဆာဒေတ္ဝာ ဒ္ဝာရံ ယောဇေတ္ဝာ ဝသ္သံ ဥပဂတော။ ပဌမမာသေယေဝ ဃဋေန္တော ဝာယမန္တော အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၁၁.၂၄-၂၈) –
Āsandiṃkuṭikaṃ katvāti āyasmato añjanavaniyattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle sudassano nāma mālākāro hutvā sumanapupphehi bhagavantaṃ pūjetvā aññampi tattha tattha bahuṃ puññaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ akāsi. Atha imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ vajjirājakule nibbattitvā tassa vayappattakāle vajjiraṭṭhe avuṭṭhibhayaṃ byādhibhayaṃ amanussabhayanti tīṇi bhayāni uppajjiṃsu . Taṃ sabbaṃ ratanasuttavaṇṇanāyaṃ (khu. pā. aṭṭha. ratanasuttavaṇṇanā; su. ni. aṭṭha. 1.ratanasuttavaṇṇanā) vuttanayena veditabbaṃ. Bhagavati pana vesāliṃ paviṭṭhe bhayesu ca vūpasantesu satthu dhammadesanāya sambahulānaṃ devamanussānaṃ dhammābhisamaye ca jāte ayaṃ rājakumāro buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbaji. Yathā cāyaṃ evaṃ anantaraṃ vuccamānā cattāropi janā. Tepi hi imassa sahāyabhūtā licchavirājakumārā evaṃ imināva nīhārena pabbajiṃsu. Kassapasambuddhakālepi sahāyā hutvā iminā saheva pabbajitvā samaṇadhammaṃ akaṃsu, padumuttarassapi bhagavato pādamūle kusalabījaropanādiṃ akaṃsūti. Tatthāyaṃ katapubbakicco sākete añjanavane susānaṭṭhāne vasanto upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya manussehi chaḍḍitaṃ jiṇṇakaṃ āsandiṃ labhitvā taṃ catūsu pāsāṇesu ṭhapetvā upari tiriyañca tiṇādīhi chādetvā dvāraṃ yojetvā vassaṃ upagato. Paṭhamamāseyeva ghaṭento vāyamanto arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.24-28) –
‘‘သုဒသ္သနောတိ နာမေန၊ မာလာကာရော အဟံ တဒာ။
‘‘Sudassanoti nāmena, mālākāro ahaṃ tadā;
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ လောကဇေဋ္ဌံ နရာသဘံ။
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, lokajeṭṭhaṃ narāsabhaṃ.
‘‘ဇာတိပုပ္ဖံ ဂဟေတ္ဝာန၊ ပူဇယိံ ပဒုမုတ္တရံ။
‘‘Jātipupphaṃ gahetvāna, pūjayiṃ padumuttaraṃ;
ဝိသုဒ္ဓစက္ခု သုမနော၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ သမဇ္ဈဂံ။
Visuddhacakkhu sumano, dibbacakkhuṃ samajjhagaṃ.
‘‘ဧတိသ္သာ ပုပ္ဖပူဇာယ၊ စိတ္တသ္သ ပဏိဓီဟိ စ။
‘‘Etissā pupphapūjāya, cittassa paṇidhīhi ca;
ကပ္ပာနံ သတသဟသ္သံ၊ ဒုဂ္ဂတိံ နုပပဇ္ဇဟံ။
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.
‘‘သောဠသာသိံသု ရာဇာနော၊ ဒေဝုတ္တရသနာမကာ။
‘‘Soḷasāsiṃsu rājāno, devuttarasanāmakā;
ဆတ္တိံသမ္ဟိ ဣတော ကပ္ပေ၊ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလာ။
Chattiṃsamhi ito kappe, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တော သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ယထာလဒ္ဓံ သမ္ပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ပီတိဝေဂေန ဥဒာနေန္တော ‘‘အာသန္ဒိံ ကုဋိကံ ကတ္ဝာ’’တိ ဂာထံ အဘာသိ ။
Arahattaṃ pana patvā vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento samāpattito vuṭṭhāya yathāladdhaṃ sampattiṃ paccavekkhitvā pītivegena udānento ‘‘āsandiṃ kuṭikaṃ katvā’’ti gāthaṃ abhāsi .
