| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੮. ਅਰਿਯવਂਸਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
8. Ariyavaṃsasuttavaṇṇanā
੨੮. ਅਟ੍ਠਮੇ વਂਸ-ਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਪਿਟ੍ਠਿવਂਸਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਗੋਪਾਨਸੀਨਂ ਸਨ੍ਧਾਨਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਤਬ੍ਬਦਣ੍ਡਕੇ ਆਗਤੋ।
28. Aṭṭhame vaṃsa-saddo ‘‘piṭṭhivaṃsaṃ atikkamitvā nisīdatī’’tiādīsu dvinnaṃ gopānasīnaṃ sandhānaṭṭhāne ṭhapetabbadaṇḍake āgato.
‘‘વਂਸੋ વਿਸਾਲੋ ਚ ਯਥਾ વਿਸਤ੍ਤੋ,
‘‘Vaṃso visālo ca yathā visatto,
ਪੁਤ੍ਤੇਸੁ ਦਾਰੇਸੁ ਚ ਯਾ ਅਪੇਕ੍ਖਾ।
Puttesu dāresu ca yā apekkhā;
વਂਸਕ੍ਕਲ਼ੀਰੋવ ਅਸਜ੍ਜਮਾਨੋ,
Vaṃsakkaḷīrova asajjamāno,
ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ॥ –
Eko care khaggavisāṇakappo’’ti. –
ਆਦੀਸੁ ਕਟ੍ਠਕੇ। ‘‘ਭੇਰਿਸਦ੍ਦੋ ਮੁਦਿਙ੍ਗਸਦ੍ਦੋ વਂਸਤਾਲਸਦ੍ਦੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਤੂਰਿਯવਿਸੇਸੇ, વੇਣੂਤਿਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ । ‘‘ਭਿਨ੍ਨੇਨ ਪਿਟ੍ਠਿવਂਸੇਨ ਮਤੋ ਹਤ੍ਥੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਹਤ੍ਥਿਆਦੀਨਂ ਪਿਟ੍ਠਿવੇਮਜ੍ਝੇ ਪਦੇਸੇ। ‘‘ਕੁਲવਂਸਂ ਠਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਕੁਲਨ੍વਯੇ। ‘‘વਂਸਾਨੁਰਕ੍ਖਕੋ ਪવੇਣੀਪਾਲਕੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਗੁਣਾਨੁਪੁਬ੍ਬਿਯਂ ਗੁਣਾਨਂ ਪਬਨ੍ਧਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਂ। ਇਧ ਪਨ ਚਤੁਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸਭਾવਨਾਰਾਮਤਾਸਙ੍ਖਾਤਗੁਣਾਨਂ ਪਬਨ੍ਧੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ વਂਸਸ੍ਸ ਕੁਲਨ੍વਯਂ ਗੁਣਨ੍વਯਞ੍ਚ ਨਿਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਖਤ੍ਤਿਯવਂਸੋਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲવਂਸੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ। ਸਮਣવਂਸੋ ਪਨ ਸਮਣਤਨ੍ਤਿ ਸਮਣਪવੇਣੀ। ਮੂਲਗਨ੍ਧਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਯਥਾ ਸਾਰਗਨ੍ਧਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ, ਏવਮੇਤ੍ਥ ਗੋਰਸਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੁਤਿਯੇਨ ਪਨ ਆਦਿ-ਸਦੇਨ ਕਾਸਿਕવਤ੍ਥਸਪ੍ਪਿਮਣ੍ਡਾਦੀਨਂ।
Ādīsu kaṭṭhake. ‘‘Bherisaddo mudiṅgasaddo vaṃsatālasaddo’’tiādīsu tūriyavisese, veṇūtipi vuccati . ‘‘Bhinnena piṭṭhivaṃsena mato hatthī’’tiādīsu hatthiādīnaṃ piṭṭhivemajjhe padese. ‘‘Kulavaṃsaṃ ṭhapessāmī’’tiādīsu kulanvaye. ‘‘Vaṃsānurakkhako paveṇīpālako’’tiādīsu guṇānupubbiyaṃ guṇānaṃ pabandhappavattiyaṃ. Idha pana catupaccayasantosabhāvanārāmatāsaṅkhātaguṇānaṃ pabandhe daṭṭhabbo. Tassa pana vaṃsassa kulanvayaṃ guṇanvayañca nidassanavasena dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha khattiyavaṃsoti khattiyakulavaṃso. Esa nayo sesapadesupi. Samaṇavaṃso pana samaṇatanti samaṇapaveṇī. Mūlagandhādīnanti ādi-saddena yathā sāragandhādīnaṃ saṅgaho, evamettha gorasādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo, dutiyena pana ādi-sadena kāsikavatthasappimaṇḍādīnaṃ.
ਅਰਿਯ-ਸਦ੍ਦੋ ਅਮਿਲਕ੍ਖੇਸੁਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਯੇਸਂ ਨਿવਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਅਰਿਯਂ ਆਯਤਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਥਾਹ ‘‘ਯਾવਤਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਰਿਯਂ ਆਯਤਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫੨; ਉਦਾ॰ ੭੬)। ਲੋਕਿਯਸਾਧੁਜਨੇਸੁਪਿ ‘‘ਯੇ ਹਿ વੋ ਅਰਿਯਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਕਾਯਸਮਾਚਾਰਾ, ਤੇਸਂ ਅਹਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੫)। ਇਧ ਪਨ ਯੇ ‘‘ਆਰਕਾ ਕਿਲੇਸੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਲਦ੍ਧਨਿਬ੍ਬਚਨਾ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾ, ਤੇ ਏવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕੇ ਪਨ ਤੇ ਅਰਿਯਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਅਰਿਯਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਮਹਾਪਣਿਧਾਨਕਪ੍ਪਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવਾਯਂ ਕਪ੍ਪੋ, ਏਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ। ਤੇ ਤਾવ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤਦਞ੍ਞੇਪਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇ ਬੁਦ੍ਧਸਾવਕੇ ਚ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਅਰਿਯੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਾવ ਸਾਸਨਂ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ, ਤਾવ ਸਤ੍ਥਾ ਧਰਤਿ ਏવ ਨਾਮਾਤਿ ਇਮਮੇવ ਭਗવਨ੍ਤਂ। ਯੇ ਚੇਤਰਹਿ ਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਾ, ਤੇ ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਗ੍ਗਹਣਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਤੇ ਤੇ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ ਚੇ, ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਗ੍ਗਹਣਂ ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ।
Ariya-saddo amilakkhesupi manussesu pavattati, yesaṃ nivasanaṭṭhānaṃ ariyaṃ āyatananti vuccati. Yathāha ‘‘yāvatā, ānanda, ariyaṃ āyatana’’nti (dī. ni. 2.152; udā. 76). Lokiyasādhujanesupi ‘‘ye hi vo ariyā parisuddhakāyasamācārā, tesaṃ ahaṃ aññataro’’tiādīsu (ma. ni. 1.35). Idha pana ye ‘‘ārakā kilesehī’’tiādinā laddhanibbacanā paṭividdhaariyasaccā, te eva adhippetāti dassetuṃ ‘‘ke pana te ariyā’’ti pucchaṃ katvā ‘‘ariyā vuccantī’’tiādi vuttaṃ. Tattha ye mahāpaṇidhānakappato paṭṭhāya yāvāyaṃ kappo, etthantare uppannā sammāsambuddhā. Te tāva sarūpato dassetvā tadaññepi sammāsambuddhe paccekabuddhe buddhasāvake ca saṅgahetvā anavasesato ariye dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yāva sāsanaṃ antaradhāyati, tāva satthā dharati eva nāmāti imameva bhagavantaṃ. Ye cetarahi buddhasāvakā, te ca sandhāya paccuppannaggahaṇaṃ. Tasmiṃ tasmiṃ kāle te te paccuppannāti ce, atītānāgataggahaṇaṃ na kattabbaṃ siyā.
ਇਦਾਨਿ ਯਥਾ ਭਗવਾ ‘‘ਧਮ੍ਮਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਦਿਦਂ ਛ ਛਕ੍ਕਾਨੀ’’ਤਿ ਛਛਕ੍ਕਦੇਸਨਾਯ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੪੨੦) ਅਟ੍ਠਹਿ ਪਦੇਹਿ વਣ੍ਣਂ ਅਭਾਸਿ। ਏવਂ ਮਹਾਅਰਿਯવਂਸਦੇਸਨਾਯ ਅਰਿਯਾਨਂ વਂਸਂ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯવਂਸਾ ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਾ ਰਤ੍ਤਞ੍ਞਾ વਂਸਞ੍ਞਾ ਪੋਰਾਣਾ, ਅਸਂਕਿਣ੍ਣਾ ਅਸਂਕਿਣ੍ਣਪੁਬ੍ਬਾ ਨ ਸਂਕੀਯਨ੍ਤਿ ਨ ਸਂਕੀਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਪਟਿਕੁਟ੍ਠਾ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ ਯੇਹਿ ਨવਹਿ ਪਦੇਹਿ વਣ੍ਣਂ ਅਭਾਸਿ, ਤਾਨਿ ਤਾવ ਆਨੇਤ੍વਾ ਥੋਮਨਾવਸੇਨੇવ વਣ੍ਣੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤੇ ਖੋ ਪਨੇਤੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਗ੍ਗਾਤਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾ ਸਬ੍ਬવਂਸੇਹਿ ਸੇਟ੍ਠਭਾવਤੋ ਸੇਟ੍ਠਭਾવਸਾਧਨਤੋ ਚ।
Idāni yathā bhagavā ‘‘dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsessāmi, yadidaṃ cha chakkānī’’ti chachakkadesanāya (ma. ni. 3.420) aṭṭhahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi. Evaṃ mahāariyavaṃsadesanāya ariyānaṃ vaṃsaṃ ‘‘cattārome, bhikkhave, ariyavaṃsā aggaññā rattaññā vaṃsaññā porāṇā, asaṃkiṇṇā asaṃkiṇṇapubbā na saṃkīyanti na saṃkīyissanti, appaṭikuṭṭhā samaṇehi brāhmaṇehi viññūhī’’ti yehi navahi padehi vaṇṇaṃ abhāsi, tāni tāva ānetvā thomanāvaseneva vaṇṇento ‘‘te kho panete’’tiādimāha. Aggāti jānitabbā sabbavaṃsehi seṭṭhabhāvato seṭṭhabhāvasādhanato ca.
ਰਤ੍ਤਞ੍ਞਾ ਚਿਰਰਤ੍ਤਾਤਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾ ਰਤ੍ਤਞ੍ਞੂਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਤੇਹਿ ਚ ਤਥਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ। વਂਸਾਤਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਅਰਿਯਾਨਂ વਂਸਾਤਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾ। ਪੋਰਾਣਾਤਿ ਪੁਰਾਤਨਾ। ਨ ਅਧੁਨਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਨ ਅਧੁਨਾਤਨਾ। ਅવਿਕਿਣ੍ਣਾਤਿ ਨ ਖਿਤ੍ਤਾ ਨ ਛਡ੍ਡਿਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਨਪਨੀਤਾ’’ਤਿ। ਨ ਅਪਨੀਤਪੁਬ੍ਬਾਤਿ ਨ ਛਡ੍ਡਿਤਪੁਬ੍ਬਾ, ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾਨਂ ਪਰਿਪੂਰਣੂਪਾਯਭਾવਤੋ ਨ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਪੁਬ੍ਬਾ। ਤਤੋ ਏવ ਇਦਾਨਿਪਿ ਨ ਅਪਨੀਯਨ੍ਤਿ, ਅਨਾਗਤੇਪਿ ਨ ਅਪਨੀਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿਯੇવ। ਧਮ੍ਮਸਭਾવਸ੍ਸ વਿਜਾਨਨੇਨ વਿਞ੍ਞੂ। ਸਮਿਤਪਾਪਾ ਸਮਣਾ ਚੇવ ਬਾਹਿਤਪਾਪਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਚ। ਤੇਹਿ ਅਪ੍ਪਟਿਕੁਟ੍ਠਾ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ। ਯੇ ਹਿ ਨ ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਤੇ ਅਨਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਗਰਹਿਤਬ੍ਬਾ ਅਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤਬ੍ਬਤਾਯ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ।
Rattaññā cirarattāti jānitabbā rattaññūhi buddhādīhi tehi ca tathā anuṭṭhitattā. Vaṃsāti jānitabbāti buddhādīnaṃ ariyānaṃ vaṃsāti jānitabbā. Porāṇāti purātanā. Na adhunappattikāti na adhunātanā. Avikiṇṇāti na khittā na chaḍḍitā. Tenāha ‘‘anapanītā’’ti. Na apanītapubbāti na chaḍḍitapubbā, tissannampi sikkhānaṃ paripūraṇūpāyabhāvato na pariccattapubbā. Tato eva idānipi na apanīyanti, anāgatepi na apanīyissantiyeva. Dhammasabhāvassa vijānanena viññū. Samitapāpā samaṇā ceva bāhitapāpā brāhmaṇā ca. Tehi appaṭikuṭṭhā appaṭikkhittā. Ye hi na paṭikkositabbā, te aninditabbā. Agarahitabbā apariccajitabbatāya appaṭikkhipitabbā hontīti.
ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤਸਨ੍ਤੋਸਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸવਸੇਨ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਝਾਨવਿਪਸ੍ਸਨਾਦਿવਸੇਨਪਿ ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਤਾ ਹੋਤੀਤਿ। ਇਤਰੀਤਰੇਨਾਤਿ ਇਤਰੇਨ ਇਤਰੇਨ। ਇਤਰਸਦ੍ਦੋ ਅਨਿਯਮવਚਨੋ ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਯਂ-ਕਿਞ੍ਚਿਸਦ੍ਦੇਹਿ ਸਮਾਨਤ੍ਥੋ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯੇਨ ਕੇਨਚੀ’’ਤਿ। ਸ੍વਾਯਂ ਅਨਿਯਮવਾਚਿਤਾਯ ਏવ ਯਥਾ ਥੂਲਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰવਚਨੋ, ਏવਂ ਯਥਾਲਦ੍ਧਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਅਞ੍ਞਤਰવਚਨੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਦੁਤਿਯਪਕ੍ਖਸ੍ਸੇવ ਇਧ ਇਚ੍ਛਿਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਥ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਨਨੁ ਚ ਯਥਾਲਦ੍ਧਾਦਯੋਪਿ ਥੂਲਾਦਯੋ ਏવ? ਸਚ੍ਚਮੇਤਂ, ਤਥਾਪਿ ਅਤ੍ਥਿ વਿਸੇਸੋ। ਯੋ ਹਿ ਯਥਾਲਦ੍ਧੇਸੁ ਥੂਲਾਦੀਸੁ ਸਨ੍ਤੋਸੋ, ਸੋ ਯਥਾਲਾਭਸਨ੍ਤੋਸੋવ, ਨ ਇਤਰੋ। ਨ ਹਿ ਸੋ ਪਚ੍ਚਯਮਤ੍ਤਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਇਚ੍ਛਿਤੋ, ਅਥ ਖੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਯਬਲਸਾਰੁਪ੍ਪਭਾવਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯੋਪਿ। ਥੂਲਦੁਕਾਦਯੋ ਤਯੋਪਿ ਚੀવਰੇ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਮਜ੍ਝਿਮੋ ਚਤੁਪਚ੍ਚਯਸਾਧਾਰਣੋ, ਪਚ੍ਛਿਮੋ ਪਨ ਚੀવਰੇ ਸੇਨਾਸਨੇ ਚ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਇਮੇ ਤਯੋ ਸਨ੍ਤੋਸੇਤਿ ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਿਕਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੇ ਹਿ ਪਰਤੋ ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇ ਏવ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਚੀવਰੇ વੀਸਤਿ, ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇ ਪਨ੍ਨਰਸ, ਸੇਨਾਸਨੇ ਪਨ੍ਨਰਸਾਤਿ ਸਮਪਞ੍ਞਾਸ ਸਨ੍ਤੋਸਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਯਥਾਰਹਂ ਇਮੇਸੁ ਏવ ਤੀਸੁ ਸਨ੍ਤੋਸੇਸੁ ਸਙ੍ਗਹਂ ਸਮੋਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ।
Santuṭṭhoti ettha yathādhippetasantosameva dassentena paccayasantosavasena santuṭṭhoti vuttaṃ, jhānavipassanādivasenapi idha bhikkhuno santuṭṭhatā hotīti. Itarītarenāti itarena itarena. Itarasaddo aniyamavacano dvikkhattuṃ vuccamāno yaṃ-kiñcisaddehi samānattho hotīti vuttaṃ ‘‘yena kenacī’’ti. Svāyaṃ aniyamavācitāya eva yathā thūlādīnaṃ aññataravacano, evaṃ yathāladdhādīnampi aññataravacanoti. Tattha dutiyapakkhasseva idha icchitabhāvaṃ dassento ‘‘atha kho’’tiādimāha. Nanu ca yathāladdhādayopi thūlādayo eva? Saccametaṃ, tathāpi atthi viseso. Yo hi yathāladdhesu thūlādīsu santoso, so yathālābhasantosova, na itaro. Na hi so paccayamattasannissayo icchito, atha kho attano kāyabalasāruppabhāvasannissayopi. Thūladukādayo tayopi cīvare labbhanti, majjhimo catupaccayasādhāraṇo, pacchimo pana cīvare senāsane ca labbhatīti daṭṭhabbaṃ. Ime tayo santoseti idaṃ sabbasaṅgāhikanayena vuttaṃ. Ye hi parato gilānapaccayaṃ piṇḍapāte eva pakkhipitvā cīvare vīsati, piṇḍapāte pannarasa, senāsane pannarasāti samapaññāsa santosā vuccanti, te sabbepi yathārahaṃ imesu eva tīsu santosesu saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchantīti.
ਚੀવਰਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ‘‘ਇਦਂ ਨਾਮ ਚੀવਰਂ ਕਪ੍ਪਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਜਾਤਿਤੋ ਚੀવਰਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ। ਚੀવਰਖੇਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੀવਰਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ। ਪਂਸੁਕੂਲਨ੍ਤਿ ਪਂਸੁਕੂਲਚੀવਰਂ, ਪਂਸੁਕੂਲਲਕ੍ਖਣਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਚੀવਰਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚੀવਰਸਨ੍ਤੋਸੋਤਿ ਚੀવਰੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨੋ ਸਬ੍ਬੋ ਸਨ੍ਤੋਸੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ। ਚੀવਰਪ੍ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾਨਿ, ਯਾਨਿ ਗੋਪੇਨ੍ਤੋ ਚੀવਰਸਨ੍ਤੋਸੇਨ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤੀਤਿ। ਖੋਮਕਪ੍ਪਾਸਿਕਕੋਸੇਯ੍ਯਕਮ੍ਬਲਸਾਣਭਙ੍ਗਾਨਿ ਖੋਮਾਦੀਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਖੋਮਂ ਨਾਮ ਖੋਮਸੁਤ੍ਤੇਹਿ વਾਯਿਤਂ ਖੋਮਪਟ੍ਟਚੀવਰਂ। ਤਥਾ ਸੇਸਾਨਿਪਿ। ਸਾਣਨ੍ਤਿ ਸਾਣવਾਕਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਕਤਚੀવਰਂ। ਭਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਪਨ ਖੋਮਸੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ, ਏਕਚ੍ਚਾਨਿ વਾ ਮਿਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਕਤਚੀવਰਂ। ਭਙ੍ਗਮ੍ਪਿ વਾਕਮਯਮੇવਾਤਿ ਕੇਚਿ। ਛਾਤਿ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। ਯਦਿ ਏવਂ ਇਤੋ ਅਞ੍ਞਾ વਤ੍ਥਜਾਤਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ? ਨੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਾ ਪਨ ਏਤੇਸਂ ਅਨੁਲੋਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦੁਕੂਲਾਦੀਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਤ੍ਤੁਣ੍ਣਂ, ਸੋਮਾਰਪਟ੍ਟਂ, ਚੀਨਪਟ੍ਟਂ, ਇਦ੍ਧਿਜਂ, ਦੇવਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਸਙ੍ਗਹੋ। ਤਤ੍ਥ ਦੁਕੂਲਂ ਸਾਣਸ੍ਸ ਅਨੁਲੋਮਂ વਾਕਮਯਤ੍ਤਾ। ਪਤ੍ਤੁਣ੍ਣਦੇਸੇ ਸਞ੍ਜਾਤવਤ੍ਥਂ ਪਤ੍ਤੁਣ੍ਣਂ। ‘‘ਕੋਸੇਯ੍ਯવਿਸੇਸੋ’’ਤਿ ਹਿ ਅਭਿਧਾਨਕੋਸੇ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋਮਾਰਦੇਸੇ ਚੀਨਦੇਸੇ ਚ ਜਾਤવਤ੍ਥਾਨਿ ਸੋਮਾਰਚੀਨਪਟ੍ਟਾਨਿ। ਪਤ੍ਤੁਣ੍ਣਾਦੀਨਿ ਤੀਣਿ ਕੋਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਅਨੁਲੋਮਾਨਿ ਪਾਣਕੇਹਿ ਕਤਸੁਤ੍ਤਮਯਤ੍ਤਾ। ਇਦ੍ਧਿਜਂ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪੁਞ੍ਞਿਦ੍ਧਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਚੀવਰਂ, ਤਂ ਖੋਮਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਹੋਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਏવ ਅਨੁਲੋਮਂ। ਦੇવਤਾਹਿ ਦਿਨ੍ਨਚੀવਰਂ ਦੇવਦਿਨ੍ਨਂ, ਤਂ ਕਪ੍ਪਰੁਕ੍ਖੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਜਾਲਿਨਿਯਾ ਦੇવਕਞ੍ਞਾਯ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨવਤ੍ਥਸਦਿਸਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਖੋਮਾਦੀਨਂਯੇવ ਅਨੁਲੋਮਂ ਹੋਤਿ ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਭਾવਤੋ।
Cīvaraṃ jānitabbanti ‘‘idaṃ nāma cīvaraṃ kappiya’’nti jātito cīvaraṃ jānitabbaṃ. Cīvarakhettanti cīvarassa uppattikkhettaṃ. Paṃsukūlanti paṃsukūlacīvaraṃ, paṃsukūlalakkhaṇappattaṃ cīvaraṃ jānitabbanti attho. Cīvarasantosoti cīvare labbhamāno sabbo santoso jānitabbo. Cīvarappaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni jānitabbāni, yāni gopento cīvarasantosena sammadeva santuṭṭho hotīti. Khomakappāsikakoseyyakambalasāṇabhaṅgāni khomādīni. Tattha khomaṃ nāma khomasuttehi vāyitaṃ khomapaṭṭacīvaraṃ. Tathā sesānipi. Sāṇanti sāṇavākasuttehi katacīvaraṃ. Bhaṅganti pana khomasuttādīni sabbāni, ekaccāni vā missetvā katacīvaraṃ. Bhaṅgampi vākamayamevāti keci. Chāti gaṇanaparicchedo. Yadi evaṃ ito aññā vatthajāti natthīti? No natthi. Sā pana etesaṃ anulomāti dassetuṃ ‘‘dukūlādīnī’’tiādi vuttaṃ. Ādi-saddena pattuṇṇaṃ, somārapaṭṭaṃ, cīnapaṭṭaṃ, iddhijaṃ, devadinnanti tesaṃ saṅgaho. Tattha dukūlaṃ sāṇassa anulomaṃ vākamayattā. Pattuṇṇadese sañjātavatthaṃ pattuṇṇaṃ. ‘‘Koseyyaviseso’’ti hi abhidhānakose vuttaṃ. Somāradese cīnadese ca jātavatthāni somāracīnapaṭṭāni. Pattuṇṇādīni tīṇi koseyyassa anulomāni pāṇakehi katasuttamayattā. Iddhijaṃ ehibhikkhūnaṃ puññiddhiyā nibbattacīvaraṃ, taṃ khomādīnaṃ aññataraṃ hotīti tesaṃ eva anulomaṃ. Devatāhi dinnacīvaraṃ devadinnaṃ, taṃ kapparukkhe nibbattaṃ jāliniyā devakaññāya anuruddhattherassa dinnavatthasadisaṃ, tampi khomādīnaṃyeva anulomaṃ hoti tesu aññatarabhāvato.
