Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya |
၄. အရုဏဝတီသုတ္တံ
4. Aruṇavatīsuttaṃ
၁၈၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ တတ္ရ ခော ဘဂဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝော’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စသ္သောသုံ။ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ –
185. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati…pe… tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ အဟောသိ အရုဏဝာ နာမ။ ရညော ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, အရုဏဝတော အရုဏဝတီ နာမ ရာဇဓာနီ အဟောသိ။ အရုဏဝတိံ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ရာဇဓာနိံ 1 သိခီ ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဥပနိသ္သာယ ဝိဟာသိ။ သိခိသ္သ ခော ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ အဘိဘူသမ္ဘဝံ နာမ သာဝကယုဂံ အဟောသိ အဂ္ဂံ ဘဒ္ဒယုဂံ။ အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော အဘိဘုံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘အာယာမ, ဗ္ရာဟ္မဏ, ယေန အညတရော ဗ္ရဟ္မလောကော တေနုပသင္ကမိသ္သာမ, ယာဝ ဘတ္တသ္သ ကာလော ဘဝိသ္သတီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘန္တေ’တိ ခော ဘိက္ခဝေ, အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ပစ္စသ္သောသိ။ အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော အဘိဘူ စ ဘိက္ခု – သေယ္ယထာပိ နာမ ဗလဝာ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝာ ဗာဟံ ပသာရေယ္ယ, ပသာရိတံ ဝာ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယ္ယ ဧဝမေဝ – အရုဏဝတိယာ ရာဇဓာနိယာ အန္တရဟိတာ တသ္မိံ ဗ္ရဟ္မလောကေ ပာတုရဟေသုံ။
‘‘Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, rājā ahosi aruṇavā nāma. Rañño kho pana, bhikkhave, aruṇavato aruṇavatī nāma rājadhānī ahosi. Aruṇavatiṃ kho pana, bhikkhave, rājadhāniṃ 2 sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho upanissāya vihāsi. Sikhissa kho pana, bhikkhave, bhagavato arahato sammāsambuddhassa abhibhūsambhavaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. Atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho abhibhuṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘āyāma, brāhmaṇa, yena aññataro brahmaloko tenupasaṅkamissāma, yāva bhattassa kālo bhavissatī’ti. ‘Evaṃ, bhante’ti kho bhikkhave, abhibhū bhikkhu sikhissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paccassosi. Atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho abhibhū ca bhikkhu – seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya evameva – aruṇavatiyā rājadhāniyā antarahitā tasmiṃ brahmaloke pāturahesuṃ.
‘‘အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော အဘိဘုံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘ပဋိဘာတု, ဗ္ရာဟ္မဏ, တံ ဗ္ရဟ္မုနော စ ဗ္ရဟ္မပရိသာယ စ ဗ္ရဟ္မပာရိသဇ္ဇာနဉ္စ ဓမ္မီ ကထာ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘန္တေ’တိ ခော, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ, ဗ္ရဟ္မာနဉ္စ ဗ္ရဟ္မပရိသဉ္စ ဗ္ရဟ္မပာရိသဇ္ဇေ စ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒသ္သေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။ တတ္ရ သုဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဗ္ရဟ္မာ စ ဗ္ရဟ္မပရိသာ စ ဗ္ရဟ္မပာရိသဇ္ဇာ စ ဥဇ္ဈာယန္တိ ခိယ္ယန္တိ 3 ဝိပာစေန္တိ – ‘အစ္ဆရိယံ ဝတ , ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ ဘော, ကထဉ္ဟိ နာမ သတ္ထရိ သမ္မုခီဘူတေ သာဝကော ဓမ္မံ ဒေသေသ္သတီ’’’တိ !
‘‘Atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho abhibhuṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘paṭibhātu, brāhmaṇa, taṃ brahmuno ca brahmaparisāya ca brahmapārisajjānañca dhammī kathā’ti. ‘Evaṃ, bhante’ti kho, bhikkhave, abhibhū bhikkhu sikhissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭissutvā, brahmānañca brahmaparisañca brahmapārisajje ca dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. Tatra sudaṃ, bhikkhave, brahmā ca brahmaparisā ca brahmapārisajjā ca ujjhāyanti khiyyanti 4 vipācenti – ‘acchariyaṃ vata , bho, abbhutaṃ vata bho, kathañhi nāma satthari sammukhībhūte sāvako dhammaṃ desessatī’’’ti !
