Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā

    अपलोकनकम्मकथा

    Apalokanakammakathā

    ४९५-४९६. इदानि तेसं कम्मानं पभेददस्सनत्थं ‘‘अपलोकनकम्मं कति ठानानि गच्छती’’तिआदिमाह। तत्थ ‘‘अपलोकनकम्मं पञ्‍च ठानानि गच्छति – ओसारणं, निस्सारणं, भण्डुकम्मं, ब्रह्मदण्डं, कम्मलक्खणञ्‍ञेव पञ्‍चम’’न्ति एत्थ ‘‘ओसारणं निस्सारण’’न्ति पदसिलिट्ठतायेतं वुत्तं। पठमं पन निस्सारणा होति, पच्छा ओसारणा। तत्थ या कण्टकसामणेरस्स दण्डकम्मनासना, सा ‘‘निस्सारणा’’ति वेदितब्बा। तस्मा एतरहि सचेपि सामणेरो बुद्धस्स वा धम्मस्स वा सङ्घस्स वा अवण्णं भणति, ‘‘अकप्पियं कप्पिय’’न्ति दीपेति, मिच्छादिट्ठिको होति अन्तग्गाहिकाय दिट्ठिया समन्‍नागतो, सो यावततियं निवारेत्वा तं लद्धिं निस्सज्‍जापेतब्बो। नो चे विस्सज्‍जेति, सङ्घं सन्‍निपातेत्वा ‘‘विस्सज्‍जेही’’ति वत्तब्बो। नो चे विस्सज्‍जेति, ब्यत्तेन भिक्खुना अपलोकनकम्मं कत्वा निस्सारेतब्बो। एवञ्‍च पन कम्मं कातब्बं –

    495-496. Idāni tesaṃ kammānaṃ pabhedadassanatthaṃ ‘‘apalokanakammaṃ kati ṭhānāni gacchatī’’tiādimāha. Tattha ‘‘apalokanakammaṃ pañca ṭhānāni gacchati – osāraṇaṃ, nissāraṇaṃ, bhaṇḍukammaṃ, brahmadaṇḍaṃ, kammalakkhaṇaññeva pañcama’’nti ettha ‘‘osāraṇaṃ nissāraṇa’’nti padasiliṭṭhatāyetaṃ vuttaṃ. Paṭhamaṃ pana nissāraṇā hoti, pacchā osāraṇā. Tattha yā kaṇṭakasāmaṇerassa daṇḍakammanāsanā, sā ‘‘nissāraṇā’’ti veditabbā. Tasmā etarahi sacepi sāmaṇero buddhassa vā dhammassa vā saṅghassa vā avaṇṇaṃ bhaṇati, ‘‘akappiyaṃ kappiya’’nti dīpeti, micchādiṭṭhiko hoti antaggāhikāya diṭṭhiyā samannāgato, so yāvatatiyaṃ nivāretvā taṃ laddhiṃ nissajjāpetabbo. No ce vissajjeti, saṅghaṃ sannipātetvā ‘‘vissajjehī’’ti vattabbo. No ce vissajjeti, byattena bhikkhunā apalokanakammaṃ katvā nissāretabbo. Evañca pana kammaṃ kātabbaṃ –

    ‘‘सङ्घं, भन्ते, पुच्छामि – ‘अयं इत्थन्‍नामो सामणेरो बुद्धस्स धम्मस्स सङ्घस्स अवण्णवादी मिच्छादिट्ठिको, यं अञ्‍ञे सामणेरा लभन्ति, दिरत्ततिरत्तं भिक्खूहि सद्धिं सहसेय्यं, तस्स अलाभाय निस्सारणा रुच्‍चति सङ्घस्सा’ति। दुतियम्पि… ततियम्पि, भन्ते, सङ्घं पुच्छामि – ‘अयं इत्थन्‍नामो सामणेरो बुद्धस्स…पे॰… रुच्‍चति सङ्घस्सा’ति चर पिरे विनस्सा’’ति।

    ‘‘Saṅghaṃ, bhante, pucchāmi – ‘ayaṃ itthannāmo sāmaṇero buddhassa dhammassa saṅghassa avaṇṇavādī micchādiṭṭhiko, yaṃ aññe sāmaṇerā labhanti, dirattatirattaṃ bhikkhūhi saddhiṃ sahaseyyaṃ, tassa alābhāya nissāraṇā ruccati saṅghassā’ti. Dutiyampi… tatiyampi, bhante, saṅghaṃ pucchāmi – ‘ayaṃ itthannāmo sāmaṇero buddhassa…pe… ruccati saṅghassā’ti cara pire vinassā’’ti.

    सो अपरेन समयेन ‘‘अहं, भन्ते, बालताय अञ्‍ञाणताय अलक्खिकताय एवं अकासिं, स्वाहं सङ्घं खमापेमी’’ति खमापेन्तो यावततियं याचापेत्वा अपलोकनकम्मेनेव ओसारेतब्बो । एवं पन ओसारेतब्बो, सङ्घमज्झे ब्यत्तेन भिक्खुना सङ्घस्स अनुमतिया सावेतब्बं –

    So aparena samayena ‘‘ahaṃ, bhante, bālatāya aññāṇatāya alakkhikatāya evaṃ akāsiṃ, svāhaṃ saṅghaṃ khamāpemī’’ti khamāpento yāvatatiyaṃ yācāpetvā apalokanakammeneva osāretabbo . Evaṃ pana osāretabbo, saṅghamajjhe byattena bhikkhunā saṅghassa anumatiyā sāvetabbaṃ –

    ‘‘सङ्घं, भन्ते, पुच्छामि – अयं इत्थन्‍नामो सामणेरो बुद्धस्स धम्मस्स सङ्घस्स अवण्णवादी मिच्छादिट्ठिको, यं अञ्‍ञे सामणेरा लभन्ति, भिक्खूहि सद्धिं दिरत्ततिरत्तं सहसेय्यं, तस्स अलाभाय निस्सारितो, स्वायं इदानि सोरतो निवातवुत्ति लज्‍जिधम्मं ओक्‍कन्तो हिरोत्तप्पे पतिट्ठितो कतदण्डकम्मो अच्‍चयं देसेति, इमस्स सामणेरस्स यथा पुरे कायसम्भोगसामग्गिदानं रुच्‍चति सङ्घस्सा’’ति।

    ‘‘Saṅghaṃ, bhante, pucchāmi – ayaṃ itthannāmo sāmaṇero buddhassa dhammassa saṅghassa avaṇṇavādī micchādiṭṭhiko, yaṃ aññe sāmaṇerā labhanti, bhikkhūhi saddhiṃ dirattatirattaṃ sahaseyyaṃ, tassa alābhāya nissārito, svāyaṃ idāni sorato nivātavutti lajjidhammaṃ okkanto hirottappe patiṭṭhito katadaṇḍakammo accayaṃ deseti, imassa sāmaṇerassa yathā pure kāyasambhogasāmaggidānaṃ ruccati saṅghassā’’ti.

    एवं तिक्खत्तुं वत्तब्बं। एवं अपलोकनकम्मं ओसारणञ्‍च निस्सारणञ्‍च गच्छति। भण्डुकम्मं महाखन्धकवण्णनायं वुत्तमेव। ब्रह्मदण्डो पञ्‍चसतिकक्खन्धके वुत्तोयेव। न केवलं पनेस छन्‍नस्सेव पञ्‍ञत्तो, यो अञ्‍ञोपि भिक्खु मुखरो होति, भिक्खू दुरुत्तवचनेहि घट्टेन्तो खुंसेन्तो वम्भेन्तो विहरति, तस्सपि दातब्बो। एवञ्‍च पन दातब्बो, सङ्घमज्झे ब्यत्तेन भिक्खुना सङ्घस्स अनुमतिया सावेतब्बं –

    Evaṃ tikkhattuṃ vattabbaṃ. Evaṃ apalokanakammaṃ osāraṇañca nissāraṇañca gacchati. Bhaṇḍukammaṃ mahākhandhakavaṇṇanāyaṃ vuttameva. Brahmadaṇḍo pañcasatikakkhandhake vuttoyeva. Na kevalaṃ panesa channasseva paññatto, yo aññopi bhikkhu mukharo hoti, bhikkhū duruttavacanehi ghaṭṭento khuṃsento vambhento viharati, tassapi dātabbo. Evañca pana dātabbo, saṅghamajjhe byattena bhikkhunā saṅghassa anumatiyā sāvetabbaṃ –

    ‘‘भन्ते, इत्थन्‍नामो भिक्खु मुखरो, भिक्खू दुरुत्तवचनेहि घट्टेन्तो विहरति। सो भिक्खु यं इच्छेय्य, तं वदेय्य। भिक्खूहि इत्थन्‍नामो भिक्खु नेव वत्तब्बो, न ओवदितब्बो, न अनुसासितब्बो। सङ्घं, भन्ते, पुच्छामि – ‘इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो ब्रह्मदण्डस्स दानं, रुच्‍चति सङ्घस्सा’ति। दुतियम्पि पुच्छामि, ततियम्पि पुच्छामि – ‘इत्थन्‍नामस्स, भन्ते, भिक्खुनो ब्रह्मदण्डस्स दानं, रुच्‍चति सङ्घस्सा’’’ति।

    ‘‘Bhante, itthannāmo bhikkhu mukharo, bhikkhū duruttavacanehi ghaṭṭento viharati. So bhikkhu yaṃ iccheyya, taṃ vadeyya. Bhikkhūhi itthannāmo bhikkhu neva vattabbo, na ovaditabbo, na anusāsitabbo. Saṅghaṃ, bhante, pucchāmi – ‘itthannāmassa bhikkhuno brahmadaṇḍassa dānaṃ, ruccati saṅghassā’ti. Dutiyampi pucchāmi, tatiyampi pucchāmi – ‘itthannāmassa, bhante, bhikkhuno brahmadaṇḍassa dānaṃ, ruccati saṅghassā’’’ti.

    तस्स अपरेन समयेन सम्मा वत्तित्वा खमापेन्तस्स ब्रह्मदण्डो पटिप्पस्सम्भेतब्बो। एवञ्‍च पन पटिप्पस्सम्भेतब्बो, ब्यत्तेन भिक्खुना सङ्घमज्झे सावेतब्बं –

    Tassa aparena samayena sammā vattitvā khamāpentassa brahmadaṇḍo paṭippassambhetabbo. Evañca pana paṭippassambhetabbo, byattena bhikkhunā saṅghamajjhe sāvetabbaṃ –

    ‘‘भन्ते, भिक्खुसङ्घो असुकस्स भिक्खुनो ब्रह्मदण्डं अदासि, सो भिक्खु सोरतो निवातवुत्ति लज्‍जिधम्मं ओक्‍कन्तो हिरोत्तप्पे पतिट्ठितो, पटिसङ्खा आयतिं संवरे तिट्ठति, सङ्घं, भन्ते, पुच्छामि, तस्स भिक्खुनो ब्रह्मदण्डस्स पटिप्पस्सद्धि, रुच्‍चति सङ्घस्सा’’ति।

    ‘‘Bhante, bhikkhusaṅgho asukassa bhikkhuno brahmadaṇḍaṃ adāsi, so bhikkhu sorato nivātavutti lajjidhammaṃ okkanto hirottappe patiṭṭhito, paṭisaṅkhā āyatiṃ saṃvare tiṭṭhati, saṅghaṃ, bhante, pucchāmi, tassa bhikkhuno brahmadaṇḍassa paṭippassaddhi, ruccati saṅghassā’’ti.

    एवं यावततियं वत्वा अपलोकनकम्मेनेव ब्रह्मदण्डो पटिप्पस्सम्भेतब्बोति।

    Evaṃ yāvatatiyaṃ vatvā apalokanakammeneva brahmadaṇḍo paṭippassambhetabboti.

    कम्मलक्खणञ्‍ञेव पञ्‍चमन्ति यं तं भगवता भिक्खुनिक्खन्धके ‘‘तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू भिक्खुनियो कद्दमोदकेन ओसिञ्‍चन्ति, ‘अप्पेव नाम अम्हेसु सारज्‍जेय्यु’न्ति, कायं विवरित्वा भिक्खुनीनं दस्सेन्ति , ऊरुं विवरित्वा भिक्खुनीनं दस्सेन्ति, अङ्गजातं विवरित्वा भिक्खुनीनं दस्सेन्ति, भिक्खुनियो ओभासेन्ति, भिक्खुनीहि सद्धिं सम्पयोजेन्ति, ‘अप्पेव नाम अम्हेसु सारज्‍जेय्यु’न्ति। इमेसु वत्थूसु तेसं भिक्खूनं दुक्‍कटं पञ्‍ञपेत्वा ‘अनुजानामि भिक्खवे तस्स भिक्खुनो दण्डकम्मं कातु’न्ति। अथ खो भिक्खुनीनं एतदहोसि – ‘किं नु खो दण्डकम्मं कातब्ब’न्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं – ‘अवन्दियो सो भिक्खवे भिक्खु भिक्खुनिसङ्घेन कातब्बो’’’ति एवं अवन्दियकम्मं अनुञ्‍ञातं, तं कम्मलक्खणञ्‍ञेव पञ्‍चमं इमस्स अपलोकनकम्मस्स ठानं होति। तस्स हि कम्मञ्‍ञेव लक्खणं, न ओसारणादीनि; तस्मा ‘‘कम्मलक्खण’’न्ति वुच्‍चति। तस्स करणं तत्थेव वुत्तं। अपिच नं पटिप्पस्सद्धिया सद्धिं वित्थारतो दस्सेतुं इधापि वदाम, भिक्खुनुपस्सये सन्‍निपतितस्स भिक्खुनिसङ्घस्स अनुमतिया ब्यत्ताय भिक्खुनिया सावेतब्बं –

    Kammalakkhaṇaññeva pañcamanti yaṃ taṃ bhagavatā bhikkhunikkhandhake ‘‘tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū bhikkhuniyo kaddamodakena osiñcanti, ‘appeva nāma amhesu sārajjeyyu’nti, kāyaṃ vivaritvā bhikkhunīnaṃ dassenti , ūruṃ vivaritvā bhikkhunīnaṃ dassenti, aṅgajātaṃ vivaritvā bhikkhunīnaṃ dassenti, bhikkhuniyo obhāsenti, bhikkhunīhi saddhiṃ sampayojenti, ‘appeva nāma amhesu sārajjeyyu’nti. Imesu vatthūsu tesaṃ bhikkhūnaṃ dukkaṭaṃ paññapetvā ‘anujānāmi bhikkhave tassa bhikkhuno daṇḍakammaṃ kātu’nti. Atha kho bhikkhunīnaṃ etadahosi – ‘kiṃ nu kho daṇḍakammaṃ kātabba’nti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘avandiyo so bhikkhave bhikkhu bhikkhunisaṅghena kātabbo’’’ti evaṃ avandiyakammaṃ anuññātaṃ, taṃ kammalakkhaṇaññeva pañcamaṃ imassa apalokanakammassa ṭhānaṃ hoti. Tassa hi kammaññeva lakkhaṇaṃ, na osāraṇādīni; tasmā ‘‘kammalakkhaṇa’’nti vuccati. Tassa karaṇaṃ tattheva vuttaṃ. Apica naṃ paṭippassaddhiyā saddhiṃ vitthārato dassetuṃ idhāpi vadāma, bhikkhunupassaye sannipatitassa bhikkhunisaṅghassa anumatiyā byattāya bhikkhuniyā sāvetabbaṃ –

    ‘‘अय्ये असुको नाम अय्यो भिक्खुनीनं अपासादिकं दस्सेति, एतस्स अय्यस्स अवन्दियकरणं रुच्‍चतीति भिक्खुनिसङ्घं पुच्छामि, दुतियम्पि… ततियम्पि भिक्खुनिसङ्घं पुच्छामी’’ति।

    ‘‘Ayye asuko nāma ayyo bhikkhunīnaṃ apāsādikaṃ dasseti, etassa ayyassa avandiyakaraṇaṃ ruccatīti bhikkhunisaṅghaṃ pucchāmi, dutiyampi… tatiyampi bhikkhunisaṅghaṃ pucchāmī’’ti.

    एवं तिक्खत्तुं सावेत्वा अपलोकनकम्मेन अवन्दियकम्मं कातब्बं।

    Evaṃ tikkhattuṃ sāvetvā apalokanakammena avandiyakammaṃ kātabbaṃ.

    ततो पट्ठाय सो भिक्खु भिक्खुनीहि न वन्दितब्बो। सचे अवन्दियमानो हिरोत्तप्पं पच्‍चुपट्ठपेत्वा सम्मा वत्तति, तेन भिक्खुनियो खमापेतब्बा। खमापेन्तेन भिक्खुनुपस्सयं अगन्त्वा विहारेयेव सङ्घं वा गणं वा एकं भिक्खुं वा उपसङ्कमित्वा उक्‍कुटिकं निसीदित्वा अञ्‍जलिं पग्गहेत्वा ‘‘अहं भन्ते पटिसङ्खा आयतिं संवरे तिट्ठामि, न पुन अपासादिकं दस्सेस्सामि, भिक्खुनिसङ्घो मय्हं खमतू’’ति खमापेतब्बं। तेन सङ्घेन वा गणेन वा एकं भिक्खुं पेसेत्वा एकभिक्खुना वा सयमेव गन्त्वा भिक्खुनियो वत्तब्बा – ‘‘अयं भिक्खु पटिसङ्खा आयतिं संवरे ठितो, इमिना अच्‍चयं देसेत्वा भिक्खुनिसङ्घो खमापितो, भिक्खुनिसङ्घो इमं वन्दियं करोतू’’ति। सो वन्दियो कातब्बो। एवञ्‍च पन कातब्बो, भिक्खुनुपस्सये सन्‍निपतितस्स भिक्खुनिसङ्घस्स अनुमतिया ब्यत्ताय भिक्खुनिया सावेतब्बं –

    Tato paṭṭhāya so bhikkhu bhikkhunīhi na vanditabbo. Sace avandiyamāno hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā sammā vattati, tena bhikkhuniyo khamāpetabbā. Khamāpentena bhikkhunupassayaṃ agantvā vihāreyeva saṅghaṃ vā gaṇaṃ vā ekaṃ bhikkhuṃ vā upasaṅkamitvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā ‘‘ahaṃ bhante paṭisaṅkhā āyatiṃ saṃvare tiṭṭhāmi, na puna apāsādikaṃ dassessāmi, bhikkhunisaṅgho mayhaṃ khamatū’’ti khamāpetabbaṃ. Tena saṅghena vā gaṇena vā ekaṃ bhikkhuṃ pesetvā ekabhikkhunā vā sayameva gantvā bhikkhuniyo vattabbā – ‘‘ayaṃ bhikkhu paṭisaṅkhā āyatiṃ saṃvare ṭhito, iminā accayaṃ desetvā bhikkhunisaṅgho khamāpito, bhikkhunisaṅgho imaṃ vandiyaṃ karotū’’ti. So vandiyo kātabbo. Evañca pana kātabbo, bhikkhunupassaye sannipatitassa bhikkhunisaṅghassa anumatiyā byattāya bhikkhuniyā sāvetabbaṃ –

    ‘‘अयं अय्ये असुको नाम अय्यो भिक्खुनीनं अपासादिकं दस्सेतीति भिक्खुनिसङ्घेन अवन्दियो कतो, सो लज्‍जिधम्मं ओक्‍कमित्वा पटिसङ्खा आयतिं संवरे ठितो अच्‍चयं देसेत्वा भिक्खुनिसङ्घं खमापेसि, तस्स अय्यस्स वन्दियकरणं रुच्‍चतीति भिक्खुनिसङ्घं पुच्छामी’’ति –

    ‘‘Ayaṃ ayye asuko nāma ayyo bhikkhunīnaṃ apāsādikaṃ dassetīti bhikkhunisaṅghena avandiyo kato, so lajjidhammaṃ okkamitvā paṭisaṅkhā āyatiṃ saṃvare ṭhito accayaṃ desetvā bhikkhunisaṅghaṃ khamāpesi, tassa ayyassa vandiyakaraṇaṃ ruccatīti bhikkhunisaṅghaṃ pucchāmī’’ti –

    तिक्खत्तुं वत्तब्बं एवं अपलोकनकम्मेनेव वन्दियो कातब्बो।

    Tikkhattuṃ vattabbaṃ evaṃ apalokanakammeneva vandiyo kātabbo.

    अयं पनेत्थ पाळिमुत्तकोपि कम्मलक्खणविनिच्छयो। इदञ्हि कम्मलक्खणं नाम भिक्खुनिसङ्घमूलकं पञ्‍ञत्तं, भिक्खुसङ्घस्सापि पनेतं लब्भतियेव। यञ्हि भिक्खुसङ्घो सलाकग्गयागग्गभत्तग्गउपोसथग्गेसु अपलोकनकम्मं करोति, एतम्पि कम्मलक्खणमेव। अच्छिन्‍नचीवरजिण्णचीवरनट्ठचीवरानञ्हि सङ्घं सन्‍निपातेत्वा ब्यत्तेन भिक्खुना यावततियं सावेत्वा अपलोकनकम्मं कत्वा चीवरं दातुं वट्टति। अप्पमत्तकविस्सज्‍जकेन पन चीवरं करोन्तस्स सेनासनक्खन्धकवण्णनायं वुत्तप्पभेदानि सूचिआदीनि अनपलोकेत्वापि दातब्बानि। तेसं दाने सोयेव इस्सरो, ततो अतिरेकं देन्तेन अपलोकेत्वा दातब्बं। ततो हि अतिरेकदाने सङ्घो सामी। गिलानभेसज्‍जम्पि तत्थ वुत्तप्पकारं सयमेव दातब्बं। अतिरेकं इच्छन्तस्स अपलोकेत्वा दातब्बं। योपि च दुब्बलो वा छिन्‍निरियापथो वा पच्छिन्‍नभिक्खाचारपथो वा महागिलानो, तस्स महावासेसु तत्रुप्पादतो देवसिकं नाळि वा उपड्ढनाळि वा एकदिवसंयेव वा पञ्‍च वा दस वा तण्डुलनाळियो देन्तेन अपलोकनकम्मं कत्वाव दातब्बा। पेसलस्स भिक्खुनो तत्रुप्पादतो इणपलिबोधम्पि बहुस्सुतस्स सङ्घभारनित्थारकस्स भिक्खुनो अनुट्ठापनीयसेनासनम्पि सङ्घकिच्‍चं करोन्तानं कप्पियकारकादीनं भत्तवेतनम्पि अपलोकनकम्मेन दातुं वट्टति।

    Ayaṃ panettha pāḷimuttakopi kammalakkhaṇavinicchayo. Idañhi kammalakkhaṇaṃ nāma bhikkhunisaṅghamūlakaṃ paññattaṃ, bhikkhusaṅghassāpi panetaṃ labbhatiyeva. Yañhi bhikkhusaṅgho salākaggayāgaggabhattaggauposathaggesu apalokanakammaṃ karoti, etampi kammalakkhaṇameva. Acchinnacīvarajiṇṇacīvaranaṭṭhacīvarānañhi saṅghaṃ sannipātetvā byattena bhikkhunā yāvatatiyaṃ sāvetvā apalokanakammaṃ katvā cīvaraṃ dātuṃ vaṭṭati. Appamattakavissajjakena pana cīvaraṃ karontassa senāsanakkhandhakavaṇṇanāyaṃ vuttappabhedāni sūciādīni anapaloketvāpi dātabbāni. Tesaṃ dāne soyeva issaro, tato atirekaṃ dentena apaloketvā dātabbaṃ. Tato hi atirekadāne saṅgho sāmī. Gilānabhesajjampi tattha vuttappakāraṃ sayameva dātabbaṃ. Atirekaṃ icchantassa apaloketvā dātabbaṃ. Yopi ca dubbalo vā chinniriyāpatho vā pacchinnabhikkhācārapatho vā mahāgilāno, tassa mahāvāsesu tatruppādato devasikaṃ nāḷi vā upaḍḍhanāḷi vā ekadivasaṃyeva vā pañca vā dasa vā taṇḍulanāḷiyo dentena apalokanakammaṃ katvāva dātabbā. Pesalassa bhikkhuno tatruppādato iṇapalibodhampi bahussutassa saṅghabhāranitthārakassa bhikkhuno anuṭṭhāpanīyasenāsanampi saṅghakiccaṃ karontānaṃ kappiyakārakādīnaṃ bhattavetanampi apalokanakammena dātuṃ vaṭṭati.

    चतुपच्‍चयवसेन दिन्‍नतत्रुप्पादतो सङ्घिकं आवासं जग्गापेतुं वट्टति। ‘‘अयं भिक्खु इस्सरवताय विचारेती’’ति कथापच्छिन्दनत्थं पन सलाकग्गादीसु वा अन्तरसन्‍निपाते वा सङ्घं पुच्छित्वाव जग्गापेतब्बो। चीवरपिण्डपातत्थाय ओदिस्सदिन्‍नतत्रुप्पादतोपि अपलोकेत्वा आवासो जग्गापेतब्बो। अनपलोकेत्वापि वट्टति। ‘‘सूरो वतायं भिक्खु चीवरपिण्डपातत्थाय दिन्‍नतो आवासं जग्गापेती’’ति एवं उप्पन्‍नकथापच्छेदनत्थं पन अपलोकनकम्ममेव कत्वा जग्गापेतब्बो।

    Catupaccayavasena dinnatatruppādato saṅghikaṃ āvāsaṃ jaggāpetuṃ vaṭṭati. ‘‘Ayaṃ bhikkhu issaravatāya vicāretī’’ti kathāpacchindanatthaṃ pana salākaggādīsu vā antarasannipāte vā saṅghaṃ pucchitvāva jaggāpetabbo. Cīvarapiṇḍapātatthāya odissadinnatatruppādatopi apaloketvā āvāso jaggāpetabbo. Anapaloketvāpi vaṭṭati. ‘‘Sūro vatāyaṃ bhikkhu cīvarapiṇḍapātatthāya dinnato āvāsaṃ jaggāpetī’’ti evaṃ uppannakathāpacchedanatthaṃ pana apalokanakammameva katvā jaggāpetabbo.

    चेतिये छत्तं वा वेदिकं वा बोधिघरं वा आसनघरं वा अकतं वा करोन्तेन जिण्णं वा पटिसङ्खरोन्तेन सुधाकम्मं वा करोन्तेन मनुस्से समादपेत्वा कातुं वट्टति। सचे कारको नत्थि, चेतियस्स उपनिक्खेपतो कारेतब्बं। उपनिक्खेपेपि असति अपलोकनकम्मं कत्वा तत्रुप्पादतो कारेतब्बं, सङ्घिकेनपि। सङ्घिकेन हि अपलोकेत्वा चेतियकिच्‍चं कातुं वट्टति। चेतियस्स सन्तकेन अपलोकेत्वापि सङ्घिककिच्‍चं कातुं न वट्टति। तावकालिकं पन गहेत्वा पाकतिकं कातुं वट्टति।

    Cetiye chattaṃ vā vedikaṃ vā bodhigharaṃ vā āsanagharaṃ vā akataṃ vā karontena jiṇṇaṃ vā paṭisaṅkharontena sudhākammaṃ vā karontena manusse samādapetvā kātuṃ vaṭṭati. Sace kārako natthi, cetiyassa upanikkhepato kāretabbaṃ. Upanikkhepepi asati apalokanakammaṃ katvā tatruppādato kāretabbaṃ, saṅghikenapi. Saṅghikena hi apaloketvā cetiyakiccaṃ kātuṃ vaṭṭati. Cetiyassa santakena apaloketvāpi saṅghikakiccaṃ kātuṃ na vaṭṭati. Tāvakālikaṃ pana gahetvā pākatikaṃ kātuṃ vaṭṭati.

    चेतिये सुधाकम्मादीनि करोन्तेहि पन भिक्खाचारतो वा सङ्घतो वा यापनमत्तं अलभन्तेहि चेतियसन्तकतो यापनमत्तं गहेत्वा परिभुञ्‍जन्तेहि वत्तं कातुं वट्टति, ‘‘वत्तं करोमा’’ति मच्छमंसादीहि सङ्घभत्तं कातुं न वट्टति। ये विहारे रोपिता फलरुक्खा सङ्घेन परिग्गहिता होन्ति, जग्गनकम्मं लभन्ति, येसं फलानि घण्टिं पहरित्वा भाजेत्वा परिभुञ्‍जन्ति, तेसु अपलोकनकम्मं न कातब्बं। ये पन अपरिग्गहिता, तेसु अपलोकनकम्मं कातब्बं। तं पन सलाकग्गयागग्गभत्तग्गअन्तरसन्‍निपातेसुपि कातुं वट्टति, उपोसथग्गे पन वट्टतियेव। तत्थ हि अनागतानम्पि छन्दपारिसुद्धि आहरियति, तस्मा तं सुविसोधितं होति।

    Cetiye sudhākammādīni karontehi pana bhikkhācārato vā saṅghato vā yāpanamattaṃ alabhantehi cetiyasantakato yāpanamattaṃ gahetvā paribhuñjantehi vattaṃ kātuṃ vaṭṭati, ‘‘vattaṃ karomā’’ti macchamaṃsādīhi saṅghabhattaṃ kātuṃ na vaṭṭati. Ye vihāre ropitā phalarukkhā saṅghena pariggahitā honti, jagganakammaṃ labhanti, yesaṃ phalāni ghaṇṭiṃ paharitvā bhājetvā paribhuñjanti, tesu apalokanakammaṃ na kātabbaṃ. Ye pana apariggahitā, tesu apalokanakammaṃ kātabbaṃ. Taṃ pana salākaggayāgaggabhattaggaantarasannipātesupi kātuṃ vaṭṭati, uposathagge pana vaṭṭatiyeva. Tattha hi anāgatānampi chandapārisuddhi āhariyati, tasmā taṃ suvisodhitaṃ hoti.

    एवञ्‍च पन कातब्बं, ब्यत्तेन भिक्खुना भिक्खुसङ्घस्स अनुमतिया सावेतब्बं –

    Evañca pana kātabbaṃ, byattena bhikkhunā bhikkhusaṅghassa anumatiyā sāvetabbaṃ –

    ‘‘भन्ते, यं इमस्मिं विहारे अन्तोसीमाय सङ्घसन्तकं मूलतचपत्तअङ्कुरपुप्फफलखादनीयादि अत्थि, तं सब्बं आगतागतानं भिक्खूनं यथासुखं परिभुञ्‍जितुं रुच्‍चतीति सङ्घं पुच्छामी’’ति तिक्खत्तुं पुच्छितब्बं।

    ‘‘Bhante, yaṃ imasmiṃ vihāre antosīmāya saṅghasantakaṃ mūlatacapattaaṅkurapupphaphalakhādanīyādi atthi, taṃ sabbaṃ āgatāgatānaṃ bhikkhūnaṃ yathāsukhaṃ paribhuñjituṃ ruccatīti saṅghaṃ pucchāmī’’ti tikkhattuṃ pucchitabbaṃ.

    चतूहि पञ्‍चहि भिक्खूहि कतं सुकतमेव। यस्मिं विहारे द्वे तयो जना वसन्ति, तेहि निसीदित्वा कतम्पि सङ्घेन कतसदिसमेव। यस्मिं पन विहारे एको भिक्खु होति, तेन भिक्खुना उपोसथदिवसे पुब्बकरणपुब्बकिच्‍चं कत्वा निसिन्‍नेन कतम्पि कतिकवत्तं सङ्घेन कतसदिसमेव होति।

    Catūhi pañcahi bhikkhūhi kataṃ sukatameva. Yasmiṃ vihāre dve tayo janā vasanti, tehi nisīditvā katampi saṅghena katasadisameva. Yasmiṃ pana vihāre eko bhikkhu hoti, tena bhikkhunā uposathadivase pubbakaraṇapubbakiccaṃ katvā nisinnena katampi katikavattaṃ saṅghena katasadisameva hoti.

    करोन्तेन पन फलवारेन कातुम्पि चत्तारो मासे छ मासे एकसंवच्छरन्ति एवं परिच्छिन्दित्वापि अपरिच्छिन्दित्वापि कातुं वट्टति। परिच्छिन्‍ने यथापरिच्छेदं परिभुञ्‍जित्वा पुन कातब्बं। अपरिच्छिन्‍ने याव रुक्खा धरन्ति ताव वट्टतियेव। येपि तेसं रुक्खानं बीजेहि अञ्‍ञे रुक्खा रोपिता होन्ति, तेसम्पि सा एव कतिका।

    Karontena pana phalavārena kātumpi cattāro māse cha māse ekasaṃvaccharanti evaṃ paricchinditvāpi aparicchinditvāpi kātuṃ vaṭṭati. Paricchinne yathāparicchedaṃ paribhuñjitvā puna kātabbaṃ. Aparicchinne yāva rukkhā dharanti tāva vaṭṭatiyeva. Yepi tesaṃ rukkhānaṃ bījehi aññe rukkhā ropitā honti, tesampi sā eva katikā.

    सचे पन अञ्‍ञस्मिं विहारे रोपिता होन्ति, तेसं यत्थ रोपिता, तस्मिंयेव विहारे सङ्घो सामी। येपि अञ्‍ञतो बीजानि आहरित्वा पुरिमविहारे पच्छा रोपिता, तेसु अञ्‍ञा कतिका कातब्बा। कतिकाय कताय पुग्गलिकट्ठाने तिट्ठन्ति, यथासुखं फलादीनि परिभुञ्‍जितुं वट्टति। सचे पनेत्थ तं तं ओकासं परिक्खिपित्वा परिवेणानि कत्वा जग्गन्ति, तेसं भिक्खूनं पुग्गलिकट्ठाने तिट्ठन्ति। अञ्‍ञे परिभुञ्‍जितुं न लभन्ति, तेहि पन सङ्घस्स दसभागं दत्वा परिभुञ्‍जितब्बानि। योपि मज्झेविहारे रुक्खं साखाहि परिवारेत्वा रक्खति, तस्सापि एसेव नयो।

    Sace pana aññasmiṃ vihāre ropitā honti, tesaṃ yattha ropitā, tasmiṃyeva vihāre saṅgho sāmī. Yepi aññato bījāni āharitvā purimavihāre pacchā ropitā, tesu aññā katikā kātabbā. Katikāya katāya puggalikaṭṭhāne tiṭṭhanti, yathāsukhaṃ phalādīni paribhuñjituṃ vaṭṭati. Sace panettha taṃ taṃ okāsaṃ parikkhipitvā pariveṇāni katvā jagganti, tesaṃ bhikkhūnaṃ puggalikaṭṭhāne tiṭṭhanti. Aññe paribhuñjituṃ na labhanti, tehi pana saṅghassa dasabhāgaṃ datvā paribhuñjitabbāni. Yopi majjhevihāre rukkhaṃ sākhāhi parivāretvā rakkhati, tassāpi eseva nayo.

    पोराणविहारं गतस्स सम्भावनीयभिक्खुनो ‘‘थेरो आगतो’’ति फलाफलं आहरन्ति, सचे तत्थ मूले सब्बपरियत्तिधरो बहुस्सुतभिक्खु विहासि, ‘‘अद्धा एत्थ दीघा कतिका कता भविस्सती’’ति निक्‍कुक्‍कुच्‍चेन परिभुञ्‍जितब्बं। विहारे फलाफलं पिण्डपातिकानम्पि वट्टति, धुतङ्गं न कोपेति। सामणेरा अत्तनो आचरियुपज्झायानं बहूनि फलानि देन्ति, अञ्‍ञे भिक्खू अलभन्ता खिय्यन्ति, खिय्यनमत्तमेव चेतं होति।

    Porāṇavihāraṃ gatassa sambhāvanīyabhikkhuno ‘‘thero āgato’’ti phalāphalaṃ āharanti, sace tattha mūle sabbapariyattidharo bahussutabhikkhu vihāsi, ‘‘addhā ettha dīghā katikā katā bhavissatī’’ti nikkukkuccena paribhuñjitabbaṃ. Vihāre phalāphalaṃ piṇḍapātikānampi vaṭṭati, dhutaṅgaṃ na kopeti. Sāmaṇerā attano ācariyupajjhāyānaṃ bahūni phalāni denti, aññe bhikkhū alabhantā khiyyanti, khiyyanamattameva cetaṃ hoti.

    सचे पन दुब्भिक्खं होति, एकं पनसरुक्खं निस्साय सट्ठिपि जना जीवन्ति, तादिसे काले सब्बेसं सङ्गहकरणत्थाय भाजेत्वा खादितब्बं, अयं सामीचि। याव पन कतिकवत्तं न पटिप्पस्सम्भति, ताव तेहि खायितं सुखायितमेव। कदा पन कतिकवत्तं पटिप्पस्सम्भति? यदा समग्गो सङ्घो सन्‍निपतित्वा ‘‘इतो पट्ठाय भाजेत्वा खादन्तू’’ति सावेति। एकभिक्खुके पन विहारे एकेन सावितेपि पुरिमकतिका पटिप्पस्सम्भतियेव। सचे पटिप्पस्सद्धाय कतिकाय सामणेरा नेव रुक्खतो पातेन्ति, न भूमितो गहेत्वा भिक्खूनं देन्ति, पतितफलानि पादेहि पहरन्ता विचरन्ति, तेसं दसभागतो पट्ठाय याव उपड्ढफलभागेन फातिकम्मं कातब्बं। अद्धा फातिकम्मलोभेन आहरित्वा दस्सन्ति। पुन सुभिक्खे जाते कप्पियकारकेसु आगन्त्वा साखापरिवारादीनि कत्वा रुक्खे रक्खन्तेसु सामणेरानं फातिकम्मं न दातब्बं, भाजेत्वा परिभुञ्‍जितब्बं।

    Sace pana dubbhikkhaṃ hoti, ekaṃ panasarukkhaṃ nissāya saṭṭhipi janā jīvanti, tādise kāle sabbesaṃ saṅgahakaraṇatthāya bhājetvā khāditabbaṃ, ayaṃ sāmīci. Yāva pana katikavattaṃ na paṭippassambhati, tāva tehi khāyitaṃ sukhāyitameva. Kadā pana katikavattaṃ paṭippassambhati? Yadā samaggo saṅgho sannipatitvā ‘‘ito paṭṭhāya bhājetvā khādantū’’ti sāveti. Ekabhikkhuke pana vihāre ekena sāvitepi purimakatikā paṭippassambhatiyeva. Sace paṭippassaddhāya katikāya sāmaṇerā neva rukkhato pātenti, na bhūmito gahetvā bhikkhūnaṃ denti, patitaphalāni pādehi paharantā vicaranti, tesaṃ dasabhāgato paṭṭhāya yāva upaḍḍhaphalabhāgena phātikammaṃ kātabbaṃ. Addhā phātikammalobhena āharitvā dassanti. Puna subhikkhe jāte kappiyakārakesu āgantvā sākhāparivārādīni katvā rukkhe rakkhantesu sāmaṇerānaṃ phātikammaṃ na dātabbaṃ, bhājetvā paribhuñjitabbaṃ.

    ‘‘विहारे फलाफलं अत्थी’’ति सामन्तगामेहि मनुस्सा गिलानानं वा गब्भिनीनं वा अत्थाय आगन्त्वा ‘‘एकं नाळिकेरं देथ, अम्बं देथ, लबुजं देथा’’ति याचन्ति, दातब्बं न दातब्बन्ति? दातब्बं। अदीयमाने हि ते दोमनस्सिका होन्ति, देन्तेन पन सङ्घं सन्‍निपातेत्वा यावततियं सावेत्वा अपलोकनकम्मं कत्वाव दातब्बं, कतिकवत्तं वा कत्वा ठपेतब्बं, एवञ्‍च पन कातब्बं, ब्यत्तेन भिक्खुना सङ्घस्स अनुमतिया सावेतब्बं –

    ‘‘Vihāre phalāphalaṃ atthī’’ti sāmantagāmehi manussā gilānānaṃ vā gabbhinīnaṃ vā atthāya āgantvā ‘‘ekaṃ nāḷikeraṃ detha, ambaṃ detha, labujaṃ dethā’’ti yācanti, dātabbaṃ na dātabbanti? Dātabbaṃ. Adīyamāne hi te domanassikā honti, dentena pana saṅghaṃ sannipātetvā yāvatatiyaṃ sāvetvā apalokanakammaṃ katvāva dātabbaṃ, katikavattaṃ vā katvā ṭhapetabbaṃ, evañca pana kātabbaṃ, byattena bhikkhunā saṅghassa anumatiyā sāvetabbaṃ –

    ‘‘सामन्तगामेहि मनुस्सा आगन्त्वा गिलानादीनं अत्थाय फलाफलं याचन्ति, द्वे नाळिकेरानि, द्वे तालफलानि, द्वे पनसानि, पञ्‍च अम्बानि, पञ्‍च कदलिफलानि गण्हन्तानं अनिवारणं, असुकरुक्खतो च असुकरुक्खतो च फलं गण्हन्तानं अनिवारणं रुच्‍चति भिक्खुसङ्घस्सा’’ति तिक्खत्तुं वत्तब्बं।

    ‘‘Sāmantagāmehi manussā āgantvā gilānādīnaṃ atthāya phalāphalaṃ yācanti, dve nāḷikerāni, dve tālaphalāni, dve panasāni, pañca ambāni, pañca kadaliphalāni gaṇhantānaṃ anivāraṇaṃ, asukarukkhato ca asukarukkhato ca phalaṃ gaṇhantānaṃ anivāraṇaṃ ruccati bhikkhusaṅghassā’’ti tikkhattuṃ vattabbaṃ.

    ततो पट्ठाय गिलानादीनं नामं गहेत्वा याचन्ता ‘‘गण्हथा’’ति न वत्तब्बा, वत्तं पन आचिक्खितब्बं – ‘‘नाळिकेरादीनि इमिना नाम परिच्छेदेन गण्हन्तानं असुकरुक्खतो च असुकरुक्खतो च फलं गण्हन्तानं अनिवारणं कत’’न्ति। अनुविचरित्वा पन ‘‘अयं मधुरफलो अम्बो, इतो गण्हथा’’तिपि न वत्तब्बा। फलभाजनकाले पन आगतानं सम्मतेन उपड्ढभागो दातब्बो, असम्मतेन अपलोकेत्वा दातब्बं।

    Tato paṭṭhāya gilānādīnaṃ nāmaṃ gahetvā yācantā ‘‘gaṇhathā’’ti na vattabbā, vattaṃ pana ācikkhitabbaṃ – ‘‘nāḷikerādīni iminā nāma paricchedena gaṇhantānaṃ asukarukkhato ca asukarukkhato ca phalaṃ gaṇhantānaṃ anivāraṇaṃ kata’’nti. Anuvicaritvā pana ‘‘ayaṃ madhuraphalo ambo, ito gaṇhathā’’tipi na vattabbā. Phalabhājanakāle pana āgatānaṃ sammatena upaḍḍhabhāgo dātabbo, asammatena apaloketvā dātabbaṃ.

    खीणपरिब्बयो वा मग्गगमियसत्थवाहो वा अञ्‍ञो वा इस्सरो आगन्त्वा याचति, अपलोकेत्वाव दातब्बं। बलक्‍कारेन गहेत्वा खादन्तो न वारेतब्बो। कुद्धो हि सो रुक्खेपि छिन्देय्य, अञ्‍ञम्पि अनत्थं करेय्य। पुग्गलिकपरिवेणं आगन्त्वा गिलानस्स गामेन याचन्तो ‘‘अम्हेहि छायादीनं अत्थाय रोपितं, सचे अत्थि, तुम्हे जानाथा’’ति वत्तब्बो। यदि पन फलभरिताव रुक्खा होन्ति, कण्टके बन्धित्वा फलवारेन खादन्ति, अपच्‍चासीसन्तेन हुत्वा दातब्बं। बलक्‍कारेन गण्हन्तो न वारेतब्बो, पुब्बे वुत्तमेवेत्थ कारणं।

    Khīṇaparibbayo vā maggagamiyasatthavāho vā añño vā issaro āgantvā yācati, apaloketvāva dātabbaṃ. Balakkārena gahetvā khādanto na vāretabbo. Kuddho hi so rukkhepi chindeyya, aññampi anatthaṃ kareyya. Puggalikapariveṇaṃ āgantvā gilānassa gāmena yācanto ‘‘amhehi chāyādīnaṃ atthāya ropitaṃ, sace atthi, tumhe jānāthā’’ti vattabbo. Yadi pana phalabharitāva rukkhā honti, kaṇṭake bandhitvā phalavārena khādanti, apaccāsīsantena hutvā dātabbaṃ. Balakkārena gaṇhanto na vāretabbo, pubbe vuttamevettha kāraṇaṃ.

    सङ्घस्स फलारामो होति, पटिजग्गनं न लभति, सचे तं कोचि वत्तसीसेन जग्गति, सङ्घस्सेव होति। अथापि कस्सचि पटिबलस्स भिक्खुनो ‘‘इमं सप्पुरिस जग्गित्वा देही’’ति सङ्घो भारं करोति, सो चे वत्तसीसेन जग्गति, एवम्पि सङ्घस्सेव होति। फातिकम्मं पच्‍चासीसन्तस्स पन ततियभागेन वा उपड्ढभागेन वा फातिकम्मं कातब्बं। ‘‘भारियं कम्म’’न्ति वत्वा एत्तकेन अनिच्छन्तो पन सब्बं तवेव सन्तकं कत्वा ‘‘मूलभागं दसभागमत्तं दत्वा जग्गाही’’तिपि वत्तब्बो। गरुभण्डत्ता पन मूलच्छेज्‍जवसेन न दातब्बं। सो मूलभागं दत्वा खादन्तो अकतावासं वा कत्वा कतावासं वा जग्गित्वा निस्सितकानं आरामं निय्यादेति, तेहिपि मूलभागो दातब्बोव। यदा पन भिक्खू सयं जग्गितुं पहोन्ति, अथ तेसं जग्गितुञ्‍च न दातब्बं, जग्गितकाले च न वारेतब्बा, जग्गनकालेयेव वारेतब्बा। ‘‘बहुं तुम्हेहि खायितं, इदानि मा जग्गित्थ, भिक्खुसङ्घोयेव जग्गिस्सती’’ति वत्तब्बं।

    Saṅghassa phalārāmo hoti, paṭijagganaṃ na labhati, sace taṃ koci vattasīsena jaggati, saṅghasseva hoti. Athāpi kassaci paṭibalassa bhikkhuno ‘‘imaṃ sappurisa jaggitvā dehī’’ti saṅgho bhāraṃ karoti, so ce vattasīsena jaggati, evampi saṅghasseva hoti. Phātikammaṃ paccāsīsantassa pana tatiyabhāgena vā upaḍḍhabhāgena vā phātikammaṃ kātabbaṃ. ‘‘Bhāriyaṃ kamma’’nti vatvā ettakena anicchanto pana sabbaṃ taveva santakaṃ katvā ‘‘mūlabhāgaṃ dasabhāgamattaṃ datvā jaggāhī’’tipi vattabbo. Garubhaṇḍattā pana mūlacchejjavasena na dātabbaṃ. So mūlabhāgaṃ datvā khādanto akatāvāsaṃ vā katvā katāvāsaṃ vā jaggitvā nissitakānaṃ ārāmaṃ niyyādeti, tehipi mūlabhāgo dātabbova. Yadā pana bhikkhū sayaṃ jaggituṃ pahonti, atha tesaṃ jaggituñca na dātabbaṃ, jaggitakāle ca na vāretabbā, jagganakāleyeva vāretabbā. ‘‘Bahuṃ tumhehi khāyitaṃ, idāni mā jaggittha, bhikkhusaṅghoyeva jaggissatī’’ti vattabbaṃ.

    सचे पन नेव वत्तसीसेन जग्गन्तो अत्थि, न फातिकम्मेन, न सङ्घो जग्गितुं पहोति, एको अनापुच्छित्वाव जग्गित्वा फातिकम्मं वड्ढेत्वा पच्‍चासीसति, अपलोकनकम्मेन फातिकम्मं वड्ढेत्वा दातब्बं। इति इमं सब्बम्पि कम्मलक्खणमेव होति। अपलोकनकम्मं इमानि पञ्‍च ठानानि गच्छति।

    Sace pana neva vattasīsena jagganto atthi, na phātikammena, na saṅgho jaggituṃ pahoti, eko anāpucchitvāva jaggitvā phātikammaṃ vaḍḍhetvā paccāsīsati, apalokanakammena phātikammaṃ vaḍḍhetvā dātabbaṃ. Iti imaṃ sabbampi kammalakkhaṇameva hoti. Apalokanakammaṃ imāni pañca ṭhānāni gacchati.

    ञत्तिकम्मट्ठानभेदे पन ‘‘सुणातु मे भन्ते सङ्घो, इत्थन्‍नामो इत्थन्‍नामस्स आयस्मतो उपसम्पदापेक्खो, अनुसिट्ठो सो मया। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, इत्थन्‍नामो आगच्छेय्याति, आगच्छाहीति वत्तब्बो’’ति एवं उपसम्पदापेक्खस्स ओसारणा ओसारणा नाम।

    Ñattikammaṭṭhānabhede pana ‘‘suṇātu me bhante saṅgho, itthannāmo itthannāmassa āyasmato upasampadāpekkho, anusiṭṭho so mayā. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo āgaccheyyāti, āgacchāhīti vattabbo’’ti evaṃ upasampadāpekkhassa osāraṇā osāraṇā nāma.

