Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၇. အနူပမတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
7. Anūpamattheragāthāvaṇṇanā
နန္ဒမာနာဂတံ စိတ္တာတိ အာယသ္မတော အနူပမတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ပဒုမံ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ရထိယံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော အင္ကောလပုပ္ဖေဟိ ပူဇေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကောသလရဋ္ဌေ ဣဗ္ဘကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ရူပသမ္ပတ္တိယာ အနူပမောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဥပနိသ္သယသမ္ပန္နတာယ ကာမေ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော အရညေ ဝိဟရတိ။ တသ္သ စိတ္တံ ဗဟိဒ္ဓာ ရူပာဒိအာရမ္မဏေသု ဝိဓာဝတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိဝဋ္ဋတိ။ ထေရော ဝိဓာဝန္တံ စိတ္တံ နိဂ္ဂဏ္ဟန္တော –
Nandamānāgataṃ cittāti āyasmato anūpamattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ padumaṃ nāma paccekabuddhaṃ piṇḍāya carantaṃ rathiyaṃ disvā pasannamānaso aṅkolapupphehi pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbattitvā rūpasampattiyā anūpamoti laddhanāmo vayappatto upanissayasampannatāya kāme pahāya pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto araññe viharati. Tassa cittaṃ bahiddhā rūpādiārammaṇesu vidhāvati. Kammaṭṭhānaṃ parivaṭṭati. Thero vidhāvantaṃ cittaṃ niggaṇhanto –
၂၁၃.
213.
‘‘နန္ဒမာနာဂတံ စိတ္တံ၊ သူလမာရောပမာနကံ။
‘‘Nandamānāgataṃ cittaṃ, sūlamāropamānakaṃ;
တေန တေနေဝ ဝဇသိ၊ ယေန သူလံ ကလိင္ဂရံ။
Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaraṃ.
၂၁၄.
214.
‘‘တာဟံ စိတ္တကလိံ ဗ္ရူမိ၊ တံ ဗ္ရူမိ စိတ္တဒုဗ္ဘကံ။
‘‘Tāhaṃ cittakaliṃ brūmi, taṃ brūmi cittadubbhakaṃ;
သတ္ထာ တေ ဒုလ္လဘော လဒ္ဓော၊ မာနတ္ထေ မံ နိယောဇယီ’’တိ။ –
Satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī’’ti. –
ဣမာဟိ ဒ္ဝီဟိ ဂာထာဟိ ဩဝဒိ။
Imāhi dvīhi gāthāhi ovadi.
တတ္ထ နန္ဒမာနာဂတံ စိတ္တာတိ နန္ဒမာန အဘိနန္ဒမာန စိတ္တ အဘိနန္ဒမာနံ အာဂတံ ဥပ္ပန္နံ ။ သူလမာရောပမာနကန္တိ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ သူလသဒိသတ္တာ သူလံ တံ တံ ဘဝံ ကမ္မကိလေသေဟိ ဧတ္တကံ ကာလံ အာရောပိယမာနံ။ တေန တေနေဝ ဝဇသိ, ယေန သူလံ ကလိင္ဂရန္တိ ယတ္ထ ယတ္ထ သူလသင္ခာတာ ဘဝာ ကလိင္ဂရသင္ခာတာ အဓိကုဋ္ဋနကာ ကာမဂုဏာ စ တေန တေနေဝ, ပာပစိတ္တ, ဝဇသိ, တံ တဒေဝ ဌာနံ ဥပဂစ္ဆသိ, အတ္တနော အနတ္ထံ န သလ္လက္ခေသိ။
Tattha nandamānāgataṃ cittāti nandamāna abhinandamāna citta abhinandamānaṃ āgataṃ uppannaṃ . Sūlamāropamānakanti dukkhuppattiṭṭhānatāya sūlasadisattā sūlaṃ taṃ taṃ bhavaṃ kammakilesehi ettakaṃ kālaṃ āropiyamānaṃ. Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaranti yattha yattha sūlasaṅkhātā bhavā kaliṅgarasaṅkhātā adhikuṭṭanakā kāmaguṇā ca tena teneva, pāpacitta, vajasi, taṃ tadeva ṭhānaṃ upagacchasi, attano anatthaṃ na sallakkhesi.
တာဟံ စိတ္တကလိံ ဗ္ရူမီတိ တံ တသ္မာ ပမတ္တဘာဝတော စိတ္တကလိံ စိတ္တကာလကဏ္ဏိံ အဟံ ကထယာမိ။ ပုနပိ တံ ဗ္ရူမိ ကထေမိ စိတ္တဒုဗ္ဘကံ စိတ္တသင္ခာတသ္သ အတ္တနော ဗဟူပကာရသ္သ သန္တာနသ္သ အနတ္ထာဝဟနတော စိတ္တဒုဗ္ဘိံ။ ‘‘စိတ္တဒုဗ္ဘဂာ’’တိပိ ပဌန္တိ။ စိတ္တသင္ခာတအလက္ခိကအပ္ပပုညာတိ အတ္ထော။ ကိန္တိ ဗ္ရူဟီတိ စေ? အာဟ ‘‘သတ္ထာ တေ ဒုလ္လဘော လဒ္ဓော, မာနတ္ထေ မံ နိယောဇယီ’’တိ။ ကပ္ပာနံ အသင္ခ္ယေယ္ယမ္ပိ နာမ ဗုဒ္ဓသုညော လောကော ဟောတိ, သတ္ထရိ ဥပ္ပန္နေပိ မနုသ္သတ္တသဒ္ဓာပဋိလာဘာဒယော ဒုလ္လဘာ ဧဝ, လဒ္ဓေသု စ တေသု သတ္ထာပိ ဒုလ္လဘောယေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဒုလ္လဘော သတ္ထာ ဣဒာနိ တယာ လဒ္ဓော, တသ္မိံ လဒ္ဓေ သမ္ပတိပိ အနတ္ထေ အဟိတေ အာယတိဉ္စ အနတ္ထာဝဟေ ဒုက္ခာဝဟေ အကုသလေ မံ မာ နိယောဇေသီတိ။ ဧဝံ ထေရော အတ္တနော စိတ္တံ ဩဝဒန္တော ဧဝ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၃၇.၁၆-၁၉) –
Tāhaṃ cittakaliṃ brūmīti taṃ tasmā pamattabhāvato cittakaliṃ cittakālakaṇṇiṃ ahaṃ kathayāmi. Punapi taṃ brūmi kathemi cittadubbhakaṃ cittasaṅkhātassa attano bahūpakārassa santānassa anatthāvahanato cittadubbhiṃ. ‘‘Cittadubbhagā’’tipi paṭhanti. Cittasaṅkhātaalakkhikaappapuññāti attho. Kinti brūhīti ce? Āha ‘‘satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī’’ti. Kappānaṃ asaṅkhyeyyampi nāma buddhasuñño loko hoti, satthari uppannepi manussattasaddhāpaṭilābhādayo dullabhā eva, laddhesu ca tesu satthāpi dullabhoyeva hoti. Evaṃ dullabho satthā idāni tayā laddho, tasmiṃ laddhe sampatipi anatthe ahite āyatiñca anatthāvahe dukkhāvahe akusale maṃ mā niyojesīti. Evaṃ thero attano cittaṃ ovadanto eva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.37.16-19) –
‘‘ပဒုမော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓော၊ စိတ္တကူဋေ ဝသီ တဒာ။
‘‘Padumo nāma sambuddho, cittakūṭe vasī tadā;
ဒိသ္ဝာန တံ အဟံ ဗုဒ္ဓံ၊ သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ။
Disvāna taṃ ahaṃ buddhaṃ, sayambhuṃ aparājitaṃ.
‘‘အင္ကောလံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသ္ဝာ၊ ဩစိနိတ္ဝာနဟံ တဒာ။
‘‘Aṅkolaṃ pupphitaṃ disvā, ocinitvānahaṃ tadā;
ဥပဂန္တ္ဝာန သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ပူဇယိံ ပဒုမံ ဇိနံ။
Upagantvāna sambuddhaṃ, pūjayiṃ padumaṃ jinaṃ.
‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ။
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အနူပမတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Anūpamattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၇. အနူပမတ္ထေရဂာထာ • 7. Anūpamattheragāthā