Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā
੧੪. ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇਤਿ ਕਿਂ ਪੁਰਿਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤੇ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਮ੍ਪਿ ਯਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਪੁਰਿਮવਿਜ੍ਜਾਦ੍વਯਂ ਅਧਿਗਤਂ, ਤਦੇવ ਪੁਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਅਭਿਨવਂ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇਤਿ ਇਧ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥਾਹ – ਯਦਿ ਤਦੇવ ਪੁਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਅਭਿਨવਂ ਕਤਂ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯ ‘‘વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਦਕਂ ਨਿਰੋਧਪਾਦਕਂ ਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਸਾਧਕਂ ਸਬ੍ਬਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਗੁਣਦਾਯਕਂ ਇਧ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਇਧ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ વੁਤ੍ਤਂ , ਨਨੁ ਇਧ ਤਥਾવਚਨਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਬ੍ਬਗੁਣਨਿਪ੍ਫਾਦਨਤੋ, ਨ ਪਠਮવਿਜ੍ਜਾਦ੍વਯਮਤ੍ਤਨਿਪ੍ਫਾਦਨਤੋਤਿ? વੁਚ੍ਚਤੇ – ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਮਗ੍ਗਙ੍ਗਝਾਨਙ੍ਗਪਟਿਪਦਾવਿਮੋਕ੍ਖવਿਸੇਸਨਿਯਮੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗવੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨੀવਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਸਙ੍ਖਾਰੁਪੇਕ੍ਖਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਨਿਯਮੇਨ ਅਹੋਸੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਮਿਧ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ, ਨ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਮਤ੍ਤੇਨ। ਪਰਿਯਾਯਤੋਤਿ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਪਕਾਰੇਨ। ‘‘ਇਮੇ ਆਸવਾ’’ਤਿ ਅਯਂ વਾਰੋ ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਆਰਦ੍ਧੋ? ‘‘ਆਸવਾਨਂ ਖਯਞਾਣਾਯਾ’’ਤਿ ਅਧਿਕਾਰਾਨੁਲੋਮਨਤ੍ਥਂ। ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਫਲਕ੍ਖਣੇ વਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਇਦਂ ਏਕਤ੍ਤਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਞ੍ਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਂ, ਤਦੇવ ਅਪਰਭਾਗੇ વਿਮੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਯਞ੍ਚ વਿਮੁਤ੍ਤਂ, ਤਦੇવ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ વਿਮੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਭੁਞ੍ਜਮਾਨੋ ਏવ ਹਿ ਭੋਜਨਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਭੁਤ੍ਤਾવੀ ਨਾਮ। ‘‘ਇਮਿਨਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੀ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਸ੍ਸ ਚ ਪਟ੍ਠਾਨੇ ‘‘ਮਗ੍ਗਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ, ਫਲਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਪਹੀਨੇ ਕਿਲੇਸੇ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ ਅਯਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕ੍ਕਮੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਪવਤ੍ਤਿਕ੍ਕਮੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਰੂਪਤੋ ਅਤ੍ਥਤੋਤਿ ਦ੍વਿਧਾ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥ ‘‘વਿਮੁਤ੍ਤਮਿਤਿ ਞਾਣਂ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ ਸਰੂਪਤੋ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸ੍ਸਪਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਕ੍ਕਮਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ‘‘ਖੀਣਾ ਜਾਤੀ’’ਤਿਆਦਿ ਅਤ੍ਥਤੋ। ਤੇਨੇવ ਅਨ੍ਤੇ ‘‘ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਦੇਸਨਂ ਅਕਾਸਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਸ੍ਸ ਤਥਾ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤੋ। ਅਪ੍ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਂ ਹੋਤੀਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ‘‘ਖੀਣਾ ਜਾਤੀ’’ਤਿ ਜਾਨਾਤਿ ਨਾਮ। ‘‘ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਾਗਤਂਸਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਂਸਞਾਣਸ੍ਸ ਚ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ।
14.Soevaṃ samāhite citteti kiṃ purimasmiṃyeva, udāhu aññasmiṃyeva catutthajjhānacitte. Aṭṭhakathāyampi yato vuṭṭhāya purimavijjādvayaṃ adhigataṃ, tadeva puna samāpajjanavasena abhinavaṃ abhiṇhaṃ katanti dassanatthaṃ ‘‘so evaṃ samāhite citteti idha vipassanāpādakaṃ catutthajjhānacittaṃ veditabba’’nti vuttaṃ. Etthāha – yadi tadeva puna samāpajjanavasena abhinavaṃ kataṃ, atha kasmā pubbe viya ‘‘vipassanāpādakaṃ abhiññāpādakaṃ nirodhapādakaṃ sabbakiccasādhakaṃ sabbalokiyalokuttaraguṇadāyakaṃ idha catutthajjhānacittaṃ veditabba’’nti avatvā ‘‘idha vipassanāpādakaṃ catutthajjhānacittaṃ veditabba’’nti ettakameva vuttaṃ , nanu idha tathāvacanaