Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)

    ૬. અપણ્ણકસુત્તવણ્ણના

    6. Apaṇṇakasuttavaṇṇanā

    ૧૬. છટ્ઠે અપણ્ણકપટિપદન્તિ અવિરદ્ધપટિપદં એકંસપટિપદં નિય્યાનિકપટિપદં કારણપટિપદં સારપટિપદં મણ્ડપટિપદં અપચ્ચનીકપટિપદં અનુલોમપટિપદં ધમ્માનુધમ્મપટિપદં પટિપન્નો હોતિ, ન તક્કગ્ગાહેન વા નયગ્ગાહેન વા. એવં ગહેત્વા પટિપન્નો હિ ભિક્ખુ વા ભિક્ખુની વા ઉપાસકો વા ઉપાસિકા વા મનુસ્સદેવનિબ્બાનસમ્પત્તીહિ હાયતિ પરિહાયતિ, અપણ્ણકપટિપદં પટિપન્નો પન તાહિ સમ્પત્તીહિ ન પરિહાયતિ. અતીતે કન્તારદ્ધાનમગ્ગં પટિપન્નેસુ દ્વીસુ સત્થવાહેસુ યક્ખસ્સ વચનં ગહેત્વા બાલસત્થવાહો સદ્ધિં સત્થેન અનયબ્યસનં પત્તો, યક્ખસ્સ વચનં અગ્ગહેત્વા ‘‘ઉદકદિટ્ઠટ્ઠાને ઉદકં છડ્ડેસ્સામા’’તિ સત્થકે સઞ્ઞાપેત્વા મગ્ગં પટિપન્નો પણ્ડિતસત્થવાહો વિય. યં સન્ધાય વુત્તં –

    16. Chaṭṭhe apaṇṇakapaṭipadanti aviraddhapaṭipadaṃ ekaṃsapaṭipadaṃ niyyānikapaṭipadaṃ kāraṇapaṭipadaṃ sārapaṭipadaṃ maṇḍapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipanno hoti, na takkaggāhena vā nayaggāhena vā. Evaṃ gahetvā paṭipanno hi bhikkhu vā bhikkhunī vā upāsako vā upāsikā vā manussadevanibbānasampattīhi hāyati parihāyati, apaṇṇakapaṭipadaṃ paṭipanno pana tāhi sampattīhi na parihāyati. Atīte kantāraddhānamaggaṃ paṭipannesu dvīsu satthavāhesu yakkhassa vacanaṃ gahetvā bālasatthavāho saddhiṃ satthena anayabyasanaṃ patto, yakkhassa vacanaṃ aggahetvā ‘‘udakadiṭṭhaṭṭhāne udakaṃ chaḍḍessāmā’’ti satthake saññāpetvā maggaṃ paṭipanno paṇḍitasatthavāho viya. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –

    ‘‘અપણ્ણકં ઠાનમેકે, દુતિયં આહુ તક્કિકા;

    ‘‘Apaṇṇakaṃ ṭhānameke, dutiyaṃ āhu takkikā;

    એતદઞ્ઞાય મેધાવી, તં ગણ્હે યદપણ્ણક’’ન્તિ. (જા॰ ૧.૧.૧);

    Etadaññāya medhāvī, taṃ gaṇhe yadapaṇṇaka’’nti. (jā. 1.1.1);

    યોનિ ચસ્સ આરદ્ધા હોતીતિ એત્થ યોનીતિ ખન્ધકોટ્ઠાસસ્સપિ કારણસ્સપિ પસ્સાવમગ્ગસ્સપિ નામં. ‘‘ચતસ્સો ખો ઇમા, સારિપુત્ત, યોનિયો’’તિઆદીસુ (મ॰ નિ॰ ૧.૧૫૨) હિ ખન્ધકોટ્ઠાસો યોનિ નામ. ‘‘યોનિ હેસા ભૂમિજ ફલસ્સ અધિગમાયા’’તિઆદીસુ (મ॰ નિ॰ ૩.૨૨૬) કારણં. ‘‘ન ચાહં બ્રાહ્મણં બ્રૂમિ, યોનિજં મત્તિસમ્ભવ’’ન્તિ (મ॰ નિ॰ ૨.૪૫૭; ધ॰ પ॰ ૩૯૬) ચ ‘‘તમેનં કમ્મજવાતા નિવત્તિત્વા ઉદ્ધંપાદં અધોસિરં સમ્પરિવત્તેત્વા માતુ યોનિમુખે સમ્પટિપાદેન્તી’’તિ ચ આદીસુ પસ્સાવમગ્ગો. ઇધ પન કારણં અધિપ્પેતં. આરદ્ધાતિ પગ્ગહિતા પરિપુણ્ણા.

