Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਕਥਾ
Āsavakkhayañāṇakathā
੧੪. વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਨ੍ਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ। વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਚ ਤਿવਿਧਾ વਿਪਸ੍ਸਕਪੁਗ੍ਗਲਭੇਦੇਨ। ਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯਞਾਣਸਂવਦ੍ਧਿਤਤ੍ਤਾ ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣਭੂਤਾ, ਇਤਰੇਸਂ ਸੁਤਮਯਞਾਣਸਂવਦ੍ਧਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰੋਪਦੇਸਸਮ੍ਭੂਤਾ। ਸਾ ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਅવਸੇਸਰੂਪਾਰੂਪਜ੍ਝਾਨਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਨੇਕਧਾ ਅਰੂਪਮੁਖવਸੇਨ ਚਤੁਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨੇ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਧਾਤੁਪਰਿਗ੍ਗਹਮੁਖਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਮੁਖવਸੇਨ ਅਨੇਕਧਾવ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ਨਾਨਾਨਯਤੋ વਿਭਾવਿਤਾ। ਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਨ ਚਤੁવੀਸਤਿਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਮੁਖੇਨ ਪਭੇਦਗਮਨਤੋ ਨਾਨਾਨਯਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਞਾਣਸ੍ਸ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਞਾਣਗਬ੍ਭਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਨ੍ਤਂ ਪਰਿਪਾਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਪਰਮਗਮ੍ਭੀਰਂ ਸਣ੍ਹਸੁਖੁਮਤਰਂ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ ਹੋਤਿ। ਯਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਸੁ ਮਹਾવਜਿਰਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਚ ਪવਤ੍ਤਿવਿਭਾਗੇਨ ਚਤੁવੀਸਤਿਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਪਭੇਦਸ੍ਸ ਪਾਦਕਭਾવੇਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਯਮਾਨਾ ਚਤੁવੀਸਤਿਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਸਙ੍ਖ੍ਯਾ ਦੇવਸਿਕਂ ਸਤ੍ਥੁ વਲ਼ਞ੍ਜਨਕਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਸ੍વਾਯਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਚਾਰੋ ਪਰਮਤ੍ਥਮਞ੍ਜੁਸਾਯਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾਯਂ ਉਦ੍ਦੇਸਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਅਤ੍ਥਿਕੇਹਿ ਤਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।
14.Vipassanāpādakanti vipassanāya padaṭṭhānabhūtaṃ. Vipassanā ca tividhā vipassakapuggalabhedena. Mahābodhisattānañhi paccekabodhisattānañca cintāmayañāṇasaṃvaddhitattā sayambhūñāṇabhūtā, itaresaṃ sutamayañāṇasaṃvaddhitattā paropadesasambhūtā. Sā ‘‘ṭhapetvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ avasesarūpārūpajjhānānaṃ aññatarato vuṭṭhāyā’’tiādinā anekadhā arūpamukhavasena catudhātuvavatthāne vuttānaṃ tesaṃ tesaṃ dhātupariggahamukhānaṃ aññataramukhavasena anekadhāva visuddhimagge nānānayato vibhāvitā. Mahābodhisattānaṃ pana catuvīsatikoṭisatasahassamukhena pabhedagamanato nānānayaṃ sabbaññutaññāṇasannissayassa ariyamaggañāṇassa adhiṭṭhānabhūtaṃ pubbabhāgañāṇagabbhaṃ gaṇhāpentaṃ paripākaṃ gacchantaṃ paramagambhīraṃ saṇhasukhumataraṃ anaññasādhāraṇaṃ vipassanāñāṇaṃ hoti. Yaṃ aṭṭhakathāsu mahāvajiraññāṇanti vuccati. Yassa ca pavattivibhāgena catuvīsatikoṭisatasahassapabhedassa pādakabhāvena samāpajjiyamānā catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhyā devasikaṃ satthu vaḷañjanakasamāpattiyo vuccanti, svāyaṃ buddhānaṃ vipassanācāro paramatthamañjusāyaṃ visuddhimaggavaṇṇanāyaṃ uddesato dassito, atthikehi tato gahetabbo.
ਆਸવਾਨਂ ਖੇਪਨਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਤੋ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ, ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਗ੍ਗਹਣਂ। ਆਸવਾਨਂ ਖਯੇ ਞਾਣਂ ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਰ ਚੇਤਂ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਖਯੇਤਿ ਚ ਆਧਾਰੇ ਭੁਮ੍ਮਂ, ਨ વਿਸਯੇਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਪ੍ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਤਦਾ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਗਹਿਤਭਾવਦਸ੍ਸਨਂ। ਏਤ੍ਤਕਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਛਿਜ੍ਜ ਗਹਿਤਭਾવਦਸ੍ਸਨਂ। ਨ ਇਤੋ ਭਿਯ੍ਯੋਤਿ ਅਨવਸੇਸੇਤ੍વਾ ਗਹਿਤਭਾવਦਸ੍ਸਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਸਰਸਲਕ੍ਖਣਪਟਿવੇਧੇਨਾਤਿ ਸਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤੋ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨੇਨ। ਅਸਮ੍ਮੋਹਪਟਿવੇਧੋਤਿ ਚ ਯਥਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਞਾਣੇ ਪવਤ੍ਤੇ ਪਚ੍ਛਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਰੂਪਾਦਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇ ਸਮ੍ਮੋਹੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਪવਤ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਨ੍ਤਂ। ਯਂ ਠਾਨਂ ਪਤ੍વਾਤਿ ਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠੇਨ ਕਾਰਣਭੂਤਂ ਆਗਮ੍ਮ। ਤਦੁਭਯવਤੋ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਿ ਤਦੁਭਯਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਤ੍વਾਤਿ વਾ ਪਾਪੁਣਨਹੇਤੁ। ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਤੇ વਾ ਨ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਸ੍ਸ। ਸਮ੍ਪਾਪਕਨ੍ਤਿ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾવਸੇਨ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਪਾਪਕਂ।
Āsavānaṃ khepanato samucchindanato āsavakkhayo ariyamaggo, ukkaṭṭhaniddesavasena arahattamaggaggahaṇaṃ. Āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti dassento ‘‘tatra cetaṃ ñāṇa’’nti vatvā khayeti ca ādhāre bhummaṃ, na visayeti dassento ‘‘tappariyāpannattā’’ti āha. Idaṃ dukkhanti dukkhassa ariyasaccassa tadā paccakkhato gahitabhāvadassanaṃ. Ettakaṃ dukkhanti tassa paricchijja gahitabhāvadassanaṃ. Na ito bhiyyoti anavasesetvā gahitabhāvadassanaṃ. Tenāha ‘‘sabbampi dukkhasacca’’ntiādi. Sarasalakkhaṇapaṭivedhenāti sabhāvasaṅkhātassa lakkhaṇassa asammohato paṭivijjhanena. Asammohapaṭivedhoti ca yathā tasmiṃ ñāṇe pavatte pacchā dukkhassa sarūpādiparicchede sammoho na hoti, tathā pavatti. Tenāha ‘‘yathābhūtaṃ abbhaññāsi’’nti. Nibbattikanti nipphādentaṃ. Yaṃ ṭhānaṃ patvāti yaṃ nibbānaṃ maggassa ārammaṇapaccayaṭṭhena kāraṇabhūtaṃ āgamma. Tadubhayavato hi puggalassa patti tadubhayassa pattīti vuttaṃ. Patvāti vā pāpuṇanahetu. Appavattinti appavattinimittaṃ. Te vā na pavattanti etthāti appavatti, nibbānaṃ. Tassāti dukkhanirodhassa. Sampāpakanti sacchikiriyāvasena sammadeva pāpakaṃ.
