| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā |
असाधारणादिवण्णना
Asādhāraṇādivaṇṇanā
३३८. इदानि ‘‘साधारणं असाधारण’’न्ति इमं पुरिमपञ्हं विस्सज्जेन्तो ‘‘वीसं द्वे सतानी’’तिआदिमाह। तत्थ भिक्खुनीहि असाधारणेसु छ सङ्घादिसेसाति विस्सट्ठि, कायसंसग्गो, दुट्ठुल्लं, अत्तकाम, कुटि, विहारोति। द्वे अनियतेहि अट्ठाति द्वीहि अनियतेहि सद्धिं अट्ठ इमे।
338. Idāni ‘‘sādhāraṇaṃ asādhāraṇa’’nti imaṃ purimapañhaṃ vissajjento ‘‘vīsaṃ dve satānī’’tiādimāha. Tattha bhikkhunīhi asādhāraṇesu cha saṅghādisesāti vissaṭṭhi, kāyasaṃsaggo, duṭṭhullaṃ, attakāma, kuṭi, vihāroti. Dve aniyatehi aṭṭhāti dvīhi aniyatehi saddhiṃ aṭṭha ime.
निस्सग्गियानि द्वादसाति –
Nissaggiyāni dvādasāti –
धोवनञ्च पटिग्गहो, कोसेय्यसुद्धद्वेभागा।
Dhovanañca paṭiggaho, koseyyasuddhadvebhāgā;
छब्बस्सानि निसीदनं, द्वे लोमा पठमो पत्तो।
Chabbassāni nisīdanaṃ, dve lomā paṭhamo patto;
वस्सिका आरञ्ञकेन चाति – इमे द्वादस॥
Vassikā āraññakena cāti – ime dvādasa.
द्वेवीसति खुद्दकाति –
Dvevīsati khuddakāti –
सकलो भिक्खुनीवग्गो, परम्परञ्च भोजनं।
Sakalo bhikkhunīvaggo, paramparañca bhojanaṃ;
अनतिरित्तं अभिहटं, पणीतञ्च अचेलकं।
Anatirittaṃ abhihaṭaṃ, paṇītañca acelakaṃ;
ऊनं दुट्ठुल्लछादनं॥
Ūnaṃ duṭṭhullachādanaṃ.
मातुगामेन सद्धिञ्च, या च अनिक्खन्तराजके।
Mātugāmena saddhiñca, yā ca anikkhantarājake;
सन्तं भिक्खुं अनापुच्छा, विकाले गामप्पवेसना॥
Santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā, vikāle gāmappavesanā.
निसीदने च या सिक्खा, वस्सिका या च साटिका।
Nisīdane ca yā sikkhā, vassikā yā ca sāṭikā;
द्वावीसति इमा सिक्खा, खुद्दकेसु पकासिताति॥
Dvāvīsati imā sikkhā, khuddakesu pakāsitāti.
भिक्खूहि असाधारणेसुपि सङ्घम्हा दस निस्सरेति ‘‘सङ्घम्हा निस्सारीयती’’ति एवं विभङ्गे वुत्ता, मातिकायं पन ‘‘निस्सारणीयं सङ्घादिसेस’’न्ति एवं आगता दस। निस्सग्गियानि द्वादसाति भिक्खुनिविभङ्गे विभत्तानि निस्सग्गियानेव। खुद्दकापि तत्थ विभत्तखुद्दका एव। तथा चत्तारो पाटिदेसनीया, इति सतञ्चेव तिंसञ्च सिक्खा विभङ्गे भिक्खुनीनं भिक्खूहि असाधारणा। सेसं इमस्मिं साधारणासाधारणविस्सज्जने उत्तानमेव।
Bhikkhūhi asādhāraṇesupi saṅghamhā dasa nissareti ‘‘saṅghamhā nissārīyatī’’ti evaṃ vibhaṅge vuttā, mātikāyaṃ pana ‘‘nissāraṇīyaṃ saṅghādisesa’’nti evaṃ āgatā dasa. Nissaggiyāni dvādasāti bhikkhunivibhaṅge vibhattāni nissaggiyāneva. Khuddakāpi tattha vibhattakhuddakā eva. Tathā cattāro pāṭidesanīyā, iti satañceva tiṃsañca sikkhā vibhaṅge bhikkhunīnaṃ bhikkhūhi asādhāraṇā. Sesaṃ imasmiṃ sādhāraṇāsādhāraṇavissajjane uttānameva.
इदानि विपत्तियो च ‘‘येहि समथेहि सम्मन्ती’’ति इदं पञ्हं विस्सज्जेन्तो अट्ठेव पाराजिकातिआदिमाह। तत्थ दुरासदाति इमिना तेसं सप्पटिभयतं दस्सेति। कण्हसप्पादयो विय हि एते दुरासदा दुरूपगमना दुरासज्जना, आपज्जियमाना मूलच्छेदाय संवत्तन्ति। तालवत्थुसमूपमाति सब्बं तालं उद्धरित्वा तालस्स वत्थुमत्तकरणेन समूपमा। यथा वत्थुमत्तकतो तालो न पुन पाकतिको होति, एवं न पुन पाकतिका होन्ति।
Idāni vipattiyo ca ‘‘yehi samathehi sammantī’’ti idaṃ pañhaṃ vissajjento aṭṭheva pārājikātiādimāha. Tattha durāsadāti iminā tesaṃ sappaṭibhayataṃ dasseti. Kaṇhasappādayo viya hi ete durāsadā durūpagamanā durāsajjanā, āpajjiyamānā mūlacchedāya saṃvattanti. Tālavatthusamūpamāti sabbaṃ tālaṃ uddharitvā tālassa vatthumattakaraṇena samūpamā. Yathā vatthumattakato tālo na puna pākatiko hoti, evaṃ na puna pākatikā honti.