    ‘‘सुणन्तु मे आयस्मन्ता, अयं इत्थन्‍नामो भिक्खु धम्मकथिको इमस्स नेव सुत्तं आगच्छति, नो सुत्तविभङ्गो, सो अत्थं असल्‍लक्खेत्वा ब्यञ्‍जनच्छायाय अत्थं पटिबाहति। यदायस्मन्तानं पत्तकल्‍लं, इत्थन्‍नामं भिक्खुं वुट्ठापेत्वा अवसेसा इमं अधिकरणं वूपसमेय्यामा’’ति एवं उब्बाहिकाविनिच्छये धम्मकथिकस्स भिक्खुनो निस्सारणा निस्सारणा नाम।

    ‘‘Suṇantu me āyasmantā, ayaṃ itthannāmo bhikkhu dhammakathiko imassa neva suttaṃ āgacchati, no suttavibhaṅgo, so atthaṃ asallakkhetvā byañjanacchāyāya atthaṃ paṭibāhati. Yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, itthannāmaṃ bhikkhuṃ vuṭṭhāpetvā avasesā imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasameyyāmā’’ti evaṃ ubbāhikāvinicchaye dhammakathikassa bhikkhuno nissāraṇā nissāraṇā nāma.

    ‘‘सुणातु मे भन्ते सङ्घो, अज्‍जुपोसथो पन्‍नरसो। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, सङ्घो उपोसथं करेय्या’’ति एवं उपोसथकम्मवसेन ठपिता ञत्ति उपोसथो नाम।

    ‘‘Suṇātu me bhante saṅgho, ajjuposatho pannaraso. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho uposathaṃ kareyyā’’ti evaṃ uposathakammavasena ṭhapitā ñatti uposatho nāma.

    ‘‘सुणातु मे भन्ते सङ्घो, अज्‍ज पवारणा पन्‍नरसी। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, सङ्घो पवारेय्या’’ति एवं पवारणाकम्मवसेन ठपिता ञत्ति पवारणा नाम।

    ‘‘Suṇātu me bhante saṅgho, ajja pavāraṇā pannarasī. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho pavāreyyā’’ti evaṃ pavāraṇākammavasena ṭhapitā ñatti pavāraṇā nāma.

    ‘‘सुणातु मे भन्ते सङ्घो, इत्थन्‍नामो इत्थन्‍नामस्स आयस्मतो उपसम्पदापेक्खो। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, अहं इत्थन्‍नामं अनुसासेय्य’’न्ति। ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, इत्थन्‍नामो इत्थन्‍नामं अनुसासेय्या’’ति। ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, अहं इत्थन्‍नामं अन्तरायिके धम्मे पुच्छेय्य’’न्ति। ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, इत्थन्‍नामो इत्थन्‍नामं अन्तरायिके धम्मे पुच्छेय्या’’ति। ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, अहं इत्थन्‍नामं विनयं पुच्छेय्य’’न्ति। ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, इत्थन्‍नामो इत्थन्‍नामं विनयं पुच्छेय्या’’ति। ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, अहं इत्थन्‍नामेन विनयं पुट्ठो विस्सज्‍जेय्य’’न्ति। ‘‘यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, इत्थन्‍नामो इत्थन्‍नामेन विनयं पुट्ठो विस्सज्‍जेय्या’’ति एवं अत्तानं वा परं वा सम्मन्‍नितुं ठपिता ञत्ति सम्मुति नाम।

    ‘‘Suṇātu me bhante saṅgho, itthannāmo itthannāmassa āyasmato upasampadāpekkho. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmaṃ anusāseyya’’nti. ‘‘Yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmaṃ anusāseyyā’’ti. ‘‘Yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmaṃ antarāyike dhamme puccheyya’’nti. ‘‘Yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmaṃ antarāyike dhamme puccheyyā’’ti. ‘‘Yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmaṃ vinayaṃ puccheyya’’nti. ‘‘Yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmaṃ vinayaṃ puccheyyā’’ti. ‘‘Yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmena vinayaṃ puṭṭho vissajjeyya’’nti. ‘‘Yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmena vinayaṃ puṭṭho vissajjeyyā’’ti evaṃ attānaṃ vā paraṃ vā sammannituṃ ṭhapitā ñatti sammuti nāma.

    ‘‘सुणातु मे भन्ते सङ्घो, इदं चीवरं इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो निस्सग्गियं सङ्घस्स निस्सट्ठं। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, सङ्घो इमं चीवरं इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो ददेय्या’’ति। ‘‘यदायस्मन्तानं पत्तकल्‍लं, आयस्मन्ता इमं चीवरं इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो ददेय्यु’’न्ति एवं निस्सट्ठचीवरपत्तादीनं दानं दानं नाम।

    ‘‘Suṇātu me bhante saṅgho, idaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno nissaggiyaṃ saṅghassa nissaṭṭhaṃ. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno dadeyyā’’ti. ‘‘Yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, āyasmantā imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno dadeyyu’’nti evaṃ nissaṭṭhacīvarapattādīnaṃ dānaṃ dānaṃ nāma.

    ‘‘सुणातु मे भन्ते सङ्घो, अयं इत्थन्‍नामो भिक्खु आपत्तिं सरति, विवरति, उत्तानिं करोति, देसेति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, अहं इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो आपत्तिं पटिग्गण्हेय्यन्ति। यदायस्मन्तानं पत्तकल्‍लं, अहं इत्थन्‍नामस्स भिक्खुनो आपत्तिं पटिग्गण्हेय्य’’न्ति। तेन वत्तब्बो ‘‘पस्ससी’’ति। ‘‘आम पस्सामी’’ति। आयतिं संवरेय्यासीति एवं आपत्तिपटिग्गहो पटिग्गहो नाम।

    ‘‘Suṇātu me bhante saṅgho, ayaṃ itthannāmo bhikkhu āpattiṃ sarati, vivarati, uttāniṃ karoti, deseti. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmassa bhikkhuno āpattiṃ paṭiggaṇheyyanti. Yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmassa bhikkhuno āpattiṃ paṭiggaṇheyya’’nti. Tena vattabbo ‘‘passasī’’ti. ‘‘Āma passāmī’’ti. Āyatiṃ saṃvareyyāsīti evaṃ āpattipaṭiggaho paṭiggaho nāma.

    ‘‘सुणन्तु मे, आयस्मन्ता आवासिका। यदायस्मन्तानं पत्तकल्‍लं, इदानि उपोसथं करेय्याम, पातिमोक्खं उद्दिसेय्याम, आगमे काळे पवारेय्यामा’’ति। ते चे, भिक्खवे, भिक्खू भण्डनकारका कलहकारका विवादकारका भस्सकारका सङ्घे अधिकरणकारका तं काळं अनुवसेय्युं, आवासिकेन भिक्खुना ब्यत्तेन पटिबलेन आवासिका भिक्खू ञापेतब्बा – ‘‘सुणन्तु मे, आयस्मन्ता आवासिका। यदायस्मन्तानं पत्तकल्‍लं, इदानि उपोसथं करेय्याम, पातिमोक्खं उद्दिसेय्याम, आगमे जुण्हे पवारेय्यामा’’ति एवं कता पवारणापच्‍चुक्‍कड्ढना पच्‍चुक्‍कड्ढना नाम।

    ‘‘Suṇantu me, āyasmantā āvāsikā. Yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, idāni uposathaṃ kareyyāma, pātimokkhaṃ uddiseyyāma, āgame kāḷe pavāreyyāmā’’ti. Te ce, bhikkhave, bhikkhū bhaṇḍanakārakā kalahakārakā vivādakārakā bhassakārakā saṅghe adhikaraṇakārakā taṃ kāḷaṃ anuvaseyyuṃ, āvāsikena bhikkhunā byattena paṭibalena āvāsikā bhikkhū ñāpetabbā – ‘‘suṇantu me, āyasmantā āvāsikā. Yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, idāni uposathaṃ kareyyāma, pātimokkhaṃ uddiseyyāma, āgame juṇhe pavāreyyāmā’’ti evaṃ katā pavāraṇāpaccukkaḍḍhanā paccukkaḍḍhanā nāma.

