Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੭. (ਅਪਰ)-ਗੋਤਮਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
7. (Apara)-gotamattheragāthāvaṇṇanā
વਿਜਾਨੇਯ੍ਯ ਸਕਂ ਅਤ੍ਥਨ੍ਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਅਪਰਸ੍ਸ ਗੋਤਮਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ વਿવਟ੍ਟੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕੁਸਲਂ ਉਪਚਿਨਿਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਤੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਉਦਿਚ੍ਚਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨਂ ਪਾਰਗੂ ਹੁਤ੍વਾ, વਾਦਮਗ੍ਗਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾਦਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਉਤ੍ਤਰਿਂ વਦਨ੍ਤਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ વਿਗ੍ਗਾਹਿਕਕਥਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ વਿਚਰਤਿ। ਅਥ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਾ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਿਤવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਯਸਾਦਿਕੇ વੇਨੇਯ੍ਯੇ વਿਨੇਤ੍વਾ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਅਭਿਯਾਚਨਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਉਪਗਚ੍ਛਿ। ਤਦਾ ਸਤ੍ਥੁ ਜੇਤવਨਪਟਿਗ੍ਗਹੇ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਯਾਚਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪਿਣ੍ਡਚਾਰਿਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਣਾਪੇਸਿ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ, ਇਮਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪਬ੍ਬਾਜਿਯਮਾਨੋ ਖੁਰਗ੍ਗੇਯੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਕੋਸਲਜਨਪਦਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਚਿਰਂ વਸਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਚ੍ਚਾਗਮਿ। ਤਂ ਬਹੂ ਞਾਤਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਬਹੂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਂਸਾਰੇ ਸੁਦ੍ਧਿવਾਦਾ, ਤੇਸੁ ਕਤਮੇਸਂ ਨੁ ਖੋ વਾਦੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋ, ਕਥਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਸਂਸਾਰਤੋ ਸੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਥੇਰੋ ਤੇਸਂ ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ –
Vijāneyya sakaṃ atthantiādikā āyasmato aparassa gotamattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā amhākaṃ bhagavato uppattito puretarameva sāvatthiyaṃ udiccabrāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā, vādamaggaṃ uggahetvā attano vādassa upari uttariṃ vadantaṃ alabhanto tehi tehi viggāhikakathaṃ anuyutto vicarati. Atha amhākaṃ bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko anupubbena yasādike veneyye vinetvā anāthapiṇḍikassa abhiyācanāya sāvatthiṃ upagacchi. Tadā satthu jetavanapaṭiggahe paṭiladdhasaddho satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā pabbajjaṃ yāci. Satthā aññataraṃ piṇḍacārikaṃ bhikkhuṃ āṇāpesi – ‘‘bhikkhu, imaṃ pabbājehī’’ti. So tena pabbājiyamāno khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇitvā kosalajanapadaṃ gantvā tattha ciraṃ vasitvā puna sāvatthiṃ paccāgami. Taṃ bahū ñātakā brāhmaṇamahāsālā upasaṅkamitvā payirupāsitvā nisinnā ‘‘imasmiṃ loke bahū samaṇabrāhmaṇā saṃsāre suddhivādā, tesu katamesaṃ nu kho vādo niyyāniko, kathaṃ paṭipajjanto saṃsārato sujjhatī’’ti pucchiṃsu. Thero tesaṃ tamatthaṃ pakāsento –
੫੮੭.
587.
‘‘વਿਜਾਨੇਯ੍ਯ ਸਕਂ ਅਤ੍ਥਂ, ਅવਲੋਕੇਯ੍ਯਾਥ ਪਾવਚਨਂ।
‘‘Vijāneyya sakaṃ atthaṃ, avalokeyyātha pāvacanaṃ;
ਯਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਅਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ, ਸਾਮਞ੍ਞਂ ਅਜ੍ਝੂਪਗਤਸ੍ਸ॥
Yañcettha assa patirūpaṃ, sāmaññaṃ ajjhūpagatassa.
੫੮੮.
588.
‘‘ਮਿਤ੍ਤਂ ਇਧ ਚ ਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਸਿਕ੍ਖਾ વਿਪੁਲਂ ਸਮਾਦਾਨਂ।
‘‘Mittaṃ idha ca kalyāṇaṃ, sikkhā vipulaṃ samādānaṃ;
ਸੁਸ੍ਸੂਸਾ ਚ ਗਰੂਨਂ, ਏਤਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ॥
Sussūsā ca garūnaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
੫੮੯.
589.
‘‘ਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਸਗਾਰવਤਾ, ਧਮ੍ਮੇ ਅਪਚਿਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ।
‘‘Buddhesu sagāravatā, dhamme apaciti yathābhūtaṃ;
ਸਙ੍ਘੇ ਚ ਚਿਤ੍ਤੀਕਾਰੋ, ਏਤਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ॥
Saṅghe ca cittīkāro, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
੫੯੦.
590.
‘‘ਆਚਾਰਗੋਚਰੇ ਯੁਤ੍ਤੋ, ਆਜੀવੋ ਸੋਧਿਤੋ ਅਗਾਰਯ੍ਹੋ।
‘‘Ācāragocare yutto, ājīvo sodhito agārayho;
ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਸਣ੍ਠਪਨਂ, ਏਤਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ॥
Cittassa ca saṇṭhapanaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
੫੯੧.
591.
‘‘ਚਾਰਿਤ੍ਤਂ ਅਥ વਾਰਿਤ੍ਤਂ, ਇਰਿਯਾਪਥਿਯਂ ਪਸਾਦਨਿਯਂ।
‘‘Cārittaṃ atha vārittaṃ, iriyāpathiyaṃ pasādaniyaṃ;
ਅਧਿਚਿਤ੍ਤੇ ਚ ਆਯੋਗੋ, ਏਤਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ॥
Adhicitte ca āyogo, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
੫੯੨.
592.
‘‘ਆਰਞ੍ਞਕਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ, ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਾਨਿ।
‘‘Āraññakāni senāsanāni, pantāni appasaddāni;
ਭਜਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਮੁਨਿਨਾ, ਏਤਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ॥
Bhajitabbāni muninā, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
੫੯੩.
593.
‘‘ਸੀਲਞ੍ਚ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਞ੍ਚ, ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪવਿਚਯੋ ਯਥਾਭੂਤਂ।
‘‘Sīlañca bāhusaccañca, dhammānaṃ pavicayo yathābhūtaṃ;
ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਭਿਸਮਯੋ, ਏਤਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ॥
Saccānaṃ abhisamayo, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
੫੯੪.
594.
‘‘ਭਾવੇਯ੍ਯ ਚ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਅਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਞ੍ਚ।
‘‘Bhāveyya ca aniccanti, anattasaññaṃ asubhasaññañca;
ਲੋਕਮ੍ਹਿ ਚ ਅਨਭਿਰਤਿਂ, ਏਤਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ॥
Lokamhi ca anabhiratiṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
੫੯੫.
595.
‘‘ਭਾવੇਯ੍ਯ ਚ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ, ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਬਲਾਨਿ।
‘‘Bhāveyya ca bojjhaṅge, iddhipādāni indriyāni balāni;
ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਮਗ੍ਗਮਰਿਯਂ, ਏਤਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ॥
Aṭṭhaṅgamaggamariyaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
੫੯੬.
596.
‘‘ਤਣ੍ਹਂ ਪਜਹੇਯ੍ਯ ਮੁਨਿ, ਸਮੂਲਕੇ ਆਸવੇ ਪਦਾਲੇਯ੍ਯ।
‘‘Taṇhaṃ pajaheyya muni, samūlake āsave padāleyya;
વਿਹਰੇਯ੍ਯ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ, ਏਤਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Vihareyya vippamutto, etaṃ samaṇassa patirūpa’’nti. –
ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Imā gāthā abhāsi.
ਤਤ੍ਥ વਿਜਾਨੇਯ੍ਯ ਸਕਂ ਅਤ੍ਥਨ੍ਤਿ, વਿਞ੍ਞੂਜਾਤਿਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਂ ਯਾਥਾવਤੋ વਿਚਾਰੇਤ੍વਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯ। વਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ ਚ ਅવਲੋਕੇਯ੍ਯਾਥ ਪਾવਚਨਂ ਇਧ ਲੋਕੇ ਪੁਥੁਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਚ ਪવੁਤ੍ਤਂ ਪਾવਚਨਂ, ਸਮਯੋ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਂ, ਤਂ ਓਲੋਕੇਯ੍ਯ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ। ਇਮੇ ਹਿ ਨਾਨਾਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਨਿਚ੍ਚੇ ‘‘ਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ, ਅਨਤ੍ਤਨਿ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ, ਅਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਞ੍ਚ ‘‘ਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਭਿਨਿવੇਸਿਨੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਞ੍ਚ વਿਰੁਦ੍ਧવਾਦਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨੇਸਂ વਾਦੋ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਪਨ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ, ਸਨ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣੇਨ ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਯ ਪવੇਦੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਤਸ੍ਸ વਾਦੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾਸਨਮਹਨ੍ਤਤਂ ਓਲੋਕੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਅਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ, ਸਾਮਞ੍ਞਂ ਅਜ੍ਝੂਪਗਤਸ੍ਸਾਤਿ, ਸਾਮਞ੍ਞਂ ਸਮਣਭਾવਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਉਪਗਤਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਂ ਏਤ੍ਥ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવੇ વਾ ਪਤਿਰੂਪਂ ਯੁਤ੍ਤਰੂਪਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ ਅਸ੍ਸ ਸਿਯਾ, ਤਮ੍ਪਿ ਅਪਲੋਕੇਯ੍ਯ।
Tattha vijāneyya sakaṃ atthanti, viññūjātiko puriso attano atthaṃ yāthāvato vicāretvā jāneyya. Vicārento ca avalokeyyātha pāvacanaṃ idha loke puthusamaṇabrāhmaṇehi sammāsambuddhena ca pavuttaṃ pāvacanaṃ, samayo. Tattha yaṃ niyyānikaṃ, taṃ olokeyya paññācakkhunā passeyya. Ime hi nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā anicce ‘‘nicca’’nti, anattani ‘‘attā’’ti, asuddhimaggañca ‘‘suddhimaggo’’ti micchābhinivesino aññamaññañca viruddhavādā, tasmā nesaṃ vādo aniyyāniko. Sammāsambuddho pana ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe dhammā anattā, santaṃ nibbāna’’nti sayambhūñāṇena yathābhūtaṃ abbhaññāya pavedeti, tasmā ‘‘tassa vādo niyyāniko’’ti satthu sāsanamahantataṃ olokeyyāti attho. Yañcettha assa patirūpaṃ, sāmaññaṃ ajjhūpagatassāti, sāmaññaṃ samaṇabhāvaṃ pabbajjaṃ upagatassa kulaputtassa yaṃ ettha sāsane pabbajitabhāve vā patirūpaṃ yuttarūpaṃ sāruppaṃ assa siyā, tampi apalokeyya.
ਕਿਂ ਪਨ ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਿਤ੍ਤਂ ਇਧ ਚ ਕਲ੍ਯਾਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਂ ਸੇવਿਯਮਾਨਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏਸ ਨਯੋ ਇਤਰੇਸੁਪਿ। ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਕੁਸਲਂ ਪਜਹਤਿ, ਕੁਸਲਂ ਭਾવੇਤਿ, ਸੁਦ੍ਧਮਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਹਰਤਿ। ਸਿਕ੍ਖਾ વਿਪੁਲਂ ਸਮਾਦਾਨਨ੍ਤਿ વਿਪੁਲਂ ਸਿਕ੍ਖਾਸਮਾਦਾਨਂ, ਮਹਤਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾવਹਾਯ ਅਧਿਸੀਲਾਦਿਸਿਕ੍ਖਾਯ ਅਨੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਸ੍ਸੂਸਾ ਚ ਗਰੂਨਨ੍ਤਿ ਗਰੂਨਂ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਾਦੀਨਂ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਓવਾਦਸ੍ਸ ਸੋਤੁਕਮ੍ਯਤਾ ਪਾਰਿਚਰਿਯਾ ਚ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਸੇવਨਾਦਿ।
Kiṃ pana tanti āha ‘‘mittaṃ idha ca kalyāṇa’’ntiādi. Imasmiṃ sāsane kalyāṇamittaṃ seviyamānaṃ samaṇassa patirūpanti yojanā. Esa nayo itaresupi. Kalyāṇamittañhi nissāya akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, suddhamattānaṃ pariharati. Sikkhā vipulaṃ samādānanti vipulaṃ sikkhāsamādānaṃ, mahatiyā nibbānāvahāya adhisīlādisikkhāya anuṭṭhānanti attho. Sussūsā ca garūnanti garūnaṃ ācariyupajjhāyādīnaṃ kalyāṇamittānaṃ ovādassa sotukamyatā pāricariyā ca. Etanti kalyāṇamittasevanādi.
ਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਸਗਾਰવਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਗਾਰવਯੋਗੋ ਗਰੁਚਿਤ੍ਤੀਕਾਰੋ। ਧਮ੍ਮੇ ਅਪਚਿਤਿ ਯਥਾਭੂਤਨ੍ਤਿ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੇ ਯਾਥਾવਤੋ ਅਪਚਾਯਨਂ ਆਦਰੇਨ ਅਭਿਪੂਜਨਂ। ਸਙ੍ਘੇਤਿ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘੇ। ਚਿਤ੍ਤੀਕਾਰੋਤਿ ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਸਮ੍ਮਾਨਨਂ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗਰੁਕਰਣਂ।
Buddhesu sagāravatāti sabbaññubuddhesu ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’ti gāravayogo garucittīkāro. Dhamme apaciti yathābhūtanti ariyadhamme yāthāvato apacāyanaṃ ādarena abhipūjanaṃ. Saṅgheti ariyasaṅghe. Cittīkāroti sakkāro sammānanaṃ. Etanti ratanattayagarukaraṇaṃ.
ਆਚਾਰਗੋਚਰੇ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਕਾਯਿਕવਾਚਸਿਕવੀਤਿਕ੍ਕਮਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਨਾਚਾਰਂ, ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤੁਂ ਅਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ વੇਸਿਯਾਦਿਅਗੋਚਰਞ੍ਚ ਪਹਾਯ ਕਾਯਿਕવਾਚਸਿਕਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਆਚਾਰੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨਭੂਤੇਨ ਗੋਚਰੇਨ ਚ ਯੁਤ੍ਤੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਆਚਾਰਗੋਚਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਜੀવੋ ਸੋਧਿਤੋਤਿ વੇਲ਼ੁਦਾਨਾਦਿਂ ਬੁਦ੍ਧਪਟਿਕੁਟ੍ਠਂ ਅਨੇਸਨਂ ਪਹਾਯ ਅਨવਜ੍ਜੁਪ੍ਪਾਦੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਜੀવੋ ਸੋਧਿਤੋ ਹੋਤਿ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧੋ, ਸੋਧਿਤਤ੍ਤਾ ਏવ ਅਗਾਰਯ੍ਹੋ વਿਞ੍ਞੂਹਿ। ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਸਣ੍ਠਪਨਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਚਕ੍ਖਾਦਿਦ੍વਾਰੇਹਿ ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਯੋ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾ ਠਪਨਂ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਆਚਾਰਗੋਚਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਆਜੀવਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾਤਿ ਏਤਂ ਤਯਂ।
Ācāragocare yuttoti kāyikavācasikavītikkamanasaṅkhātaṃ anācāraṃ, piṇḍapātādīnaṃ atthāya upasaṅkamituṃ ayuttaṭṭhānabhūtaṃ vesiyādiagocarañca pahāya kāyikavācasikaavītikkamanasaṅkhātena ācārena piṇḍapātādīnaṃ atthāya upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānabhūtena gocarena ca yutto sampanno, sampannaācāragocaroti attho. Ājīvo sodhitoti veḷudānādiṃ buddhapaṭikuṭṭhaṃ anesanaṃ pahāya anavajjuppāde paccaye sevantassa ājīvo sodhito hoti suvisuddho, sodhitattā eva agārayho viññūhi. Cittassa ca saṇṭhapananti yathā cakkhādidvārehi rūpādiārammaṇesu abhijjhādayo nappavattanti, evaṃ diṭṭhe diṭṭhamattādivasena cittassa sammā ṭhapanaṃ. Etanti ācāragocarasampatti ājīvapārisuddhi indriyesu guttadvāratāti etaṃ tayaṃ.
ਚਾਰਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਰਿਪੂਰੇਤਬ੍ਬਸੀਲਂ। વਾਰਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਿਰਤਿਯਾ ਅਕਰਣੇਨ ਪਰਿਪੂਰੇਤਬ੍ਬਸੀਲਂ। ਇਰਿਯਾਪਥਿਯਂ ਪਸਾਦਨਿਯਨ੍ਤਿ ਪਰੇਸਂ ਪਸਾਦਾવਹਂ ਆਕਪ੍ਪਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਇਰਿਯਾਪਥਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ। ਅਧਿਚਿਤ੍ਤੇ ਚ ਆਯੋਗੋਤਿ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਸੁ ਅਨੁਯੋਗੋ ਭਾવਨਾ।
Cārittanti caritvā paripūretabbasīlaṃ. Vārittanti viratiyā akaraṇena paripūretabbasīlaṃ. Iriyāpathiyaṃ pasādaniyanti paresaṃ pasādāvahaṃ ākappasampattinimittaṃ iriyāpathanissitaṃ sampajaññaṃ. Adhicitte ca āyogoti samathavipassanāsu anuyogo bhāvanā.
ਆਰਞ੍ਞਕਾਨੀਤਿ ਅਰਞ੍ਞੇ ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾਨਿ। ਪਨ੍ਤਾਨੀਤਿ વਿવਿਤ੍ਤਾਨਿ।
Āraññakānīti araññe pariyāpannāni. Pantānīti vivittāni.
ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਹਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਧ ਅਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਦਤਿ। ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਭਾવੋ। ਸੋ ਹਿ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਬਹੁਕਾਰੋ, ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਕੋਸਲ੍ਲਅਨੁਤ੍ਤਰਸੀਤਿਭਾવਅਧਿਚਿਤ੍ਤਯੁਤ੍ਤਤਾਦੀਸੁ ਸਮ੍ਮਾ ਪવਿਚਯਬਹੁਲਸ੍ਸ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਨੁਯੋਗੋ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪવਿਚਯੋ ਯਥਾਭੂਤਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅવਿਪਰੀਤਸਲਕ੍ਖਣਤੋ ਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਤੋ ਚ ਪਰਿવੀਮਂਸਾ। ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਧਮ੍ਮવਿਪਸ੍ਸਨਮਾਹ। ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਭਿਸਮਯੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯਾਦਿવਸੇਨ ਪਟਿવੇਧੋ।
Sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Heṭṭhā hi bhinditvā vuttaṃ, idha abhinditvā vadati. Bāhusaccanti bahussutabhāvo. So hi bhāvanānuyogassa bahukāro, bojjhaṅgakosallaanuttarasītibhāvaadhicittayuttatādīsu sammā pavicayabahulassa samathavipassanānuyogo sampajjati. Dhammānaṃ pavicayo yathābhūtanti rūpārūpadhammānaṃ aviparītasalakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca parivīmaṃsā. Iminā adhipaññādhammavipassanamāha. Saccānaṃ abhisamayoti dukkhādīnaṃ ariyasaccānaṃ pariññābhisamayādivasena paṭivedho.
ਸ੍વਾਯਂ ਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮਯੋ ਯਥਾ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਭਾવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਭਾવੇਯ੍ਯ ਚ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਪ॰ ੨੭੭) ਅવਿਭਾਗਤੋ ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਰੂਪਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (વਿਭ॰ ੨; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੪੯) વਿਭਾਗਤੋ વਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਂ ਭਾવੇਯ੍ਯ ਉਪ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯ ਚੇવ વਡ੍ਢੇਯ੍ਯ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪવਤ੍ਤਂ ਅਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਭਾવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਕਰਜਕਾਯੇ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ વਾ ਤੇਭੂਮਕਸਙ੍ਖਾਰੇ ਕਿਲੇਸਾਸੁਚਿਪਗ੍ਘਰਣਤੋ ‘‘ਅਸੁਭਾ’’ਤਿ ਪવਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ। ਦੁਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾਪਰਿવਾਰਾ ਹਿ ਅਯਂ, ਏਤੇਨੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾਪਿ ਗਹਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਲੋਕਮ੍ਹਿ ਚ ਅਨਭਿਰਤਿਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਲੋਕੇ ਤੇਭੂਮਕੇਸੁ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਅਨਾਭਿਰਤਿਸਞ੍ਞਂ। ਏਤੇਨ ਆਦੀਨવਾਨੁਪਸ੍ਸਨਂ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਨੁਪਸ੍ਸਨਞ੍ਚ વਦਤਿ।
Svāyaṃ saccābhisamayo yathā hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘bhāveyyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha bhāveyya ca aniccanti ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277) avibhāgato ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’ntiādinā (vibha. 2; saṃ. ni. 3.49) vibhāgato vā sabbasaṅkhāresu aniccasaññaṃ bhāveyya uppādeyya ceva vaḍḍheyya cāti attho. Anattasaññanti, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti pavattaṃ anattasaññañca bhāveyyāti yojanā. Evaṃ sesesupi. Asubhasaññanti, karajakāye sabbasmimpi vā tebhūmakasaṅkhāre kilesāsucipaggharaṇato ‘‘asubhā’’ti pavattasaññaṃ. Dukkhasaññāparivārā hi ayaṃ, eteneva cettha dukkhasaññāpi gahitāti veditabbaṃ. Lokamhi ca anabhiratinti sabbaloke tebhūmakesu saṅkhāresu anābhiratisaññaṃ. Etena ādīnavānupassanaṃ nibbidānupassanañca vadati.
ਏવਂ ਪਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਤਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਨ੍ਤੋ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮੇ વਡ੍ਢੇਯ੍ਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਭਾવੇਯ੍ਯ ਚ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਬੋਧਿਯਾ ਸਤਿਆਦਿਸਤ੍ਤવਿਧਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗਿਯਾ, ਬੋਧਿਸ੍ਸ વਾ ਤਂਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਸਤਿਆਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ। ਤੇ ਸਤਿਆਦਿਕੇ ਸਤ੍ਤਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ, ਛਨ੍ਦਆਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾਨਿ, ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਿਯੇવ ਪਞ੍ਚ ਬਲਾਨਿ, ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦੀਨਂ વਸੇਨ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਅਰਿਯਮਗ੍ਗਞ੍ਚ। ਚ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾਨਿ ਚ ਗਹਿਤਾਨੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਪ੍ਪਭੇਦੇ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮੇ ਭਾવੇਯ੍ਯ ਉਪ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯ ਚੇવ વਡ੍ਢੇਯ੍ਯ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਯਦੇਤੇਸਂ ਪਠਮਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਾਦਨਂ, ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਚ વਡ੍ਢਨਂ, ਏਤਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸਾਰੁਪ੍ਪਨ੍ਤਿ।
Evaṃ pana vipassanābhāvanaṃ anuyutto taṃ ussukkāpento ime dhamme vaḍḍheyyāti dassento ‘‘bhāveyya ca bojjhaṅge’’ti gāthamāha. Tassattho – bodhiyā satiādisattavidhadhammasāmaggiyā, bodhissa vā taṃsamaṅgino puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā, satiādayo dhammā. Te satiādike sattabojjhaṅge, chandaādīni cattāri iddhipādāni, saddhādīni pañcindriyāni, saddhādīniyeva pañca balāni, sammādiṭṭhiādīnaṃ vasena aṭṭhaṅgaariyamaggañca. Ca-saddena satipaṭṭhānāni sammappadhānāni ca gahitānīti sabbepi sattatiṃsappabhede bodhipakkhiyadhamme bhāveyya uppādeyya ceva vaḍḍheyya ca. Tattha yadetesaṃ paṭhamamaggakkhaṇe uppādanaṃ, uparimaggakkhaṇe ca vaḍḍhanaṃ, etaṃ samaṇassa bhikkhuno sāruppanti.
ਏવਂ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਸਤ੍ਤਤਿਂਸਧਮ੍ਮੇ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਯਥਾ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ ਭਾવਨਾਭਿਸਮਯવਸੇਨ ਅਭਿਸਮੇਤਿ, ਏવਂ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ ਪਹਾਨਾਭਿਸਮਯવਸੇਨ, ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਂ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਭਿਸਮਯવਸੇਨ ਅਭਿਸਮੇਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਣ੍ਹਂ ਪਜਹੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਓਸਾਨਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਂ ਪਜਹੇਯ੍ਯਾਤਿ, ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਦਿਪਭੇਦਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਣ੍ਹਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਮੋਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਞਾਣਂ, ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਮੁਨਿ। ਸਮੂਲਕੇ ਆਸવੇ ਪਦਾਲੇਯ੍ਯਾਤਿ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਾਦਿਸਮੂਲਕੇ ਕਾਮਾਸવਾਦਿਕੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਆਸવੇ ਭਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ। વਿਹਰੇਯ੍ਯ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਧਿ વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਨਿਰੋਧਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ વਿਹਰੇਯ੍ਯ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਯਦੇਤਂ વਿਹਰਣਂ, ਏਤਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਸਮਿਤਪਾਪਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਤਿਰੂਪਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Evaṃ bodhipakkhiyasattatiṃsadhamme bhāvento yathā maggasaccaṃ bhāvanābhisamayavasena abhisameti, evaṃ samudayasaccaṃ pahānābhisamayavasena, nirodhasaccaṃ sacchikiriyābhisamayavasena abhisametīti dassento ‘‘taṇhaṃ pajaheyyā’’ti osānagāthamāha. Tattha taṇhaṃ pajaheyyāti, kāmataṇhādipabhedaṃ sabbaṃ taṇhaṃ ariyamaggena anavasesato samucchindeyya, monaṃ vuccati ñāṇaṃ, tena samannāgatattā muni. Samūlake āsave padāleyyāti kāmarāgānusayādisamūlake kāmāsavādike sabbepi āsave bhindeyya samucchindeyya. Vihareyya vippamuttoti evaṃ sabbaso kilesānaṃ pahīnattā sabbadhi vimutto sabbūpadhipaṭinissaggaṃ nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikatvā vihareyya. Etanti yadetaṃ viharaṇaṃ, etaṃ samaṇassa samitapāpassa bhikkhuno patirūpaṃ sāruppanti attho.
ਏવਂ ਥੇਰੋ ਸਮਣਸਾਰੁਪ੍ਪਪਟਿਪਤ੍ਤਿਕਿਤ੍ਤਨਮੁਖੇਨ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਭਾવਂ ਤਬ੍ਬਿਲੋਮਤੋ ਬਾਹਿਰਕਸਮਯਸ੍ਸ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਤਞ੍ਚ વਿਭਾવੇਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਾ ਸਾਸਨੇ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਸਰਣਾਦੀਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਂਸੁ।
Evaṃ thero samaṇasāruppapaṭipattikittanamukhena sāsanassa niyyānikabhāvaṃ tabbilomato bāhirakasamayassa aniyyānikatañca vibhāvesi. Taṃ sutvā te brāhmaṇamahāsālā sāsane abhippasannā saraṇādīsu patiṭṭhahiṃsu.
(ਅਪਰ)-ਗੋਤਮਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
(Apara)-gotamattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ਦਸਕਨਿਪਾਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dasakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੭. (ਅਪਰ)-ਗੋਤਮਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 7. (Apara)-gotamattheragāthā