ਇਮਾਨੀਤਿ ਅਨ੍ਤੋਗਧਾવਧਾਰਣવਚਨਂ, ਇਮਾਨਿ ਏવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਪਰਿਭੋਗਯੋਗ੍ਗਤਾਯ ਕਪ੍ਪਿਯਚੀવਰਾਨਿ। ਇਦਾਨਿ ਅવਧਾਰਣੇਨ ਨਿવਤ੍ਤਿਤਾਨਿ ਏਕਦੇਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕੁਸਚੀਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਤਿਣੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ વਾ ਤਾਦਿਸੇਹਿ ਤਿਣੇਹਿ ਕਤਚੀવਰਂ ਕੁਸਚੀਰਂ। ਅਕ੍ਕવਾਕਾਦੀਹਿ વਾਕੇਹਿ ਕਤਚੀવਰਂ વਾਕਚੀਰਂ। ਚਤੁਕ੍ਕੋਣੇਹਿ ਤਿਕੋਣੇਹਿ વਾ ਫਲਕੇਹਿ ਕਤਚੀવਰਂ ਫਲਕਚੀਰਂ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਕੇਸੇਹਿ ਕਤਕਮ੍ਬਲਂ ਕੇਸਕਮ੍ਬਲਂ। ਚਾਮਰਿવਾਲਅਸ੍ਸવਾਲਾਦੀਹਿ ਕਤਂ વਾਲਕਮ੍ਬਲਂ। ਮਕਚਿਤਨ੍ਤੂਹਿ વਾਯਿਤੋ ਪੋਤ੍ਥਕੋ। ਚਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਮਿਗਚਮ੍ਮਾਦਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਚਮ੍ਮਂ। ਉਲੂਕਪਕ੍ਖੇਹਿ ਗਨ੍ਥਿਤ੍વਾ ਕਤਚੀવਰਂ ਉਲੂਕਪਕ੍ਖਂ। ਭੁਜਪਤ੍ਤਤਚਾਦਿਮਯਂ ਰੁਕ੍ਖਦੁਸ੍ਸਂ। ਤਿਰੀਟਕਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਖੁਮਤਰਾਹਿ ਲਤਾਹਿ ਲਤਾવਾਕੇਹਿ વਾ વਾਯਿਤਂ ਲਤਾਦੁਸ੍ਸਂ। ਏਰਕવਾਕੇਹਿ ਕਤਂ ਏਰਕਦੁਸ੍ਸਂ। ਤਥਾ ਕਦਲਿਦੁਸ੍ਸਂ। ਸੁਖੁਮੇਹਿ વੇਲ਼ੁવਿਲੀવੇਹਿ ਕਤਂ વੇਲ਼ੁਦੁਸ੍ਸਂ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ વਕ੍ਕਲਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ। ਅਕਪ੍ਪਿਯਚੀવਰਾਨਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਦ੍ਧਜਭਾવਤੋ।
Imānīti antogadhāvadhāraṇavacanaṃ, imāni evāti attho. Buddhādīnaṃ paribhogayoggatāya kappiyacīvarāni. Idāni avadhāraṇena nivattitāni ekadesena dassetuṃ ‘‘kusacīra’’ntiādi vuttaṃ. Tattha kusatiṇehi aññehi vā tādisehi tiṇehi katacīvaraṃ kusacīraṃ. Akkavākādīhi vākehi katacīvaraṃ vākacīraṃ. Catukkoṇehi tikoṇehi vā phalakehi katacīvaraṃ phalakacīraṃ. Manussānaṃ kesehi katakambalaṃ kesakambalaṃ. Cāmarivālaassavālādīhi kataṃ vālakambalaṃ. Makacitantūhi vāyito potthako. Cammanti migacammādi yaṃ kiñci cammaṃ. Ulūkapakkhehi ganthitvā katacīvaraṃ ulūkapakkhaṃ. Bhujapattatacādimayaṃ rukkhadussaṃ. Tirīṭakanti attho. Sukhumatarāhi latāhi latāvākehi vā vāyitaṃ latādussaṃ. Erakavākehi kataṃ erakadussaṃ. Tathā kadalidussaṃ. Sukhumehi veḷuvilīvehi kataṃ veḷudussaṃ. Ādi-saddena vakkalādīnaṃ saṅgaho. Akappiyacīvarāni titthiyaddhajabhāvato.
ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਮਾਤਿਕਾਨਂ વਸੇਨਾਤਿ ‘‘ਸੀਮਾਯ ਦੇਤਿ, ਕਤਿਕਾਯ ਦੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮਹਾવ॰ ੩੭੯) ਆਗਤਾਨਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਚੀવਰੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਮਾਤਿਕਾਨਂ વਸੇਨ। ਚੀવਰਾਨਂ ਪਟਿਲਾਭਕ੍ਖੇਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਞ੍ਹਿ ਭਗવਤਾ ‘‘ਅਟ੍ਠਿਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਾਤਿਕਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਮਾਤਿਕਾ ਠਪਿਤਾ। ਮਾਤਿਕਾਤਿ ਹਿ ਮਾਤਰੋ ਚੀવਰੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਜਨਿਕਾਤਿ।
Aṭṭhannaṃ mātikānaṃ vasenāti ‘‘sīmāya deti, katikāya detī’’tiādinā (mahāva. 379) āgatānaṃ aṭṭhannaṃ cīvaruppattimātikānaṃ vasena. Cīvarānaṃ paṭilābhakkhettadassanatthañhi bhagavatā ‘‘aṭṭhimā, bhikkhave, mātikā’’tiādinā mātikā ṭhapitā. Mātikāti hi mātaro cīvaruppattijanikāti.
ਸੋਸਾਨਿਕਨ੍ਤਿ ਸੁਸਾਨੇ ਪਤਿਤਂ। ਪਾਪਣਿਕਨ੍ਤਿ ਆਪਣਦ੍વਾਰੇ ਪਤਿਤਂ। ਰਥਿਯਨ੍ਤਿ ਪੁਞ੍ਞਤ੍ਥਿਕੇਹਿ વਾਤਪਾਨਨ੍ਤਰੇਨ ਰਥਿਕਾਯ ਛਡ੍ਡਿਤਚੋਲ਼ਕਂ। ਸਙ੍ਕਾਰਕੂਟਕਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਕਾਰਟ੍ਠਾਨੇ ਛਡ੍ਡਿਤਚੋਲ਼ਕਂ। ਸਿਨਾਨਨ੍ਤਿ ਨਹਾਨਚੋਲ਼ਕਂ, ਯਂ ਭੂਤવੇਜ੍ਜੇਹਿ ਸਸੀਸਂ ਨਹਾਯਿਤ੍વਾ ਕਾਲਕਣ੍ਣਿਚੋਲ਼ਨ੍ਤਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਿਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਤਿਤ੍ਥਚੋਲ਼ਂ, ਸਿਨਾਨਤਿਤ੍ਥੇ ਛਡ੍ਡਿਤਪਿਲੋਤਿਕਾ। ਅਗ੍ਗਿਦਡ੍ਢਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਿਨਾ ਦਡ੍ਢਪ੍ਪਦੇਸਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਛਡ੍ਡੇਨ੍ਤਿ। ਗੋਖਾਯਿਤਾਦੀਨਿ ਪਾਕਟਾਨੇવ। ਤਾਨਿਪਿ ਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਛਡ੍ਡੇਨ੍ਤਿ। ਧਜਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਨਾવਂ ਆਰੋਹਨ੍ਤੇਹਿ વਾ ਯੁਦ੍ਧਂ ਪવਿਸਨ੍ਤੇਹਿ વਾ ਧਜਯਟ੍ਠਿਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ, ਤਤ੍ਥ ਬਦ੍ਧਂ વਾਤੇਨ ਆਨੀਤਂ ਤੇਹਿ ਛਡ੍ਡਿਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Sosānikanti susāne patitaṃ. Pāpaṇikanti āpaṇadvāre patitaṃ. Rathiyanti puññatthikehi vātapānantarena rathikāya chaḍḍitacoḷakaṃ. Saṅkārakūṭakanti saṅkāraṭṭhāne chaḍḍitacoḷakaṃ. Sinānanti nahānacoḷakaṃ, yaṃ bhūtavejjehi sasīsaṃ nahāyitvā kālakaṇṇicoḷanti chaḍḍetvā gacchanti. Titthanti titthacoḷaṃ, sinānatitthe chaḍḍitapilotikā. Aggidaḍḍhanti agginā daḍḍhappadesaṃ. Tañhi manussā chaḍḍenti. Gokhāyitādīni pākaṭāneva. Tānipi hi manussā chaḍḍenti. Dhajaṃ ussāpetvāti nāvaṃ ārohantehi vā yuddhaṃ pavisantehi vā dhajayaṭṭhiṃ ussāpetvā, tattha baddhaṃ vātena ānītaṃ tehi chaḍḍitanti adhippāyo.
ਸਾਦਕਭਿਕ੍ਖੁਨਾਤਿ ਗਹਪਤਿਚੀવਰਸ੍ਸ ਸਾਦਿਯਨਭਿਕ੍ਖੁਨਾ। ਏਕਮਾਸਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੀવਰਮਾਸਸਞ੍ਞਿਤਂ ਏਕਮਾਸਮਤ੍ਤਂ વਿਤਕ੍ਕੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਨ ਤਤੋ ਪਰਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ ਹਿ ਤਣ੍ਹਾਨਿਗ੍ਗਹਤ੍ਥਾ ਸਾਸਨੇ ਪਟਿਪਤ੍ਤੀਤਿ। ਪਂਸੁਕੂਲਿਕੋ ਅਦ੍ਧਮਾਸੇਨੇવ ਕਰੋਤਿ ਅਪਰਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਪਟਿਲਾਭਸ੍ਸ, ਇਤਰਸ੍ਸ ਪਨ ਪਰਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਮਾਸਮਤ੍ਤਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ। ਇਦਂ ਮਾਸਡ੍ਢਮਾਸਮਤ੍ਤਂ…ਪੇ॰… વਿਤਕ੍ਕਸਨ੍ਤੋਸੋ વਿਤਕ੍ਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਮਿਤਕਾਲਿਕਤ੍ਤਾ। ਮਹਾਥੇਰਂ ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਹਾਯਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋਪਿ ਗਰੁਗਾਰવੇਨ ‘‘ਗਾਮਦ੍વਾਰਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ’’ਇਚ੍ਚੇવਾਹ। ਥੇਰੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਮ੍ਪਾવੁਸੋ, ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ વਿਤਕ੍ਕਸ੍ਸ ਅવਸਰੋ ਮਾ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਮਾਨੋ ਗਾਮਂ ਪਾવਿਸਿ। ਉਚ੍ਚਾਰਪਲਿਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਉਚ੍ਚਾਰੇਨ ਪੀਲ਼ਿਤੋ। ਤਦਾ ਭਗવਤੋ ਦੁਕ੍ਕਰਕਿਰਿਯਾਨੁਸ੍ਸਰਣਮੁਖੇਨ ਤਥਾਗਤੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸવੇਗਸ੍ਸ ਬਲવਭਾવੇਨ ਕਿਲੇਸਾਨਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ…ਪੇ॰… ਤੀਣਿ ਫਲਾਨਿ ਪਤ੍ਤੋ।
Sādakabhikkhunāti gahapaticīvarassa sādiyanabhikkhunā. Ekamāsamattanti cīvaramāsasaññitaṃ ekamāsamattaṃ vitakketuṃ vaṭṭati, na tato paranti adhippāyo. Sabbassapi hi taṇhāniggahatthā sāsane paṭipattīti. Paṃsukūliko addhamāseneva karoti aparappaṭibaddhattā paṭilābhassa, itarassa pana parappaṭibaddhattā māsamattaṃ anuññātaṃ. Idaṃ māsaḍḍhamāsamattaṃ…pe… vitakkasantoso vitakkentassa parimitakālikattā. Mahātheraṃ tattha attano sahāyaṃ icchantopi garugāravena ‘‘gāmadvāraṃ, bhante, gamissāmi’’iccevāha. Theropi tassa ajjhāsayaṃ ñatvā ‘‘ahampāvuso, gamissāmī’’ti āha. ‘‘Imassa bhikkhuno vitakkassa avasaro mā hotū’’ti pañhaṃ pucchamāno gāmaṃ pāvisi. Uccārapalibuddhoti uccārena pīḷito. Tadā bhagavato dukkarakiriyānussaraṇamukhena tathāgate uppannassa pītisomanassavegassa balavabhāvena kilesānaṃ vikkhambhitattā tasmiṃyeva…pe… tīṇi phalāni patto.
ਕਤ੍ਥ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਚਿਨ੍ਤਨਾਪਿ ਲਾਭਾਸਾਪੁਬ੍ਬਿਕਾਤਿ ਤਥਾ ‘‘ਅਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਨਾਪਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਏવਮਾਦਿਚਿਨ੍ਤਨਾਯ ਕਾ ਨਾਮ ਕਥਾ, ਕਥਂ ਪਨ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸੀਸੇਨੇવ ਗਮਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਚੀવਰਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਿਞ੍ਚਿਪਿ ਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਪੇਸਲੋ ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪਾਯਪਿ ਪਰਿਯੇਸਨਾਯ ਪਚ੍ਚਯੋ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ‘‘ਪੇਸਲਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਗਹੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਹਰਿਯਮਾਨਨ੍ਤਿ ਸੁਸਾਨਾਦੀਸੁ ਪਤਿਤਂ વਤ੍ਥਂ ‘‘ਇਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਂਸੁਕੂਲਪਰਿਯੇਸਨਂ ਚਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਕੇਨਚਿ ਪੁਰਿਸੇਨ ਤਤੋ ਆਨੀਯਮਾਨਂ। ਏવਂ ਲਦ੍ਧਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਪੀਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਲਾਭਸਨ੍ਤੋਸਂ ਅਕੋਪੇਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਪਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਹੋਨਕਮਤ੍ਤੇਨੇવਾਤਿ ਯਥਾਲਦ੍ਧਾਨਂ ਪਂਸੁਕੂਲਾਨਂ ਏਕਪਟ੍ਟਦੁਪਟ੍ਟਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਹੋਨਕਪ੍ਪਮਾਣੇਨੇવ। ਅવਧਾਰਣੇਨ ਉਪਰਿ ਪਚ੍ਚਾਸਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। ਗਾਮੇ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਆਹਿਣ੍ਡਨ੍ਤੇਨ ਸਪਦਾਨਚਾਰਿਨਾ વਿਯ ਦ੍વਾਰਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਚਰਣਂ ਲੋਲੁਪ੍ਪવਿવਜ੍ਜਨਂ ਨਾਮ ਲੋਲੁਪ੍ਪਸ੍ਸ ਦੂਰਸਮੁਸ੍ਸਾਰਿਤਤ੍ਤਾ।
Kattha labhissāmīti cintanāpi lābhāsāpubbikāti tathā ‘‘acintetvā’’ti vuttaṃ. ‘‘Sundaraṃ labhissāmi, manāpaṃ labhissāmī’’tievamādicintanāya kā nāma kathā, kathaṃ pana gantabbanti āha ‘‘kammaṭṭhānasīseneva gamana’’nti. Tena cīvaraṃ paṭicca kiñcipi na cintetabbamevāti dasseti. Apesalo appatirūpāyapi pariyesanāya paccayo bhaveyyāti ‘‘pesalaṃ bhikkhuṃ gahetvā’’ti vuttaṃ. Āhariyamānanti susānādīsu patitaṃ vatthaṃ ‘‘ime bhikkhū paṃsukūlapariyesanaṃ carantī’’ti ñatvā kenaci purisena tato ānīyamānaṃ. Evaṃ laddhaṃ gaṇhantassapīti evaṃ paṭilābhasantosaṃ akopetvā laddhaṃ gaṇhantassapi. Attanopahonakamattenevāti yathāladdhānaṃ paṃsukūlānaṃ ekapaṭṭadupaṭṭānaṃ atthāya attano pahonakappamāṇeneva. Avadhāraṇena upari paccāsaṃ nivatteti. Gāme bhikkhāya āhiṇḍantena sapadānacārinā viya dvārappaṭipāṭiyā caraṇaṃ loluppavivajjanaṃ nāma loluppassa dūrasamussāritattā.
ਯਾਪੇਤੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੁਂ। ਧੋવਨੁਪਗੇਨਾਤਿ ਧੋવਨਯੋਗ੍ਗੇਨ। ਪਣ੍ਣਾਨੀਤਿ ਅਮ੍ਬਜਮ੍ਬਾਦਿਪਣ੍ਣਾਨਿ। ਅਕੋਪੇਤ੍વਾਤਿ ਸਨ੍ਤੋਸਂ ਅਕੋਪੇਤ੍વਾ। ਪਹੋਨਕਨੀਹਾਰੇਨੇવਾਤਿ ਅਨ੍ਤਰવਾਸਕਾਦੀਸੁ ਯਂ ਕਾਤੁਕਾਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਪਹੋਨਕਨਿਯਾਮੇਨੇવ ਯਥਾਲਦ੍ਧਂ ਥੂਲਸੁਖੁਮਾਦਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਰਣਂ। ਤਿਮਣ੍ਡਲਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਮਤ੍ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਨਿવਾਸਨਂ ਚੇ ਨਾਭਿਮਣ੍ਡਲਂ, ਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲਂ, ਇਤਰਞ੍ਚੇ ਗਲવਾਟਮਣ੍ਡਲਂ , ਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲਨ੍ਤਿ ਤਿਮਣ੍ਡਲਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਮਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਕਰਣਂ। ਤਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥਤੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਚੀવਰਾਨਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਨ੍ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਪਰਿਮਾਣਂਯੇવ ਹੋਤਿ। ਅવਿਚਾਰੇਤ੍વਾ ਨ વਿਚਾਰੇਤ੍વਾ।
Yāpetunti attabhāvaṃ pavattetuṃ. Dhovanupagenāti dhovanayoggena. Paṇṇānīti ambajambādipaṇṇāni. Akopetvāti santosaṃ akopetvā. Pahonakanīhārenevāti antaravāsakādīsu yaṃ kātukāmo, tassa pahonakaniyāmeneva yathāladdhaṃ thūlasukhumādiṃ gahetvā karaṇaṃ. Timaṇḍalappaṭicchādanamattassevāti nivāsanaṃ ce nābhimaṇḍalaṃ, jāṇumaṇḍalaṃ, itarañce galavāṭamaṇḍalaṃ , jāṇumaṇḍalanti timaṇḍalappaṭicchādanamattasseva karaṇaṃ. Taṃ pana atthato tiṇṇaṃ cīvarānaṃ heṭṭhimantena vuttaparimāṇaṃyeva hoti. Avicāretvā na vicāretvā.
ਕੁਸਿਬਨ੍ਧਨਕਾਲੇਤਿ ਮਣ੍ਡਲਾਨਿ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਸਿਬ੍ਬਨਕਾਲੇ। ਸਤ੍ਤ વਾਰੇਤਿ ਸਤ੍ਤ ਸਿਬ੍ਬਨવਾਰੇ। ਕਪ੍ਪਬਿਨ੍ਦੁਅਪਦੇਸੇਨ ਕਸ੍ਸਚਿ વਿਕਾਰਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ ਕਪ੍ਪਸਨ੍ਤੋਸੋ।
Kusibandhanakāleti maṇḍalāni yojetvā sibbanakāle. Satta vāreti satta sibbanavāre. Kappabinduapadesena kassaci vikārassa akaraṇaṃ kappasantoso.
ਸੀਤਪ੍ਪਟਿਘਾਤਨਾਦਿ ਅਤ੍ਥਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਸਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਮੁਖ੍ਯਮੇવ ਚੀવਰਪਰਿਭੋਗੇ ਪਯੋਜਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਹਿਰਿਕੋਪੀਨਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਮਤ੍ਤવਸੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ ‘‘ਯਾવਦੇવ ਹਿਰਿਕੋਪੀਨਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩; ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੫੮; ਮਹਾਨਿ॰ ੨੦੬)। વਟ੍ਟਤਿ, ਨ ਤਾવਤਾ ਸਨ੍ਤੋਸੋ ਕੁਪ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਭਾਰਾਨਂ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾਨਂ ਅਲਾਭਤੋ। ਸਾਰਣੀਯਧਮ੍ਮੇ ਠਤ੍વਾਤਿ ਸੀਲવਨ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਾਧਾਰਣਭੋਗਿਭਾવੇ ਠਤ੍વਾ। ਇਤੀਤਿਆਦਿਨਾ ਪਠਮਸ੍ਸੇવ ਅਰਿਯવਂਸਸ੍ਸ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਙ੍ਗਤੇਚੀવਰਿਕਙ੍ਗਾਨਂ ਤੇਸਞ੍ਚਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਤਿ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕਾ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਾ ਚਾ’’ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਇਤੋ ਪਰੇਸੁ।
Sītappaṭighātanādi atthāpattito sijjhatīti mukhyameva cīvaraparibhoge payojanaṃ dassetuṃ ‘‘hirikopīnappaṭicchādanamattavasenā’’ti vuttaṃ. Tenāha bhagavā ‘‘yāvadeva hirikopīnappaṭicchādanattha’’nti (ma. ni. 1.23; a. ni. 6.58; mahāni. 206). Vaṭṭati, na tāvatā santoso kuppati sambhārānaṃ dakkhiṇeyyānaṃ alābhato. Sāraṇīyadhamme ṭhatvāti sīlavantehi bhikkhūhi sādhāraṇabhogibhāve ṭhatvā. Itītiādinā paṭhamasseva ariyavaṃsassa paṃsukūlikaṅgatecīvarikaṅgānaṃ tesañcassa paccayataṃ dassento ‘‘iti ime dhammā aññamaññassa samuṭṭhāpakā upatthambhakā cā’’ti dīpeti. Esa nayo ito paresu.
ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ વਣ੍ਣવਾਦੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਤੁਕ੍ਕੋਟਿਕਂ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਚਤੁਤ੍ਥੋਯੇવ ਪਕ੍ਖੋ વਣ੍ਣਿਤਥੋਮਿਤੋਤਿ ਤਥਾ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾ। ਏਕੋ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ, ਸਨ੍ਤੋਸਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਨ ਕਥੇਤਿ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਥੇਰੋ ਨਾਲ਼ਕੋ। ਏਕੋ ਨ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ, ਸਨ੍ਤੋਸਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਤਿ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਉਪਨਨ੍ਦੋ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ। ਏਕੋ ਨੇવ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਤੋਸਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਤਿ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਥੇਰੋ ਲਾਲ਼ੁਦਾਯਿ । ਏਕੋ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਚੇવ ਹੋਤਿ, ਸਨ੍ਤੋਸਸ੍ਸ ਚ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਤਿ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਥੇਰੋ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ।
Santuṭṭho hoti vaṇṇavādīti ettha catukkoṭikaṃ sambhavati. Tattha catutthoyeva pakkho vaṇṇitathomitoti tathā desanā katā. Eko santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ na katheti seyyathāpi thero nāḷako. Eko na santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ katheti seyyathāpi upanando sakyaputto. Eko neva santuṭṭho hoti, na santosassa vaṇṇaṃ katheti seyyathāpi thero lāḷudāyi . Eko santuṭṭho ceva hoti, santosassa ca vaṇṇaṃ katheti seyyathāpi thero mahākassapo.
