| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / द्वेमातिकापाळि • Dvemātikāpāḷi |
६. आरामवग्गो
6. Ārāmavaggo
१. आरामपविसनसिक्खापदवण्णना
1. Ārāmapavisanasikkhāpadavaṇṇanā
आरामवग्गस्स पठमे सभिक्खुकं आरामन्ति यत्थ भिक्खू रुक्खमूलेपि वसन्ति, तं पदेसं। अनापुच्छाति एत्थ भिक्खुसामणेरआरामिकेसु यंकिञ्चि अनापुच्छा, परिक्खित्तस्स आरामस्स परिक्खेपं अतिक्कमन्तिया, अपरिक्खित्तस्स उपचारं ओक्कमन्तिया पठमपादे दुक्कटं, दुतियपादे पाचित्तियं।
Ārāmavaggassa paṭhame sabhikkhukaṃ ārāmanti yattha bhikkhū rukkhamūlepi vasanti, taṃ padesaṃ. Anāpucchāti ettha bhikkhusāmaṇeraārāmikesu yaṃkiñci anāpucchā, parikkhittassa ārāmassa parikkhepaṃ atikkamantiyā, aparikkhittassa upacāraṃ okkamantiyā paṭhamapāde dukkaṭaṃ, dutiyapāde pācittiyaṃ.
सावत्थियं सम्बहुला भिक्खुनियो आरब्भ अनापुच्छा आरामं पविसनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, ‘‘सन्तं भिक्खुं अनापुच्छा’’ति च ‘‘जानं सभिक्खुक’’न्ति च इमानेत्थ द्वे अनुपञ्ञत्तियो, सभिक्खुके वेमतिकाय, अभिक्खुके सभिक्खुकसञ्ञाय चेव वेमतिकाय च दुक्कटं। तस्मिं पन दुविधेपि अभिक्खुकसञ्ञाय, सन्तं भिक्खुं आपुच्छा पविसन्तिया, पठमप्पविट्ठानं वा भिक्खुनीनं सीसंनुलोकिकाय, यत्थ वा भिक्खुनियो सन्निपतिता, तत्थ ‘‘तासं सन्तिकं गच्छामी’’ति सञ्ञाय, आरामेन वा मग्गो होति, तेन गच्छन्तिया, आपदासु, उम्मत्तिकादीनञ्च अनापत्ति। सभिक्खुकारामता , सभिक्खुकसञ्ञिता, वुत्तपरिच्छेदातिक्कमो, अनुञ्ञातकारणाभावोति इमानेत्थ चत्तारि अङ्गानि। समनुभासनसमउट्ठानं, किरियाकिरियं, सञ्ञाविमोक्खं, सचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Sāvatthiyaṃ sambahulā bhikkhuniyo ārabbha anāpucchā ārāmaṃ pavisanavatthusmiṃ paññattaṃ, ‘‘santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā’’ti ca ‘‘jānaṃ sabhikkhuka’’nti ca imānettha dve anupaññattiyo, sabhikkhuke vematikāya, abhikkhuke sabhikkhukasaññāya ceva vematikāya ca dukkaṭaṃ. Tasmiṃ pana duvidhepi abhikkhukasaññāya, santaṃ bhikkhuṃ āpucchā pavisantiyā, paṭhamappaviṭṭhānaṃ vā bhikkhunīnaṃ sīsaṃnulokikāya, yattha vā bhikkhuniyo sannipatitā, tattha ‘‘tāsaṃ santikaṃ gacchāmī’’ti saññāya, ārāmena vā maggo hoti, tena gacchantiyā, āpadāsu, ummattikādīnañca anāpatti. Sabhikkhukārāmatā , sabhikkhukasaññitā, vuttaparicchedātikkamo, anuññātakāraṇābhāvoti imānettha cattāri aṅgāni. Samanubhāsanasamauṭṭhānaṃ, kiriyākiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
आरामपविसनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ārāmapavisanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
२. भिक्खुअक्कोसनसिक्खापदवण्णना
2. Bhikkhuakkosanasikkhāpadavaṇṇanā
दुतिये अक्कोसेय्याति दसन्नं अक्कोसवत्थूनं अञ्ञतरेन सम्मुखा वा परम्मुखा वा अक्कोसेय्य। परिभासेय्याति भयमस्स उपदंसेय्य। पाचित्तियन्ति तस्सा एवं करोन्तिया पाचित्तियं।
Dutiye akkoseyyāti dasannaṃ akkosavatthūnaṃ aññatarena sammukhā vā parammukhā vā akkoseyya. Paribhāseyyāti bhayamassa upadaṃseyya. Pācittiyanti tassā evaṃ karontiyā pācittiyaṃ.
वेसालियं छब्बग्गिया भिक्खुनियो आरब्भ आयस्मन्तं उपालिं अक्कोसनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, तिकपाचित्तियं, अनुपसम्पन्ने तिकदुक्कटं, अत्थधम्मअनुसासनिपुरेक्खाराय, उम्मत्तिकादीनञ्च अनापत्ति। उपसम्पन्नता, अक्कोसनपरिभासनं, अत्थपुरेक्खारतादीनं अभावोति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि अदिन्नादानसदिसानि, इदं पन दुक्खवेदनन्ति।
Vesāliyaṃ chabbaggiyā bhikkhuniyo ārabbha āyasmantaṃ upāliṃ akkosanavatthusmiṃ paññattaṃ, tikapācittiyaṃ, anupasampanne tikadukkaṭaṃ, atthadhammaanusāsanipurekkhārāya, ummattikādīnañca anāpatti. Upasampannatā, akkosanaparibhāsanaṃ, atthapurekkhāratādīnaṃ abhāvoti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, idaṃ pana dukkhavedananti.
भिक्खुअक्कोसनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Bhikkhuakkosanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
३. गणपरिभासनसिक्खापदवण्णना
3. Gaṇaparibhāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ततिये चण्डिकताति कुद्धा। गणन्ति भिक्खुनिसङ्घं। परिभासेय्याति एत्थ ‘‘बाला एता अब्यत्ता एता, नेता जानन्ति कम्मं वा कम्मदोसं वा कम्मसम्पत्तिं वा कम्मविपत्तिं वा’’ति एवं यत्थ कत्थचि परिभासन्तिया पाचित्तियं।
Tatiye caṇḍikatāti kuddhā. Gaṇanti bhikkhunisaṅghaṃ. Paribhāseyyāti ettha ‘‘bālā etā abyattā etā, netā jānanti kammaṃ vā kammadosaṃ vā kammasampattiṃ vā kammavipattiṃ vā’’ti evaṃ yattha katthaci paribhāsantiyā pācittiyaṃ.
सावत्थियं थुल्लनन्दं आरब्भ गणं परिभासनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, सम्बहुला वा एकं वा अनुपसम्पन्नं वा परिभासन्तिया दुक्कटं। सेसं दुतियसदिसमेवाति।
Sāvatthiyaṃ thullanandaṃ ārabbha gaṇaṃ paribhāsanavatthusmiṃ paññattaṃ, sambahulā vā ekaṃ vā anupasampannaṃ vā paribhāsantiyā dukkaṭaṃ. Sesaṃ dutiyasadisamevāti.
गणपरिभासनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Gaṇaparibhāsanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
४. पवारितसिक्खापदवण्णना
4. Pavāritasikkhāpadavaṇṇanā
चतुत्थे गणभोजने वुत्तनयेन निमन्तिता, पवारणासिक्खापदे वुत्तनयेन पवारिता वेदितब्बा। पाचित्तियन्ति तस्सा पुरेभत्तं ठपेत्वा यागुञ्चेव सेसानि च तीणि कालिकानि अञ्ञं यंकिञ्चि आमिसं अज्झोहरणत्थाय पटिग्गण्हन्तिया गहणे दुक्कटं, अज्झोहारे अज्झोहारे पाचित्तियं।
Catutthe gaṇabhojane vuttanayena nimantitā, pavāraṇāsikkhāpade vuttanayena pavāritā veditabbā. Pācittiyanti tassā purebhattaṃ ṭhapetvā yāguñceva sesāni ca tīṇi kālikāni aññaṃ yaṃkiñci āmisaṃ ajjhoharaṇatthāya paṭiggaṇhantiyā gahaṇe dukkaṭaṃ, ajjhohāre ajjhohāre pācittiyaṃ.
सावत्थियं सम्बहुला भिक्खुनियो आरब्भ अञ्ञत्र भुञ्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, तीणि कालिकानि आहारत्थाय पटिग्गण्हन्तियापि अज्झोहरन्तियापि दुक्कटं। या पन निमन्तिता अप्पवारिता यागुं पिवति, सामिके अपलोकेत्वा भुञ्जति, तीणि कालिकानि सति पच्चये परिभुञ्जति, तस्सा, उम्मत्तिकादीनञ्च अनापत्ति। निमन्तिता वा पवारिता वा तं उभयं वा, पुरेभत्तं वुत्तलक्खणस्स आमिसस्स अज्झोहारो, सामिकानं अनापुच्छनन्ति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। अद्धानसमुट्ठानं, निमन्तिताय अनापुच्छा भुञ्जन्तिया आपत्तिसम्भवतो सिया किरियाकिरियं, पवारिताय कप्पियं कारेत्वापि अकारेत्वापि परिभुञ्जन्तिया आपत्तिसम्भवतो सिया किरियं, नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं कायकम्मं, वचीकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Sāvatthiyaṃ sambahulā bhikkhuniyo ārabbha aññatra bhuñjanavatthusmiṃ paññattaṃ, tīṇi kālikāni āhāratthāya paṭiggaṇhantiyāpi ajjhoharantiyāpi dukkaṭaṃ. Yā pana nimantitā appavāritā yāguṃ pivati, sāmike apaloketvā bhuñjati, tīṇi kālikāni sati paccaye paribhuñjati, tassā, ummattikādīnañca anāpatti. Nimantitā vā pavāritā vā taṃ ubhayaṃ vā, purebhattaṃ vuttalakkhaṇassa āmisassa ajjhohāro, sāmikānaṃ anāpucchananti imānettha tīṇi aṅgāni. Addhānasamuṭṭhānaṃ, nimantitāya anāpucchā bhuñjantiyā āpattisambhavato siyā kiriyākiriyaṃ, pavāritāya kappiyaṃ kāretvāpi akāretvāpi paribhuñjantiyā āpattisambhavato siyā kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
पवारितसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Pavāritasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
५. कुलमच्छरिनीसिक्खापदवण्णना
5. Kulamaccharinīsikkhāpadavaṇṇanā
पञ्चमे कुले मच्छरो कुलमच्छरो, कुलमच्छरो एतिस्सा अत्थि, कुलं वा मच्छरायतीति कुलमच्छरिनी। अस्साति या ईदिसी भवेय्य। पाचित्तियन्ति तस्सा ‘‘यं कुलं भिक्खुनीनं पच्चये दातुकामं, कथं नाम तत्थ भिक्खुनियो न गच्छेय्यु’’न्ति भिक्खुनीनं वा सन्तिके कुलस्स, ‘‘कथं नाम इमे तासं किञ्चि न दज्जेय्यु’’न्ति कुलस्स वा सन्तिके भिक्खुनीनं अवण्णं भासन्तिया पाचित्तियं।
Pañcame kule maccharo kulamaccharo, kulamaccharo etissā atthi, kulaṃ vā maccharāyatīti kulamaccharinī. Assāti yā īdisī bhaveyya. Pācittiyanti tassā ‘‘yaṃ kulaṃ bhikkhunīnaṃ paccaye dātukāmaṃ, kathaṃ nāma tattha bhikkhuniyo na gaccheyyu’’nti bhikkhunīnaṃ vā santike kulassa, ‘‘kathaṃ nāma ime tāsaṃ kiñci na dajjeyyu’’nti kulassa vā santike bhikkhunīnaṃ avaṇṇaṃ bhāsantiyā pācittiyaṃ.
सावत्थियं अञ्ञतरं भिक्खुनिं आरब्भ कुलमच्छरायनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं। अमच्छरायित्वा सन्तंयेव आदीनवं आचिक्खन्तिया, उम्मत्तिकादीनञ्च अनापत्ति। भिक्खुनीनं अलाभकामता, कुलस्स वा सन्तिके भिक्खुनीनं भिक्खुनीनं वा सन्तिके कुलस्स अवण्णभणनन्ति इमानेत्थ द्वे अङ्गानि। समुट्ठानादीनि अदिन्नादानसदिसानि, इदं पन दुक्खवेदनन्ति।
Sāvatthiyaṃ aññataraṃ bhikkhuniṃ ārabbha kulamaccharāyanavatthusmiṃ paññattaṃ. Amaccharāyitvā santaṃyeva ādīnavaṃ ācikkhantiyā, ummattikādīnañca anāpatti. Bhikkhunīnaṃ alābhakāmatā, kulassa vā santike bhikkhunīnaṃ bhikkhunīnaṃ vā santike kulassa avaṇṇabhaṇananti imānettha dve aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, idaṃ pana dukkhavedananti.
कुलमच्छरिनीसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Kulamaccharinīsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
६. अभिक्खुकावाससिक्खापदवण्णना
6. Abhikkhukāvāsasikkhāpadavaṇṇanā
छट्ठे सचे भिक्खुनुपस्सयतो अद्धयोजनब्भन्तरे ओवाददायका भिक्खू न वसन्ति, मग्गो वा अखेमो होति न सक्का अनन्तरायेन गन्तुं , अयं अभिक्खुको नाम आवासो। तत्थ ‘‘वस्सं वसिस्सामी’’ति सेनासनपञ्ञापनपानीयउपट्ठापनादीनि करोन्तिया दुक्कटं , सह अरुणुग्गमना पाचित्तियं। अयमेत्थ सङ्खेपो, वित्थारो पन समन्तपासादिकायं (पाचि॰ अट्ठ॰ १४४ आदयो) वुत्तो।
Chaṭṭhe sace bhikkhunupassayato addhayojanabbhantare ovādadāyakā bhikkhū na vasanti, maggo vā akhemo hoti na sakkā anantarāyena gantuṃ , ayaṃ abhikkhuko nāma āvāso. Tattha ‘‘vassaṃ vasissāmī’’ti senāsanapaññāpanapānīyaupaṭṭhāpanādīni karontiyā dukkaṭaṃ , saha aruṇuggamanā pācittiyaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāyaṃ (pāci. aṭṭha. 144 ādayo) vutto.
सावत्थियं सम्बहुला भिक्खुनियो आरब्भ अभिक्खुके आवासे वस्सं वसनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, यत्थ पन वस्सूपगता भिक्खू पक्कन्ता वा होन्ति विब्भन्ता वा कालङ्कता वा पक्खसङ्कन्ता वा तत्थ वसन्तिया, आपदासु, उम्मत्तिकादीनञ्च अनापत्ति। अभिक्खुकावासता, वस्सूपगमनं, अरुणुग्गमनन्ति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि एळकलोमसदिसानेवाति।
Sāvatthiyaṃ sambahulā bhikkhuniyo ārabbha abhikkhuke āvāse vassaṃ vasanavatthusmiṃ paññattaṃ, yattha pana vassūpagatā bhikkhū pakkantā vā honti vibbhantā vā kālaṅkatā vā pakkhasaṅkantā vā tattha vasantiyā, āpadāsu, ummattikādīnañca anāpatti. Abhikkhukāvāsatā, vassūpagamanaṃ, aruṇuggamananti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni eḷakalomasadisānevāti.
अभिक्खुकावाससिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Abhikkhukāvāsasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
७. अपवारणासिक्खापदवण्णना
7. Apavāraṇāsikkhāpadavaṇṇanā
सत्तमे वस्संवुट्ठाति पुरिमं वा पच्छिमं वा तेमासं वुट्ठा। उभतोसङ्घेति भिक्खुनिसङ्घे चेव भिक्खुसङ्घे च। अयं पनेत्थ विनिच्छयकथा – भिक्खुनीहि चातुद्दसेयेव सन्निपतित्वा ‘‘सुणातु मे, अय्ये, सङ्घो, अज्ज पवारणा चातुद्दसी, यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, सङ्घो पवारेय्या’’ति एवं सब्बसङ्गाहिकञत्तिं वा, ‘‘तेवाचिकं पवारेय्या’’ति एवं तेवाचिकञत्तिं वा, सति अन्तराये ‘‘द्वेवाचिकं, एकवाचिकं, समानवस्सिकं पवारेय्या’’ति एवं द्वेवाचिकादिञत्तिं वा ठपेत्वा सब्बसङ्गाहिकञत्ति चे ठपिता, ‘‘सङ्घं, अय्ये, पवारेमि दिट्ठेन वा सुतेन वा परिसङ्काय वा, वदन्तु मं अय्यायो अनुकम्पं उपादाय, पस्सन्ती पटिकरिस्सामी’’ति (चूळव॰ ४२७) एवं सकिं वा, ‘‘दुतियम्पि, अय्ये, सङ्घं…पे॰… ततियम्पि, अय्ये, सङ्घं…पे॰… पटिकरिस्सामी’’ति एवं द्वत्तिक्खत्तुं वा वत्वा पटिपाटिया पवारेतब्बं। तेवाचिकाय ञत्तिया वचनं न हापेतब्बं, द्वेवाचिकादीसु वड्ढेतुं वट्टति, हापेतुं न वट्टति। एवं भिक्खुनिसङ्घे पवारेत्वा तत्थेव एका भिक्खुनी भिक्खुनिक्खन्धके (चूळव॰ ४२७) वुत्तेन ञत्तिदुतियकम्मेन भिक्खुनिसङ्घस्सत्थाय भिक्खुसङ्घं पवारेतुं सम्मन्नितब्बा। ताय सम्मताय भिक्खुनिया पन्नरसे भिक्खुनिसङ्घं आदाय भिक्खुसङ्घं उपसङ्कमित्वा एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा अञ्जलिं पग्गहेत्वा एवमस्स वचनीयो ‘‘भिक्खुनिसङ्घो अय्य भिक्खुसङ्घं पवारेति दिट्ठेन वा सुतेन वा परिसङ्काय वा, वदताय्य भिक्खुसङ्घो भिक्खुनिसङ्घं अनुकम्पं उपादाय, पस्सन्तो पटिकरिस्सति, दुतियम्पि अय्य…पे॰… ततियम्पि अय्य…पे॰… पस्सन्तो पटिकरिस्सती’’ति एवं पवारेतब्बं।
Sattame vassaṃvuṭṭhāti purimaṃ vā pacchimaṃ vā temāsaṃ vuṭṭhā. Ubhatosaṅgheti bhikkhunisaṅghe ceva bhikkhusaṅghe ca. Ayaṃ panettha vinicchayakathā – bhikkhunīhi cātuddaseyeva sannipatitvā ‘‘suṇātu me, ayye, saṅgho, ajja pavāraṇā cātuddasī, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho pavāreyyā’’ti evaṃ sabbasaṅgāhikañattiṃ vā, ‘‘tevācikaṃ pavāreyyā’’ti evaṃ tevācikañattiṃ vā, sati antarāye ‘‘dvevācikaṃ, ekavācikaṃ, samānavassikaṃ pavāreyyā’’ti evaṃ dvevācikādiñattiṃ vā ṭhapetvā sabbasaṅgāhikañatti ce ṭhapitā, ‘‘saṅghaṃ, ayye, pavāremi diṭṭhena vā sutena vā parisaṅkāya vā, vadantu maṃ ayyāyo anukampaṃ upādāya, passantī paṭikarissāmī’’ti (cūḷava. 427) evaṃ sakiṃ vā, ‘‘dutiyampi, ayye, saṅghaṃ…pe… tatiyampi, ayye, saṅghaṃ…pe… paṭikarissāmī’’ti evaṃ dvattikkhattuṃ vā vatvā paṭipāṭiyā pavāretabbaṃ. Tevācikāya ñattiyā vacanaṃ na hāpetabbaṃ, dvevācikādīsu vaḍḍhetuṃ vaṭṭati, hāpetuṃ na vaṭṭati. Evaṃ bhikkhunisaṅghe pavāretvā tattheva ekā bhikkhunī bhikkhunikkhandhake (cūḷava. 427) vuttena ñattidutiyakammena bhikkhunisaṅghassatthāya bhikkhusaṅghaṃ pavāretuṃ sammannitabbā. Tāya sammatāya bhikkhuniyā pannarase bhikkhunisaṅghaṃ ādāya bhikkhusaṅghaṃ upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā añjaliṃ paggahetvā evamassa vacanīyo ‘‘bhikkhunisaṅgho ayya bhikkhusaṅghaṃ pavāreti diṭṭhena vā sutena vā parisaṅkāya vā, vadatāyya bhikkhusaṅgho bhikkhunisaṅghaṃ anukampaṃ upādāya, passanto paṭikarissati, dutiyampi ayya…pe… tatiyampi ayya…pe… passanto paṭikarissatī’’ti evaṃ pavāretabbaṃ.
सचे पञ्चवग्गो भिक्खुनिसङ्घो न पूरति, चतूहि वा तीहि वा गणञत्तिं ठपेत्वा, द्वीहि विना ञत्तिया अञ्ञमञ्ञं पवारेतब्बं। एकाय ‘‘अज्ज मे पवारणा’’ति अधिट्ठातब्बं।
Sace pañcavaggo bhikkhunisaṅgho na pūrati, catūhi vā tīhi vā gaṇañattiṃ ṭhapetvā, dvīhi vinā ñattiyā aññamaññaṃ pavāretabbaṃ. Ekāya ‘‘ajja me pavāraṇā’’ti adhiṭṭhātabbaṃ.
विहारं पन गन्त्वा ‘‘भिक्खुनियो, अय्य, भिक्खुसङ्घं पवारेन्ति दिट्ठेन वा सुतेन वा परिसङ्काय वा, वदताय्य भिक्खुसङ्घो भिक्खुनियो अनुकम्पं उपादाय, पस्सन्तियो पटिकरिस्सन्ती’’ति च, ‘‘अहं, अय्य, भिक्खुसङ्घं पवारेमि दिट्ठेन वा सुतेन वा परिसङ्काय वा, वदतु मं, अय्य, भिक्खुसङ्घो अनुकम्पं उपादाय, पस्सन्ती पटिकरिस्सामी’’ति च एवं तिक्खत्तुं वत्तब्बं।
Vihāraṃ pana gantvā ‘‘bhikkhuniyo, ayya, bhikkhusaṅghaṃ pavārenti diṭṭhena vā sutena vā parisaṅkāya vā, vadatāyya bhikkhusaṅgho bhikkhuniyo anukampaṃ upādāya, passantiyo paṭikarissantī’’ti ca, ‘‘ahaṃ, ayya, bhikkhusaṅghaṃ pavāremi diṭṭhena vā sutena vā parisaṅkāya vā, vadatu maṃ, ayya, bhikkhusaṅgho anukampaṃ upādāya, passantī paṭikarissāmī’’ti ca evaṃ tikkhattuṃ vattabbaṃ.
सचे भिक्खुसङ्घो न पूरति, ‘‘भिक्खुनिसङ्घो, अय्य, अय्ये पवारेति दिट्ठेन वा सुतेन वा परिसङ्काय वा, वदन्तु अय्या भिक्खुनिसङ्घं अनुकम्पं उपादाय, पस्सन्तो पटिकरिस्सती’’ति च, ‘‘भिक्खुनिसङ्घो, अय्य, अय्यं पवारेति दिट्ठेन वा सुतेन वा परिसङ्काय वा, वदताय्यो भिक्खुनिसङ्घं अनुकम्पं उपादाय, पस्सन्तो पटिकरिस्सती’’ति च एवं तिक्खत्तुं वत्तब्बं।
Sace bhikkhusaṅgho na pūrati, ‘‘bhikkhunisaṅgho, ayya, ayye pavāreti diṭṭhena vā sutena vā parisaṅkāya vā, vadantu ayyā bhikkhunisaṅghaṃ anukampaṃ upādāya, passanto paṭikarissatī’’ti ca, ‘‘bhikkhunisaṅgho, ayya, ayyaṃ pavāreti diṭṭhena vā sutena vā parisaṅkāya vā, vadatāyyo bhikkhunisaṅghaṃ anukampaṃ upādāya, passanto paṭikarissatī’’ti ca evaṃ tikkhattuṃ vattabbaṃ.
उभिन्नं अपरिपूरिया ‘‘भिक्खुनियो, अय्या, अय्ये पवारेन्ति दिट्ठेन वा सुतेन वा परिसङ्काय वा, वदन्ताय्या भिक्खुनियो अनुकम्पं उपादाय, पस्सन्तियो पटिकरिस्सन्ती’’ति च, ‘‘भिक्खुनियो, अय्य, अय्यं पवारेन्ति दिट्ठेन वा सुतेन वा परिसङ्काय वा, वदताय्यो भिक्खुनियो अनुकम्पं उपादाय, पस्सन्तियो पटिकरिस्सन्ती’’ति च, ‘‘अहं, अय्या, अय्ये पवारेमि दिट्ठेन वा सुतेन वा…पे॰… वदन्तु मं, अय्या, अनुकम्पं उपादाय, पस्सन्ती पटिकरिस्सामी’’ति च, ‘‘अहं, अय्य, अय्यं पवारेमि दिट्ठेन वा सुतेन वा…पे॰… वदतु मं, अय्यो, अनुकम्पं उपादाय, पस्सन्ती पटिकरिस्सामी’’ति च एवं तिक्खत्तुं वत्तब्बं। सब्बाहेव हि इमिना नयेन उभतोसङ्घे पवारिता होति, या पन वस्संवुट्ठा ‘‘उभतोसङ्घे एवं न पवारेस्सामी’’ति धुरं निक्खिपति, तस्सा सह धुरनिक्खेपेन पाचित्तियं।
Ubhinnaṃ aparipūriyā ‘‘bhikkhuniyo, ayyā, ayye pavārenti diṭṭhena vā sutena vā parisaṅkāya vā, vadantāyyā bhikkhuniyo anukampaṃ upādāya, passantiyo paṭikarissantī’’ti ca, ‘‘bhikkhuniyo, ayya, ayyaṃ pavārenti diṭṭhena vā sutena vā parisaṅkāya vā, vadatāyyo bhikkhuniyo anukampaṃ upādāya, passantiyo paṭikarissantī’’ti ca, ‘‘ahaṃ, ayyā, ayye pavāremi diṭṭhena vā sutena vā…pe… vadantu maṃ, ayyā, anukampaṃ upādāya, passantī paṭikarissāmī’’ti ca, ‘‘ahaṃ, ayya, ayyaṃ pavāremi diṭṭhena vā sutena vā…pe… vadatu maṃ, ayyo, anukampaṃ upādāya, passantī paṭikarissāmī’’ti ca evaṃ tikkhattuṃ vattabbaṃ. Sabbāheva hi iminā nayena ubhatosaṅghe pavāritā hoti, yā pana vassaṃvuṭṭhā ‘‘ubhatosaṅghe evaṃ na pavāressāmī’’ti dhuraṃ nikkhipati, tassā saha dhuranikkhepena pācittiyaṃ.
सावत्थियं सम्बहुला भिक्खुनियो आरब्भ वस्सं वसित्वा न पवारणावत्थुस्मिं पञ्ञत्तं। अन्तराये पन सति, परियेसित्वा भिक्खू अलभन्तिया, गिलानाय, आपदासु, उम्मत्तिकादीनञ्च अनापत्ति। वस्संवुट्ठता, न उभतोसङ्घे पवारणा, अनुञ्ञातकारणाभावोति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि समनुभासनसदिसानीति।
Sāvatthiyaṃ sambahulā bhikkhuniyo ārabbha vassaṃ vasitvā na pavāraṇāvatthusmiṃ paññattaṃ. Antarāye pana sati, pariyesitvā bhikkhū alabhantiyā, gilānāya, āpadāsu, ummattikādīnañca anāpatti. Vassaṃvuṭṭhatā, na ubhatosaṅghe pavāraṇā, anuññātakāraṇābhāvoti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni samanubhāsanasadisānīti.
अपवारणासिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Apavāraṇāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
८. ओवादसिक्खापदवण्णना
8. Ovādasikkhāpadavaṇṇanā
अट्ठमे ओवादायाति गरुधम्मस्सवनत्थाय। संवासायाति उपोसथपुच्छनत्थाय चेव पवारणत्थाय च। पाचित्तियन्ति ‘‘एतेसं अत्थाय न गच्छामी’’ति धुरं निक्खित्तमत्ते पाचित्तियं।
Aṭṭhame ovādāyāti garudhammassavanatthāya. Saṃvāsāyāti uposathapucchanatthāya ceva pavāraṇatthāya ca. Pācittiyanti ‘‘etesaṃ atthāya na gacchāmī’’ti dhuraṃ nikkhittamatte pācittiyaṃ.
सक्केसु छब्बग्गिया भिक्खुनियो आरब्भ ओवादाय अगमनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं। अन्तराये पन सति, परियेसित्वा दुतियिकं अलभन्तिया, गिलानाय, आपदासु, उम्मत्तिकादीनञ्च अनापत्ति। ओवादसंवासानं अत्थाय अगमनं, अनुञ्ञातकारणाभावोति इमानेत्थ द्वे अङ्गानि। समुट्ठानादीनि पठमपाराजिकसदिसानि, इदं पन अकिरियं, दुक्खवेदनन्ति।
Sakkesu chabbaggiyā bhikkhuniyo ārabbha ovādāya agamanavatthusmiṃ paññattaṃ. Antarāye pana sati, pariyesitvā dutiyikaṃ alabhantiyā, gilānāya, āpadāsu, ummattikādīnañca anāpatti. Ovādasaṃvāsānaṃ atthāya agamanaṃ, anuññātakāraṇābhāvoti imānettha dve aṅgāni. Samuṭṭhānādīni paṭhamapārājikasadisāni, idaṃ pana akiriyaṃ, dukkhavedananti.
ओवादसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ovādasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
९. ओवादूपसङ्कमनसिक्खापदवण्णना
9. Ovādūpasaṅkamanasikkhāpadavaṇṇanā
नवमे अन्वद्धमासन्ति अद्धमासे अद्धमासे। उपोसथपुच्छकन्ति उपोसथपुच्छनं। ओवादूपसङ्कमनन्ति ओवादत्थाय उपसङ्कमनं। तं अतिक्कामेन्तियाति एत्थ भिक्खुनीहि तेरसे वा चातुद्दसे वा आरामं गन्त्वा ‘‘अयं उपोसथो चातुद्दसो पन्नरसो’’ति पुच्छितब्बं, उपोसथदिवसे निदानवण्णनायं वुत्तनयेन ओवादूपसङ्कमनं याचितब्बं। या भिक्खुनी वुत्तप्पकारे काले तदुभयं न करोति, सा तं अतिक्कामेति नाम, तस्सा ‘‘उपोसथम्पि न पुच्छिस्सामि, ओवादम्पि न याचिस्सामी’’ति धुरं निक्खित्तमत्ते पाचित्तियं।
Navame anvaddhamāsanti addhamāse addhamāse. Uposathapucchakanti uposathapucchanaṃ. Ovādūpasaṅkamananti ovādatthāya upasaṅkamanaṃ. Taṃ atikkāmentiyāti ettha bhikkhunīhi terase vā cātuddase vā ārāmaṃ gantvā ‘‘ayaṃ uposatho cātuddaso pannaraso’’ti pucchitabbaṃ, uposathadivase nidānavaṇṇanāyaṃ vuttanayena ovādūpasaṅkamanaṃ yācitabbaṃ. Yā bhikkhunī vuttappakāre kāle tadubhayaṃ na karoti, sā taṃ atikkāmeti nāma, tassā ‘‘uposathampi na pucchissāmi, ovādampi na yācissāmī’’ti dhuraṃ nikkhittamatte pācittiyaṃ.
सावत्थियं सम्बहुला भिक्खुनियो आरब्भ उपोसथओवादानं अपुच्छनअयाचनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं , अनापत्ति अट्ठमसदिसायेव। उपोसथोवादानं अपुच्छनअयाचनायं धुरनिक्खेपो, अनुञ्ञातकारणाभावोति इमानेत्थ द्वे अङ्गानि। समुट्ठानादीनि समनुभासनसदिसानीति।
Sāvatthiyaṃ sambahulā bhikkhuniyo ārabbha uposathaovādānaṃ apucchanaayācanavatthusmiṃ paññattaṃ , anāpatti aṭṭhamasadisāyeva. Uposathovādānaṃ apucchanaayācanāyaṃ dhuranikkhepo, anuññātakāraṇābhāvoti imānettha dve aṅgāni. Samuṭṭhānādīni samanubhāsanasadisānīti.
ओवादूपसङ्कमनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ovādūpasaṅkamanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
१०. पसाखेजातसिक्खापदवण्णना
10. Pasākhejātasikkhāpadavaṇṇanā
दसमे पसाखेति नाभिया हेट्ठा जाणुमण्डलानं उपरिपदेसे। ततो हि यस्मा रुक्खस्स साखा विय उभो ऊरू पभिज्जित्वा गता, तस्मा सो ‘‘पसाखो’’ति वुच्चति, तस्मिं पसाखे। गण्डन्ति यंकिञ्चि गण्डं। रुधितन्ति वणं। भेदापेय्य वातिआदीसु सचे ‘‘भिन्द फालेही’’ति सब्बानि आणापेति, सो च तथेव करोति, छ दुक्कटानि छ च पाचित्तियानि। अथापि ‘‘यंकिञ्चि एत्थ कत्तब्बं, तं सब्बं करोही’’ति एवं आणापेति, सो च सब्बानिपि भेदनादीनि करोति, एकवाचाय छ दुक्कटानि छ च पाचित्तियानि। सचे पन भेदनादीसु एकंयेव ‘‘इदं नाम करोही’’ति आणापेति, सो च सब्बानि करोति। यं आणत्तं, तस्सेव करणे पाचित्तियं।
Dasame pasākheti nābhiyā heṭṭhā jāṇumaṇḍalānaṃ uparipadese. Tato hi yasmā rukkhassa sākhā viya ubho ūrū pabhijjitvā gatā, tasmā so ‘‘pasākho’’ti vuccati, tasmiṃ pasākhe. Gaṇḍanti yaṃkiñci gaṇḍaṃ. Rudhitanti vaṇaṃ. Bhedāpeyya vātiādīsu sace ‘‘bhinda phālehī’’ti sabbāni āṇāpeti, so ca tatheva karoti, cha dukkaṭāni cha ca pācittiyāni. Athāpi ‘‘yaṃkiñci ettha kattabbaṃ, taṃ sabbaṃ karohī’’ti evaṃ āṇāpeti, so ca sabbānipi bhedanādīni karoti, ekavācāya cha dukkaṭāni cha ca pācittiyāni. Sace pana bhedanādīsu ekaṃyeva ‘‘idaṃ nāma karohī’’ti āṇāpeti, so ca sabbāni karoti. Yaṃ āṇattaṃ, tasseva karaṇe pācittiyaṃ.
सावत्थियं अञ्ञतरं भिक्खुनिं आरब्भ पसाखे जातं गण्डं पुरिसेन भेदापनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, अपलोकेत्वा वा विञ्ञुं वा यंकञ्चि दुतियिकं गहेत्वा एवं करोन्तिया, उम्मत्तिकादीनञ्च अनापत्ति। पसाखे जातता, अनपलोकनं, दुतियिकाभावो, पुरिसेन भेदादीनं कारापनन्ति इमानेत्थ चत्तारि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि कथिनसदिसानि, इदं पन किरियाकिरियन्ति।
Sāvatthiyaṃ aññataraṃ bhikkhuniṃ ārabbha pasākhe jātaṃ gaṇḍaṃ purisena bhedāpanavatthusmiṃ paññattaṃ, apaloketvā vā viññuṃ vā yaṃkañci dutiyikaṃ gahetvā evaṃ karontiyā, ummattikādīnañca anāpatti. Pasākhe jātatā, anapalokanaṃ, dutiyikābhāvo, purisena bhedādīnaṃ kārāpananti imānettha cattāri aṅgāni. Samuṭṭhānādīni kathinasadisāni, idaṃ pana kiriyākiriyanti.
पसाखेजातसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Pasākhejātasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
आरामवग्गो छट्ठो।
Ārāmavaggo chaṭṭho.