एवं साधारणं उपमं दस्सेत्वा पुन एकेकस्स वुत्तं उपमं दस्सेन्तो पण्डुपलासोतिआदिमाह। अविरुळ्ही भवन्ति तेति यथा एते पण्डुपलासादयो पुनहरितादिभावेन अविरुळ्हिधम्मा होन्ति; एवं पाराजिकापि पुन पकतिसीलाभावेन अविरुळ्हिधम्मा होन्तीति अत्थो। एत्तावता ‘‘विपत्तियो च येहि समथेहि सम्मन्ती’’ति एत्थ इमा ताव अट्ठ पाराजिकविपत्तियो केहिचि समथेहि न सम्मन्तीति एवं दस्सितं होति। या पन विपत्तियो सम्मन्ति, ता दस्सेतुं तेवीसति सङ्घादिसेसातिआदि वुत्तं। तत्थ तीहि समथेहीति सब्बसङ्गाहिकवचनमेतं। सङ्घादिसेसा हि द्वीहि समथेहि सम्मन्ति, न तिणवत्थारकेन। सेसा तीहिपि सम्मन्ति।
Evaṃ sādhāraṇaṃ upamaṃ dassetvā puna ekekassa vuttaṃ upamaṃ dassento paṇḍupalāsotiādimāha. Aviruḷhī bhavanti teti yathā ete paṇḍupalāsādayo punaharitādibhāvena aviruḷhidhammā honti; evaṃ pārājikāpi puna pakatisīlābhāvena aviruḷhidhammā hontīti attho. Ettāvatā ‘‘vipattiyo ca yehi samathehi sammantī’’ti ettha imā tāva aṭṭha pārājikavipattiyo kehici samathehi na sammantīti evaṃ dassitaṃ hoti. Yā pana vipattiyo sammanti, tā dassetuṃ tevīsati saṅghādisesātiādi vuttaṃ. Tattha tīhi samathehīti sabbasaṅgāhikavacanametaṃ. Saṅghādisesā hi dvīhi samathehi sammanti, na tiṇavatthārakena. Sesā tīhipi sammanti.
द्वे उपोसथा द्वे पवारणाति इदं भिक्खूनञ्च भिक्खुनीनञ्च वसेन वुत्तं। विभत्तिमत्तदस्सनेनेव चेतं वुत्तं, न समथेहि वूपसमनवसेन। भिक्खुउपोसथो, भिक्खुनिउपोसथो, भिक्खुपवारणा, भिक्खुनिपवारणाति इमापि हि चतस्सो विभत्तियो ; विभजनानीति अत्थो। चत्तारि कम्मानीति अधम्मेनवग्गादीनि उपोसथकम्मानि। पञ्चेव उद्देसा चतुरो भवन्ति अनञ्ञथाति भिक्खूनं पञ्च उद्देसा भिक्खुनीनं चतुरो भवन्ति, अञ्ञथा न भवन्ति; इमा अपरापि विभत्तियो। आपत्तिक्खन्धा च भवन्ति सत्त, अधिकरणानि चत्तारीति इमा पन विभत्तियो समथेहि सम्मन्ति, तस्मा सत्तहि समथेहीतिआदिमाह। अथ वा ‘‘द्वे उपोसथा द्वे पवारणा चत्तारि कम्मानि पञ्चेव उद्देसा चतुरो भवन्ति, अनञ्ञथा’’ति इमापि चतस्सो विभत्तियो निस्साय ‘‘नस्सन्तेते विनस्सन्तेते’’तिआदिना नयेन या आपत्तियो आपज्जन्ति, ता यस्मा वुत्तप्पकारेहेव समथेहि सम्मन्ति, तस्मा तंमूलकानं आपत्तीनं समथदस्सनत्थम्पि ता विभत्तियो वुत्ताति वेदितब्बा। किच्चं एकेनाति किच्चाधिकरणं एकेन समथेन सम्मति।
Dve uposathā dve pavāraṇāti idaṃ bhikkhūnañca bhikkhunīnañca vasena vuttaṃ. Vibhattimattadassaneneva cetaṃ vuttaṃ, na samathehi vūpasamanavasena. Bhikkhuuposatho, bhikkhuniuposatho, bhikkhupavāraṇā, bhikkhunipavāraṇāti imāpi hi catasso vibhattiyo ; vibhajanānīti attho. Cattāri kammānīti adhammenavaggādīni uposathakammāni. Pañceva uddesā caturo bhavanti anaññathāti bhikkhūnaṃ pañca uddesā bhikkhunīnaṃ caturo bhavanti, aññathā na bhavanti; imā aparāpi vibhattiyo. Āpattikkhandhā ca bhavanti satta, adhikaraṇāni cattārīti imā pana vibhattiyo samathehi sammanti, tasmā sattahi samathehītiādimāha. Atha vā ‘‘dve uposathā dve pavāraṇā cattāri kammāni pañceva uddesā caturo bhavanti, anaññathā’’ti imāpi catasso vibhattiyo nissāya ‘‘nassantete vinassantete’’tiādinā nayena yā āpattiyo āpajjanti, tā yasmā vuttappakāreheva samathehi sammanti, tasmā taṃmūlakānaṃ āpattīnaṃ samathadassanatthampi tā vibhattiyo vuttāti veditabbā. Kiccaṃ ekenāti kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / ४. असाधारणादि • 4. Asādhāraṇādi
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / असाधारणादिवण्णना • Asādhāraṇādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / असाधारणादिवण्णना • Asādhāraṇādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / सत्तनगरेसु पञ्ञत्तसिक्खापदवण्णना • Sattanagaresu paññattasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / असाधारणादिवण्णना • Asādhāraṇādivaṇṇanā
