Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
౧౦. అరకసుత్తవణ్ణనా
10. Arakasuttavaṇṇanā
౭౪. దసమే పరిత్తన్తి ఇత్తరం. తేనాహ ‘‘అప్పం థోక’’న్తి. పబన్ధానుపచ్ఛేదస్స పచ్చయభావో ఇధ జీవితస్స రసో కిచ్చన్తి అధిప్పేతన్తి ఆహ ‘‘సరసపరిత్తతాయపీ’’తి. తదధీనవుత్తితాయపి హి ‘‘యో, భిక్ఖవే, చిరం జీవతి, సో వస్ససతం అప్పం వా భియ్యో’’తి వచనతో పరిత్తం ఖణపరిత్తతాయపి. పరమత్థతో హి అతిపరిత్తో సత్తానం జీవితక్ఖణో ఏకచిత్తక్ఖణప్పవత్తిమత్తోయేవ. యథా నామ రథచక్కం పవత్తమానమ్పి ఏకేనేవ నేమిప్పదేసేన పవత్తతి, తిట్ఠమానమ్పి ఏకేనేవ తిట్ఠతి, ఏవమేవం ఏకచిత్తక్ఖణికం సత్తానం జీవితం తస్మిం చిత్తే నిరుద్ధమత్తే సత్తో నిరుద్ధోతి వుచ్చతి. యథాహ ‘‘అతీతే చిత్తక్ఖణే జీవిత్థ న జీవతి న జీవిస్సతి. అనాగతే చిత్తక్ఖణే న జీవిత్థ న జీవతి జీవిస్సతి. పచ్చుప్పన్నే చిత్తక్ఖణే న జీవిత్థ జీవతి న జీవిస్సతి.
74. Dasame parittanti ittaraṃ. Tenāha ‘‘appaṃ thoka’’nti. Pabandhānupacchedassa paccayabhāvo idha jīvitassa raso kiccanti adhippetanti āha ‘‘sarasaparittatāyapī’’ti. Tadadhīnavuttitāyapi hi ‘‘yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti vacanato parittaṃ khaṇaparittatāyapi. Paramatthato hi atiparitto sattānaṃ jīvitakkhaṇo ekacittakkhaṇappavattimattoyeva. Yathā nāma rathacakkaṃ pavattamānampi ekeneva nemippadesena pavattati, tiṭṭhamānampi ekeneva tiṭṭhati, evamevaṃ ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitaṃ tasmiṃ citte niruddhamatte satto niruddhoti vuccati. Yathāha ‘‘atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissati. Anāgate cittakkhaṇe na jīvittha na jīvati jīvissati. Paccuppanne cittakkhaṇe na jīvittha jīvati na jīvissati.
‘‘జీవితం అత్తభావో చ, సుఖదుక్ఖా చ కేవలా;
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
ఏకచిత్తసమాయుత్తా, లహుసో వత్తతే ఖణో.
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.
‘‘యే నిరుద్ధా మరన్తస్స, తిట్ఠమానస్స వా ఇధ;
‘‘Ye niruddhā marantassa, tiṭṭhamānassa vā idha;
సబ్బేపి సదిసా ఖన్ధా, గతా అప్పటిసన్ధికా.
Sabbepi sadisā khandhā, gatā appaṭisandhikā.
‘‘అనిబ్బత్తేన న జాతో, పచ్చుప్పన్నేన జీవతి;
‘‘Anibbattena na jāto, paccuppannena jīvati;
చిత్తభఙ్గా మతో లోకో, పఞ్ఞత్తి పరమత్థియా’’తి. (మహాని॰ ౧౦);
Cittabhaṅgā mato loko, paññatti paramatthiyā’’ti. (mahāni. 10);
లహుసన్తి లహుకం. తేనాహ ‘‘లహుం ఉప్పజ్జిత్వా నిరుజ్ఝనతో లహుస’’న్తి. పరిత్తం లహుసన్తి ఉభయం పనేతం అప్పకస్స వేవచనం. యఞ్హి అప్పకం, తం పరిత్తఞ్చేవ లహుకఞ్చ హోతి. ఇధ పన ఆయునో అధిప్పేతత్తా రస్సన్తి వుత్తం హోతి. మన్తాయన్తి కరణత్థే ఏతం భుమ్మవచనన్తి ఆహ ‘‘మన్తాయ బోద్ధబ్బం, పఞ్ఞాయ జానితబ్బన్తి అత్థో’’తి. మన్తాయన్తి వా మన్తేయ్యన్తి వుత్తం హోతి, మన్తేతబ్బం మన్తాయ ఉపపరిక్ఖితబ్బన్తి అత్థో. పఞ్ఞాయ జానితబ్బన్తి జానితబ్బం జీవితస్స పరిత్తభావో బహుదుక్ఖాదిభావో. జానిత్వా చ పన సబ్బపలిబోధే ఛిన్దిత్వా కత్తబ్బం కుసలం, చరితబ్బం బ్రహ్మచరియం. యస్మా ఇత్థి జాతస్స అమరణం, అప్పం వా భియ్యో వస్ససతతో ఉపరి అప్పం అఞ్ఞం వస్ససతం అప్పత్వా వీసం వా తింసం వా చత్తాలీసం వా పణ్ణాసం వా సట్ఠి వా వస్సాని జీవతి, ఏవందీఘాయుకో పన అతిదుల్లభో. ‘‘అసుకో హి ఏవం చిరం జీవతీ’’తి తత్థ తత్థ గన్త్వా దట్ఠబ్బో హోతి. తత్థ విసాఖా ఉపాసికా వీససతం జీవతి, తథా పోక్ఖరసాతిబ్రాహ్మణో, బ్రహ్మాయుబ్రాహ్మణో, బావరియబ్రాహ్మణో, ఆనన్దత్థేరో, మహాకస్సపత్థేరోతి . అనురుద్ధత్థేరో పన వస్ససతఞ్చేవ పణ్ణాసఞ్చ వస్సాని. బాకులత్థేరో వస్ససతఞ్చేవ సట్ఠి చ వస్సాని, అయం సబ్బదీఘాయుకో, సోపి ద్వే వస్ససతాని న జీవి.
Lahusanti lahukaṃ. Tenāha ‘‘lahuṃ uppajjitvā nirujjhanato lahusa’’nti. Parittaṃ lahusanti ubhayaṃ panetaṃ appakassa vevacanaṃ. Yañhi appakaṃ, taṃ parittañceva lahukañca hoti. Idha pana āyuno adhippetattā rassanti vuttaṃ hoti. Mantāyanti karaṇatthe etaṃ bhummavacananti āha ‘‘mantāya boddhabbaṃ, paññāya jānitabbanti attho’’ti. Mantāyanti vā manteyyanti vuttaṃ hoti, mantetabbaṃ mantāya upaparikkhitabbanti attho. Paññāya jānitabbanti jānitabbaṃ jīvitassa parittabhāvo bahudukkhādibhāvo. Jānitvā ca pana sabbapalibodhe chinditvā kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ. Yasmā itthi jātassa amaraṇaṃ, appaṃ vā bhiyyo vassasatato upari appaṃ aññaṃ vassasataṃ appatvā vīsaṃ vā tiṃsaṃ vā cattālīsaṃ vā paṇṇāsaṃ vā saṭṭhi vā vassāni jīvati, evaṃdīghāyuko pana atidullabho. ‘‘Asuko hi evaṃ ciraṃ jīvatī’’ti tattha tattha gantvā daṭṭhabbo hoti. Tattha visākhā upāsikā vīsasataṃ jīvati, tathā pokkharasātibrāhmaṇo, brahmāyubrāhmaṇo, bāvariyabrāhmaṇo, ānandatthero, mahākassapattheroti . Anuruddhatthero pana vassasatañceva paṇṇāsañca vassāni. Bākulatthero vassasatañceva saṭṭhi ca vassāni, ayaṃ sabbadīghāyuko, sopi dve vassasatāni na jīvi.
అరకసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Arakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
మహావగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya / ౧౦. అరకసుత్తం • 10. Arakasuttaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ౧౦. అరకసుత్తవణ్ణనా • 10. Arakasuttavaṇṇanā