‘‘အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော အဘိဘုံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘ဥဇ္ဈာယန္တိ ခော တေ, ဗ္ရာဟ္မဏ, ဗ္ရဟ္မာ စ ဗ္ရဟ္မပရိသာ စ ဗ္ရဟ္မပာရိသဇ္ဇာ စ – အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော, ကထဉ္ဟိ နာမ သတ္ထရိ သမ္မုခီဘူတေ သာဝကော ဓမ္မံ ဒေသေသ္သတီတိ! တေန ဟိ တ္ဝံ ဗ္ရာဟ္မဏ, ဘိယ္ယောသောမတ္တာယ ဗ္ရဟ္မာနဉ္စ ဗ္ရဟ္မပရိသဉ္စ ဗ္ရဟ္မပာရိသဇ္ဇေ စ သံဝေဇေဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘန္တေ’တိ ခော, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ဒိသ္သမာနေနပိ ကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ, အဒိသ္သမာနေနပိ ကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ, ဒိသ္သမာနေနပိ ဟေဋ္ဌိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန အဒိသ္သမာနေန ဥပရိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ, ဒိသ္သမာနေနပိ ဥပရိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန အဒိသ္သမာနေန ဟေဋ္ဌိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တတ္ရ သုဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဗ္ရဟ္မာ စ ဗ္ရဟ္မပရိသာ စ ဗ္ရဟ္မပာရိသဇ္ဇာ စ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ အဟေသုံ – ‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော, သမဏသ္သ မဟိဒ္ဓိကတာ မဟာနုဘာဝတာ’’’တိ!
‘‘Atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho abhibhuṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘ujjhāyanti kho te, brāhmaṇa, brahmā ca brahmaparisā ca brahmapārisajjā ca – acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho, kathañhi nāma satthari sammukhībhūte sāvako dhammaṃ desessatīti! Tena hi tvaṃ brāhmaṇa, bhiyyosomattāya brahmānañca brahmaparisañca brahmapārisajje ca saṃvejehī’ti. ‘Evaṃ, bhante’ti kho, bhikkhave, abhibhū bhikkhu sikhissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭissutvā dissamānenapi kāyena dhammaṃ desesi, adissamānenapi kāyena dhammaṃ desesi, dissamānenapi heṭṭhimena upaḍḍhakāyena adissamānena uparimena upaḍḍhakāyena dhammaṃ desesi, dissamānenapi uparimena upaḍḍhakāyena adissamānena heṭṭhimena upaḍḍhakāyena dhammaṃ desesi. Tatra sudaṃ, bhikkhave, brahmā ca brahmaparisā ca brahmapārisajjā ca acchariyabbhutacittajātā ahesuṃ – ‘acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho, samaṇassa mahiddhikatā mahānubhāvatā’’’ti!
‘‘အထ ခော အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝောစ – ‘အဘိဇာနာမိ ခ္ဝာဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ မဇ္ဈေ ဧဝရူပိံ ဝာစံ ဘာသိတာ – ပဟောမိ ခ္ဝာဟံ အာဝုသော, ဗ္ရဟ္မလောကေ ဌိတော သဟသ္သိလောကဓာတုံ 5 သရေန ဝိညာပေတု’န္တိ။ ‘ဧတသ္သ, ဗ္ရာဟ္မဏ, ကာလော, ဧတသ္သ, ဗ္ရာဟ္မဏ, ကာလော; ယံ တ္ဝံ, ဗ္ရာဟ္မဏ, ဗ္ရဟ္မလောကေ ဌိတော သဟသ္သိလောကဓာတုံ သရေန ဝိညာပေယ္ယာသီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘန္တေ’တိ ခော, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မလောကေ ဌိတော ဣမာ ဂာထာယော အဘာသိ –
‘‘Atha kho abhibhū bhikkhu sikhiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca – ‘abhijānāmi khvāhaṃ, bhante, bhikkhusaṅghassa majjhe evarūpiṃ vācaṃ bhāsitā – pahomi khvāhaṃ āvuso, brahmaloke ṭhito sahassilokadhātuṃ 6 sarena viññāpetu’nti. ‘Etassa, brāhmaṇa, kālo, etassa, brāhmaṇa, kālo; yaṃ tvaṃ, brāhmaṇa, brahmaloke ṭhito sahassilokadhātuṃ sarena viññāpeyyāsī’ti. ‘Evaṃ, bhante’ti kho, bhikkhave, abhibhū bhikkhu sikhissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭissutvā brahmaloke ṭhito imā gāthāyo abhāsi –
ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂာရံဝ ကုဉ္ဇရော။
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.
‘‘ယော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိဟသ္သတိ။
‘‘Yo imasmiṃ dhammavinaye, appamatto vihassati;
ပဟာယ ဇာတိသံသာရံ၊ ဒုက္ခသ္သန္တံ ကရိသ္သတီ’’တိ။
Pahāya jātisaṃsāraṃ, dukkhassantaṃ karissatī’’ti.
‘‘အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, သိခီ စ ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော အဘိဘူ စ ဘိက္ခု ဗ္ရဟ္မာနဉ္စ ဗ္ရဟ္မပရိသဉ္စ ဗ္ရဟ္မပာရိသဇ္ဇေ စ သံဝေဇေတ္ဝာ – သေယ္ယထာပိ နာမ။ပေ.။ တသ္မိံ ဗ္ရဟ္မလောကေ အန္တရဟိတာ အရုဏဝတိယာ ရာဇဓာနိယာ ပာတုရဟေသုံ။ အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘အသ္သုတ္ထ နော, တုမ္ဟေ, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘုသ္သ ဘိက္ခုနော ဗ္ရဟ္မလောကေ ဌိတသ္သ ဂာထာယော ဘာသမာနသ္သာ’တိ? ‘အသ္သုမ္ဟ ခော မယံ, ဘန္တေ, အဘိဘုသ္သ ဘိက္ခုနော ဗ္ရဟ္မလောကေ ဌိတသ္သ ဂာထာယော ဘာသမာနသ္သာ’တိ။ ‘ယထာ ကထံ ပန တုမ္ဟေ, ဘိက္ခဝေ, အသ္သုတ္ထ အဘိဘုသ္သ ဘိက္ခုနော ဗ္ရဟ္မလောကေ ဌိတသ္သ ဂာထာယော ဘာသမာနသ္သာ’’’တိ? ဧဝံ ခော မယံ, ဘန္တေ, အသ္သုမ္ဟ အဘိဘုသ္သ ဘိက္ခုနော ဗ္ရဟ္မလောကေ ဌိတသ္သ ဂာထာယော ဘာသမာနသ္သ –
‘‘Atha kho, bhikkhave, sikhī ca bhagavā arahaṃ sammāsambuddho abhibhū ca bhikkhu brahmānañca brahmaparisañca brahmapārisajje ca saṃvejetvā – seyyathāpi nāma…pe… tasmiṃ brahmaloke antarahitā aruṇavatiyā rājadhāniyā pāturahesuṃ. Atha kho, bhikkhave, sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bhikkhū āmantesi – ‘assuttha no, tumhe, bhikkhave, abhibhussa bhikkhuno brahmaloke ṭhitassa gāthāyo bhāsamānassā’ti? ‘Assumha kho mayaṃ, bhante, abhibhussa bhikkhuno brahmaloke ṭhitassa gāthāyo bhāsamānassā’ti. ‘Yathā kathaṃ pana tumhe, bhikkhave, assuttha abhibhussa bhikkhuno brahmaloke ṭhitassa gāthāyo bhāsamānassā’’’ti? Evaṃ kho mayaṃ, bhante, assumha abhibhussa bhikkhuno brahmaloke ṭhitassa gāthāyo bhāsamānassa –
‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထ၊ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ။
‘‘Ārambhatha nikkamatha, yuñjatha buddhasāsane;
ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂာရံဝ ကုဉ္ဇရော။
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.
‘‘ယော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိဟသ္သတိ။
‘‘Yo imasmiṃ dhammavinaye, appamatto vihassati;
ပဟာယ ဇာတိသံသာရံ၊ ဒုက္ခသ္သန္တံ ကရိသ္သတီ’’တိ။
Pahāya jātisaṃsāraṃ, dukkhassantaṃ karissatī’’ti.
‘‘‘ဧဝံ ခော မယံ, ဘန္တေ, အသ္သုမ္ဟ အဘိဘုသ္သ ဘိက္ခုနော ဗ္ရဟ္မလောကေ ဌိတသ္သ ဂာထာယော ဘာသမာနသ္သာ’တိ။ ‘သာဓု သာဓု, ဘိက္ခဝေ; သာဓု ခော တုမ္ဟေ, ဘိက္ခဝေ! အသ္သုတ္ထ အဘိဘုသ္သ ဘိက္ခုနော ဗ္ရဟ္မလောကေ ဌိတသ္သ ဂာထာယော ဘာသမာနသ္သာ’’’တိ။
‘‘‘Evaṃ kho mayaṃ, bhante, assumha abhibhussa bhikkhuno brahmaloke ṭhitassa gāthāyo bhāsamānassā’ti. ‘Sādhu sādhu, bhikkhave; sādhu kho tumhe, bhikkhave! Assuttha abhibhussa bhikkhuno brahmaloke ṭhitassa gāthāyo bhāsamānassā’’’ti.
ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ, အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
Idamavoca bhagavā, attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၄. အရုဏဝတီသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 4. Aruṇavatīsuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ၄. အရုဏဝတီသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 4. Aruṇavatīsuttavaṇṇanā