ਅਨੇਸਨਨ੍ਤਿ ਅਯੁਤ੍ਤਂ ਏਸਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ, ਸਾਸਨੇ ਠਿਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪਂ ਅਯੋਗ੍ਗਂ। ਕੋਹਞ੍ਞਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋਤਿ ਚੀવਰੁਪ੍ਪਾਦਨਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਪਰੇਸਂ ਕੁਹਨਂ વਿਮ੍ਹਾਪਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ। ਉਤ੍ਤਸਤੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾਸਨ੍ਤਾਸੇਨ ਉਪਰੂਪਰਿ ਤਸਤਿ। ਪਰਿਤਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਰਿਤੋ ਤਸ੍ਸਤਿ। ਯਥਾ ਸਬ੍ਬੇ ਕਾਯવਚਿਪ੍ਪਯੋਗਾ ਤਦਤ੍ਥਾ ਏવ ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਭਾਗੇਹਿ ਤਸਤਿ। ਗਧਿਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਗਿਦ੍ਧੋ, ਸੋ ਚੇਤ੍ਥ ਅਭਿਜ੍ਝਾਲਕ੍ਖਣੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਗਧਿਤਂ ਏਤਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਗਧਿਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਗਤਲੋਭਗਿਦ੍ਧੋ’’ਤਿ। ਮੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ ਮੁਯ੍ਹਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ਅਧਿਗਤਂ ਅਨਾਪਨ੍ਨੋ ਅਨੁਪਗਤੋ। ਅਨੋਤ੍ਥਤੋ ਅਨਜ੍ਝੋਤ੍ਥਤੋ। ਅਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧੋਤਿ ਤਣ੍ਹਚ੍ਛਦਨੇਨ ਅਚ੍ਛਾਦਿਤੋ। ਆਦੀਨવਂ ਪਸ੍ਸਮਾਨੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਂ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਞ੍ਚ ਦੋਸਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ। ਗਧਿਤਪਰਿਭੋਗਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ , ਇਦਮਟ੍ਠਿਕਤਾ। ਤਂ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਾવਦੇવ…ਪੇ॰… ਜਾਨਨ੍ਤੋ’’ਤਿ।
Anesananti ayuttaṃ esanaṃ. Tenāha ‘‘appatirūpa’’nti, sāsane ṭhitānaṃ appatirūpaṃ ayoggaṃ. Kohaññaṃ karontoti cīvaruppādananimittaṃ paresaṃ kuhanaṃ vimhāpanaṃ karonto. Uttasatīti taṇhāsantāsena uparūpari tasati. Paritassatīti parito tassati. Yathā sabbe kāyavacippayogā tadatthā eva jāyanti, evaṃ sabbabhāgehi tasati. Gadhitaṃ vuccati giddho, so cettha abhijjhālakkhaṇo adhippeto. Gadhitaṃ etassa natthīti agadhitoti āha ‘‘vigatalobhagiddho’’ti. Mucchanti taṇhāvasena muyhanaṃ. Tassa samussayassa adhigataṃ anāpanno anupagato. Anotthato anajjhotthato. Apariyonaddhoti taṇhacchadanena acchādito. Ādīnavaṃ passamānoti diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca dosaṃ passanto. Gadhitaparibhogato nissarati etenāti nissaraṇaṃ , idamaṭṭhikatā. Taṃ pajānātīti nissaraṇapañño. Tenāha ‘‘yāvadeva…pe… jānanto’’ti.
ਨੇવਤ੍ਤਾਨੁਕ੍ਕਂਸੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨੇવ ਉਕ੍ਕਂਸੇਤਿ ਨ ਉਕ੍ਖਿਪਤਿ ਨ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਤੋ ਦਹਤਿ। ਅਹਨ੍ਤਿਆਦਿ ਉਕ੍ਕਂਸਨਾਕਾਰਦਸ੍ਸਨਂ। ਨ વਮ੍ਭੇਤਿ ਨ ਹੀਲ਼ੇਤਿ ਨ ਨਿਹੀਨਤੋ ਦਹਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਚੀવਰਸਨ੍ਤੋਸੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ વੀਸਤਿવਿਧੇ ਚੀવਰਸਨ੍ਤੋਸੇ। ਕਾਮਞ੍ਚੇਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸਨ੍ਤੋਸਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਚੀવਰਹੇਤੁ ਅਨੇਸਨਾਪਜ੍ਜਨਾਦਿਪਿ ਗਹਿਤਮੇવ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਤਿ ਤਸ੍ਸ ਭਾવਤੋ, ਅਸਤਿ ਚ ਅਭਾવਤੋ। વਣ੍ਣવਾਦਿਤਾਅਤ੍ਤੁਕ੍ਕਂਸਨਪਰવਮ੍ਭਨਾਨਿ ਪਨ ਗਹਿਤਾਨਿ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘વਣ੍ਣવਾਦਾਦੀਸੁ વਾ’’ਤਿ વਿਕਪ੍ਪੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਦਕ੍ਖੋਤਿਆਦਿ ਯੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ વਸੇਨਸ੍ਸ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸਨ੍ਤੋਸਾਦੀ ਇਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਤਂਦਸ੍ਸਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਦਕ੍ਖੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤੇਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪਨਪਞ੍ਞਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਨਲਸੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨવੀਰਿਯਂ, ਸਮ੍ਪਜਾਨੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਾਰਿਹਾਰਿਯਪਞ੍ਞਂ, ਪਟਿਸ੍ਸਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਤ੍ਥ ਅਸਮ੍ਮੋਸવੁਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Nevattānukkaṃsetīti attānaṃ neva ukkaṃseti na ukkhipati na ukkaṭṭhato dahati. Ahantiādi ukkaṃsanākāradassanaṃ. Na vambheti na hīḷeti na nihīnato dahati. Tasmiṃ cīvarasantoseti tasmiṃ yathāvutte vīsatividhe cīvarasantose. Kāmañcettha vuttappakārasantosaggahaṇeneva cīvarahetu anesanāpajjanādipi gahitameva tasmiṃ sati tassa bhāvato, asati ca abhāvato. Vaṇṇavāditāattukkaṃsanaparavambhanāni pana gahitāni na hontīti ‘‘vaṇṇavādādīsu vā’’ti vikappo vutto. Ettha ca dakkhotiādi yesaṃ dhammānaṃ vasenassa yathāvuttasantosādī ijjhanti, taṃdassanaṃ. Tattha dakkhoti iminā tesaṃ samuṭṭhāpanapaññaṃ dasseti. Analasoti iminā paggaṇhanavīriyaṃ, sampajānoti iminā pārihāriyapaññaṃ, paṭissatoti iminā tattha asammosavuttiṃ dasseti.
ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਪਭੇਦਤੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਕ੍ਖੇਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸਨ੍ਤੋਸੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸਨ੍ਤੋਸਪ੍ਪਭੇਦੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਧ ਭੇਸਜ੍ਜਮ੍ਪਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਗਤਿਕਮੇવ। ਆਹਰਿਤਬ੍ਬਤੋ ਹਿ ਸਪ੍ਪਿਆਦੀਨਮ੍ਪਿ ਗਹਣਂ ਕਤਂ।
Piṇḍapāto jānitabboti pabhedato piṇḍapāto jānitabbo. Piṇḍapātakkhettanti piṇḍapātassa uppattiṭṭhānaṃ. Piṇḍapātasantoso jānitabboti piṇḍapātasantosappabhedo jānitabbo. Idha bhesajjampi piṇḍapātagatikameva. Āharitabbato hi sappiādīnampi gahaṇaṃ kataṃ.
ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਖੇਤ੍ਤਂ વਿਯ ਖੇਤ੍ਤਂ। ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਏਤੇਨਾਤਿ ਚ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਸਙ੍ਘਤੋ વਾ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸવਸੇਨ વਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਕਲਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ ਸਙ੍ਘਭਤ੍ਤਂ। ਕਤਿਪਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਉਦ੍ਦੇਸੇਨ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦੇਸਭਤ੍ਤਂ। ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ ਨਿਮਨ੍ਤਨਂ। ਸਲਾਕਾਯ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ ਸਲਾਕਭਤ੍ਤਂ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਕ੍ਖੇ ਏਕਦਿવਸਂ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਖਿਕਂ। ਉਪੋਸਥੇ ਉਪੋਸਥੇ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ ਉਪੋਸਥਿਕਂ। ਪਾਟਿਪਦਦਿવਸੇ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ ਪਾਟਿਪਦਿਕਂ। ਆਗਨ੍ਤੁਕਾਨਂ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ ਆਗਨ੍ਤੁਕਭਤ੍ਤਂ। ਧੁਰਗੇਹੇ ਏવ ਠਪੇਤ੍વਾ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ ਧੁਰਭਤ੍ਤਂ। ਕੁਟਿਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ ਕੁਟਿਭਤ੍ਤਂ। ਗਾਮવਾਸਿਆਦੀਹਿ વਾਰੇਨ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ વਾਰਭਤ੍ਤਂ। વਿਹਾਰਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ વਿਹਾਰਭਤ੍ਤਂ। ਸੇਸਾਨਿ ਪਾਕਟਾਨੇવ।
Piṇḍapātakkhettaṃ piṇḍapātassa uppattiṭṭhānaṃ khettaṃ viya khettaṃ. Uppajjati ettha, etenāti ca uppattiṭṭhānaṃ. Saṅghato vā hi bhikkhuno piṇḍapāto uppajjati uddissavasena vā. Tattha sakalassa saṅghassa dātabbabhattaṃ saṅghabhattaṃ. Katipaye bhikkhū uddisitvā uddesena dātabbabhattaṃ uddesabhattaṃ. Nimantetvā dātabbabhattaṃ nimantanaṃ. Salākāya dātabbabhattaṃ salākabhattaṃ. Ekasmiṃ pakkhe ekadivasaṃ dātabbabhattaṃ pakkhikaṃ. Uposathe uposathe dātabbabhattaṃ uposathikaṃ. Pāṭipadadivase dātabbabhattaṃ pāṭipadikaṃ. Āgantukānaṃ dātabbabhattaṃ āgantukabhattaṃ. Dhuragehe eva ṭhapetvā dātabbabhattaṃ dhurabhattaṃ. Kuṭiṃ uddissa dātabbabhattaṃ kuṭibhattaṃ. Gāmavāsiādīhi vārena dātabbabhattaṃ vārabhattaṃ. Vihāraṃ uddissa dātabbabhattaṃ vihārabhattaṃ. Sesāni pākaṭāneva.
વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ ‘‘ਕਤ੍ਥ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਅਜ੍ਜ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸ੍વੇ ਕਤ੍ਥ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਥੇਰੇਨ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਅਸੁਕਗਾਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਕਾਮਮੇਤਂ ਪਟਿવਚਨਦਾਨਂ, ਯੇਨ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ વਿਤਕ੍ਕਮਾਲ਼ਕੇ ਠਤ੍વਾ વਿਤਕ੍ਕਿਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ। ਤਤੋ ਪਰਂ વਿਤਕ੍ਕੇਨ੍ਤੋ ਅਰਿਯવਂਸਾ ਚੁਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਇਦਂ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਅਰਿਯવਂਸਿਕਾਨਂ વਸੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਏਕਚਾਰਿਕਸ੍ਸੇવ। ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਹਿ ਅਰਿਯવਂਸਿਕੋ ਏਕવਾਰਮੇવ વਿਤਕ੍ਕੇਤੁਂ ਲਭਤਿ, ਨ ਤਤੋ ਪਰਂ। ਪਰਿਬਾਹਿਰੋਤਿ ਅਰਿਯવਂਸਿਕਭਾવਤੋ ਬਹਿਭੂਤੋ। ਸ੍વਾਯਂ વਿਤਕ੍ਕਸਨ੍ਤੋਸੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਨ ਕੁਪ੍ਪਤਿ વਿਸੁਜ੍ਝਤਿ ਚ। ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸੀਸੇਨ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਗਹੇਤਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ਅਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਏવ-ਸਦ੍ਦੋ। ਯਾਪਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
Vitakketi ‘‘kattha nu kho ahaṃ ajja piṇḍāya carissāmī’’ti. ‘‘Sve kattha piṇḍāya carissāmā’’ti therena vutte ‘‘asukagāme, bhante’’ti kāmametaṃ paṭivacanadānaṃ, yena pana cittena cintetvā taṃ vuttaṃ, taṃ sandhāyāha ‘‘ettakaṃ cintetvā’’ti. Tato paṭṭhāyāti vitakkamāḷake ṭhatvā vitakkitakālato paṭṭhāya. Tato paraṃ vitakkento ariyavaṃsā cuto hotīti idaṃ tiṇṇampi ariyavaṃsikānaṃ vasena gahetabbaṃ, na ekacārikasseva. Sabbopi hi ariyavaṃsiko ekavārameva vitakketuṃ labhati, na tato paraṃ. Paribāhiroti ariyavaṃsikabhāvato bahibhūto. Svāyaṃ vitakkasantoso kammaṭṭhānamanasikārena na kuppati visujjhati ca. Ito paresupi eseva nayo. Tenevāha ‘‘kammaṭṭhānasīsena gantabba’’nti. Gahetabbamevāti aṭṭhānappayutto eva-saddo. Yāpanamattameva gahetabbanti yojetabbaṃ.
ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ। ਅਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਾਪਨਪ੍ਪਮਾਣਤੋਪਿ ਅਪ੍ਪਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਦਾਯਕਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਾਰਾਧਨਤ੍ਥਂ। ਪਮਾਣੇਨੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਣੇਨੇવ ਅਪ੍ਪਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਪਮਾਣੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਸ੍ਮਿਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਕ੍ਖੇਤੀਤਿ વਿਦ੍ਧਂਸੇਤਿ ਅਪਨੇਤਿ। વਿਨਿਪਾਤੇਤਿ વਿਨਾਸੇਤਿ ਅਟ੍ਠਾਨવਿਨਿਯੋਗੇਨ। ਸਾਸਨਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਿਂ ਨ ਕਰੋਤਿ ਨ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਪਦਾਨਚਾਰਿਨਾ વਿਯ ਦ੍વਾਰਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਚਰਣਂ ਲੋਲੁਪ੍ਪવਿવਜ੍ਜਨਸਨ੍ਤੋਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਦ੍વਾਰਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।
Etthāti etasmiṃ piṇḍapātappaṭiggahaṇe. Appanti attano yāpanappamāṇatopi appaṃ gahetabbaṃ dāyakassa cittārādhanatthaṃ. Pamāṇenevāti attano pamāṇeneva appaṃ gahetabbaṃ. Pamāṇena gahetabbanti ettha kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘paṭiggahaṇasmiñhī’’tiādi vuttaṃ. Makkhetīti viddhaṃseti apaneti. Vinipāteti vināseti aṭṭhānaviniyogena. Sāsananti satthusāsanaṃ anusiṭṭhiṃ na karoti na paṭipajjati. Sapadānacārinā viya dvārapaṭipāṭiyā caraṇaṃ loluppavivajjanasantosoti āha ‘‘dvārapaṭipāṭiyā gantabba’’nti.
ਹਰਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਅਧਿਕਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ। ਆਹਾਰਗੇਧਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ। ਜਿਘਚ੍ਛਾਯ ਪਟਿવਿਨੋਦਨਤ੍ਥਂ ਕਤਾ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਠਿਤਿਆਦਿਪਯੋਜਨਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਆਗਤਮੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਜਿਘਚ੍ਛਾਯ…ਪੇ॰… ਸਨ੍ਤੋਸੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ। ਨਿਦਹਿਤ੍વਾ ਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਤਦਹੁਪੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਇਤਰਤ੍ਥ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਨੇવ વਾਰਿਤਂ। ਸਾਰਣੀਯਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੇਨਾਤਿ ਸੀਲવਨ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਾਧਾਰਣਭੋਗਿਭਾવੇ ਠਿਤੇਨ।
Harāpetvāti adhikaṃ apanetvā. Āhāragedhato nissarati etenāti nissaraṇaṃ. Jighacchāya paṭivinodanatthaṃ katā, kāyassa ṭhitiādipayojanaṃ pana atthāpattito āgatamevāti āha ‘‘jighacchāya…pe… santoso nāmā’’ti. Nidahitvā na paribhuñjitabbaṃ tadahupīti adhippāyo. Itarattha pana sikkhāpadeneva vāritaṃ. Sāraṇīyadhamme ṭhitenāti sīlavantehi bhikkhūhi sādhāraṇabhogibhāve ṭhitena.
ਸੇਨਾਸਨੇਨਾਤਿ ਸਯਨੇਨ ਆਸਨੇਨ ਚ। ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਹਿ ਮਞ੍ਚਾਦਿਕੇ વਿਹਾਰਾਦਿਕੇ ਚ ਸੇਤਿ, ਤਂ ਸੇਨਂ। ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਪੀਠਾਦਿਕੇ ਆਸਤਿ, ਤਂ ਆਸਨਂ। ਤਦੁਭਯਂ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਸੇਨਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਞ੍ਚੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਮਞ੍ਚੋ ਮਸਾਰਕਾਦਿ। ਤਥਾ ਪੀਠਂ। ਮਞ੍ਚਭਿਸਿ, ਪੀਠਭਿਸੀਤਿ ਦੁવਿਧੋ ਭਿਸਿ। વਿਹਾਰੋ ਪਾਕਾਰਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਸਕਲੋ ਆવਾਸੋ, ‘‘ਦੀਘਮੁਖਪਾਸਾਦੋ’’ਤਿ ਕੇਚਿ। ਅਡ੍ਢਯੋਗੋ ਦੀਘਪਾਸਾਦੋ, ‘‘ਏਕਪਸ੍ਸਚ੍ਛਾਦਨਕਸੇਨਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ। ਪਾਸਾਦੋਤਿ ਚਤੁਰਸ੍ਸਪਾਸਾਦੋ, ‘‘ਆਯਤਚਤੁਰਸ੍ਸਪਾਸਾਦੋ’’ਤਿ ਕੇਚਿ। ਹਮ੍ਮਿਯਨ੍ਤਿ ਮੁਣ੍ਡਚ੍ਛਦਨਪਾਸਾਦੋ। ਗੁਹਾਤਿ ਕੇવਲਾ ਪਬ੍ਬਤਗੁਹਾ। ਲੇਣਂ ਦ੍વਾਰਬਨ੍ਧਂ। ਅਟ੍ਟੋ ਬਹਲਭਿਤ੍ਤਿਕਗੇਹਂ, ਯਸ੍ਸ ਗੋਪਾਨਸਿਯੋ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਇਟ੍ਠਕਾਹਿ ਏવ ਛਦਨਂ ਹੋਤਿ, ‘‘ਅਟ੍ਟਲਾਕਾਰੇਨ ਕਰੀਯਤੀ’’ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਮਾਲ਼ੋ ਏਕਕੂਟਸਙ੍ਗਹਿਤੋ ਅਨੇਕਕੋਣੋ ਪਟਿਸ੍ਸਯવਿਸੇਸੋ, ‘‘વਟ੍ਟਾਕਾਰੇਨ ਕਤਸੇਨਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ।
Senāsanenāti sayanena āsanena ca. Yattha yattha hi mañcādike vihārādike ca seti, taṃ senaṃ. Yattha yattha pīṭhādike āsati, taṃ āsanaṃ. Tadubhayaṃ ekato katvā ‘‘senāsana’’nti vuttaṃ. Tenāha ‘‘mañco’’tiādi. Tattha mañco masārakādi. Tathā pīṭhaṃ. Mañcabhisi, pīṭhabhisīti duvidho bhisi. Vihāro pākāraparicchinno sakalo āvāso, ‘‘dīghamukhapāsādo’’ti keci. Aḍḍhayogo dīghapāsādo, ‘‘ekapassacchādanakasenāsana’’nti keci. Pāsādoti caturassapāsādo, ‘‘āyatacaturassapāsādo’’ti keci. Hammiyanti muṇḍacchadanapāsādo. Guhāti kevalā pabbataguhā. Leṇaṃ dvārabandhaṃ. Aṭṭo bahalabhittikagehaṃ, yassa gopānasiyo aggahetvā iṭṭhakāhi eva chadanaṃ hoti, ‘‘aṭṭalākārena karīyatī’’tipi vadanti. Māḷo ekakūṭasaṅgahito anekakoṇo paṭissayaviseso, ‘‘vaṭṭākārena katasenāsana’’nti keci.
ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવਾਤਿ ‘‘ਸਾਦਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ‘ਅਹਂ ਕਤ੍ਥ વਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਿਤਕ੍ਕੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਯਥਾਰਹਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ‘‘ਤਤੋ ਪਰਂ વਿਤਕ੍ਕੇਨ੍ਤੋ ਅਰਿਯવਂਸਾ ਚੁਤੋ ਹੋਤਿ ਪਰਿਬਾਹਿਰੋ, ਸੇਨਾਸਨਂ ਕੁਹਿਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸੀਸੇਨੇવ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਏવਮਾਦਿ ਸਬ੍ਬਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ।
Piṇḍapātevuttanayenevāti ‘‘sādako bhikkhu ‘ahaṃ kattha vasissāmī’ti vitakketī’’tiādinā yathārahaṃ piṇḍapāte vuttanayeneva veditabbā. ‘‘Tato paraṃ vitakkento ariyavaṃsā cuto hoti paribāhiro, senāsanaṃ kuhiṃ labhissāmīti acintetvā kammaṭṭhānasīseneva gantabba’’nti ca evamādi sabbaṃ purimanayeneva.
ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸੋ ਨ ਗਹਿਤੋਤਿ? ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯੋ ਪਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇ ਏવ ਪવਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਆਹ, ਆਹਰਿਤਬ੍ਬਤਾਸਾਮਞ੍ਞੇਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯਦਿ ਏવਂ ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇ વਿਯ વਿਤਕ੍ਕਸਨ੍ਤੋਸਾਦਯੋਪਿ ਪਨ੍ਨਰਸ ਸਨ੍ਤੋਸਾ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਾਤਿ? ਨੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਨਨੁ ਚੇਤ੍ਥ ਦ੍વਾਦਸੇવ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ વਿਨਿਯੋਗਂ ਗਤਾਨਿ, ਏਕਂ ਪਨ ਨੇਸਜ੍ਜਿਕਙ੍ਗਂ ਨ ਕਤ੍ਥਚਿ વਿਨਿਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਨੇਸਜ੍ਜਿਕਙ੍ਗਂ ਭਾવਨਾਰਾਮਅਰਿਯવਂਸਂ ਭਜਤੀ’’ਤਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਰੁਲ਼੍ਹੋ ਏવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
Kasmā panettha paccayasantosaṃ dassentena bhagavatā gilānapaccayasantoso na gahitoti? Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbanti dassento ‘‘gilānapaccayo pana piṇḍapāte eva paviṭṭho’’ti āha, āharitabbatāsāmaññenāti adhippāyo. Yadi evaṃ tatthāpi piṇḍapāte viya vitakkasantosādayopi pannarasa santosā icchitabbāti? Noti dassento āha ‘‘tatthā’’tiādi. Nanu cettha dvādaseva dhutaṅgāni viniyogaṃ gatāni, ekaṃ pana nesajjikaṅgaṃ na katthaci viniyuttanti āha ‘‘nesajjikaṅgaṃ bhāvanārāmaariyavaṃsaṃ bhajatī’’ti. Ayañca attho aṭṭhakathāruḷho evāti dassento ‘‘vuttampi ceta’’ntiādimāha.
ਪਥવਿਂ ਪਤ੍ਥਰਮਾਨੋ વਿਯਾਤਿਆਦਿ ਅਰਿਯવਂਸਦੇਸਨਾਯ ਸੁਦੁਕ੍ਕਰਭਾવਦਸ੍ਸਨਂ ਮਹਾવਿਸਯਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸਾ ਦੇਸਨਾਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਨਯਸਹਸ੍ਸਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਹੋਤਿ, ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮਾਯ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪવਤ੍ਤਿਯਮਾਨਾ ਦੇਸਨਾ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਕਣ੍ਡੇ ਅਯਞ੍ਚ ਭਾવਨਾਰਾਮਅਰਿਯવਂਸਕਥਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮਾਯ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪવਤ੍ਤਿਯਮਾਨਾ ਏવ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਹਸ੍ਸਨਯਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ…ਪੇ॰… ਦੇਸਨਂ ਆਰਭੀ’’ਤਿ।
Pathaviṃ pattharamāno viyātiādi ariyavaṃsadesanāya sudukkarabhāvadassanaṃ mahāvisayattā tassā desanāya. Yasmā nayasahassapaṭimaṇḍitaṃ hoti, ariyamaggādhigamāya vitthārato pavattiyamānā desanā cittuppādakaṇḍe ayañca bhāvanārāmaariyavaṃsakathā ariyamaggādhigamāya vitthārato pavattiyamānā eva hotīti vuttaṃ ‘‘sahassanayapaṭimaṇḍitaṃ…pe… desanaṃ ārabhī’’ti.
ਪਟਿਪਕ੍ਖવਿਧਮਨਤੋ ਅਭਿਮੁਖਭਾવੇਨ ਰਮਣਂ ਆਰਮਣਂ ਆਰਾਮੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਭਿਰਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਬ੍ਯਧਿਕਰਣਾਨਮ੍ਪਿ ਪਦਾਨਂ વਸੇਨ ਭવਤਿ ਬਾਹਿਰਤ੍ਥਸਮਾਸੋ ਯਥਾ ‘‘ਉਰਸਿਲੋਮੋ ਕਣ੍ਠੇਕਾਲ਼ੋ’’ਤਿ ਆਹ ‘‘ਭਾવਨਾਯ ਆਰਾਮੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਭਾવਨਾਰਾਮੋ’’ਤਿ। ਅਭਿਰਮਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ વਾ ਆਰਾਮੋ, ਭਾવਨਾ ਆਰਾਮੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਭਾવਨਾਰਾਮੋਤਿ ਏવਮ੍ਪੇਤ੍ਥ ਸਮਾਸਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਰਮਤੀਤਿ ਏਤੇਨ ਭਾવਨਾਰਾਮਸਦ੍ਦਾਨਂ ਕਤ੍ਤੁਸਾਧਨਤਂ ਕਮ੍ਮਧਾਰਯਸਮਾਸਤਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਰਮਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਹਾਨਾਰਾਮੋਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Paṭipakkhavidhamanato abhimukhabhāvena ramaṇaṃ āramaṇaṃ ārāmoti āha ‘‘abhiratīti attho’’ti. Byadhikaraṇānampi padānaṃ vasena bhavati bāhiratthasamāso yathā ‘‘urasilomo kaṇṭhekāḷo’’ti āha ‘‘bhāvanāya ārāmo assāti bhāvanārāmo’’ti. Abhiramitabbaṭṭhena vā ārāmo, bhāvanā ārāmo assāti bhāvanārāmoti evampettha samāsayojanā veditabbā. Bhāvento ramatīti etena bhāvanārāmasaddānaṃ kattusādhanataṃ kammadhārayasamāsatañca dasseti. ‘‘Pajahanto ramatī’’ti vuttattā pahānārāmoti etthāpi eseva nayo.
ਕਾਮਂ ‘‘ਨੇਸਜ੍ਜਿਕਙ੍ਗਂ ਭਾવਨਾਰਾਮਅਰਿਯવਂਸਂ ਭਜਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਤ੍ਤਾ, ਨੇਸਜ੍ਜਿਕਙ੍ਗવਸੇਨ ਪਨ ਨੇਸਜ੍ਜਿਕਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਏਕਚ੍ਚਾਹਿ ਆਪਤ੍ਤੀਹਿ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਭਾવੋਤਿ ਤਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ‘‘ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ વਿਨਯਂ ਪਤ੍વਾ ਗਰੁਕੇ ਠਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਚ੍ਛਿਤਤ੍ਤਾ ਸਲ੍ਲੇਖਸ੍ਸ ਅਪਰਿਚ੍ਚਜਨવਸੇਨ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ વਿਨਯੇ ਠਿਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ…ਪੇ॰… ਕਥਿਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਕਾਮਂ ਸੁਤ੍ਤਾਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕੇਸੁਪਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਸੀਲਕਥਾ ਆਹਟਾਯੇવ, ਯੇਹਿ ਪਨ ਗੁਣੇਹਿ ਸੀਲਸ੍ਸ વੋਦਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਤੇਸੁ ਕਥਿਤੇਸੁ ਯਥਾ ਸੀਲਕਥਾਬਾਹੁਲ੍ਲਂ વਿਨਯਪਿਟਕਂ ਕਥਿਤਂ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਭਾવਨਾਕਥਾਬਾਹੁਲ੍ਲਂ ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਞ੍ਚ ਚਤੁਤ੍ਥੇਨ ਅਰਿਯવਂਸੇਨ ਕਥਿਤੇਨ ਕਥਿਤਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਭਾવਨਾਰਾਮੇਨ ਅવਸੇਸਂ ਪਿਟਕਦ੍વਯਂ ਕਥਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਸੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਰਮਤੀ’’ਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਦਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਦੇਸਨਾਯ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ વਾ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮਾਨਂ ਯਥਾਸਕਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਨੇਨ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਞ੍ਞਿਤਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਸੋ ਪਾਠੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਲ਼ੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਨੇਕ੍ਖਮਪਾਲ਼ਿਯਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਕੁਸਲਾ ਧਮਾ, ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਰੇ’’ਤਿ। ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਰਿਯਾਯੇਨਾਤਿ ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਧਮ੍ਮੇਨ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੫੦ ਆਦਯੋ) ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਆਗਤਨਯੇਨਾਤਿ વਾ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਪਦਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Kāmaṃ ‘‘nesajjikaṅgaṃ bhāvanārāmaariyavaṃsaṃ bhajatī’’ti vuttaṃ bhāvanānuyogassa anucchavikattā, nesajjikaṅgavasena pana nesajjikassa bhikkhuno ekaccāhi āpattīhi anāpattibhāvoti tampi saṅgaṇhanto ‘‘terasannaṃ dhutaṅgāna’’nti vatvā vinayaṃ patvā garuke ṭhātabbanti icchitattā sallekhassa apariccajanavasena paṭipatti nāma vinaye ṭhitassevāti āha ‘‘terasannaṃ…pe… kathitaṃ hotī’’ti. Kāmaṃ suttābhidhammapiṭakesupi tattha tattha sīlakathā āhaṭāyeva, yehi pana guṇehi sīlassa vodānaṃ hoti, tesu kathitesu yathā sīlakathābāhullaṃ vinayapiṭakaṃ kathitaṃ hoti, evaṃ bhāvanākathābāhullaṃ suttapiṭakaṃ abhidhammapiṭakañca catutthena ariyavaṃsena kathitena kathitameva hotīti vuttaṃ ‘‘bhāvanārāmena avasesaṃ piṭakadvayaṃ kathita’’nti. ‘‘So nekkhammaṃ bhāvento ramatī’’ti nekkhammapadaṃ ādiṃ katvā tattha desanāya pavattattā sabbesampi vā samathavipassanāmaggadhammānaṃ yathāsakaṃ paṭipakkhato nikkhamanena nekkhammasaññitānaṃ tattha āgatattā so pāṭho nekkhammapāḷīti vuccatīti āha ‘‘nekkhamapāḷiyā kathetabbo’’ti. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbepi kusalā dhamā, nekkhammanti pavuccare’’ti. Dasuttarasuttantapariyāyenāti dasuttarasuttantadhammena (dī. ni. 3.350 ādayo) dasuttarasuttante āgatanayenāti vā attho. Sesapadadvayepi eseva nayo.
ਸੋਤਿ ਜਾਗਰਿਯਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਕਾਮੇਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਭਾવਤੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਞ੍ਞਿਤਂ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨੂਪਚਾਰਂ, ਸੋ ‘‘ਅਭਿਜ੍ਝਂ ਲੋਕੇ ਪਹਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (વਿਭ॰ ੫੦੮) ਆਗਤੋ। ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਭਾવਨਾ ਹਿ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਬ੍ਯਾਪਾਦ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏવਮੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਉਪਾਯਾਨਞ੍ਹਿ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਅਟ੍ਠਾਰਸਨ੍ਨਂ ਮਹਾવਿਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਨਞ੍ਚ વਸੇਨੇਤ੍ਥ ਦੇਸਨਾ ਪવਤ੍ਤਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਬ੍ਯਾਪਾਦਨ੍ਤਿ ਮੇਤ੍ਤਾ। ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ ਮਨਸਿਕਰਣੇਨ ਉਪਟ੍ਠਿਤਆਲੋਕਸਞ੍ਜਾਨਨਂ। ਅવਿਕ੍ਖੇਪਨ੍ਤਿ ਸਮਾਧਿਂ। ਧਮ੍ਮવવਤ੍ਥਾਨਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਯਾਥਾવਨਿਚ੍ਛਯਂ, ‘‘ਸਪਚ੍ਚਯਨਾਮવવਤ੍ਥਾਨ’’ਨ੍ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਦਿਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ‘‘ਅਭਿਜ੍ਝਂ ਲੋਕੇ ਪਹਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਯ ਭਾવਨਾਰਾਮਤਂ ਪਹਾਨਾਰਾਮਤਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਹ ਉਪਾਯੇਨ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤੀਹਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਚ ਮਹਾવਿਪਸ੍ਸਨਾਹਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹਣਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣਾਨਞ੍ਹਿ વਿਬਨ੍ਧਭੂਤਸ੍ਸ ਮੋਹਸ੍ਸ ਦੂਰੀਕਰਣੇਨ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਦਯੋ ਸਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਅਨਭਿਰਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਪਾਮੋਜ੍ਜੇਨ ਤਤ੍ਥ ਅਨਭਿਰਤਿਯਾ વਿਨੋਦਿਤਾਯ ਝਾਨਾਦੀਨਂ ਸਮਧਿਗਮੋਤਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਅਰਤਿવਿਨੋਦਨਅવਿਜ੍ਜਾਪਦਾਲਨਉਪਾਯੋ। ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਪਨ ਨੀવਰਣਸਭਾવਾਯ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਹੇਟ੍ਠਾਨੀવਰਣੇਸੁ ਸਙ੍ਗਹਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨੂਪਚਾਰੇਯੇવ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੂਪਚਾਰੇਯੇવ ਸੁਖਂ ਪਹੀਯਤਿ, ਅਤਿਸਯਪ੍ਪਹਾਨਂ ਪਨ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖੇ’’ਤਿ।
Soti jāgariyaṃ anuyutto bhikkhu. Nekkhammanti kāmehi nikkhantabhāvato nekkhammasaññitaṃ paṭhamajjhānūpacāraṃ, so ‘‘abhijjhaṃ loke pahāyā’’tiādinā (vibha. 508) āgato. Paṭhamajjhānassa pubbabhāgabhāvanā hi idhādhippetā, tasmā ‘‘abyāpāda’’ntiādīsupi evameva attho veditabbo. Saupāyānañhi aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ aṭṭhārasannaṃ mahāvipassanānaṃ catunnaṃ ariyamaggānañca vasenettha desanā pavattāti. Tattha abyāpādanti mettā. Ālokasaññanti vibhūtaṃ katvā manasikaraṇena upaṭṭhitaālokasañjānanaṃ. Avikkhepanti samādhiṃ. Dhammavavatthānanti kusalādidhammānaṃ yāthāvanicchayaṃ, ‘‘sapaccayanāmavavatthāna’’ntipi vadanti. Evaṃ kāmacchandādinīvaraṇappahānena ‘‘abhijjhaṃ loke pahāyā’’tiādinā vuttassa paṭhamajjhānassa pubbabhāgapaṭipadāya bhāvanārāmataṃ pahānārāmatañca dassetvā idāni saha upāyena aṭṭhasamāpattīhi aṭṭhārasahi ca mahāvipassanāhi taṃ dassetuṃ ‘‘ñāṇa’’ntiādimāha. Nāmarūpapariggahaṇakaṅkhāvitaraṇānañhi vibandhabhūtassa mohassa dūrīkaraṇena ñātapariññāya ṭhitassa aniccasaññādayo sijjhanti. Tathā jhānasamāpattīsu anabhiratinimittena pāmojjena tattha anabhiratiyā vinoditāya jhānādīnaṃ samadhigamoti samāpattivipassanaṃ arativinodanaavijjāpadālanaupāyo. Uppaṭipāṭiniddeso pana nīvaraṇasabhāvāya avijjāya heṭṭhānīvaraṇesu saṅgahadassanatthanti daṭṭhabbaṃ. Kiñcāpi paṭhamajjhānūpacāreyeva dukkhaṃ, catutthajjhānūpacāreyeva sukhaṃ pahīyati, atisayappahānaṃ pana sandhāyāha ‘‘catutthajjhānaṃ sukhadukkhe’’ti.
ਅਨਿਚ੍ਚਸ੍ਸ , ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਚ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ, ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਿਚ੍ਚਾ ਸਸ੍ਸਤਾਤਿ ਪવਤ੍ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾਸਞ੍ਞਂ। ਸਞ੍ਞਾਸੀਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਚਿਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਗਹਣਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਨੁਪਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨਾਕਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤਂ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਂ। ਨਨ੍ਦਿਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਤਣ੍ਹਂ। વਿਰਾਗਾਨੁਪਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ વਿਰਜ੍ਜਨਾਕਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤਂ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਂ। ਨਿਰੋਧਾਨੁਪਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਂ। ‘‘ਤੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿਯੇવ, ਆਯਤਿਂ ਸਮੁਦਯવਸੇਨ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ વਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਿਰੋਧਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਨਿਰੋਧਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਨਿਰੋਧੇਤਿ ਨੋ ਸਮੁਦੇਤੀ’’ਤਿ। ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮਤਾ ਹਿ ਅਯਂ ਬਲਪ੍ਪਤ੍ਤਾਤਿ। ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਕਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਨਾ ਹਿ ਅਯਂ। ਆਦਾਨਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਚਾਦਿવਸੇਨ ਗਹਣਂ। ਸਨ੍ਤਤਿਸਮੂਹਕਿਚ੍ਚਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ વਸੇਨ ਏਕਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣਂ ਘਨਸਞ੍ਞਾ। ਆਯੂਹਨਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਣਂ। ਅવਤ੍ਥਾવਿਸੇਸਾਪਤ੍ਤਿ વਿਪਰਿਣਾਮੋ। ਧੁવਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਥਿਰਭਾવਗ੍ਗਹਣਂ।
Aniccassa , aniccanti ca anupassanā aniccānupassanā, tebhūmakadhammānaṃ aniccataṃ gahetvā pavattāya anupassanāyetaṃ nāmaṃ. Niccasaññanti saṅkhatadhammesu niccā sassatāti pavattaṃ micchāsaññaṃ. Saññāsīsena diṭṭhicittānampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Esa nayo ito paresupi. Nibbidānupassananti saṅkhāresu nibbindanākārena pavattaṃ anupassanaṃ. Nandinti sappītikataṇhaṃ. Virāgānupassananti virajjanākārena pavattaṃ anupassanaṃ. Nirodhānupassananti saṅkhārānaṃ nirodhassa anupassanaṃ. ‘‘Te saṅkhārā nirujjhantiyeva, āyatiṃ samudayavasena na uppajjantī’’ti evaṃ vā anupassanā nirodhānupassanā. Tenevāha ‘‘nirodhānupassanāya nirodheti no samudetī’’ti. Muccitukāmatā hi ayaṃ balappattāti. Paṭinissajjanākārena pavattā anupassanā paṭinissaggānupassanā. Paṭisaṅkhā santiṭṭhanā hi ayaṃ. Ādānanti niccādivasena gahaṇaṃ. Santatisamūhakiccārammaṇānaṃ vasena ekattaggahaṇaṃ ghanasaññā. Āyūhanaṃ abhisaṅkharaṇaṃ. Avatthāvisesāpatti vipariṇāmo. Dhuvasaññanti thirabhāvaggahaṇaṃ.
ਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਮੂਹਘਨવਸੇਨ, ਸਕਿਚ੍ਚਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤਾਯ ਚ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਸવਿਗ੍ਗਹਤਂ। ਪਣਿਧਿਨ੍ਤਿ ਰਾਗਾਦਿਪਣਿਧਿਂ। ਸਾ ਪਨਤ੍ਥਤੋ ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਨ੍ਨਤਾ। ਅਭਿਨਿવੇਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨੁਦਿਟ੍ਠਿ। ਅਨਿਚ੍ਚਦੁਕ੍ਖਾਦਿવਸੇਨ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਤੀਰਣਂ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਧਮ੍ਮવਿਪਸ੍ਸਨਾ। ਸਾਰਾਦਾਨਾਭਿਨਿવੇਸਨ੍ਤਿ ਅਸਾਰੇ ਸਾਰਨ੍ਤਿ ਗਹਣવਿਪਲ੍ਲਾਸਂ। ‘‘ਇਸ੍ਸਰਕੁਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਲੋਕੋ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਅਭਿਨਿવੇਸੋ ਸਮ੍ਮੋਹਾਭਿਨਿવੇਸੋ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਅਹੋਸਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਮਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੦) ਪવਤ੍ਤਸਂਸਯਾਪਤ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮੋਹਾਭਿਨਿવੇਸੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਤਾਣਲੇਣਭਾવਗ੍ਗਹਣਂ ਆਲਯਾਭਿਨਿવੇਸੋ। ‘‘ਆਲਯਰਤਾ ਆਲਯਸਮ੍ਮੁਦਿਤਾ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੬੪, ੬੭; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੮੧; ੨.੩੩੭; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੭੨; ਮਹਾવ॰ ੭, ੮) ਚ વਚਨਤੋ ਆਲਯੋ ਤਣ੍ਹਾ, ਸਾਯੇવ ਚਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਚ ਅਭਿਨਿવੇਸવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਆਲਯਾਭਿਨਿવੇਸੋਤਿ ਕੇਚਿ। ਏવਂ ਠਿਤਾ ਤੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਪવਤ੍ਤਂ ਞਾਣਂ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। વਟ੍ਟਤੋ વਿਗਤਤ੍ਤਾ વਿવਟ੍ਟਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਤਤ੍ਥ ਆਰਮ੍ਮਣਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ વਿવਟ੍ਟਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਗੋਤ੍ਰਭੁ। ਸਂਯੋਗਾਭਿਨਿવੇਸਨ੍ਤਿ ਸਂਯੁਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿવੇਸਨਂ। ਦਿਟ੍ਠੇਕਟ੍ਠੇਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਹਜਾਤੇਕਟ੍ਠੇ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠੇ ਚ। ਓਲ਼ਾਰਿਕੇਤਿ ਉਪਰਿਮਗ੍ਗવਜ੍ਝੇ ਕਿਲੇਸੇ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਦਸ੍ਸਨਪ੍ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਪਿ ਦੁਤਿਯਮਗ੍ਗવਜ੍ਝੇਹਿਪਿ ਓਲ਼ਾਰਿਕਾਤਿ। ਅਣੁਸਹਗਤੇਤਿ ਅਣੁਭੂਤੇ। ਇਦਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਮਗ੍ਗવਜ੍ਝੇ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇਤਿ ਅવਸਿਟ੍ਠਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇ। ਨ ਹਿ ਪਠਮਾਦਿਮਗ੍ਗੇਹਿਪਿ ਪਹੀਨਾ ਕਿਲੇਸਾ ਪੁਨ ਪਹੀਯਨ੍ਤੀਤਿ।
Nimittanti samūhaghanavasena, sakiccaparicchedatāya ca saṅkhārānaṃ saviggahataṃ. Paṇidhinti rāgādipaṇidhiṃ. Sā panatthato taṇhāvasena saṅkhāresu ninnatā. Abhinivesanti attānudiṭṭhi. Aniccadukkhādivasena sabbadhammatīraṇaṃ adhipaññādhammavipassanā. Sārādānābhinivesanti asāre sāranti gahaṇavipallāsaṃ. ‘‘Issarakuttādivasena loko samuppanno’’ti abhiniveso sammohābhiniveso. Keci pana ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhānantiādinā (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) pavattasaṃsayāpatti sammohābhiniveso’’ti vadanti. Saṅkhāresu tāṇaleṇabhāvaggahaṇaṃ ālayābhiniveso. ‘‘Ālayaratā ālayasammuditā’’ti (dī. ni. 2.64, 67; ma. ni. 1.281; 2.337; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7, 8) ca vacanato ālayo taṇhā, sāyeva cakkhādīsu rūpādīsu ca abhinivesavasena pavattiyā ālayābhinivesoti keci. Evaṃ ṭhitā te saṅkhārā paṭinissajjīyantīti pavattaṃ ñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanā. Vaṭṭato vigatattā vivaṭṭaṃ nibbānaṃ, tattha ārammaṇasaṅkhātena anupassanena pavattiyā vivaṭṭānupassanā gotrabhu. Saṃyogābhinivesanti saṃyujjanavasena saṅkhāresu nivesanaṃ. Diṭṭhekaṭṭheti diṭṭhiyā sahajātekaṭṭhe pahānekaṭṭhe ca. Oḷāriketi uparimaggavajjhe kilese apekkhitvā vuttaṃ, aññathā dassanappahātabbāpi dutiyamaggavajjhehipi oḷārikāti. Aṇusahagateti aṇubhūte. Idaṃ heṭṭhimamaggavajjhe apekkhitvā vuttaṃ. Sabbakileseti avasiṭṭhasabbakilese. Na hi paṭhamādimaggehipi pahīnā kilesā puna pahīyantīti.
ਏવਨ੍ਤਿ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗੇ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੪੧, ੯੫) ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਲ਼ਿਯਾ ਯੋਜਨਂ ਨਿਗਮੇਤ੍વਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯੇਤਿਆਦਿਨਾ ਦਸੁਤ੍ਤਰਪਰਿਯਾਯੇਨ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੫੦ ਆਦਯੋ) ਯੋਜਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ । ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਰਮਤਿ, ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਰਮਤੀਤਿ ਚ ਨਯਿਦਂ ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੫੦ ਆਦਯੋ) ਆਗਤਨਿਯਾਮੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਤ੍ਥ ਪਨ ‘‘ਏਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਭਾવੇਤਬ੍ਬੋ, ਏਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਆਗਤਾ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਯਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਥਤੋ ਭੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗੇ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੪੧, ੯੫) ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਨੀਹਾਰੇਨੇવ ‘‘ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਰਮਤਿ, ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਰਮਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸવਾਰੇਸੁਪਿ।
Evanti paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.41, 95) nekkhammapāḷiyā yojanaṃ nigametvā dīghanikāyetiādinā dasuttarapariyāyena (dī. ni. 3.350 ādayo) yojanaṃ dasseti . Ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati, ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramatīti ca nayidaṃ dasuttarasutte (dī. ni. 3.350 ādayo) āgataniyāmena vuttaṃ, tattha pana ‘‘eko dhammo bhāvetabbo, eko dhammo pahātabbo’’ti desanā āgatā. Evaṃ santepi yasmā atthato bhedo natthi, tasmā paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.41, 95) nekkhammapāḷiyaṃ āgatanīhāreneva ‘‘ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati, ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramatī’’ti vuttaṃ. Esa nayo sesavāresupi.
ਏવਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਦਸੁਤ੍ਤਰਪਰਿਯਾਯੇਨ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੫੦ ਆਦਯੋ) ਯੋਜਨਂ ਨਿਗਮੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਰਿਯਾਯੇਨ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੦੫ ਆਦਯੋ) ਯੋਜਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੇ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਕਾਮਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨੇવ ਸਂਖਿਪਿਤ੍વਾ ਯੋਜਨਾ ਕਤਾ, ਏਕવੀਸਤਿਯਾ ਪਨ ਠਾਨਾਨਂ વਸੇਨਪਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਇਦਾਨਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮਨਿਦ੍ਦੇਸਪਰਿਯਾਯੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਰਿਯਾਯੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਅਨਿਚ੍ਚਤੋਤਿਆਦੀਸੁ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਸਂવਣ੍ਣਨਾਸੁ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੨.੬੯੮; વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ਮਹਾਟੀ॰ ੨.੬੯੮) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Evantiādinā dasuttarapariyāyena (dī. ni. 3.350 ādayo) yojanaṃ nigametvā idāni satipaṭṭhānasuttantapariyāyena (ma. ni. 1.105 ādayo) yojanaṃ dassetuṃ ‘‘majjhimanikāye’’tiādi āraddhaṃ. Kāmañcettha kāyānupassanāvaseneva saṃkhipitvā yojanā katā, ekavīsatiyā pana ṭhānānaṃ vasenapi yojanā kātabbā. Idāni abhidhammaniddesapariyāyena dassetuṃ ‘‘abhidhamme niddesapariyāyenā’’tiādi āraddhaṃ. Aniccatotiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ visuddhimaggasaṃvaṇṇanāsu (visuddhi. 2.698; visuddhi. mahāṭī. 2.698) vuttanayena veditabbaṃ.
ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਨ੍ਤਸੇਨਾਸਨੇਸੁ ਚ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਾਦਿਞ੍ਚ, ਅਨਨੁਯੋਗੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਰਿਯવਂਸਪੂਰਕੋ ਧੀਰੋ ਸੀਲવਾ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਰਿਯવਂਸਪਰਿਪੂਰਣਸ੍ਸ ਭੇਦਂ ਅਨਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਸਮਾਹਿਤੋ વਿਪਸ੍ਸਕੋ ਚ ਪਚ੍ਚਯਘਾਤੇਨ ਅਰਤਿਯਾ ਰਤਿਯਾ ਚ ਸਹਿਤਾ ਅਭਿਭવਿਤਾ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਰਤਿਰਤਿਸਹੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧੀਰੋ’’ਤਿ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Ukkaṇṭhitanti adhikusalesu dhammesu pantasenāsanesu ca ukkaṇṭhādiñca, ananuyogoti attho. Ariyavaṃsapūrako dhīro sīlavā bhikkhu ariyavaṃsaparipūraṇassa bhedaṃ anicchanto samāhito vipassako ca paccayaghātena aratiyā ratiyā ca sahitā abhibhavitā hotīti vuttaṃ ‘‘aratiratisaho, bhikkhave, dhīro’’ti. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਅਰਿਯવਂਸਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ariyavaṃsasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੮. ਅਰਿਯવਂਸਸੁਤ੍ਤਂ • 8. Ariyavaṃsasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੮. ਅਰਿਯવਂਸਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 8. Ariyavaṃsasuttavaṇṇanā