ਕਿਲੇਸવਸੇਨਾਤਿ ਆਸવਸਙ੍ਖਾਤਕਿਲੇਸવਸੇਨ। ਯਸ੍ਮਾ ਆਸવਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਪਰਿਯਾਯੋ, ਤਪ੍ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ, ਸੇਸਸਚ੍ਚਾਨਞ੍ਚ ਤਂਸਮੁਦਯਾਦਿਪਰਿਯਾਯੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਰਿਯਾਯਤੋ’’ਤਿ। ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸਚ੍ਚਾਨੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਆਸવਾਨਂਯੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਗਹਣਂ ‘‘ਆਸવਾਨਂ ਖਯਞਾਣਾਯਾ’’ਤਿ ਆਰਦ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਹਿ ਆਸવવਿਮੁਤ੍ਤਿਸੀਸੇਨੇવ ਸਬ੍ਬਸਂਕਿਲੇਸવਿਮੁਤ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਮਿਸ੍ਸਕਮਗ੍ਗੋ ਇਧ ਕਥਿਤੋਤਿ ‘‘ਸਹ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕੋਟਿਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਕਥੇਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿવੇਧਸ੍ਸ ਤਦਾ ਅਤੀਤਕਾਲਿਕਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾਪਿ ਅਭਿਸਮਯਕਾਲੇ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤਂ ਉਪਾਦਾਯ ‘‘ਏવਂ ਜਾਨਤੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਮਾਨਕਾਲੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋ। ਸੋ ਚ ਕਾਮਂ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣਤੋ ਪਰਂ ਯਾવਜ੍ਜਤਨਾ ਅਤੀਤਕਾਲਿਕੋ ਏવ, ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ਪਨਸ੍ਸ ਅਤੀਤਕਾਲਿਕਤ੍ਤਂ ਫਲਕ੍ਖਣੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍ਥਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਫਲਕ੍ਖਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੀ’’ਤਿ। ਜਾਨਤੋ ਪਸ੍ਸਤੋਤਿ વਾ ਹੇਤੁਨਿਦ੍ਦੇਸੋਯਂ। ਜਾਨਨਹੇਤੁ ਦਸ੍ਸਨਹੇਤੁ ਕਾਮਾਸવਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍ਥਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਭવਾਸવਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਭવਰਾਗਸ੍ਸ વਿਯ ਭવਦਿਟ੍ਠਿਯਾਪਿ ਸਮવਰੋਧੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਾਸવਸ੍ਸਪਿ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Kilesavasenāti āsavasaṅkhātakilesavasena. Yasmā āsavānaṃ dukkhasaccapariyāyo, tappariyāpannattā, sesasaccānañca taṃsamudayādipariyāyo atthi, tasmā vuttaṃ ‘‘pariyāyato’’ti. Dassento saccānīti yojanā. Āsavānaṃyeva cettha gahaṇaṃ ‘‘āsavānaṃ khayañāṇāyā’’ti āraddhattā. Tathā hi āsavavimuttisīseneva sabbasaṃkilesavimutti vuttā. Idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ abbhaññāsintiādinā missakamaggo idha kathitoti ‘‘saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ kathetī’’ti vuttaṃ. Ettha ca saccappaṭivedhassa tadā atītakālikattā ‘‘yathābhūtaṃ abbhaññāsi’’nti vatvāpi abhisamayakāle tassa paccuppannataṃ upādāya ‘‘evaṃ jānato evaṃ passato’’ti vattamānakālena niddeso kato. So ca kāmaṃ maggakkhaṇato paraṃ yāvajjatanā atītakāliko eva, sabbapaṭhamaṃ panassa atītakālikattaṃ phalakkhaṇeneva veditabbanti āha ‘‘vimuccitthāti iminā phalakkhaṇaṃ dassetī’’ti. Jānato passatoti vā hetuniddesoyaṃ. Jānanahetu dassanahetu kāmāsavāpi cittaṃ vimuccitthāti yojanā. Bhavāsavaggahaṇeneva cettha bhavarāgassa viya bhavadiṭṭhiyāpi samavarodhoti diṭṭhāsavassapi saṅgaho daṭṭhabbo.
ਯਸ੍ਮਾ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸਪਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਯਤਿਂ ਅਪ੍ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਭਾવਤੋ ‘‘ਖੀਣਾ ਜਾਤੀ’’ਤਿ ਜਾਨਾਤਿ, ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਦੀਹਿ વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿਆਦਿਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਖੀਣਾ ਜਾਤੀਤਿ ਆਦੀਹਿ ਤਸ੍ਸ ਭੂਮਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਸ੍ਸ। ਭੂਮਿਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਯੇਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ‘‘ਕਤਮਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚੋਦਨਾ ਕਤਾ, ਤਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਪਰਿਹਾਰਂ વਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਆਹ ‘‘ਨ ਤਾવਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਨ ਤਾવਸ੍ਸ ਅਤੀਤਾ ਜਾਤਿ ਖੀਣਾਤਿ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਨ ਖੀਣਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਰਣਮਾਹ ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇવ ਖੀਣਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਨ ਅਨਾਗਤਾ ਅਸ੍ਸ ਜਾਤਿ ਖੀਣਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਨ ਅਨਾਗਤਾਤਿ ਚ ਅਨਾਗਤਤ੍ਤਸਾਮਞ੍ਞਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਲੇਸੇਨ વਦਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ વਾਯਾਮਾਭਾવਤੋ’’ਤਿ। વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਯੇવ ਹਿ ਪਯੋਗੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਨਾવਿਜ੍ਜਮਾਨੇਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਨਾਗਤવਿਸੇਸੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਚ ਖੇਪਨੇ વਾਯਾਮੋਪਿ ਲਬ੍ਭਤੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਾ ਪਨ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ‘‘ਯਾ ਪਨਾ’’ਤਿ ਹਿ ਆਦਿਨਾ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਅਨਾਗਤਜਾਤਿਯਾ ਏવ ਹੇਤੁવਿਨਾਸਨਦ੍વਾਰੇਨ ਖੀਣਭਾવੋ ਪਕਾਸੀਯਤਿ। ਏਕਚਤੁਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਭવੇਸੂਤਿ ਭવਤ੍ਤਯਗ੍ਗਹਣਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਜਾਤਿਯਾ ਖੀਣਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਤਨ੍ਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਜਾਤਿਂ। ਸੋਤਿ ਭਗવਾ।
Yasmā pahīnakilesapaccavekkhaṇena vijjamānassapi kammassa āyatiṃ appaṭisandhikabhāvato ‘‘khīṇā jātī’’ti jānāti, yasmā ca maggapaccavekkhaṇādīhi vusitaṃ brahmacariyantiādiṃ pajānāti, tasmā vuttaṃ ‘‘khīṇā jātīti ādīhi tassa bhūmi’’nti. Tattha tassāti paccavekkhaṇañāṇassa. Bhūminti pavattiṭṭhānaṃ. Yenādhippāyena ‘‘katamā panā’’tiādinā codanā katā, taṃ pakāsetvā parihāraṃ vattukāmo āha ‘‘na tāvassā’’tiādi. Na tāvassa atītā jāti khīṇāti maggabhāvanāya na khīṇāti adhippāyo. Tattha kāraṇamāha ‘‘pubbeva khīṇattā’’ti. Na anāgatā assa jāti khīṇāti yojanā. Na anāgatāti ca anāgatattasāmaññaṃ gahetvā lesena vadati. Tenāha ‘‘anāgate vāyāmābhāvato’’ti. Vijjamāneyeva hi payogo sambhavati, nāvijjamāneti adhippāyo. Anāgataviseso panettha adhippeto, tassa ca khepane vāyāmopi labbhateva. Tenāha ‘‘yā pana maggassā’’tiādi. ‘‘Yā panā’’ti hi ādinā maggabhāvanāya anāgatajātiyā eva hetuvināsanadvārena khīṇabhāvo pakāsīyati. Ekacatupañcavokārabhavesūti bhavattayaggahaṇaṃ vuttanayena anavasesato jātiyā khīṇabhāvadassanatthaṃ. Tanti yathāvuttajātiṃ. Soti bhagavā.
ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸੋ ਨਾਮ ਇਧ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਮੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਟ੍ਠਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਚਤੂਸੁ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਪਰਿਞ੍ਞਾਦਿਕਿਚ੍ਚਸਾਧਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਯ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚੇ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯਾਨੁਗੁਣਾ ਪવਤ੍ਤਿ, ਇਤਰਸਚ੍ਚੇਸੁ ਚ ਨੇਸਂ ਪਹਾਨਾਭਿਸਮਯਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿ ਪਾਕਟਾ ਏવ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਚਤੂਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਹਾਨਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਭਾવਨਾਭਿਸਮਯવਸੇਨਾ’’ਤਿ। ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਇਮੇ ਪਕਾਰਾ ਇਤ੍ਥਂ, ਤਬ੍ਭਾવੋ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ, ਤਦਤ੍ਥਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤੇ ਪਨ ਪਕਾਰਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਬ੍ਯਾਪਾਰਭੂਤਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾਦਯੋ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਏવਂਸੋਲ਼ਸਕਿਚ੍ਚਭਾવਾਯਾ’’ਤਿ। ਤੇ ਹਿ ਮਗ੍ਗਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੋ ਮਗ੍ਗਾਨੁਭਾવੇਨ ਪਾਕਟਾ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ , ਪਰਿਞ੍ਞਾਦੀਸੁ ਚ ਪਹਾਨਮੇવ ਪਧਾਨਂ, ਤਦਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯ ਇਤਰੇਸਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਿਲੇਸਕ੍ਖਯਾਯ વਾ’’ਤਿ। ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣવਸੇਨ વਾ ਏਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਯਮਪਰੋ ਨਯੋ – ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕੇ ਸਮ੍ਪਦਾਨવਚਨਂ। ਤੇਨਾਯਮਤ੍ਥੋ – ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯ ਇਤ੍ਥਮ੍ਭਾવਤੋ ਇਮਸ੍ਮਾ ਏવਂਪਕਾਰਾ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਮਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਸਨ੍ਤਾਨਾ ਅਪਰਂ ਅਨਾਗਤਕ੍ਖਨ੍ਧਸਨ੍ਤਾਨਂ ਮਯ੍ਹਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਮੇ ਪਨ ਚਰਿਮਤ੍ਤਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਾ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਾ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਕਾ ਰੁਕ੍ਖਾ વਿਯ। ਅਪਰਿਞ੍ਞਾਤਮੂਲਕਾ ਹਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾ। ਯਥਾਹ ‘‘ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੇ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਹਾਰੇ ਅਤ੍ਥਿ ਰਾਗੋ ਅਤ੍ਥਿ ਨਨ੍ਦੀ ਅਤ੍ਥਿ ਤਣ੍ਹਾ, ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਤਤ੍ਥ વਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਰੁਲ਼੍ਹ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੬੪; ਕਥਾ॰ ੨੯੬; ਮਹਾਨਿ॰ ੭)। ਤੇ ਪਨ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਚਰਿਮਕવਿਞ੍ਞਾਣਨਿਰੋਧੇਨ ਅਨੁਪਾਦਾਨੋ વਿਯ ਜਾਤવੇਦੋ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿਨ੍ਤਿ।
Brahmacariyavāso nāma idha maggabrahmacariyassa nibbattanamevāti āha ‘‘niṭṭhita’’nti. Sammādiṭṭhiyā catūsu saccesu pariññādikiccasādhanavasena pavattamānāya sammāsaṅkappādīnampi dukkhasacce pariññābhisamayānuguṇā pavatti, itarasaccesu ca nesaṃ pahānābhisamayādivasena pavatti pākaṭā eva. Tena vuttaṃ ‘‘catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanābhisamayavasenā’’ti. Nāparaṃ itthattāyāti ime pakārā itthaṃ, tabbhāvo itthattaṃ, tadatthanti vuttaṃ hoti. Te pana pakārā ariyamaggabyāpārabhūtā pariññādayo idhādhippetāti āha ‘‘evaṃsoḷasakiccabhāvāyā’’ti. Te hi maggaṃ paccavekkhato maggānubhāvena pākaṭā hutvā upaṭṭhahanti , pariññādīsu ca pahānameva padhānaṃ, tadatthattāya itaresanti āha ‘‘kilesakkhayāya vā’’ti. Pahīnakilesapaccavekkhaṇavasena vā etaṃ vuttaṃ. ‘‘Nāparaṃ itthattāyāti abbhaññāsi’’nti etthāyamaparo nayo – itthattāyāti nissakke sampadānavacanaṃ. Tenāyamattho – itthattāya itthambhāvato imasmā evaṃpakārā idāni vattamānakkhandhasantānā aparaṃ anāgatakkhandhasantānaṃ mayhaṃ natthi, ime pana carimattabhāvasaṅkhātā pañcakkhandhā pariññātā appatiṭṭhā tiṭṭhanti chinnamūlakā rukkhā viya. Apariññātamūlakā hi patiṭṭhā. Yathāha ‘‘kabaḷīkāre ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo atthi nandī atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷha’’ntiādi (saṃ. ni. 2.64; kathā. 296; mahāni. 7). Te pana pañcakkhandhā carimakaviññāṇanirodhena anupādāno viya jātavedo nibbāyissantīti abbhaññāsinti.
ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਨ ਪਠਮਦੁਤਿਯਞਾਣਦ੍વਯਾਧਿਗਮਂ વਿਯ ਕੇવਲਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋਤਿ ਨਿਗਮਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ। ਸਰੂਪਤੋ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਦਸ੍ਸਿਤਮੇવਾਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Paccavekkhaṇañāṇapariggahitanti na paṭhamadutiyañāṇadvayādhigamaṃ viya kevalanti adhippāyo. Dassentoti nigamanavasena dassento. Sarūpato hi pubbe dassitamevāti. Sesamettha vuttanayattā suviññeyyameva.
ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਜਾਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਅਹਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਪਠਮવਿਜ੍ਜਾਯ ਜਾਤੋਯੇવ ਪੁਰੇਜਾਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਸ੍ਸ વਾ ਅਭਾવਤੋ ਸਬ੍ਬੇਸਂ વੁਡ੍ਢੋ ਮਹਲ੍ਲਕੋ, ਕਿਮਙ੍ਗਂ ਪਨ ਤੀਹਿ વਿਜ੍ਜਾਹਿ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਜਾਤੋਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਞਾਣੇਨ ਅਤੀਤਂਸਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅਤੀਤਾਰਮ੍ਮਣਸਭਾਗਤਾਯ ਤਬ੍ਭਾવੀਭਾવਤੋ ਚ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਞਾਣੇਨ ਅਤੀਤਂਸਞਾਣਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਤੀਤਂਸਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅਤੀਤਕ੍ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਧਾਤੁਸਙ੍ਖਾਤੇ ਅਤੀਤਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਞਾਣਂ। ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨਾਗਤਂਸਞਾਣਸ੍ਸ ਚ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁવਸੇਨੇવ ਇਜ੍ਝਨਤੋ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨੋ ਪਰਿਭਣ੍ਡਞਾਣਤ੍ਤਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਮ੍ਹਿਯੇવ ਚ ਠਿਤਸ੍ਸ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਸਿਦ੍ਧਿਤੋ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਾਗਤਂਸਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾਤਿ ਸਪਰਿਭਣ੍ਡੇਨ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣੇਨ। ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂਸੋ ਚ ਅਨਾਗਤਂਸੋ ਚ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਾਗਤਂਸਂ, ਤਤ੍ਥ ਞਾਣਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਾਗਤਂਸਞਾਣਂ। ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਾਧਿਗਮੇਨੇવ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ વਿਯ ਸੇਸਾਸਾਧਾਰਣਞਾਣਦਸਬਲਞਾਣਆવੇਣਿਕਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾਨਂ ਇਜ੍ਝਨਤੋ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਆਸવਕ੍ਖਯੇਨ ਸਕਲਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਗੁਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਗੁਣੇ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ’’ਤਿ।
Tikkhattuṃ jātoti iminā pana idaṃ dasseti ‘‘ahaṃ, brāhmaṇa, paṭhamavijjāya jātoyeva purejātassa sahajātassa vā abhāvato sabbesaṃ vuḍḍho mahallako, kimaṅgaṃ pana tīhi vijjāhi tikkhattuṃ jātoti. Pubbenivāsañāṇena atītaṃsañāṇanti atītārammaṇasabhāgatāya tabbhāvībhāvato ca pubbenivāsañāṇena atītaṃsañāṇaṃ pakāsetvāti yojetabbaṃ. Tattha atītaṃsañāṇanti atītakkhandhāyatanadhātusaṅkhāte atītakoṭṭhāse appaṭihatañāṇaṃ. Dibbacakkhuñāṇassa paccuppannārammaṇattā yathākammūpagañāṇassa anāgataṃsañāṇassa ca dibbacakkhuvaseneva ijjhanato dibbacakkhuno paribhaṇḍañāṇattā dibbacakkhumhiyeva ca ṭhitassa cetopariyañāṇasiddhito vuttaṃ ‘‘dibbacakkhunā paccuppannānāgataṃsañāṇa’’nti. Tattha dibbacakkhunāti saparibhaṇḍena dibbacakkhuñāṇena. Paccuppannaṃso ca anāgataṃso ca paccuppannānāgataṃsaṃ, tattha ñāṇaṃ paccuppannānāgataṃsañāṇaṃ. Āsavakkhayañāṇādhigameneva sabbaññutaññāṇassa viya sesāsādhāraṇañāṇadasabalañāṇaāveṇikabuddhadhammādīnampi anaññasādhāraṇānaṃ buddhaguṇānaṃ ijjhanato vuttaṃ ‘‘āsavakkhayena sakalalokiyalokuttaraguṇa’’nti. Tenāha ‘‘sabbepi sabbaññuguṇe pakāsetvā’’ti.
ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Āsavakkhayañāṇakathā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / વੇਰਞ੍ਜਕਣ੍ਡਂ • Verañjakaṇḍaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਕਥਾ • Āsavakkhayañāṇakathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā