Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మిలిన్దపఞ్హపాళి • Milindapañhapāḷi |
౬. అరహన్తవేదనావేదియనపఞ్హో
6. Arahantavedanāvediyanapañho
౬. ‘‘భన్తే నాగసేన, తుమ్హే భణథ ‘అరహా ఏకం వేదనం వేదయతి కాయికం, న చేతసిక’న్తి. కిం ను ఖో, భన్తే నాగసేన, అరహతో చిత్తం యం కాయం నిస్సాయ పవత్తతి, తత్థ అరహా అనిస్సరో అస్సామీ అవసవత్తీ’’తి ? ‘‘ఆమ, మహారాజా’’తి. ‘‘న ఖో, భన్తే నాగసేన, యుత్తమేతం, యం సో సకచిత్తస్స పవత్తమానే కాయే అనిస్సరో హోతి అస్సామీ అవసవత్తీ; సకుణోపి తావ, భన్తే, యస్మిం కులావకే పటివసతి, తత్థ సో ఇస్సరో హోతి సామీ వసవత్తీ’’తి.
6. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’nti. Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, arahato cittaṃ yaṃ kāyaṃ nissāya pavattati, tattha arahā anissaro assāmī avasavattī’’ti ? ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Na kho, bhante nāgasena, yuttametaṃ, yaṃ so sakacittassa pavattamāne kāye anissaro hoti assāmī avasavattī; sakuṇopi tāva, bhante, yasmiṃ kulāvake paṭivasati, tattha so issaro hoti sāmī vasavattī’’ti.
‘‘దసయిమే, మహారాజ, కాయానుగతా ధమ్మా భవే భవే కాయం అనుధావన్తి అనుపరివత్తన్తి. కతమే దస? సీతం ఉణ్హం జిఘచ్ఛా పిపాసా ఉచ్చారో పస్సావో మిద్ధం జరా బ్యాధి మరణం. ఇమే ఖో, మహారాజ, దస కాయానుగతా ధమ్మా భవే భవే కాయం అనుధావన్తి అనుపరివత్తన్తి, తత్థ అరహా అనిస్సరో అస్సామీ అవసవత్తీ’’తి.
‘‘Dasayime, mahārāja, kāyānugatā dhammā bhave bhave kāyaṃ anudhāvanti anuparivattanti. Katame dasa? Sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo middhaṃ jarā byādhi maraṇaṃ. Ime kho, mahārāja, dasa kāyānugatā dhammā bhave bhave kāyaṃ anudhāvanti anuparivattanti, tattha arahā anissaro assāmī avasavattī’’ti.
‘‘భన్తే నాగసేన, కేన కారణేన అరహతో కాయే ఆణా నప్పవత్తతి ఇస్సరియం వా, తత్థ మే కారణం బ్రూహీ’’తి? ‘‘యథా, మహారాజ, యే కేచి పథవినిస్సితా సత్తా, సబ్బే తే పథవిం నిస్సాయ చరన్తి విహరన్తి వుత్తిం కప్పేన్తి, అపి ను ఖో, మహారాజ, తేసం పథవియా ఆణా పవత్తతి ఇస్సరియం వా’’తి? ‘‘న హి, భన్తే’’తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, అరహతో చిత్తం కాయం నిస్సాయ పవత్తతి, న చ అరహతో కాయే ఆణా పవత్తతి ఇస్సరియం వా’’తి.
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena arahato kāye āṇā nappavattati issariyaṃ vā, tattha me kāraṇaṃ brūhī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja, ye keci pathavinissitā sattā, sabbe te pathaviṃ nissāya caranti viharanti vuttiṃ kappenti, api nu kho, mahārāja, tesaṃ pathaviyā āṇā pavattati issariyaṃ vā’’ti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, arahato cittaṃ kāyaṃ nissāya pavattati, na ca arahato kāye āṇā pavattati issariyaṃ vā’’ti.
‘‘భన్తే నాగసేన, కేన కారణేన పుథుజ్జనో కాయికమ్పి చేతసికమ్పి వేదనం వేదయతీ’’తి? ‘‘అభావితత్తా, మహారాజ, చిత్తస్స పుథుజ్జనో కాయికమ్పి చేతసికమ్పి వేదనం వేదయతి. యథా, మహారాజ, గోణో ఛాతో పరితసితో అబలదుబ్బలపరిత్తకతిణేసు వా లతాయ వా ఉపనిబద్ధో అస్స, యదా సో గోణో పరికుపితో హోతి, తదా సహ ఉపనిబన్ధనేన పక్కమతి. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, అభావితచిత్తస్స వేదనా ఉప్పజ్జిత్వా చిత్తం పరికోపేతి, చిత్తం పరికుపితం కాయం ఆభుజతి నిబ్భుజతి సమ్పరివత్తకం కరోతి. అథ ఖో సో అభావితచిత్తో తసతి రవతి భేరవరావమభిరవతి, ఇదమేత్థ, మహారాజ, కారణం, యేన కారణేన పుథుజ్జనో కాయికమ్పి చేతసికమ్పి వేదనం వేదయతీ’’తి.
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayatī’’ti? ‘‘Abhāvitattā, mahārāja, cittassa puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayati. Yathā, mahārāja, goṇo chāto paritasito abaladubbalaparittakatiṇesu vā latāya vā upanibaddho assa, yadā so goṇo parikupito hoti, tadā saha upanibandhanena pakkamati. Evameva kho, mahārāja, abhāvitacittassa vedanā uppajjitvā cittaṃ parikopeti, cittaṃ parikupitaṃ kāyaṃ ābhujati nibbhujati samparivattakaṃ karoti. Atha kho so abhāvitacitto tasati ravati bheravarāvamabhiravati, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayatī’’ti.
‘‘కిం పన తం కారణం, యేన కారణేన అరహా ఏకం వేదనం వేదయతి కాయికం, న చేతసిక’’న్తి? ‘‘అరహతో, మహారాజ, చిత్తం భావితం హోతి సుభావితం దన్తం సుదన్తం అస్సవం వచనకరం, సో దుక్ఖాయ వేదనాయ ఫుట్ఠో సమానో ‘అనిచ్చ’న్తి దళ్హం గణ్హాతి, సమాధిథమ్భే చిత్తం ఉపనిబన్ధతి, తస్స తం చిత్తం సమాధిథమ్భే ఉపనిబన్ధనం న వేధతి న చలతి, ఠితం హోతి అవిక్ఖిత్తం, తస్స వేదనావికారవిప్ఫారేన కాయో ఆభుజతి నిబ్భుజతి సమ్పరివత్తతి, ఇదమేత్థ, మహారాజ, కారణం, యేన కారణేన అరహా ఏకం వేదనం వేదయతి కాయికం, న చేతసిక’’న్తి.
‘‘Kiṃ pana taṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’’nti? ‘‘Arahato, mahārāja, cittaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ dantaṃ sudantaṃ assavaṃ vacanakaraṃ, so dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno ‘anicca’nti daḷhaṃ gaṇhāti, samādhithambhe cittaṃ upanibandhati, tassa taṃ cittaṃ samādhithambhe upanibandhanaṃ na vedhati na calati, ṭhitaṃ hoti avikkhittaṃ, tassa vedanāvikāravipphārena kāyo ābhujati nibbhujati samparivattati, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’’nti.
‘‘భన్తే నాగసేన, తం నామ లోకే అచ్ఛరియం యం కాయే చలమానే చిత్తం న చలతి, తత్థ మే కారణం బ్రూహీ’’తి. ‘‘యథా, మహారాజ, మహతిమహారుక్ఖే ఖన్ధసాఖాపలాససమ్పన్నే అనిలబలసమాహతే సాఖా చలతి, అపి ను తస్స ఖన్ధోపి చలతీ’’తి? ‘‘న హి, భన్తే’’తి . ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, అరహా దుక్ఖాయ వేదనాయ ఫుట్ఠో సమానో ‘అనిచ్చ’న్తి దళ్హం గణ్హాతి, సమాధిథమ్భే చిత్తం ఉపనిబన్ధతి, తస్స తం చిత్తం సమాధిథమ్భే ఉపనిబన్ధనం న వేధతి న చలతి, ఠితం హోతి అవిక్ఖిత్తం, తస్స వేదనావికారవిప్ఫారేన కాయో ఆభుజతి నిబ్భుజతి సమ్పరివత్తతి, చిత్తం పన తస్స న వేధతి న చలతి ఖన్ధో వియ మహారుక్ఖస్సా’’తి. ‘‘అచ్ఛరియం, భన్తే నాగసేన, అబ్భుతం, భన్తే నాగసేన, న మే ఏవరూపో సబ్బకాలికో ధమ్మపదీపో దిట్ఠపుబ్బో’’తి.
‘‘Bhante nāgasena, taṃ nāma loke acchariyaṃ yaṃ kāye calamāne cittaṃ na calati, tattha me kāraṇaṃ brūhī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, mahatimahārukkhe khandhasākhāpalāsasampanne anilabalasamāhate sākhā calati, api nu tassa khandhopi calatī’’ti? ‘‘Na hi, bhante’’ti . ‘‘Evameva kho, mahārāja, arahā dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno ‘anicca’nti daḷhaṃ gaṇhāti, samādhithambhe cittaṃ upanibandhati, tassa taṃ cittaṃ samādhithambhe upanibandhanaṃ na vedhati na calati, ṭhitaṃ hoti avikkhittaṃ, tassa vedanāvikāravipphārena kāyo ābhujati nibbhujati samparivattati, cittaṃ pana tassa na vedhati na calati khandho viya mahārukkhassā’’ti. ‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena, na me evarūpo sabbakāliko dhammapadīpo diṭṭhapubbo’’ti.
అరహన్తవేదనావేదియనపఞ్హో ఛట్ఠో.
Arahantavedanāvediyanapañho chaṭṭho.