    सब्बेहेव एकज्झं सन्‍निपतितब्बं, सन्‍निपतित्वा ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो – ‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो अम्हाकं भण्डनजातानं कलहजातानं विवादापन्‍नानं विहरतं बहुं अस्सामणकं अज्झाचिण्णं भासितपरिक्‍कन्तं। सचे मयं इमाहि आपत्तीहि अञ्‍ञमञ्‍ञं कारेस्साम, सियापि तं अधिकरणं कक्खळत्ताय वाळत्ताय भेदाय संवत्तेय्य। यदि सङ्घस्स पत्तकल्‍लं, सङ्घो इमं अधिकरणं तिणवत्थारकेन वूपसमेय्य ठपेत्वा थुल्‍लवज्‍जं, ठपेत्वा गिहिपटिसयुत्त’’न्ति एवं तिणवत्थारकसमथेन कत्वा सब्बपठमा सब्बसङ्गाहिकञत्ति कम्मलक्खणं नाम।

    Sabbeheva ekajjhaṃ sannipatitabbaṃ, sannipatitvā byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo – ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho amhākaṃ bhaṇḍanajātānaṃ kalahajātānaṃ vivādāpannānaṃ viharataṃ bahuṃ assāmaṇakaṃ ajjhāciṇṇaṃ bhāsitaparikkantaṃ. Sace mayaṃ imāhi āpattīhi aññamaññaṃ kāressāma, siyāpi taṃ adhikaraṇaṃ kakkhaḷattāya vāḷattāya bhedāya saṃvatteyya. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho imaṃ adhikaraṇaṃ tiṇavatthārakena vūpasameyya ṭhapetvā thullavajjaṃ, ṭhapetvā gihipaṭisayutta’’nti evaṃ tiṇavatthārakasamathena katvā sabbapaṭhamā sabbasaṅgāhikañatti kammalakkhaṇaṃ nāma.

    तथा ततो परा एकेकस्मिं पक्खे एकेकं कत्वा द्वे ञत्तियो इति यथावुत्तप्पभेदं ओसारणं निस्सारणं…पे॰… कम्मलक्खणञ्‍ञेव नवमन्ति ञत्तिकम्मं इमानि नव ठानानि गच्छति।

    Tathā tato parā ekekasmiṃ pakkhe ekekaṃ katvā dve ñattiyo iti yathāvuttappabhedaṃ osāraṇaṃ nissāraṇaṃ…pe… kammalakkhaṇaññeva navamanti ñattikammaṃ imāni nava ṭhānāni gacchati.

    ञत्तिदुतियकम्मट्ठानभेदे पन वड्ढस्स लिच्छविनो पत्तनिक्‍कुज्‍जनवसेन खन्धके वुत्ता निस्सारणा। तस्सेव पत्तुक्‍कुज्‍जनवसेन वुत्ता ओसारणा च वेदितब्बा।

    Ñattidutiyakammaṭṭhānabhede pana vaḍḍhassa licchavino pattanikkujjanavasena khandhake vuttā nissāraṇā. Tasseva pattukkujjanavasena vuttā osāraṇā ca veditabbā.

    सीमासम्मुति तिचीवरेन अविप्पवाससम्मुति, सन्थतसम्मुति, भत्तुद्देसक-सेनासनग्गाहापक-भण्डागारिक-चीवरपटिग्गाहक-चीवरभाजक-यागुभाजकफलभाजक-खज्‍जभाजक-अप्पमत्तकविस्सज्‍जक-साटियग्गाहापक-पत्तग्गाहापक-आरामिकपेसकसामणेरपेसकसम्मुतीति एतासं सम्मुतीनं वसेन सम्मुति वेदितब्बा। कथिनचीवरदानमतकचीवरदानवसेन दानं वेदितब्बं।

    Sīmāsammuti ticīvarena avippavāsasammuti, santhatasammuti, bhattuddesaka-senāsanaggāhāpaka-bhaṇḍāgārika-cīvarapaṭiggāhaka-cīvarabhājaka-yāgubhājakaphalabhājaka-khajjabhājaka-appamattakavissajjaka-sāṭiyaggāhāpaka-pattaggāhāpaka-ārāmikapesakasāmaṇerapesakasammutīti etāsaṃ sammutīnaṃ vasena sammuti veditabbā. Kathinacīvaradānamatakacīvaradānavasena dānaṃ veditabbaṃ.

    कथिनुद्धारवसेन उद्धारो वेदितब्बो। कुटिवत्थुविहारवत्थुदेसनावसेन देसना वेदितब्बा। या पन तिणवत्थारकसमथे सब्बसङ्गाहिकञत्तिञ्‍च एकेकस्मिं पक्खे एकेकं ञत्तिञ्‍चाति तिस्सो ञत्तियो ठपेत्वा पुन एकस्मिं पक्खे एका, एकस्मिं पक्खे एकाति द्वे ञत्तिदुतियकम्मवाचा वुत्ता, तासं वसेन कम्मलक्खणं वेदितब्बं । इति ञत्तिदुतियकम्मं इमानि सत्त ठानानि गच्छति।

    Kathinuddhāravasena uddhāro veditabbo. Kuṭivatthuvihāravatthudesanāvasena desanā veditabbā. Yā pana tiṇavatthārakasamathe sabbasaṅgāhikañattiñca ekekasmiṃ pakkhe ekekaṃ ñattiñcāti tisso ñattiyo ṭhapetvā puna ekasmiṃ pakkhe ekā, ekasmiṃ pakkhe ekāti dve ñattidutiyakammavācā vuttā, tāsaṃ vasena kammalakkhaṇaṃ veditabbaṃ . Iti ñattidutiyakammaṃ imāni satta ṭhānāni gacchati.

    ञत्तिचतुत्थकम्मट्ठानभेदे पन तज्‍जनीयकम्मादीनं सत्तन्‍नं कम्मानं वसेन निस्सारणा, तेसंयेव च कम्मानं पटिप्पस्सम्भनवसेन ओसारणा वेदितब्बा। भिक्खुनोवादकसम्मुतिवसेन सम्मुति वेदितब्बा। परिवासदानमानत्तदानवसेन दानं वेदितब्बं। मूलायपटिकस्सनकम्मवसेन निग्गहो वेदितब्बो। ‘‘उक्खित्तानुवत्तिका अट्ठ, यावततियका अरिट्ठो चण्डकाळी च इमे ते यावततियका’’ति इमासं एकादसन्‍नं समनुभासनानं वसेन समनुभासना वेदितब्बा। उपसम्पदाकम्मअब्भानकम्मवसेन पन कम्मलक्खणं वेदितब्बं। इति ञत्तिचतुत्थकम्मं इमानि सत्त ठानानि गच्छति।

    Ñatticatutthakammaṭṭhānabhede pana tajjanīyakammādīnaṃ sattannaṃ kammānaṃ vasena nissāraṇā, tesaṃyeva ca kammānaṃ paṭippassambhanavasena osāraṇā veditabbā. Bhikkhunovādakasammutivasena sammuti veditabbā. Parivāsadānamānattadānavasena dānaṃ veditabbaṃ. Mūlāyapaṭikassanakammavasena niggaho veditabbo. ‘‘Ukkhittānuvattikā aṭṭha, yāvatatiyakā ariṭṭho caṇḍakāḷī ca ime te yāvatatiyakā’’ti imāsaṃ ekādasannaṃ samanubhāsanānaṃ vasena samanubhāsanā veditabbā. Upasampadākammaabbhānakammavasena pana kammalakkhaṇaṃ veditabbaṃ. Iti ñatticatutthakammaṃ imāni satta ṭhānāni gacchati.

    ४९७. इति कम्मानि च कम्मविपत्तिञ्‍च विपत्तिविरहितानं कम्मानं ठानपभेदगमनञ्‍च दस्सेत्वा इदानि तेसं कम्मानं कारकस्स सङ्घस्स परिच्छेदं दस्सेन्तो पुन ‘‘चतुवग्गकरणे कम्मे’’तिआदिमाह। तस्सत्थो परिसतो कम्मविपत्तिवण्णनायं वुत्तनयेनेव वेदितब्बोति।

    497. Iti kammāni ca kammavipattiñca vipattivirahitānaṃ kammānaṃ ṭhānapabhedagamanañca dassetvā idāni tesaṃ kammānaṃ kārakassa saṅghassa paricchedaṃ dassento puna ‘‘catuvaggakaraṇe kamme’’tiādimāha. Tassattho parisato kammavipattivaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva veditabboti.

    कम्मवग्गवण्णना निट्ठिता।

    Kammavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / १. कम्मवग्गो • 1. Kammavaggo

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / अपलोकनकम्मकथावण्णना • Apalokanakammakathāvaṇṇanā

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / अपलोकनकम्मकथावण्णना • Apalokanakammakathāvaṇṇanā

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / अपलोकनकम्मकथावण्णना • Apalokanakammakathāvaṇṇanā

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / अपलोकनकम्मकथा • Apalokanakammakathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact