Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੨੬੮] ੮. ਆਰਾਮਦੂਸਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[268] 8. Ārāmadūsakajātakavaṇṇanā
ਯੋ વੇ ਸਬ੍ਬਸਮੇਤਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਦਕ੍ਖਿਣਾਗਿਰਿਜਨਪਦੇ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਉਯ੍ਯਾਨਪਾਲਪੁਤ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਕਿਰ વੁਤ੍ਥવਸ੍ਸੋ ਜੇਤવਨਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਾਗਿਰਿਜਨਪਦੇ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਿ। ਅਥੇਕੋ ਉਪਾਸਕੋ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਯਾਗੁਖਜ੍ਜਕੇਹਿ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯ੍ਯਾ, ਉਯ੍ਯਾਨਚਾਰਿਕਂ ਚਰਿਤੁਕਾਮਾ ਇਮਿਨਾ ਉਯ੍ਯਾਨਪਾਲੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਨ੍ਤੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਅਯ੍ਯਾਨਂ ਫਲਾਫਲਾਨਿ ਦਦੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ ਉਯ੍ਯਾਨਪਾਲਂ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਚਰਮਾਨਾ ਏਕਂ ਛਿਦ੍ਦਟ੍ਠਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਇਦਂ ਠਾਨਂ ਛਿਦ੍ਦਂ વਿਰਲ਼ਰੁਕ੍ਖਂ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਅਥ ਨੇਸਂ ਉਯ੍ਯਾਨਪਾਲੋ ਆਚਿਕ੍ਖਿ – ‘‘ਏਕੋ ਕਿਰ ਉਯ੍ਯਾਨਪਾਲਪੁਤ੍ਤੋ ਉਪਰੋਪਕੇਸੁ ਉਦਕਂ ਆਸਿਞ੍ਚਨ੍ਤੋ ‘ਮੂਲਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਆਸਿਞ੍ਚਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਮੂਲਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਉਦਕਂ ਆਸਿਞ੍ਚਿ, ਤੇਨ ਤਂ ਠਾਨਂ ਛਿਦ੍ਦਂ ਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਸੋ ਕੁਮਾਰਕੋ ਆਰਾਮਦੂਸਕੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Yo ve sabbasametānanti idaṃ satthā dakkhiṇāgirijanapade aññataraṃ uyyānapālaputtaṃ ārabbha kathesi. Satthā kira vutthavasso jetavanā nikkhamitvā dakkhiṇāgirijanapade cārikaṃ cari. Atheko upāsako buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā uyyāne nisīdāpetvā yāgukhajjakehi santappetvā ‘‘ayyā, uyyānacārikaṃ caritukāmā iminā uyyānapālena saddhiṃ carantū’’ti vatvā ‘‘ayyānaṃ phalāphalāni dadeyyāsī’’ti uyyānapālaṃ āṇāpesi. Bhikkhū caramānā ekaṃ chiddaṭṭhānaṃ disvā ‘‘idaṃ ṭhānaṃ chiddaṃ viraḷarukkhaṃ, kiṃ nu kho kāraṇa’’nti pucchiṃsu. Atha nesaṃ uyyānapālo ācikkhi – ‘‘eko kira uyyānapālaputto uparopakesu udakaṃ āsiñcanto ‘mūlappamāṇena āsiñcissāmī’ti uppāṭetvā mūlappamāṇena udakaṃ āsiñci, tena taṃ ṭhānaṃ chiddaṃ jāta’’nti. Bhikkhū satthu santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocesuṃ. Satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva pubbepi so kumārako ārāmadūsakoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਿਸ੍ਸਸੇਨੇ ਨਾਮ ਰਞ੍ਞੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਉਸ੍ਸવੇ ਘੁਟ੍ਠੇ ਉਯ੍ਯਾਨਪਾਲੋ ‘‘ਉਸ੍ਸવਂ ਕੀਲ਼ਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਯ੍ਯਾਨવਾਸਿਨੋ ਮਕ੍ਕਟੇ ਆਹ – ‘‘ਇਦਂ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਬਹੂਪਕਾਰਂ , ਅਹਂ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਉਸ੍ਸવਂ ਕੀਲ਼ਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਸਤ੍ਤ ਦਿવਸੇ ਉਪਰੋਪਕੇਸੁ ਉਦਕਂ ਆਸਿਞ੍ਚਥਾ’’ਤਿ। ਤੇ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਸੋ ਤੇਸਂ ਚਮ੍ਮਘਟਕੇ ਦਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਮਕ੍ਕਟਾ ਉਦਕਂ ਆਸਿਞ੍ਚਨ੍ਤਾ ਉਪਰੋਪਕੇਸੁ ਆਸਿਞ੍ਚਿਂਸੁ। ਅਥ ਨੇ ਮਕ੍ਕਟਜੇਟ੍ਠਕੋ ਆਹ – ‘‘ਆਗਮੇਥ ਤਾવ, ਉਦਕਂ ਨਾਮ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਦੁਲ੍ਲਭਂ, ਤਂ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ, ਉਪਰੋਪਕੇ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਮੂਲਪ੍ਪਮਾਣਂ ਞਤ੍વਾ ਦੀਘਮੂਲਕੇਸੁ ਬਹੁਂ, ਰਸ੍ਸਮੂਲਕੇਸੁ ਅਪ੍ਪਂ ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਤੇ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਉਪਰੋਪਕੇ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਤੇ ਰੋਪੇਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਨ੍ਤਿ।
Atīte bārāṇasiyaṃ vissasene nāma raññe rajjaṃ kārente ussave ghuṭṭhe uyyānapālo ‘‘ussavaṃ kīḷissāmī’’ti uyyānavāsino makkaṭe āha – ‘‘idaṃ uyyānaṃ tumhākaṃ bahūpakāraṃ , ahaṃ sattāhaṃ ussavaṃ kīḷissāmi, tumhe satta divase uparopakesu udakaṃ āsiñcathā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchiṃsu. So tesaṃ cammaghaṭake datvā pakkāmi. Makkaṭā udakaṃ āsiñcantā uparopakesu āsiñciṃsu. Atha ne makkaṭajeṭṭhako āha – ‘‘āgametha tāva, udakaṃ nāma sabbakālaṃ dullabhaṃ, taṃ rakkhitabbaṃ, uparopake uppāṭetvā mūlappamāṇaṃ ñatvā dīghamūlakesu bahuṃ, rassamūlakesu appaṃ udakaṃ siñcituṃ vaṭṭatī’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti vatvā ekacce uparopake uppāṭetvā gacchanti, ekacce te ropetvā udakaṃ siñcanti.
ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਏਕਸ੍ਸ ਕੁਲਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਸੋ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਰਣੀਯੇਨ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤੇ ਮਕ੍ਕਟੇ ਤਥਾ ਕਰੋਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਤੁਮ੍ਹੇ ਏવਂ ਕਾਰੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘વਾਨਰਜੇਟ੍ਠਕੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਜੇਟ੍ਠਕਸ੍ਸ ਤਾવ વੋ ਅਯਂ ਪਞ੍ਞਾ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਪਨ ਕੀਦਿਸੀ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Tasmiṃ kāle bodhisatto bārāṇasiyaṃ ekassa kulassa putto ahosi, so kenacideva karaṇīyena uyyānaṃ gantvā te makkaṭe tathā karonte disvā ‘‘ko tumhe evaṃ kāretī’’ti pucchitvā ‘‘vānarajeṭṭhako’’ti vutte ‘‘jeṭṭhakassa tāva vo ayaṃ paññā, tumhākaṃ pana kīdisī bhavissatī’’ti tamatthaṃ pakāsento imaṃ paṭhamaṃ gāthamāha –
੫੨.
52.
‘‘ਯੋ વੇ ਸਬ੍ਬਸਮੇਤਾਨਂ, ਅਹੁવਾ ਸੇਟ੍ਠਸਮ੍ਮਤੋ।
‘‘Yo ve sabbasametānaṃ, ahuvā seṭṭhasammato;
ਤਸ੍ਸਾਯਂ ਏਦਿਸੀ ਪਞ੍ਞਾ, ਕਿਮੇવ ਇਤਰਾ ਪਜਾ’’ਤਿ॥
Tassāyaṃ edisī paññā, kimeva itarā pajā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਸਮੇਤਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮੇਸਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਮਾਨਜਾਤੀਨਂ। ਅਹੁવਾਤਿ ਅਹੋਸਿ। ਕਿਮੇવ ਇਤਰਾ ਪਜਾਤਿ ਯਾ ਇਤਰਾ ਏਤੇਸੁ ਲਾਮਿਕਾ ਪਜਾ, ਕੀਦਿਸਾ ਨੁ ਖੋ ਤਸ੍ਸਾ ਪਞ੍ਞਾਤਿ।
Tattha sabbasametānanti imesaṃ sabbesaṃ samānajātīnaṃ. Ahuvāti ahosi. Kimeva itarā pajāti yā itarā etesu lāmikā pajā, kīdisā nu kho tassā paññāti.
ਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ વਾਨਰਾ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹਂਸੁ –
Tassa kathaṃ sutvā vānarā dutiyaṃ gāthamāhaṃsu –
੫੩.
53.
‘‘ਏવਮੇવ ਤੁવਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ, ਅਨਞ੍ਞਾਯ વਿਨਿਨ੍ਦਸਿ।
‘‘Evameva tuvaṃ brahme, anaññāya vinindasi;
ਕਥਂ ਮੂਲਂ ਅਦਿਸ੍વਾਨ, ਰੁਕ੍ਖਂ ਜਞ੍ਞਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Kathaṃ mūlaṃ adisvāna, rukkhaṃ jaññā patiṭṭhita’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਤਿ ਆਲਪਨਮਤ੍ਤਂ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਤ੍વਂ, ਭੋ ਪੁਰਿਸ, ਕਾਰਣਾਕਾਰਣਂ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਏવਮੇવ ਅਮ੍ਹੇ વਿਨਿਨ੍ਦਸਿ, ਰੁਕ੍ਖਂ ਨਾਮ ‘‘ਗਮ੍ਭੀਰੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ વਾ ਏਸ, ਨ વਾ’’ਤਿ ਮੂਲਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਕਥਂ ਞਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ, ਤੇਨ ਮਯਂ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਮੂਲਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਉਦਕਂ ਆਸਿਞ੍ਚਾਮਾਤਿ।
Tattha brahmeti ālapanamattaṃ. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – tvaṃ, bho purisa, kāraṇākāraṇaṃ ajānitvā evameva amhe vinindasi, rukkhaṃ nāma ‘‘gambhīre patiṭṭhito vā esa, na vā’’ti mūlaṃ anuppāṭetvā kathaṃ ñātuṃ sakkā, tena mayaṃ uppāṭetvā mūlappamāṇena udakaṃ āsiñcāmāti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā bodhisatto tatiyaṃ gāthamāha –
੫੪.
54.
‘‘ਨਾਹਂ ਤੁਮ੍ਹੇ વਿਨਿਨ੍ਦਾਮਿ, ਯੇ ਚਞ੍ਞੇ વਾਨਰਾ વਨੇ।
‘‘Nāhaṃ tumhe vinindāmi, ye caññe vānarā vane;
વਿਸ੍ਸਸੇਨੋવ ਗਾਰਯ੍ਹੋ, ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾ ਰੁਕ੍ਖਰੋਪਕਾ’’ਤਿ॥
Vissasenova gārayho, yassatthā rukkharopakā’’ti.
ਤਤ੍ਥ વਿਸ੍ਸਸੇਨੋવ ਗਾਰਯ੍ਹੋਤਿ ਬਾਰਾਣਸਿਰਾਜਾ વਿਸ੍ਸਸੇਨੋਯੇવ ਏਤ੍ਥ ਗਰਹਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾ ਰੁਕ੍ਖਰੋਪਕਾਤਿ ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸਾ ਰੁਕ੍ਖਰੋਪਕਾ ਜਾਤਾਤਿ।
Tattha vissasenova gārayhoti bārāṇasirājā vissasenoyeva ettha garahitabbo. Yassatthā rukkharopakāti yassatthāya tumhādisā rukkharopakā jātāti.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ વਾਨਰਜੇਟ੍ਠਕੋ ਆਰਾਮਦੂਸਕਕੁਮਾਰੋ ਅਹੋਸਿ, ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਰਿਸੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā vānarajeṭṭhako ārāmadūsakakumāro ahosi, paṇḍitapuriso pana ahameva ahosi’’nti.
ਆਰਾਮਦੂਸਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਅਟ੍ਠਮਾ।
Ārāmadūsakajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੨੬੮. ਆਰਾਮਦੂਸਕਜਾਤਕਂ • 268. Ārāmadūsakajātakaṃ