၅၅. တတ္ထ အာသန္ဒိံ ကုဋိကံ ကတ္ဝာတိ အာသန္ဒီ နာမ ဒီဃပာဒကံ စတုရသ္သပီဌံ, အာယတံ စတုရသ္သမ္ပိ အတ္ထိယေဝ, ယတ္ထ နိသီဒိတုမေဝ သက္ကာ, န နိပဇ္ဇိတုံ တံ အာသန္ဒိံ ကုဋိကံ ကတ္ဝာ ဝာသတ္ထာယ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ကုဋိကံ ကတ္ဝာ ယထာ တတ္ထ နိသိန္နသ္သ ဥတုပရိသ္သယာဘာဝေန သုခေန သမဏဓမ္မံ ကာတုံ သက္ကာ, ဧဝံ ကုဋိကံ ကတ္ဝာ။ ဧတေန ပရမုက္ကံသဂတံ သေနာသနေ အတ္တနော အပ္ပိစ္ဆတံ သန္တုဋ္ဌိဉ္စ ဒသ္သေတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဓမ္မသေနာပတိနာ –
55. Tattha āsandiṃ kuṭikaṃ katvāti āsandī nāma dīghapādakaṃ caturassapīṭhaṃ, āyataṃ caturassampi atthiyeva, yattha nisīditumeva sakkā, na nipajjituṃ taṃ āsandiṃ kuṭikaṃ katvā vāsatthāya heṭṭhā vuttanayena kuṭikaṃ katvā yathā tattha nisinnassa utuparissayābhāvena sukhena samaṇadhammaṃ kātuṃ sakkā, evaṃ kuṭikaṃ katvā. Etena paramukkaṃsagataṃ senāsane attano appicchataṃ santuṭṭhiñca dasseti. Vuttampi cetaṃ dhammasenāpatinā –
‘‘ပလ္လင္ကေန နိသိန္နသ္သ၊ ဇဏ္ဏုကေနာဘိဝသ္သတိ။
‘‘Pallaṅkena nisinnassa, jaṇṇukenābhivassati;
အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ပဟိတတ္တသ္သ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ထေရဂာ. ၉၈၅; မိ. ပ. ၆.၁.၁)။
Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 985; mi. pa. 6.1.1);
အပရေ ‘‘အာသန္ဒိကုဋိက’’န္တိ ပာဌံ ဝတ္ဝာ ‘‘အာသန္ဒိပ္ပမာဏံ ကုဋိကံ ကတ္ဝာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘‘အာသနနိသဇ္ဇာဒိဂတေ မနုသ္သေ ဥဒ္ဒိသ္သ မဉ္စကသ္သ ဥပရိ ကတကုဋိကာ အာသန္ဒီ နာမ, တံ အာသန္ဒိံ ကုဋိကံ ကတ္ဝာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဩဂ္ဂယ္ဟာတိ ဩဂာဟေတ္ဝာ အနုပဝိသိတ္ဝာ။ အဉ္ဇနံ ဝနန္တိ ဧဝံနာမကံ ဝနံ, အဉ္ဇနဝဏ္ဏပုပ္ဖဘာဝတော ဟိ အဉ္ဇနာ ဝုစ္စန္တိ ဝလ္လိယော, တဗ္ဗဟုလတာယ တံ ဝနံ ‘‘အဉ္ဇနဝန’’န္တိ နာမံ လဘိ။ အပရေ ပန ‘‘အဉ္ဇနာ နာမ မဟာဂစ္ဆာ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ အဉ္ဇနဝနံ ဩဂ္ဂယ္ဟ အာသန္ဒိကံ ကုဋိကံ ကတ္ဝာ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနန္တိ ဝိဟရတာ မယာတိ ဝစနသေသေနေဝ ယောဇနာ။ ဣဒမေဝ စ ထေရသ္သ အညာဗ္ယာကရဏံ အဟောသီတိ။
Apare ‘‘āsandikuṭika’’nti pāṭhaṃ vatvā ‘‘āsandippamāṇaṃ kuṭikaṃ katvā’’ti atthaṃ vadanti. Aññe pana ‘‘āsananisajjādigate manusse uddissa mañcakassa upari katakuṭikā āsandī nāma, taṃ āsandiṃ kuṭikaṃ katvā’’ti atthaṃ vadanti. Oggayhāti ogāhetvā anupavisitvā. Añjanaṃ vananti evaṃnāmakaṃ vanaṃ, añjanavaṇṇapupphabhāvato hi añjanā vuccanti valliyo, tabbahulatāya taṃ vanaṃ ‘‘añjanavana’’nti nāmaṃ labhi. Apare pana ‘‘añjanā nāma mahāgacchā’’ti vadanti, taṃ añjanavanaṃ oggayha āsandikaṃ kuṭikaṃ katvā tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsananti viharatā mayāti vacanaseseneva yojanā. Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
အဉ္ဇနဝနိယတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Añjanavaniyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၅. အဉ္ဇနဝနိယတ္ထေရဂာထာ • 5. Añjanavaniyattheragāthā