Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၇. (အပရ)-ဂောတမတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
7. (Apara)-gotamattheragāthāvaṇṇanā
ဝိဇာနေယ္ယ သကံ အတ္ထန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော အပရသ္သ ဂောတမတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ကုသလံ ဥပစိနိတ္ဝာ အမ္ဟာကံ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ သာဝတ္ထိယံ ဥဒိစ္စဗ္ရာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝယပ္ပတ္တော တိဏ္ဏံ ဝေဒာနံ ပာရဂူ ဟုတ္ဝာ, ဝာဒမဂ္ဂံ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ အတ္တနော ဝာဒသ္သ ဥပရိ ဥတ္တရိံ ဝဒန္တံ အလဘန္တော တေဟိ တေဟိ ဝိဂ္ဂာဟိကကထံ အနုယုတ္တော ဝိစရတိ။ အထ အမ္ဟာကံ ဘဂဝာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန ယသာဒိကေ ဝေနေယ္ယေ ဝိနေတ္ဝာ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အဘိယာစနာယ သာဝတ္ထိံ ဥပဂစ္ဆိ။ တဒာ သတ္ထု ဇေတဝနပဋိဂ္ဂဟေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော သတ္ထာရံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ သတ္ထာ အညတရံ ပိဏ္ဍစာရိကံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဘိက္ခု, ဣမံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ။ သော တေန ပဗ္ဗာဇိယမာနော ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိတ္ဝာ ကောသလဇနပဒံ ဂန္တ္ဝာ တတ္ထ စိရံ ဝသိတ္ဝာ ပုန သာဝတ္ထိံ ပစ္စာဂမိ။ တံ ဗဟူ ဉာတကာ ဗ္ရာဟ္မဏမဟာသာလာ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပယိရုပာသိတ္ဝာ နိသိန္နာ ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ ဗဟူ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ သံသာရေ သုဒ္ဓိဝာဒာ, တေသု ကတမေသံ နု ခော ဝာဒော နိယ္ယာနိကော, ကထံ ပဋိပဇ္ဇန္တော သံသာရတော သုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ထေရော တေသံ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော –
Vijāneyya sakaṃ atthantiādikā āyasmato aparassa gotamattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā amhākaṃ bhagavato uppattito puretarameva sāvatthiyaṃ udiccabrāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā, vādamaggaṃ uggahetvā attano vādassa upari uttariṃ vadantaṃ alabhanto tehi tehi viggāhikakathaṃ anuyutto vicarati. Atha amhākaṃ bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko anupubbena yasādike veneyye vinetvā anāthapiṇḍikassa abhiyācanāya sāvatthiṃ upagacchi. Tadā satthu jetavanapaṭiggahe paṭiladdhasaddho satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā pabbajjaṃ yāci. Satthā aññataraṃ piṇḍacārikaṃ bhikkhuṃ āṇāpesi – ‘‘bhikkhu, imaṃ pabbājehī’’ti. So tena pabbājiyamāno khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇitvā kosalajanapadaṃ gantvā tattha ciraṃ vasitvā puna sāvatthiṃ paccāgami. Taṃ bahū ñātakā brāhmaṇamahāsālā upasaṅkamitvā payirupāsitvā nisinnā ‘‘imasmiṃ loke bahū samaṇabrāhmaṇā saṃsāre suddhivādā, tesu katamesaṃ nu kho vādo niyyāniko, kathaṃ paṭipajjanto saṃsārato sujjhatī’’ti pucchiṃsu. Thero tesaṃ tamatthaṃ pakāsento –
၅၈၇.
587.
‘‘ဝိဇာနေယ္ယ သကံ အတ္ထံ၊ အဝလောကေယ္ယာထ ပာဝစနံ။
‘‘Vijāneyya sakaṃ atthaṃ, avalokeyyātha pāvacanaṃ;
ယဉ္စေတ္ထ အသ္သ ပတိရူပံ၊ သာမညံ အဇ္ဈူပဂတသ္သ။
Yañcettha assa patirūpaṃ, sāmaññaṃ ajjhūpagatassa.
၅၈၈.
588.
‘‘မိတ္တံ ဣဓ စ ကလ္ယာဏံ၊ သိက္ခာ ဝိပုလံ သမာဒာနံ။
‘‘Mittaṃ idha ca kalyāṇaṃ, sikkhā vipulaṃ samādānaṃ;
သုသ္သူသာ စ ဂရူနံ၊ ဧတံ သမဏသ္သ ပတိရူပံ။
Sussūsā ca garūnaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
၅၈၉.
589.
‘‘ဗုဒ္ဓေသု သဂာရဝတာ၊ ဓမ္မေ အပစိတိ ယထာဘူတံ။
‘‘Buddhesu sagāravatā, dhamme apaciti yathābhūtaṃ;
သင္ဃေ စ စိတ္တီကာရော၊ ဧတံ သမဏသ္သ ပတိရူပံ။
Saṅghe ca cittīkāro, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
၅၉၀.
590.
‘‘အာစာရဂောစရေ ယုတ္တော၊ အာဇီဝော သောဓိတော အဂာရယ္ဟော။
‘‘Ācāragocare yutto, ājīvo sodhito agārayho;
စိတ္တသ္သ စ သဏ္ဌပနံ၊ ဧတံ သမဏသ္သ ပတိရူပံ။
Cittassa ca saṇṭhapanaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
၅၉၁.
591.
‘‘စာရိတ္တံ အထ ဝာရိတ္တံ၊ ဣရိယာပထိယံ ပသာဒနိယံ။
‘‘Cārittaṃ atha vārittaṃ, iriyāpathiyaṃ pasādaniyaṃ;
အဓိစိတ္တေ စ အာယောဂော၊ ဧတံ သမဏသ္သ ပတိရူပံ။
Adhicitte ca āyogo, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
၅၉၂.
592.
‘‘အာရညကာနိ သေနာသနာနိ၊ ပန္တာနိ အပ္ပသဒ္ဒာနိ။
‘‘Āraññakāni senāsanāni, pantāni appasaddāni;
ဘဇိတဗ္ဗာနိ မုနိနာ၊ ဧတံ သမဏသ္သ ပတိရူပံ။
Bhajitabbāni muninā, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
၅၉၃.
593.
‘‘သီလဉ္စ ဗာဟုသစ္စဉ္စ၊ ဓမ္မာနံ ပဝိစယော ယထာဘူတံ။
‘‘Sīlañca bāhusaccañca, dhammānaṃ pavicayo yathābhūtaṃ;
သစ္စာနံ အဘိသမယော၊ ဧတံ သမဏသ္သ ပတိရူပံ။
Saccānaṃ abhisamayo, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
၅၉၄.
594.
‘‘ဘာဝေယ္ယ စ အနိစ္စန္တိ၊ အနတ္တသညံ အသုဘသညဉ္စ။
‘‘Bhāveyya ca aniccanti, anattasaññaṃ asubhasaññañca;
လောကမ္ဟိ စ အနဘိရတိံ၊ ဧတံ သမဏသ္သ ပတိရူပံ။
Lokamhi ca anabhiratiṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
၅၉၅.
595.
‘‘ဘာဝေယ္ယ စ ဗောဇ္ဈင္ဂေ၊ ဣဒ္ဓိပာဒာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဗလာနိ။
‘‘Bhāveyya ca bojjhaṅge, iddhipādāni indriyāni balāni;
အဋ္ဌင္ဂမဂ္ဂမရိယံ၊ ဧတံ သမဏသ္သ ပတိရူပံ။
Aṭṭhaṅgamaggamariyaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
၅၉၆.
596.
‘‘တဏ္ဟံ ပဇဟေယ္ယ မုနိ၊ သမူလကေ အာသဝေ ပဒာလေယ္ယ။
‘‘Taṇhaṃ pajaheyya muni, samūlake āsave padāleyya;
ဝိဟရေယ္ယ ဝိပ္ပမုတ္တော၊ ဧတံ သမဏသ္သ ပတိရူပ’’န္တိ။ –
Vihareyya vippamutto, etaṃ samaṇassa patirūpa’’nti. –
ဣမာ ဂာထာ အဘာသိ။
Imā gāthā abhāsi.
တတ္ထ ဝိဇာနေယ္ယ သကံ အတ္ထန္တိ, ဝိညူဇာတိကော ပုရိသော အတ္တနော အတ္ထံ ယာထာဝတော ဝိစာရေတ္ဝာ ဇာနေယ္ယ။ ဝိစာရေန္တော စ အဝလောကေယ္ယာထ ပာဝစနံ ဣဓ လောကေ ပုထုသမဏဗ္ရာဟ္မဏေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စ ပဝုတ္တံ ပာဝစနံ, သမယော။ တတ္ထ ယံ နိယ္ယာနိကံ, တံ ဩလောကေယ္ယ ပညာစက္ခုနာ ပသ္သေယ္ယ။ ဣမေ ဟိ နာနာတိတ္ထိယာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ အနိစ္စေ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ, အနတ္တနိ ‘‘အတ္တာ’’တိ, အသုဒ္ဓိမဂ္ဂဉ္စ ‘‘သုဒ္ဓိမဂ္ဂော’’တိ မိစ္ဆာဘိနိဝေသိနော အညမညဉ္စ ဝိရုဒ္ဓဝာဒာ, တသ္မာ နေသံ ဝာဒော အနိယ္ယာနိကော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ပန ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနိစ္စာ, သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ, သန္တံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ သယမ္ဘူဉာဏေန ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာယ ပဝေဒေတိ, တသ္မာ ‘‘တသ္သ ဝာဒော နိယ္ယာနိကော’’တိ သတ္ထု သာသနမဟန္တတံ ဩလောကေယ္ယာတိ အတ္ထော။ ယဉ္စေတ္ထ အသ္သ ပတိရူပံ, သာမညံ အဇ္ဈူပဂတသ္သာတိ, သာမညံ သမဏဘာဝံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတသ္သ ကုလပုတ္တသ္သ ယံ ဧတ္ထ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတဘာဝေ ဝာ ပတိရူပံ ယုတ္တရူပံ သာရုပ္ပံ အသ္သ သိယာ, တမ္ပိ အပလောကေယ္ယ။
Tattha vijāneyya sakaṃ atthanti, viññūjātiko puriso attano atthaṃ yāthāvato vicāretvā jāneyya. Vicārento ca avalokeyyātha pāvacanaṃ idha loke puthusamaṇabrāhmaṇehi sammāsambuddhena ca pavuttaṃ pāvacanaṃ, samayo. Tattha yaṃ niyyānikaṃ, taṃ olokeyya paññācakkhunā passeyya. Ime hi nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā anicce ‘‘nicca’’nti, anattani ‘‘attā’’ti, asuddhimaggañca ‘‘suddhimaggo’’ti micchābhinivesino aññamaññañca viruddhavādā, tasmā nesaṃ vādo aniyyāniko. Sammāsambuddho pana ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe dhammā anattā, santaṃ nibbāna’’nti sayambhūñāṇena yathābhūtaṃ abbhaññāya pavedeti, tasmā ‘‘tassa vādo niyyāniko’’ti satthu sāsanamahantataṃ olokeyyāti attho. Yañcettha assa patirūpaṃ, sāmaññaṃ ajjhūpagatassāti, sāmaññaṃ samaṇabhāvaṃ pabbajjaṃ upagatassa kulaputtassa yaṃ ettha sāsane pabbajitabhāve vā patirūpaṃ yuttarūpaṃ sāruppaṃ assa siyā, tampi apalokeyya.
ကိံ ပန တန္တိ အာဟ ‘‘မိတ္တံ ဣဓ စ ကလ္ယာဏ’’န္တိအာဒိ။ ဣမသ္မိံ သာသနေ ကလ္ယာဏမိတ္တံ သေဝိယမာနံ သမဏသ္သ ပတိရူပန္တိ ယောဇနာ။ ဧသ နယော ဣတရေသုပိ။ ကလ္ယာဏမိတ္တဉ္ဟိ နိသ္သာယ အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ, သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ သိက္ခာ ဝိပုလံ သမာဒာနန္တိ ဝိပုလံ သိက္ခာသမာဒာနံ, မဟတိယာ နိဗ္ဗာနာဝဟာယ အဓိသီလာဒိသိက္ခာယ အနုဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ သုသ္သူသာ စ ဂရူနန္တိ ဂရူနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ ကလ္ယာဏမိတ္တာနံ ဩဝာဒသ္သ သောတုကမ္ယတာ ပာရိစရိယာ စ။ ဧတန္တိ ကလ္ယာဏမိတ္တသေဝနာဒိ။
Kiṃ pana tanti āha ‘‘mittaṃ idha ca kalyāṇa’’ntiādi. Imasmiṃ sāsane kalyāṇamittaṃ seviyamānaṃ samaṇassa patirūpanti yojanā. Esa nayo itaresupi. Kalyāṇamittañhi nissāya akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, suddhamattānaṃ pariharati. Sikkhā vipulaṃ samādānanti vipulaṃ sikkhāsamādānaṃ, mahatiyā nibbānāvahāya adhisīlādisikkhāya anuṭṭhānanti attho. Sussūsā ca garūnanti garūnaṃ ācariyupajjhāyādīnaṃ kalyāṇamittānaṃ ovādassa sotukamyatā pāricariyā ca. Etanti kalyāṇamittasevanādi.
ဗုဒ္ဓေသု သဂာရဝတာတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေသု ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ’’တိ ဂာရဝယောဂော ဂရုစိတ္တီကာရော။ ဓမ္မေ အပစိတိ ယထာဘူတန္တိ အရိယဓမ္မေ ယာထာဝတော အပစာယနံ အာဒရေန အဘိပူဇနံ။ သင္ဃေတိ အရိယသင္ဃေ။ စိတ္တီကာရောတိ သက္ကာရော သမ္မာနနံ။ ဧတန္တိ ရတနတ္တယဂရုကရဏံ။
Buddhesu sagāravatāti sabbaññubuddhesu ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’ti gāravayogo garucittīkāro. Dhamme apaciti yathābhūtanti ariyadhamme yāthāvato apacāyanaṃ ādarena abhipūjanaṃ. Saṅgheti ariyasaṅghe. Cittīkāroti sakkāro sammānanaṃ. Etanti ratanattayagarukaraṇaṃ.
အာစာရဂောစရေ ယုတ္တောတိ ကာယိကဝာစသိကဝီတိက္ကမနသင္ခာတံ အနာစာရံ, ပိဏ္ဍပာတာဒီနံ အတ္ထာယ ဥပသင္ကမိတုံ အယုတ္တဋ္ဌာနဘူတံ ဝေသိယာဒိအဂောစရဉ္စ ပဟာယ ကာယိကဝာစသိကအဝီတိက္ကမနသင္ခာတေန အာစာရေန ပိဏ္ဍပာတာဒီနံ အတ္ထာယ ဥပသင္ကမိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနဘူတေန ဂောစရေန စ ယုတ္တော သမ္ပန္နော, သမ္ပန္နအာစာရဂောစရောတိ အတ္ထော။ အာဇီဝော သောဓိတောတိ ဝေဠုဒာနာဒိံ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌံ အနေသနံ ပဟာယ အနဝဇ္ဇုပ္ပာဒေ ပစ္စယေ သေဝန္တသ္သ အာဇီဝော သောဓိတော ဟောတိ သုဝိသုဒ္ဓော, သောဓိတတ္တာ ဧဝ အဂာရယ္ဟော ဝိညူဟိ။ စိတ္တသ္သ စ သဏ္ဌပနန္တိ ယထာ စက္ခာဒိဒ္ဝာရေဟိ ရူပာဒိအာရမ္မဏေသု အဘိဇ္ဈာဒယော နပ္ပဝတ္တန္တိ, ဧဝံ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တာဒိဝသေန စိတ္တသ္သ သမ္မာ ဌပနံ။ ဧတန္တိ အာစာရဂောစရသမ္ပတ္တိ အာဇီဝပာရိသုဒ္ဓိ ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရတာတိ ဧတံ တယံ။
Ācāragocare yuttoti kāyikavācasikavītikkamanasaṅkhātaṃ anācāraṃ, piṇḍapātādīnaṃ atthāya upasaṅkamituṃ ayuttaṭṭhānabhūtaṃ vesiyādiagocarañca pahāya kāyikavācasikaavītikkamanasaṅkhātena ācārena piṇḍapātādīnaṃ atthāya upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānabhūtena gocarena ca yutto sampanno, sampannaācāragocaroti attho. Ājīvo sodhitoti veḷudānādiṃ buddhapaṭikuṭṭhaṃ anesanaṃ pahāya anavajjuppāde paccaye sevantassa ājīvo sodhito hoti suvisuddho, sodhitattā eva agārayho viññūhi. Cittassa ca saṇṭhapananti yathā cakkhādidvārehi rūpādiārammaṇesu abhijjhādayo nappavattanti, evaṃ diṭṭhe diṭṭhamattādivasena cittassa sammā ṭhapanaṃ. Etanti ācāragocarasampatti ājīvapārisuddhi indriyesu guttadvāratāti etaṃ tayaṃ.
စာရိတ္တန္တိ စရိတ္ဝာ ပရိပူရေတဗ္ဗသီလံ။ ဝာရိတ္တန္တိ ဝိရတိယာ အကရဏေန ပရိပူရေတဗ္ဗသီလံ။ ဣရိယာပထိယံ ပသာဒနိယန္တိ ပရေသံ ပသာဒာဝဟံ အာကပ္ပသမ္ပတ္တိနိမိတ္တံ ဣရိယာပထနိသ္သိတံ သမ္ပဇညံ။ အဓိစိတ္တေ စ အာယောဂောတိ သမထဝိပသ္သနာသု အနုယောဂော ဘာဝနာ။
Cārittanti caritvā paripūretabbasīlaṃ. Vārittanti viratiyā akaraṇena paripūretabbasīlaṃ. Iriyāpathiyaṃ pasādaniyanti paresaṃ pasādāvahaṃ ākappasampattinimittaṃ iriyāpathanissitaṃ sampajaññaṃ. Adhicitte ca āyogoti samathavipassanāsu anuyogo bhāvanā.
အာရညကာနီတိ အရညေ ပရိယာပန္နာနိ။ ပန္တာနီတိ ဝိဝိတ္တာနိ။
Āraññakānīti araññe pariyāpannāni. Pantānīti vivittāni.
သီလန္တိ စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဝုတ္တံ, ဣဓ အဘိန္ဒိတ္ဝာ ဝဒတိ။ ဗာဟုသစ္စန္တိ ဗဟုသ္သုတဘာဝော။ သော ဟိ ဘာဝနာနုယောဂသ္သ ဗဟုကာရော, ဗောဇ္ဈင္ဂကောသလ္လအနုတ္တရသီတိဘာဝအဓိစိတ္တယုတ္တတာဒီသု သမ္မာ ပဝိစယဗဟုလသ္သ သမထဝိပသ္သနာနုယောဂော သမ္ပဇ္ဇတိ။ ဓမ္မာနံ ပဝိစယော ယထာဘူတန္တိ ရူပာရူပဓမ္မာနံ အဝိပရီတသလက္ခဏတော သာမညလက္ခဏတော စ ပရိဝီမံသာ။ ဣမိနာ အဓိပညာဓမ္မဝိပသ္သနမာဟ။ သစ္စာနံ အဘိသမယောတိ ဒုက္ခာဒီနံ အရိယသစ္စာနံ ပရိညာဘိသမယာဒိဝသေန ပဋိဝေဓော။
Sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Heṭṭhā hi bhinditvā vuttaṃ, idha abhinditvā vadati. Bāhusaccanti bahussutabhāvo. So hi bhāvanānuyogassa bahukāro, bojjhaṅgakosallaanuttarasītibhāvaadhicittayuttatādīsu sammā pavicayabahulassa samathavipassanānuyogo sampajjati. Dhammānaṃ pavicayo yathābhūtanti rūpārūpadhammānaṃ aviparītasalakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca parivīmaṃsā. Iminā adhipaññādhammavipassanamāha. Saccānaṃ abhisamayoti dukkhādīnaṃ ariyasaccānaṃ pariññābhisamayādivasena paṭivedho.
သ္ဝာယံ သစ္စာဘိသမယော ယထာ ဟောတိ, တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဘာဝေယ္ယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘာဝေယ္ယ စ အနိစ္စန္တိ ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ (ဓ. ပ. ၂၇၇) အဝိဘာဂတော ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ. ၂; သံ. နိ. ၃.၄၉) ဝိဘာဂတော ဝာ သဗ္ဗသင္ခာရေသု အနိစ္စသညံ ဘာဝေယ္ယ ဥပ္ပာဒေယ္ယ စေဝ ဝဍ္ဎေယ္ယ စာတိ အတ္ထော။ အနတ္တသညန္တိ, ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ပဝတ္တံ အနတ္တသညဉ္စ ဘာဝေယ္ယာတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ အသုဘသညန္တိ, ကရဇကာယေ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ဝာ တေဘူမကသင္ခာရေ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏတော ‘‘အသုဘာ’’တိ ပဝတ္တသညံ။ ဒုက္ခသညာပရိဝာရာ ဟိ အယံ, ဧတေနေဝ စေတ္ထ ဒုက္ခသညာပိ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လောကမ္ဟိ စ အနဘိရတိန္တိ သဗ္ဗလောကေ တေဘူမကေသု သင္ခာရေသု အနာဘိရတိသညံ။ ဧတေန အာဒီနဝာနုပသ္သနံ နိဗ္ဗိဒာနုပသ္သနဉ္စ ဝဒတိ။
Svāyaṃ saccābhisamayo yathā hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘bhāveyyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha bhāveyya ca aniccanti ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277) avibhāgato ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’ntiādinā (vibha. 2; saṃ. ni. 3.49) vibhāgato vā sabbasaṅkhāresu aniccasaññaṃ bhāveyya uppādeyya ceva vaḍḍheyya cāti attho. Anattasaññanti, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti pavattaṃ anattasaññañca bhāveyyāti yojanā. Evaṃ sesesupi. Asubhasaññanti, karajakāye sabbasmimpi vā tebhūmakasaṅkhāre kilesāsucipaggharaṇato ‘‘asubhā’’ti pavattasaññaṃ. Dukkhasaññāparivārā hi ayaṃ, eteneva cettha dukkhasaññāpi gahitāti veditabbaṃ. Lokamhi ca anabhiratinti sabbaloke tebhūmakesu saṅkhāresu anābhiratisaññaṃ. Etena ādīnavānupassanaṃ nibbidānupassanañca vadati.
ဧဝံ ပန ဝိပသ္သနာဘာဝနံ အနုယုတ္တော တံ ဥသ္သုက္ကာပေန္တော ဣမေ ဓမ္မေ ဝဍ္ဎေယ္ယာတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဘာဝေယ္ယ စ ဗောဇ္ဈင္ဂေ’’တိ ဂာထမာဟ။ တသ္သတ္ထော – ဗောဓိယာ သတိအာဒိသတ္တဝိဓဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ, ဗောဓိသ္သ ဝာ တံသမင္ဂိနော ပုဂ္ဂလသ္သ အင္ဂာတိ ဗောဇ္ဈင္ဂာ, သတိအာဒယော ဓမ္မာ။ တေ သတိအာဒိကေ သတ္တဗောဇ္ဈင္ဂေ, ဆန္ဒအာဒီနိ စတ္တာရိ ဣဒ္ဓိပာဒာနိ, သဒ္ဓာဒီနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ, သဒ္ဓာဒီနိယေဝ ပဉ္စ ဗလာနိ, သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဝသေန အဋ္ဌင္ဂအရိယမဂ္ဂဉ္စ။ စ-သဒ္ဒေန သတိပဋ္ဌာနာနိ သမ္မပ္ပဓာနာနိ စ ဂဟိတာနီတိ သဗ္ဗေပိ သတ္တတိံသပ္ပဘေဒေ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ ဘာဝေယ္ယ ဥပ္ပာဒေယ္ယ စေဝ ဝဍ္ဎေယ္ယ စ။ တတ္ထ ယဒေတေသံ ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပာဒနံ, ဥပရိမဂ္ဂက္ခဏေ စ ဝဍ္ဎနံ, ဧတံ သမဏသ္သ ဘိက္ခုနော သာရုပ္ပန္တိ။
Evaṃ pana vipassanābhāvanaṃ anuyutto taṃ ussukkāpento ime dhamme vaḍḍheyyāti dassento ‘‘bhāveyya ca bojjhaṅge’’ti gāthamāha. Tassattho – bodhiyā satiādisattavidhadhammasāmaggiyā, bodhissa vā taṃsamaṅgino puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā, satiādayo dhammā. Te satiādike sattabojjhaṅge, chandaādīni cattāri iddhipādāni, saddhādīni pañcindriyāni, saddhādīniyeva pañca balāni, sammādiṭṭhiādīnaṃ vasena aṭṭhaṅgaariyamaggañca. Ca-saddena satipaṭṭhānāni sammappadhānāni ca gahitānīti sabbepi sattatiṃsappabhede bodhipakkhiyadhamme bhāveyya uppādeyya ceva vaḍḍheyya ca. Tattha yadetesaṃ paṭhamamaggakkhaṇe uppādanaṃ, uparimaggakkhaṇe ca vaḍḍhanaṃ, etaṃ samaṇassa bhikkhuno sāruppanti.
ဧဝံ ဗောဓိပက္ခိယသတ္တတိံသဓမ္မေ ဘာဝေန္တော ယထာ မဂ္ဂသစ္စံ ဘာဝနာဘိသမယဝသေန အဘိသမေတိ, ဧဝံ သမုဒယသစ္စံ ပဟာနာဘိသမယဝသေန, နိရောဓသစ္စံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန အဘိသမေတီတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘တဏ္ဟံ ပဇဟေယ္ယာ’’တိ ဩသာနဂာထမာဟ။ တတ္ထ တဏ္ဟံ ပဇဟေယ္ယာတိ, ကာမတဏ္ဟာဒိပဘေဒံ သဗ္ဗံ တဏ္ဟံ အရိယမဂ္ဂေန အနဝသေသတော သမုစ္ဆိန္ဒေယ္ယ, မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ, တေန သမန္နာဂတတ္တာ မုနိ။ သမူလကေ အာသဝေ ပဒာလေယ္ယာတိ ကာမရာဂာနုသယာဒိသမူလကေ ကာမာသဝာဒိကေ သဗ္ဗေပိ အာသဝေ ဘိန္ဒေယ္ယ သမုစ္ဆိန္ဒေယ္ယ။ ဝိဟရေယ္ယ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ ဧဝံ သဗ္ဗသော ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗဓိ ဝိမုတ္တော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိသ္သဂ္ဂံ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဝိဟရေယ္ယ။ ဧတန္တိ ယဒေတံ ဝိဟရဏံ, ဧတံ သမဏသ္သ သမိတပာပသ္သ ဘိက္ခုနော ပတိရူပံ သာရုပ္ပန္တိ အတ္ထော။
Evaṃ bodhipakkhiyasattatiṃsadhamme bhāvento yathā maggasaccaṃ bhāvanābhisamayavasena abhisameti, evaṃ samudayasaccaṃ pahānābhisamayavasena, nirodhasaccaṃ sacchikiriyābhisamayavasena abhisametīti dassento ‘‘taṇhaṃ pajaheyyā’’ti osānagāthamāha. Tattha taṇhaṃ pajaheyyāti, kāmataṇhādipabhedaṃ sabbaṃ taṇhaṃ ariyamaggena anavasesato samucchindeyya, monaṃ vuccati ñāṇaṃ, tena samannāgatattā muni. Samūlake āsave padāleyyāti kāmarāgānusayādisamūlake kāmāsavādike sabbepi āsave bhindeyya samucchindeyya. Vihareyya vippamuttoti evaṃ sabbaso kilesānaṃ pahīnattā sabbadhi vimutto sabbūpadhipaṭinissaggaṃ nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikatvā vihareyya. Etanti yadetaṃ viharaṇaṃ, etaṃ samaṇassa samitapāpassa bhikkhuno patirūpaṃ sāruppanti attho.
ဧဝံ ထေရော သမဏသာရုပ္ပပဋိပတ္တိကိတ္တနမုခေန သာသနသ္သ နိယ္ယာနိကဘာဝံ တဗ္ဗိလောမတော ဗာဟိရကသမယသ္သ အနိယ္ယာနိကတဉ္စ ဝိဘာဝေသိ။ တံ သုတ္ဝာ တေ ဗ္ရာဟ္မဏမဟာသာလာ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နာ သရဏာဒီသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။
Evaṃ thero samaṇasāruppapaṭipattikittanamukhena sāsanassa niyyānikabhāvaṃ tabbilomato bāhirakasamayassa aniyyānikatañca vibhāvesi. Taṃ sutvā te brāhmaṇamahāsālā sāsane abhippasannā saraṇādīsu patiṭṭhahiṃsu.
(အပရ)-ဂောတမတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(Apara)-gotamattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ဒသကနိပာတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Dasakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၇. (အပရ)-ဂောတမတ္ထေရဂာထာ • 7. (Apara)-gotamattheragāthā