    Yoni cassa āraddhā hotīti ettha yonīti khandhakoṭṭhāsassapi kāraṇassapi passāvamaggassapi nāmaṃ. ‘‘Catasso kho imā, sāriputta, yoniyo’’tiādīsu (ma. ni. 1.152) hi khandhakoṭṭhāso yoni nāma. ‘‘Yoni hesā bhūmija phalassa adhigamāyā’’tiādīsu (ma. ni. 3.226) kāraṇaṃ. ‘‘Na cāhaṃ brāhmaṇaṃ brūmi, yonijaṃ mattisambhava’’nti (ma. ni. 2.457; dha. pa. 396) ca ‘‘tamenaṃ kammajavātā nivattitvā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ samparivattetvā mātu yonimukhe sampaṭipādentī’’ti ca ādīsu passāvamaggo. Idha pana kāraṇaṃ adhippetaṃ. Āraddhāti paggahitā paripuṇṇā.

    આસવાનં ખયાયાતિ એત્થ આસવન્તીતિ આસવા, ચક્ખુતોપિ…પે॰… મનતોપિ સન્દન્તિ પવત્તન્તીતિ વુત્તં હોતિ. ધમ્મતો યાવ ગોત્રભુ, ઓકાસતો યાવ ભવગ્ગા સવન્તીતિ વા આસવા, એતે ધમ્મે એતઞ્ચ ઓકાસં અન્તોકરિત્વા પવત્તન્તીતિ અત્થો. અન્તોકરણત્થો હિ અયં આકારો. ચિરપારિવાસિયટ્ઠેન મદિરાદયો આસવા, આસવા વિયાતિપિ આસવા. લોકસ્મિમ્પિ હિ ચિરપારિવાસિકા મદિરાદયો આસવાતિ વુચ્ચન્તિ, યદિ ચ ચિરપારિવાસિયટ્ઠેન આસવા, એતેયેવ ભવિતુમરહન્તિ. વુત્તઞ્હેતં – ‘‘પુરિમા, ભિક્ખવે, કોટિ ન પઞ્ઞાયતિ અવિજ્જાય, ઇતો પુબ્બે અવિજ્જા નાહોસી’’તિઆદિ (અ॰ નિ॰ ૧૦.૬૧). આયતં વા સંસારદુક્ખં સવન્તિ પસવન્તીતિપિ આસવા. પુરિમાનિ ચેત્થ નિબ્બચનાનિ યત્થ કિલેસા આસવાતિ આગચ્છન્તિ, તત્થ યુજ્જન્તિ, પચ્છિમં કમ્મેપિ. ન કેવલઞ્ચ કમ્મકિલેસાયેવ આસવા, અપિચ ખો નાનપ્પકારા ઉપદ્દવાપિ. સુત્તેસુ હિ ‘‘નાહં, ચુન્દ, દિટ્ઠધમ્મિકાનંયેવ આસવાનં સંવરાય ધમ્મં દેસેમી’’તિ (દી॰ નિ॰ ૩.૧૮૨) એત્થ વિવાદમૂલભૂતા કિલેસા આસવાતિ આગતા.

