Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ആപത്താനാപത്തിവാരവണ്ണനാ
Āpattānāpattivāravaṇṇanā
൬൬. പടിഞ്ഞാകരണം നത്ഥീതി പുച്ഛിതബ്ബാഭാവതോ. ന ഹി ദൂസകോ ‘‘കേന ചിത്തേന വീതിക്കമം അകാസി, ജാനിത്വാ അകാസി, ഉദാഹു അജാനിത്വാ’’തി ഏവം പുച്ഛായ അരഹതി. തത്ഥേവാതി വേസാലിയം മഹാവനേ ഏവ. സബ്ബങ്ഗഗതന്തി ഠപേത്വാ കേസലോമദന്തനഖാനം മംസവിനിമുത്തട്ഠാനഞ്ചേവ ഥദ്ധസുക്ഖചമ്മഞ്ച ഉദകമിവ തേലബിന്ദു അവസേസസബ്ബസരീരം ബ്യാപേത്വാ ഠിതം. സരീരകമ്പാദീനീതി ആദി-സദ്ദേന അക്ഖീനം പീതവണ്ണാദിം സങ്ഗണ്ഹാതി. പിത്തകോസകേ ഠിതന്തി ഹദയപപ്ഫാസാനം അന്തരേ യകനമംസം നിസ്സായ പതിട്ഠിതേ മഹാകോസാതകീകോസസദിസേ പിത്തകോസേ ഠിതം. കുപിതേതി പിത്തകോസതോ ചലിത്വാ ബഹി നിക്ഖന്തേ.
66.Paṭiññākaraṇaṃnatthīti pucchitabbābhāvato. Na hi dūsako ‘‘kena cittena vītikkamaṃ akāsi, jānitvā akāsi, udāhu ajānitvā’’ti evaṃ pucchāya arahati. Tatthevāti vesāliyaṃ mahāvane eva. Sabbaṅgagatanti ṭhapetvā kesalomadantanakhānaṃ maṃsavinimuttaṭṭhānañceva thaddhasukkhacammañca udakamiva telabindu avasesasabbasarīraṃ byāpetvā ṭhitaṃ. Sarīrakampādīnīti ādi-saddena akkhīnaṃ pītavaṇṇādiṃ saṅgaṇhāti. Pittakosake ṭhitanti hadayapapphāsānaṃ antare yakanamaṃsaṃ nissāya patiṭṭhite mahākosātakīkosasadise pittakose ṭhitaṃ. Kupiteti pittakosato calitvā bahi nikkhante.
വിസ്സട്ഠചിത്തോതി വിസ്സട്ഠപകതിചിത്തോ. യക്ഖുമ്മത്തകോതി യക്ഖാ കിര യസ്സ ചിത്തം ഖിപിതുകാമാ ഹോന്തി, തസ്സ സേതമുഖം നീലോദരം സുരത്തഹത്ഥപാദം മഹാസീസം പജ്ജലിതനേത്തം ഭേരവം വാ അത്തഭാവം നിമ്മിനിത്വാ ദസ്സേന്തി, ഭേരവം വാ സദ്ദം സാവേന്തി, കഥേന്തസ്സേവ വാ മുഖേന ഹത്ഥം പക്ഖിപിത്വാ ഹദയമംസം മദ്ദന്തി, തേന സോ സത്തോ ഉമ്മത്തകോ ഹോതി ഖിത്തചിത്തോ. തേനേവാഹ ‘‘ഭേരവാനി വാ ആരമ്മണാനി ദസ്സേത്വാ’’തിആദി. തത്ഥ ഭേരവാനീതി ദസ്സനമത്തേനേവ സത്താനം ഭയം ഛമ്ഭിതത്തം ലോമഹംസം ഉപ്പാദേതും സമത്ഥാനി. നിച്ചമേവ ഉമ്മത്തകോ ഹോതീതി യസ്സ പിത്തകോസതോ പിത്തം ചലിത്വാ ബഹി നിക്ഖന്തം ഹോതി, തം സന്ധായ വുത്തം. യസ്സ പന പിത്തം ചലിത്വാ പിത്തകോസേയേവ ഠിതം ഹോതി ബഹി അനിക്ഖന്തം, സോ അന്തരന്തരാ സഞ്ഞം പടിലഭതി, ന നിച്ചമേവ ഉമ്മത്തകോ ഹോതീതി വേദിതബ്ബം. ഞത്വാതി സഞ്ഞാപടിലാഭേന ജാനിത്വാ. അധിമത്തായാതി അധികപ്പമാണായ.
Vissaṭṭhacittoti vissaṭṭhapakaticitto. Yakkhummattakoti yakkhā kira yassa cittaṃ khipitukāmā honti, tassa setamukhaṃ nīlodaraṃ surattahatthapādaṃ mahāsīsaṃ pajjalitanettaṃ bheravaṃ vā attabhāvaṃ nimminitvā dassenti, bheravaṃ vā saddaṃ sāventi, kathentasseva vā mukhena hatthaṃ pakkhipitvā hadayamaṃsaṃ maddanti, tena so satto ummattako hoti khittacitto. Tenevāha ‘‘bheravāni vā ārammaṇāni dassetvā’’tiādi. Tattha bheravānīti dassanamatteneva sattānaṃ bhayaṃ chambhitattaṃ lomahaṃsaṃ uppādetuṃ samatthāni. Niccameva ummattako hotīti yassa pittakosato pittaṃ calitvā bahi nikkhantaṃ hoti, taṃ sandhāya vuttaṃ. Yassa pana pittaṃ calitvā pittakoseyeva ṭhitaṃ hoti bahi anikkhantaṃ, so antarantarā saññaṃ paṭilabhati, na niccameva ummattako hotīti veditabbaṃ. Ñatvāti saññāpaṭilābhena jānitvā. Adhimattāyāti adhikappamāṇāya.
ആപത്താനാപത്തിവാരവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Āpattānāpattivāravaṇṇanā niṭṭhitā.
പദഭാജനീയവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Padabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൧. പഠമപാരാജികം • 1. Paṭhamapārājikaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ൧. പഠമപാരാജികം • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ആപത്താനാപത്തിവാരവണ്ണനാ • Āpattānāpattivāravaṇṇanā