Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
૧૦. અનુરુદ્ધમહાવિતક્કસુત્તં
10. Anuruddhamahāvitakkasuttaṃ
૩૦. એકં સમયં ભગવા ભગ્ગેસુ વિહરતિ સુંસુમારગિરે ભેસકળાવને મિગદાયે. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા અનુરુદ્ધો ચેતીસુ વિહરતિ પાચીનવંસદાયે. અથ ખો આયસ્મતો અનુરુદ્ધસ્સ રહોગતસ્સ પટિસલ્લીનસ્સ એવં ચેતસો પરિવિતક્કો ઉદપાદિ – ‘‘અપ્પિચ્છસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો મહિચ્છસ્સ; સન્તુટ્ઠસ્સાયં ધમ્મો , નાયં ધમ્મો અસન્તુટ્ઠસ્સ; પવિવિત્તસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો સઙ્ગણિકારામસ્સ; આરદ્ધવીરિયસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો કુસીતસ્સ; ઉપટ્ઠિતસ્સતિસ્સાયં 1 ધમ્મો, નાયં ધમ્મો મુટ્ઠસ્સતિસ્સ 2; સમાહિતસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો અસમાહિતસ્સ; પઞ્ઞવતો અયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો દુપ્પઞ્ઞસ્સા’’તિ.
30. Ekaṃ samayaṃ bhagavā bhaggesu viharati suṃsumāragire bhesakaḷāvane migadāye. Tena kho pana samayena āyasmā anuruddho cetīsu viharati pācīnavaṃsadāye. Atha kho āyasmato anuruddhassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘‘appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassa; santuṭṭhassāyaṃ dhammo , nāyaṃ dhammo asantuṭṭhassa; pavivittassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo saṅgaṇikārāmassa; āraddhavīriyassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo kusītassa; upaṭṭhitassatissāyaṃ 3 dhammo, nāyaṃ dhammo muṭṭhassatissa 4; samāhitassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo asamāhitassa; paññavato ayaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo duppaññassā’’ti.
અથ ખો ભગવા આયસ્મતો અનુરુદ્ધસ્સ ચેતસા ચેતોપરિવિતક્કમઞ્ઞાય – સેય્યથાપિ નામ બલવા પુરિસો સમિઞ્જિતં વા બાહં પસારેય્ય, પસારિતં વા બાહં સમિઞ્જેય્ય; એવમેવં – ભગ્ગેસુ સુંસુમારગિરે ભેસકળાવને મિગદાયે અન્તરહિતો ચેતીસુ પાચીનવંસદાયે આયસ્મતો અનુરુદ્ધસ્સ સમ્મુખે પાતુરહોસિ. નિસીદિ ભગવા પઞ્ઞત્તે આસને. આયસ્માપિ ખો અનુરુદ્ધો ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં
Atha kho bhagavā āyasmato anuruddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya – seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya; evamevaṃ – bhaggesu suṃsumāragire bhesakaḷāvane migadāye antarahito cetīsu pācīnavaṃsadāye āyasmato anuruddhassa sammukhe pāturahosi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Āyasmāpi kho anuruddho bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ
નિસિન્નં ખો આયસ્મન્તં અનુરુદ્ધં ભગવા એતદવોચ –
Nisinnaṃ kho āyasmantaṃ anuruddhaṃ bhagavā etadavoca –
‘‘સાધુ સાધુ, અનુરુદ્ધ! સાધુ ખો ત્વં, અનુરુદ્ધ, (યં તં મહાપુરિસવિતક્કં) 5 વિતક્કેસિ – ‘અપ્પિચ્છસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો મહિચ્છસ્સ; સન્તુટ્ઠસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો અસન્તુટ્ઠસ્સ; પવિવિત્તસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો સઙ્ગણિકારામસ્સ; આરદ્ધવીરિયસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો કુસીતસ્સ; ઉપટ્ઠિતસ્સતિસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો મુટ્ઠસ્સતિસ્સ; સમાહિતસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો અસમાહિતસ્સ; પઞ્ઞવતો અયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો દુપ્પઞ્ઞસ્સા’તિ. તેન હિ ત્વં, અનુરુદ્ધ, ઇમમ્પિ અટ્ઠમં મહાપુરિસવિતક્કં વિતક્કેહિ – ‘નિપ્પપઞ્ચારામસ્સાયં ધમ્મો નિપ્પપઞ્ચરતિનો, નાયં ધમ્મો પપઞ્ચારામસ્સ પપઞ્ચરતિનો’’’તિ.
‘‘Sādhu sādhu, anuruddha! Sādhu kho tvaṃ, anuruddha, (yaṃ taṃ mahāpurisavitakkaṃ) 6 vitakkesi – ‘appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassa; santuṭṭhassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo asantuṭṭhassa; pavivittassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo saṅgaṇikārāmassa; āraddhavīriyassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo kusītassa; upaṭṭhitassatissāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo muṭṭhassatissa; samāhitassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo asamāhitassa; paññavato ayaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo duppaññassā’ti. Tena hi tvaṃ, anuruddha, imampi aṭṭhamaṃ mahāpurisavitakkaṃ vitakkehi – ‘nippapañcārāmassāyaṃ dhammo nippapañcaratino, nāyaṃ dhammo papañcārāmassa papañcaratino’’’ti.
‘‘યતો ખો ત્વં, અનુરુદ્ધ, ઇમે અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કે વિતક્કેસ્સસિ, તતો ત્વં, અનુરુદ્ધ, યાવદેવ 7 આકઙ્ખિસ્સસિ, વિવિચ્ચેવ કામેહિ વિવિચ્ચ અકુસલેહિ ધમ્મેહિ સવિતક્કં સવિચારં વિવેકજં પીતિસુખં પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સસિ.
‘‘Yato kho tvaṃ, anuruddha, ime aṭṭha mahāpurisavitakke vitakkessasi, tato tvaṃ, anuruddha, yāvadeva 8 ākaṅkhissasi, vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharissasi.
‘‘યતો ખો ત્વં, અનુરુદ્ધ, ઇમે અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કે વિતક્કેસ્સસિ, તતો ત્વં, અનુરુદ્ધ, યાવદેવ આકઙ્ખિસ્સસિ, વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા અજ્ઝત્તં સમ્પસાદનં ચેતસો એકોદિભાવં અવિતક્કં અવિચારં સમાધિજં પીતિસુખં દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સસિ.
‘‘Yato kho tvaṃ, anuruddha, ime aṭṭha mahāpurisavitakke vitakkessasi, tato tvaṃ, anuruddha, yāvadeva ākaṅkhissasi, vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharissasi.
‘‘યતો ખો ત્વં, અનુરુદ્ધ, ઇમે અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કે વિતક્કેસ્સસિ, તતો ત્વં, અનુરુદ્ધ , યાવદેવ આકઙ્ખિસ્સસિ, પીતિયા ચ વિરાગા ઉપેક્ખકો ચ વિહરિસ્સસિ સતો ચ સમ્પજાનો સુખઞ્ચ કાયેન પટિસંવેદિસ્સસિ યં તં અરિયા આચિક્ખન્તિ – ‘ઉપેક્ખકો સતિમા સુખવિહારી’તિ તતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સસિ.
‘‘Yato kho tvaṃ, anuruddha, ime aṭṭha mahāpurisavitakke vitakkessasi, tato tvaṃ, anuruddha , yāvadeva ākaṅkhissasi, pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharissasi sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedissasi yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharissasi.
‘‘યતો ખો ત્વં, અનુરુદ્ધ, ઇમે અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કે વિતક્કેસ્સસિ, તતો ત્વં, અનુરુદ્ધ, યાવદેવ આકઙ્ખિસ્સસિ, સુખસ્સ ચ પહાના દુક્ખસ્સ ચ પહાના પુબ્બેવ સોમનસ્સદોમનસ્સાનં અત્થઙ્ગમા અદુક્ખમસુખં ઉપેક્ખાસતિપારિસુદ્ધિં ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સસિ.
‘‘Yato kho tvaṃ, anuruddha, ime aṭṭha mahāpurisavitakke vitakkessasi, tato tvaṃ, anuruddha, yāvadeva ākaṅkhissasi, sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharissasi.
‘‘યતો ખો ત્વં, અનુરુદ્ધ, ઇમે ચ અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કે વિતક્કેસ્સસિ, ઇમેસઞ્ચ ચતુન્નં ઝાનાનં આભિચેતસિકાનં દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારાનં નિકામલાભી ભવિસ્સસિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી, તતો તુય્હં, અનુરુદ્ધ, સેય્યથાપિ નામ ગહપતિસ્સ વા ગહપતિપુત્તસ્સ વા નાનારત્તાનં દુસ્સાનં દુસ્સકરણ્ડકો પૂરો; એવમેવં તે પંસુકૂલચીવરં ખાયિસ્સતિ સન્તુટ્ઠસ્સ વિહરતો રતિયા અપરિતસ્સાય ફાસુવિહારાય ઓક્કમનાય નિબ્બાનસ્સ.
‘‘Yato kho tvaṃ, anuruddha, ime ca aṭṭha mahāpurisavitakke vitakkessasi, imesañca catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī bhavissasi akicchalābhī akasiralābhī, tato tuyhaṃ, anuruddha, seyyathāpi nāma gahapatissa vā gahapatiputtassa vā nānārattānaṃ dussānaṃ dussakaraṇḍako pūro; evamevaṃ te paṃsukūlacīvaraṃ khāyissati santuṭṭhassa viharato ratiyā aparitassāya phāsuvihārāya okkamanāya nibbānassa.
‘‘યતો ખો ત્વં, અનુરુદ્ધ, ઇમે ચ અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કે વિતક્કેસ્સસિ, ઇમેસઞ્ચ ચતુન્નં ઝાનાનં આભિચેતસિકાનં દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારાનં નિકામલાભી ભવિસ્સસિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી, તતો તુય્હં, અનુરુદ્ધ, સેય્યથાપિ નામ ગહપતિસ્સ વા ગહપતિપુત્તસ્સ વા સાલીનં ઓદનો વિચિતકાળકો અનેકસૂપો અનેકબ્યઞ્જનો; એવમેવં તે પિણ્ડિયાલોપભોજનં ખાયિસ્સતિ સન્તુટ્ઠસ્સ વિહરતો રતિયા અપરિતસ્સાય ફાસુવિહારાય ઓક્કમનાય નિબ્બાનસ્સ.
‘‘Yato kho tvaṃ, anuruddha, ime ca aṭṭha mahāpurisavitakke vitakkessasi, imesañca catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī bhavissasi akicchalābhī akasiralābhī, tato tuyhaṃ, anuruddha, seyyathāpi nāma gahapatissa vā gahapatiputtassa vā sālīnaṃ odano vicitakāḷako anekasūpo anekabyañjano; evamevaṃ te piṇḍiyālopabhojanaṃ khāyissati santuṭṭhassa viharato ratiyā aparitassāya phāsuvihārāya okkamanāya nibbānassa.
‘‘યતો ખો ત્વં, અનુરુદ્ધ, ઇમે ચ અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કે વિતક્કેસ્સસિ, ઇમેસઞ્ચ ચતુન્નં ઝાનાનં આભિચેતસિકાનં દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારાનં નિકામલાભી ભવિસ્સસિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી, તતો તુય્હં, અનુરુદ્ધ, સેય્યથાપિ નામ ગહપતિસ્સ વા ગહપતિપુત્તસ્સ વા કૂટાગારં ઉલ્લિત્તાવલિત્તં નિવાતં ફુસિતગ્ગળં પિહિતવાતપાનં; એવમેવં તે રુક્ખમૂલસેનાસનં ખાયિસ્સતિ સન્તુટ્ઠસ્સ વિહરતો રતિયા અપરિતસ્સાય ફાસુવિહારાય ઓક્કમનાય નિબ્બાનસ્સ.
‘‘Yato kho tvaṃ, anuruddha, ime ca aṭṭha mahāpurisavitakke vitakkessasi, imesañca catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī bhavissasi akicchalābhī akasiralābhī, tato tuyhaṃ, anuruddha, seyyathāpi nāma gahapatissa vā gahapatiputtassa vā kūṭāgāraṃ ullittāvalittaṃ nivātaṃ phusitaggaḷaṃ pihitavātapānaṃ; evamevaṃ te rukkhamūlasenāsanaṃ khāyissati santuṭṭhassa viharato ratiyā aparitassāya phāsuvihārāya okkamanāya nibbānassa.
‘‘યતો ખો ત્વં, અનુરુદ્ધ, ઇમે ચ અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કે વિતક્કેસ્સસિ, ઇમેસઞ્ચ ચતુન્નં ઝાનાનં આભિચેતસિકાનં દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારાનં નિકામલાભી ભવિસ્સસિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી, તતો તુય્હં, અનુરુદ્ધ , સેય્યથાપિ નામ ગહપતિસ્સ વા ગહપતિપુત્તસ્સ વા પલ્લઙ્કો ગોનકત્થતો પટિકત્થતો પટલિકત્થતો કદલિમિગપવરપચ્ચત્થરણો 9 સઉત્તરચ્છદો ઉભતોલોહિતકૂપધાનો; એવમેવં તે તિણસન્થારકસયનાસનં ખાયિસ્સતિ સન્તુટ્ઠસ્સ વિહરતો રતિયા અપરિતસ્સાય ફાસુવિહારાય ઓક્કમનાય નિબ્બાનસ્સ.
‘‘Yato kho tvaṃ, anuruddha, ime ca aṭṭha mahāpurisavitakke vitakkessasi, imesañca catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī bhavissasi akicchalābhī akasiralābhī, tato tuyhaṃ, anuruddha , seyyathāpi nāma gahapatissa vā gahapatiputtassa vā pallaṅko gonakatthato paṭikatthato paṭalikatthato kadalimigapavarapaccattharaṇo 10 sauttaracchado ubhatolohitakūpadhāno; evamevaṃ te tiṇasanthārakasayanāsanaṃ khāyissati santuṭṭhassa viharato ratiyā aparitassāya phāsuvihārāya okkamanāya nibbānassa.
‘‘યતો ખો ત્વં, અનુરુદ્ધ, ઇમે ચ અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કે વિતક્કેસ્સસિ, ઇમેસઞ્ચ ચતુન્નં ઝાનાનં આભિચેતસિકાનં દિટ્ઠધમ્મસુખવિહારાનં નિકામલાભી ભવિસ્સસિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી, તતો તુય્હં, અનુરુદ્ધ, સેય્યથાપિ નામ ગહપતિસ્સ વા ગહપતિપુત્તસ્સ વા નાનાભેસજ્જાનિ, સેય્યથિદં – સપ્પિ નવનીતં તેલં મધુ ફાણિતં; એવમેવં તે પૂતિમુત્તભેસજ્જં ખાયિસ્સતિ સન્તુટ્ઠસ્સ વિહરતો રતિયા અપરિતસ્સાય ફાસુવિહારાય ઓક્કમનાય નિબ્બાનસ્સ. તેન હિ ત્વં, અનુરુદ્ધ, આયતિકમ્પિ વસ્સાવાસં ઇધેવ ચેતીસુ પાચીનવંસદાયે વિહરેય્યાસી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા અનુરુદ્ધો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ.
‘‘Yato kho tvaṃ, anuruddha, ime ca aṭṭha mahāpurisavitakke vitakkessasi, imesañca catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī bhavissasi akicchalābhī akasiralābhī, tato tuyhaṃ, anuruddha, seyyathāpi nāma gahapatissa vā gahapatiputtassa vā nānābhesajjāni, seyyathidaṃ – sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ; evamevaṃ te pūtimuttabhesajjaṃ khāyissati santuṭṭhassa viharato ratiyā aparitassāya phāsuvihārāya okkamanāya nibbānassa. Tena hi tvaṃ, anuruddha, āyatikampi vassāvāsaṃ idheva cetīsu pācīnavaṃsadāye vihareyyāsī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā anuruddho bhagavato paccassosi.
અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં અનુરુદ્ધં ઇમિના ઓવાદેન ઓવદિત્વા – સેય્યથાપિ નામ બલવા પુરિસો સમિઞ્જિતં વા બાહં પસારેય્ય, પસારિતં વા બાહં સમિઞ્જેય્ય, એવમેવં – ચેતીસુ પાચીનવંસદાયે અન્તરહિતો ભગ્ગેસુ સુંસુમારગિરે ભેસકળાવને મિગદાયે પાતુરહોસીતિ. નિસીદિ ભગવા પઞ્ઞત્તે આસને. નિસજ્જ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અટ્ઠ ખો, ભિક્ખવે, મહાપુરિસવિતક્કે દેસેસ્સામિ, તં સુણાથ…પે॰… કતમે ચ, ભિક્ખવે, અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કા? અપ્પિચ્છસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો મહિચ્છસ્સ; સન્તુટ્ઠસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો અસન્તુટ્ઠસ્સ; પવિવિત્તસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો સઙ્ગણિકારામસ્સ; આરદ્ધવીરિયસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો કુસીતસ્સ; ઉપટ્ઠિતસ્સતિસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો મુટ્ઠસ્સતિસ્સ; સમાહિતસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો અસમાહિતસ્સ; પઞ્ઞવતો અયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો દુપ્પઞ્ઞસ્સ; નિપ્પપઞ્ચારામસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો નિપ્પપઞ્ચરતિનો, નાયં ધમ્મો પપઞ્ચારામસ્સ પપઞ્ચરતિનો’’.
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ anuruddhaṃ iminā ovādena ovaditvā – seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evamevaṃ – cetīsu pācīnavaṃsadāye antarahito bhaggesu suṃsumāragire bhesakaḷāvane migadāye pāturahosīti. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘aṭṭha kho, bhikkhave, mahāpurisavitakke desessāmi, taṃ suṇātha…pe… katame ca, bhikkhave, aṭṭha mahāpurisavitakkā? Appicchassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassa; santuṭṭhassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo asantuṭṭhassa; pavivittassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo saṅgaṇikārāmassa; āraddhavīriyassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo kusītassa; upaṭṭhitassatissāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo muṭṭhassatissa; samāhitassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo asamāhitassa; paññavato ayaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo duppaññassa; nippapañcārāmassāyaṃ, bhikkhave, dhammo nippapañcaratino, nāyaṃ dhammo papañcārāmassa papañcaratino’’.
‘‘‘અપ્પિચ્છસ્સાયં , ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો મહિચ્છસ્સા’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અપ્પિચ્છો સમાનો ‘અપ્પિચ્છોતિ મં જાનેય્યુ’ન્તિ ન ઇચ્છતિ, સન્તુટ્ઠો સમાનો ‘સન્તુટ્ઠોતિ મં જાનેય્યુ’ન્તિ ન ઇચ્છતિ, પવિવિત્તો સમાનો ‘પવિવિત્તોતિ મં જાનેય્યુ’ન્તિ ન ઇચ્છતિ, આરદ્ધવીરિયો સમાનો ‘આરદ્ધવીરિયોતિ મં જાનેય્યુ’ન્તિ ન ઇચ્છતિ, ઉપટ્ઠિતસ્સતિ સમાનો ‘ઉપટ્ઠિતસ્સતીતિ મં જાનેય્યુ’ન્તિ ન ઇચ્છતિ, સમાહિતો સમાનો ‘સમાહિતોતિ મં જાનેય્યુ’ન્તિ ન ઇચ્છતિ, પઞ્ઞવા સમાનો ‘પઞ્ઞવાતિ મં જાનેય્યુ’ન્તિ ન ઇચ્છતિ, નિપ્પપઞ્ચારામો સમાનો ‘નિપ્પપઞ્ચારામોતિ મં જાનેય્યુ’ન્તિ ન ઇચ્છતિ. ‘અપ્પિચ્છસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો મહિચ્છસ્સા’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Appicchassāyaṃ , bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassā’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu appiccho samāno ‘appicchoti maṃ jāneyyu’nti na icchati, santuṭṭho samāno ‘santuṭṭhoti maṃ jāneyyu’nti na icchati, pavivitto samāno ‘pavivittoti maṃ jāneyyu’nti na icchati, āraddhavīriyo samāno ‘āraddhavīriyoti maṃ jāneyyu’nti na icchati, upaṭṭhitassati samāno ‘upaṭṭhitassatīti maṃ jāneyyu’nti na icchati, samāhito samāno ‘samāhitoti maṃ jāneyyu’nti na icchati, paññavā samāno ‘paññavāti maṃ jāneyyu’nti na icchati, nippapañcārāmo samāno ‘nippapañcārāmoti maṃ jāneyyu’nti na icchati. ‘Appicchassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassā’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘સન્તુટ્ઠસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો અસન્તુટ્ઠસ્સા’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સન્તુટ્ઠો હોતિ ઇતરીતરચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારેન. ‘સન્તુટ્ઠસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો અસન્તુટ્ઠસ્સા’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Santuṭṭhassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo asantuṭṭhassā’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu santuṭṭho hoti itarītaracīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārena. ‘Santuṭṭhassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo asantuṭṭhassā’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘પવિવિત્તસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો સઙ્ગણિકારામસ્સા’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો પવિવિત્તસ્સ વિહરતો ભવન્તિ ઉપસઙ્કમિતારો ભિક્ખૂ ભિક્ખુનિયો ઉપાસકા ઉપાસિકાયો રાજાનો રાજમહામત્તા તિત્થિયા તિત્થિયસાવકા. તત્ર ભિક્ખુ વિવેકનિન્નેન ચિત્તેન વિવેકપોણેન વિવેકપબ્ભારેન વિવેકટ્ઠેન નેક્ખમ્માભિરતેન અઞ્ઞદત્થુ ઉય્યોજનિકપટિસંયુત્તંયેવ કથં કત્તા 11 હોતિ. ‘પવિવિત્તસ્સાયં , ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો સઙ્ગણિકારામસ્સા’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Pavivittassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo saṅgaṇikārāmassā’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhuno pavivittassa viharato bhavanti upasaṅkamitāro bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo rājāno rājamahāmattā titthiyā titthiyasāvakā. Tatra bhikkhu vivekaninnena cittena vivekapoṇena vivekapabbhārena vivekaṭṭhena nekkhammābhiratena aññadatthu uyyojanikapaṭisaṃyuttaṃyeva kathaṃ kattā 12 hoti. ‘Pavivittassāyaṃ , bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo saṅgaṇikārāmassā’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘આરદ્ધવીરિયસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો કુસીતસ્સા’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં, કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ આરદ્ધવીરિયો વિહરતિ અકુસલાનં ધમ્માનં પહાનાય કુસલાનં ધમ્માનં ઉપસમ્પદાય થામવા દળ્હપરક્કમો અનિક્ખિત્તધુરો કુસલેસુ ધમ્મેસુ. ‘આરદ્ધવીરિયસ્સાયં , ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો કુસીતસ્સા’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Āraddhavīriyassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo kusītassā’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. ‘Āraddhavīriyassāyaṃ , bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo kusītassā’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ઉપટ્ઠિતસ્સતિસ્સાયં , ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો મુટ્ઠસ્સતિસ્સા’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સતિમા હોતિ પરમેન સતિનેપક્કેન સમન્નાગતો, ચિરકતમ્પિ ચિરભાસિતમ્પિ સરિતા અનુસ્સરિતા. ‘ઉપટ્ઠિતસ્સતિસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો, મુટ્ઠસ્સતિસ્સા’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Upaṭṭhitassatissāyaṃ , bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo muṭṭhassatissā’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato, cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā. ‘Upaṭṭhitassatissāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo, muṭṭhassatissā’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘સમાહિતસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો અસમાહિતસ્સા’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ વિવિચ્ચેવ કામેહિ…પે॰… ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. ‘સમાહિતસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો અસમાહિતસ્સા’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Samāhitassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo asamāhitassā’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. ‘Samāhitassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo asamāhitassā’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘પઞ્ઞવતો અયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો દુપ્પઞ્ઞસ્સા’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ પઞ્ઞવા હોતિ ઉદયત્થગામિનિયા પઞ્ઞાય સમન્નાગતો અરિયાય નિબ્બેધિકાય સમ્મા દુક્ખક્ખયગામિનિયા. ‘પઞ્ઞવતો અયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નાયં ધમ્મો દુપ્પઞ્ઞસ્સા’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Paññavato ayaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo duppaññassā’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. ‘Paññavato ayaṃ, bhikkhave, dhammo, nāyaṃ dhammo duppaññassā’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘નિપ્પપઞ્ચારામસ્સાયં , ભિક્ખવે, ધમ્મો નિપ્પપઞ્ચરતિનો, નાયં ધમ્મો પપઞ્ચારામસ્સ પપઞ્ચરતિનો’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો પપઞ્ચનિરોધે ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ વિમુચ્ચતિ. ‘નિપ્પપઞ્ચારામસ્સાયં, ભિક્ખવે, ધમ્મો, નિપ્પપઞ્ચરતિનો, નાયં ધમ્મો પપઞ્ચારામસ્સ પપઞ્ચરતિનો’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્ત’’ન્તિ.
‘‘‘Nippapañcārāmassāyaṃ , bhikkhave, dhammo nippapañcaratino, nāyaṃ dhammo papañcārāmassa papañcaratino’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhuno papañcanirodhe cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. ‘Nippapañcārāmassāyaṃ, bhikkhave, dhammo, nippapañcaratino, nāyaṃ dhammo papañcārāmassa papañcaratino’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vutta’’nti.
અથ ખો આયસ્મા અનુરુદ્ધો આયતિકમ્પિ વસ્સાવાસં તત્થેવ ચેતીસુ પાચીનવંસદાયે વિહાસિ. અથ ખો આયસ્મા અનુરુદ્ધો એકો વૂપકટ્ઠો અપ્પમત્તો આતાપી પહિતત્તો વિહરન્તો નચિરસ્સેવ – યસ્સત્થાય કુલપુત્તા સમ્મદેવ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજન્તિ, તદનુત્તરં – બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહાસિ. ‘‘ખીણા જાતિ, વુસિતં બ્રહ્મચરિયં, કતં કરણીયં, નાપરં ઇત્થત્તાયા’’તિ અબ્ભઞ્ઞાસિ. અઞ્ઞતરો ચ પનાયસ્મા અનુરુદ્ધો અરહતં અહોસીતિ. અથ ખો આયસ્મા અનુરુદ્ધો અરહત્તપ્પત્તો તાયં વેલાયં ઇમા ગાથાયો અભાસિ –
Atha kho āyasmā anuruddho āyatikampi vassāvāsaṃ tattheva cetīsu pācīnavaṃsadāye vihāsi. Atha kho āyasmā anuruddho eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā anuruddho arahataṃ ahosīti. Atha kho āyasmā anuruddho arahattappatto tāyaṃ velāyaṃ imā gāthāyo abhāsi –
મનોમયેન કાયેન, ઇદ્ધિયા ઉપસઙ્કમિ.
Manomayena kāyena, iddhiyā upasaṅkami.
‘‘યથા મે અહુ સઙ્કપ્પો, તતો ઉત્તરિ દેસયિ;
‘‘Yathā me ahu saṅkappo, tato uttari desayi;
નિપ્પપઞ્ચરતો બુદ્ધો, નિપ્પપઞ્ચં અદેસયિ.
Nippapañcarato buddho, nippapañcaṃ adesayi.
‘‘તસ્સાહં ધમ્મમઞ્ઞાય, વિહાસિં સાસને રતો;
‘‘Tassāhaṃ dhammamaññāya, vihāsiṃ sāsane rato;
તિસ્સો વિજ્જા અનુપ્પત્તા, કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ. દસમં;
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. dasamaṃ;
ગહપતિવગ્ગો તતિયો.
Gahapativaggo tatiyo.
તસ્સુદ્દાનં –
Tassuddānaṃ –
દ્વે ઉગ્ગા દ્વે ચ હત્થકા, મહાનામેન જીવકો;
Dve uggā dve ca hatthakā, mahānāmena jīvako;
દ્વે બલા અક્ખણા વુત્તા, અનુરુદ્ધેન તે દસાતિ.
Dve balā akkhaṇā vuttā, anuruddhena te dasāti.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૧૦. અનુરુદ્ધમહાવિતક્કસુત્તવણ્ણના • 10. Anuruddhamahāvitakkasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૧૦. અનુરુદ્ધમહાવિતક્કસુત્તવણ્ણના • 10. Anuruddhamahāvitakkasuttavaṇṇanā