    Āsavānaṃ khayāyāti ettha āsavantīti āsavā, cakkhutopi…pe… manatopi sandanti pavattantīti vuttaṃ hoti. Dhammato yāva gotrabhu, okāsato yāva bhavaggā savantīti vā āsavā, ete dhamme etañca okāsaṃ antokaritvā pavattantīti attho. Antokaraṇattho hi ayaṃ ākāro. Cirapārivāsiyaṭṭhena madirādayo āsavā, āsavā viyātipi āsavā. Lokasmimpi hi cirapārivāsikā madirādayo āsavāti vuccanti, yadi ca cirapārivāsiyaṭṭhena āsavā, eteyeva bhavitumarahanti. Vuttañhetaṃ – ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjāya, ito pubbe avijjā nāhosī’’tiādi (a. ni. 10.61). Āyataṃ vā saṃsāradukkhaṃ savanti pasavantītipi āsavā. Purimāni cettha nibbacanāni yattha kilesā āsavāti āgacchanti, tattha yujjanti, pacchimaṃ kammepi. Na kevalañca kammakilesāyeva āsavā, apica kho nānappakārā upaddavāpi. Suttesu hi ‘‘nāhaṃ, cunda, diṭṭhadhammikānaṃyeva āsavānaṃ saṃvarāya dhammaṃ desemī’’ti (dī. ni. 3.182) ettha vivādamūlabhūtā kilesā āsavāti āgatā.

    ‘‘યેન દેવૂપપત્યસ્સ, ગન્ધબ્બો વા વિહઙ્ગમો;

    ‘‘Yena devūpapatyassa, gandhabbo vā vihaṅgamo;

    યક્ખત્તં યેન ગચ્છેય્યં, મનુસ્સત્તઞ્ચ અબ્બજે;

    Yakkhattaṃ yena gaccheyyaṃ, manussattañca abbaje;

    તે મય્હં આસવા ખીણા, વિદ્ધસ્તા વિનળીકતા’’તિ. (અ॰ નિ॰ ૪.૩૬) –

    Te mayhaṃ āsavā khīṇā, viddhastā vinaḷīkatā’’ti. (a. ni. 4.36) –

    એત્થ તેભૂમકં ચ કમ્મં અવસેસા ચ અકુસલા ધમ્મા. ‘‘દિટ્ઠધમ્મિકાનં આસવાનં સંવરાય સમ્પરાયિકાનં આસવાનં પટિઘાતાયા’’તિ (પારા॰ ૩૯; અ॰ નિ॰ ૨.૨૦૨-૨૩૦) એત્થ પરૂપવાદવિપ્પટિસારવધબન્ધાદયો ચેવ અપાયદુક્ખભૂતા ચ નાનપ્પકારા ઉપદ્દવા.

    Ettha tebhūmakaṃ ca kammaṃ avasesā ca akusalā dhammā. ‘‘Diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti (pārā. 39; a. ni. 2.202-230) ettha parūpavādavippaṭisāravadhabandhādayo ceva apāyadukkhabhūtā ca nānappakārā upaddavā.

    તે પનેતે આસવા યત્થ યથા આગતા, તત્થ તથા વેદિતબ્બા. એતે હિ વિનયે તાવ ‘‘દિટ્ઠધમ્મિકાનં આસવાનં સંવરાય, સમ્પરાયિકાનં આસવાનં પટિઘાતાયા’’તિ (પારા॰ ૩૯; અ॰ નિ॰ ૨.૨૦૨-૨૩૦) દ્વેધા આગતા. સળાયતને ‘‘તયો મે, આવુસો, આસવા કામાસવો ભવાસવો અવિજ્જાસવો’’તિ (સં॰ નિ॰ ૪.૩૨૧) તિધા આગતા. અઞ્ઞેસુ ચ સુત્તન્તેસુ (ચૂળનિ॰ જતુકણ્ણિમાણવપુચ્છાનિદ્દેસો ૬૯; પટિ॰ મ॰ ૧.૧૦૭) અભિધમ્મે (ધ॰ સ॰ ૧૧૦૨-૧૧૦૬; વિભ॰ ૯૩૭) ચ તેયેવ દિટ્ઠાસવેન સહ ચતુધા આગતા. નિબ્બેધિકપરિયાયેન ‘‘અત્થિ, ભિક્ખવે, આસવા નિરયગામિનિયા , અત્થિ આસવા તિરચ્છાનયોનિગામિનિયા, અત્થિ આસવા પેત્તિવિસયગામિનિયા, અત્થિ આસવા મનુસ્સલોકગામિનિયા, અત્થિ આસવા દેવલોકગામિનિયા’’તિ (અ॰ નિ॰ ૬.૬૩) પઞ્ચધા આગતા. કમ્મમેવ ચેત્થ આસવાતિ વુત્તં. છક્કનિપાતે ‘‘અત્થિ, ભિક્ખવે, આસવા સંવરાપહાતબ્બા’’તિઆદિના (અ॰ નિ॰ ૬.૫૮) નયેન છધા આગતા. સબ્બાસવપરિયાયે (મ॰ નિ॰ ૧.૧૪ આદયો) તેયેવ દસ્સનેન પહાતબ્બેહિ સદ્ધિં સત્તધા આગતા. ઇધ પન અભિધમ્મનયેન ચત્તારો આસવા અધિપ્પેતાતિ વેદિતબ્બા.

    Te panete āsavā yattha yathā āgatā, tattha tathā veditabbā. Ete hi vinaye tāva ‘‘diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya, samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti (pārā. 39; a. ni. 2.202-230) dvedhā āgatā. Saḷāyatane ‘‘tayo me, āvuso, āsavā kāmāsavo bhavāsavo avijjāsavo’’ti (saṃ. ni. 4.321) tidhā āgatā. Aññesu ca suttantesu (cūḷani. jatukaṇṇimāṇavapucchāniddeso 69; paṭi. ma. 1.107) abhidhamme (dha. sa. 1102-1106; vibha. 937) ca teyeva diṭṭhāsavena saha catudhā āgatā. Nibbedhikapariyāyena ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā nirayagāminiyā , atthi āsavā tiracchānayonigāminiyā, atthi āsavā pettivisayagāminiyā, atthi āsavā manussalokagāminiyā, atthi āsavā devalokagāminiyā’’ti (a. ni. 6.63) pañcadhā āgatā. Kammameva cettha āsavāti vuttaṃ. Chakkanipāte ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā saṃvarāpahātabbā’’tiādinā (a. ni. 6.58) nayena chadhā āgatā. Sabbāsavapariyāye (ma. ni. 1.14 ādayo) teyeva dassanena pahātabbehi saddhiṃ sattadhā āgatā. Idha pana abhidhammanayena cattāro āsavā adhippetāti veditabbā.

    ખયાયાતિ એત્થ પન આસવાનં સરસભેદોપિ ખીણાકારોપિ મગ્ગફલનિબ્બાનાનિપિ ‘‘આસવક્ખયો’’તિ વુચ્ચતિ. ‘‘યો આસવાનં ખયો વયો ભેદો પરિભેદો અનિચ્ચતા અન્તરધાન’’ન્તિ એત્થ હિ આસવાનં સરસભેદો ‘‘આસવક્ખયો’’તિ વુત્તો. ‘‘જાનતો અહં, ભિક્ખવે, પસ્સતો આસવાનં ખયં વદામી’’તિ (મ॰ નિ॰ ૧.૧૫; સં॰ નિ॰ ૨.૨૩; ઇતિવુ॰ ૧૦૨) એત્થ આસવપ્પહાનં આસવાનં અચ્ચન્તક્ખયો અસમુપ્પાદો ખીણાકારો નત્થિભાવો ‘‘આસવક્ખયો’’તિ વુત્તો.

    Khayāyāti ettha pana āsavānaṃ sarasabhedopi khīṇākāropi maggaphalanibbānānipi ‘‘āsavakkhayo’’ti vuccati. ‘‘Yo āsavānaṃ khayo vayo bhedo paribhedo aniccatā antaradhāna’’nti ettha hi āsavānaṃ sarasabhedo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto. ‘‘Jānato ahaṃ, bhikkhave, passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 1.15; saṃ. ni. 2.23; itivu. 102) ettha āsavappahānaṃ āsavānaṃ accantakkhayo asamuppādo khīṇākāro natthibhāvo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto.

    ‘‘સેખસ્સ સિક્ખમાનસ્સ, ઉજુમગ્ગાનુસારિનો;

    ‘‘Sekhassa sikkhamānassa, ujumaggānusārino;

    ખયસ્મિં પઠમં ઞાણં, તતો અઞ્ઞા અનન્તરા’’તિ. (ઇતિવુ॰ ૬૨) –

    Khayasmiṃ paṭhamaṃ ñāṇaṃ, tato aññā anantarā’’ti. (itivu. 62) –

    એત્થ મગ્ગો ‘‘આસવક્ખયો’’તિ વુત્તો. ‘‘આસવાનં ખયા સમણો હોતી’’તિ (મ॰ નિ॰ ૧.૪૩૮) એત્થ ફલં.

    Ettha maggo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto. ‘‘Āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’’ti (ma. ni. 1.438) ettha phalaṃ.

    ‘‘પરવજ્જાનુપસ્સિસ્સ, નિચ્ચં ઉજ્ઝાનસઞ્ઞિનો;

    ‘‘Paravajjānupassissa, niccaṃ ujjhānasaññino;

    આસવા તસ્સ વડ્ઢન્તિ, આરા સો આસવક્ખયા’’તિ. (ધ॰ પ॰ ૨૫૩) –

    Āsavā tassa vaḍḍhanti, ārā so āsavakkhayā’’ti. (dha. pa. 253) –

    એત્થ નિબ્બાનં. ઇમસ્મિં પન સુત્તે ફલં સન્ધાય ‘‘આસવાનં ખયાયા’’તિ આહ, અરહત્તફલત્થાયાતિ અત્થો.

    Ettha nibbānaṃ. Imasmiṃ pana sutte phalaṃ sandhāya ‘‘āsavānaṃ khayāyā’’ti āha, arahattaphalatthāyāti attho.

    ઇન્દ્રિયેસુ ગુત્તદ્વારોતિ મનચ્છટ્ઠેસુ ઇન્દ્રિયેસુ પિહિતદ્વારો. ભોજને મત્તઞ્ઞૂતિ ભોજનસ્મિં પમાણઞ્ઞૂ, પટિગ્ગહણપરિભોગપચ્ચવેક્ખણમત્તં જાનાતિ પજાનાતીતિ અત્થો. જાગરિયં અનુયુત્તોતિ રત્તિન્દિવં છ કોટ્ઠાસે કત્વા પઞ્ચસુ કોટ્ઠાસેસુ જાગરણભાવં અનુયુત્તો, જાગરણેયેવ યુત્તપ્પયુત્તોતિ અત્થો.

    Indriyesu guttadvāroti manacchaṭṭhesu indriyesu pihitadvāro. Bhojane mattaññūti bhojanasmiṃ pamāṇaññū, paṭiggahaṇaparibhogapaccavekkhaṇamattaṃ jānāti pajānātīti attho. Jāgariyaṃanuyuttoti rattindivaṃ cha koṭṭhāse katvā pañcasu koṭṭhāsesu jāgaraṇabhāvaṃ anuyutto, jāgaraṇeyeva yuttappayuttoti attho.

    એવં માતિકં ઠપેત્વા ઇદાનિ તમેવ ઠપિતપટિપાટિયા વિભજન્તો કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂતિઆદિમાહ. તત્થ ચક્ખુના રૂપં દિસ્વાતિઆદીનં અત્થો વિસુદ્ધિમગ્ગે (વિસુદ્ધિ॰ ૧.૧૫) વિત્થારિતો, તથા પટિસઙ્ખા યોનિસો આહારં આહારેતિ નેવ દવાયાતિઆદીનં (વિસુદ્ધિ॰ ૧.૧૮). આવરણીયેહિ ધમ્મેહીતિ પઞ્ચહિ નીવરણેહિ ધમ્મેહિ. નીવરણાનિ હિ ચિત્તં આવરિત્વા તિટ્ઠન્તિ, તસ્મા આવરણીયા ધમ્માતિ વુચ્ચન્તિ. સીહસેય્યં કપ્પેતીતિ સીહો વિય સેય્યં કપ્પેતિ. પાદે પાદં અચ્ચાધાયાતિ વામપાદં દક્ખિણપાદે અતિઆધાય. સમં ઠપિતે હિ પાદે જાણુકેન જાણુકં ગોપ્ફકેન ચ ગોપ્ફકં ઘટીયતિ, તતો વેદના ઉટ્ઠહન્તિ. તસ્મા તસ્સ દોસસ્સ પરિવજ્જનત્થં થોકં અતિક્કમિત્વા એસ પાદં ઠપેતિ. તેન વુત્તં – ‘‘પાદે પાદં અચ્ચાધાયા’’તિ.

    Evaṃ mātikaṃ ṭhapetvā idāni tameva ṭhapitapaṭipāṭiyā vibhajanto kathañca, bhikkhave, bhikkhūtiādimāha. Tattha cakkhunā rūpaṃ disvātiādīnaṃ attho visuddhimagge (visuddhi. 1.15) vitthārito, tathā paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti neva davāyātiādīnaṃ (visuddhi. 1.18). Āvaraṇīyehi dhammehīti pañcahi nīvaraṇehi dhammehi. Nīvaraṇāni hi cittaṃ āvaritvā tiṭṭhanti, tasmā āvaraṇīyā dhammāti vuccanti. Sīhaseyyaṃ kappetīti sīho viya seyyaṃ kappeti. Pāde pādaṃ accādhāyāti vāmapādaṃ dakkhiṇapāde atiādhāya. Samaṃ ṭhapite hi pāde jāṇukena jāṇukaṃ gopphakena ca gopphakaṃ ghaṭīyati, tato vedanā uṭṭhahanti. Tasmā tassa dosassa parivajjanatthaṃ thokaṃ atikkamitvā esa pādaṃ ṭhapeti. Tena vuttaṃ – ‘‘pāde pādaṃ accādhāyā’’ti.

    સતો સમ્પજાનોતિ સતિયા ચેવ સમ્પજઞ્ઞેન ચ સમન્નાગતો. કથં પનેસ નિદ્દાયન્તો સતો સમ્પજાનો નામ હોતીતિ? પુરિમપ્પવત્તિવસેન. અયં હિ ચઙ્કમે ચઙ્કમન્તો નિદ્દાય ઓક્કમનભાવં ઞત્વા પવત્તમાનં કમ્મટ્ઠાનં ઠપેત્વા મઞ્ચે વા ફલકે વા નિપન્નો નિદ્દં ઉપગન્ત્વા પુન પબુજ્ઝમાનો કમ્મટ્ઠાનં ઠિતટ્ઠાને ગણ્હન્તોયેવ પબુજ્ઝતિ. તસ્મા નિદ્દાયન્તોપિ સતો સમ્પજાનો નામ હોતિ. અયં તાવ મૂલકમ્મટ્ઠાને નયોવ. પરિગ્ગહકમ્મટ્ઠાનવસેનાપિ પનેસ સતો સમ્પજાનો નામ હોતિ. કથં? અયં હિ ચઙ્કમન્તો નિદ્દાય ઓક્કમનભાવં ઞત્વા પાસાણફલકે વા મઞ્ચે વા દક્ખિણેન પસ્સેન નિપજ્જિત્વા પચ્ચવેક્ખતિ – ‘‘અચેતનો કાયો અચેતને મઞ્ચે પતિટ્ઠિતો, અચેતનો મઞ્ચો અચેતનાય પથવિયા, અચેતના પથવી અચેતને ઉદકે, અચેતનં ઉદકં અચેતને વાતે, અચેતનો વાતો અચેતને આકાસે પતિટ્ઠિતો. તત્થ આકાસમ્પિ ‘અહં વાતં ઉક્ખિપિત્વા ઠિત’ન્તિ ન જાનાતિ, વાતોપિ ‘અહં આકાસે પતિટ્ઠિતો’તિ ન જાનાતિ. તથા વાતો ન જાનાતિ. ‘અહં ઉદકં ઉક્ખિપિત્વા ઠિતો’તિ…પે॰… મઞ્ચો ન જાનાતિ, ‘અહં કાયં ઉક્ખિપિત્વા ઠિતો’તિ, કાયો ન જાનાતિ ‘અહં મઞ્ચે પતિટ્ઠિતો’તિ. ન હિ તેસં અઞ્ઞમઞ્ઞં આભોગો વા સમન્નાહારો વા મનસિકારો વા ચેતના વા પત્થના વા અત્થી’’તિ. તસ્સ એવં પચ્ચવેક્ખતો તં પચ્ચવેક્ખણચિત્તં ભવઙ્ગે ઓતરતિ. એવં નિદ્દાયન્તોપિ સતો સમ્પજાનો નામ હોતીતિ.

    Satosampajānoti satiyā ceva sampajaññena ca samannāgato. Kathaṃ panesa niddāyanto sato sampajāno nāma hotīti? Purimappavattivasena. Ayaṃ hi caṅkame caṅkamanto niddāya okkamanabhāvaṃ ñatvā pavattamānaṃ kammaṭṭhānaṃ ṭhapetvā mañce vā phalake vā nipanno niddaṃ upagantvā puna pabujjhamāno kammaṭṭhānaṃ ṭhitaṭṭhāne gaṇhantoyeva pabujjhati. Tasmā niddāyantopi sato sampajāno nāma hoti. Ayaṃ tāva mūlakammaṭṭhāne nayova. Pariggahakammaṭṭhānavasenāpi panesa sato sampajāno nāma hoti. Kathaṃ? Ayaṃ hi caṅkamanto niddāya okkamanabhāvaṃ ñatvā pāsāṇaphalake vā mañce vā dakkhiṇena passena nipajjitvā paccavekkhati – ‘‘acetano kāyo acetane mañce patiṭṭhito, acetano mañco acetanāya pathaviyā, acetanā pathavī acetane udake, acetanaṃ udakaṃ acetane vāte, acetano vāto acetane ākāse patiṭṭhito. Tattha ākāsampi ‘ahaṃ vātaṃ ukkhipitvā ṭhita’nti na jānāti, vātopi ‘ahaṃ ākāse patiṭṭhito’ti na jānāti. Tathā vāto na jānāti. ‘Ahaṃ udakaṃ ukkhipitvā ṭhito’ti…pe… mañco na jānāti, ‘ahaṃ kāyaṃ ukkhipitvā ṭhito’ti, kāyo na jānāti ‘ahaṃ mañce patiṭṭhito’ti. Na hi tesaṃ aññamaññaṃ ābhogo vā samannāhāro vā manasikāro vā cetanā vā patthanā vā atthī’’ti. Tassa evaṃ paccavekkhato taṃ paccavekkhaṇacittaṃ bhavaṅge otarati. Evaṃ niddāyantopi sato sampajāno nāma hotīti.

    ઉટ્ઠાનસઞ્ઞં મનસિકરિત્વાતિ ‘‘એત્તકં ઠાનં ગતે ચન્દે વા તારકાય વા ઉટ્ઠહિસ્સામી’’તિ ઉટ્ઠાનકાલપરિચ્છેદિકં સઞ્ઞં મનસિકરિત્વા, ચિત્તે ઠપેત્વાતિ અત્થો. એવં કરિત્વા સયિતો હિ યથાપરિચ્છિન્નેયેવ કાલે ઉટ્ઠહતિ.

    Uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvāti ‘‘ettakaṃ ṭhānaṃ gate cande vā tārakāya vā uṭṭhahissāmī’’ti uṭṭhānakālaparicchedikaṃ saññaṃ manasikaritvā, citte ṭhapetvāti attho. Evaṃ karitvā sayito hi yathāparicchinneyeva kāle uṭṭhahati.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૬. અપણ્ણકસુત્તં • 6. Apaṇṇakasuttaṃ

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૬. અપણ્ણકસુત્તવણ્ણના • 6. Apaṇṇakasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact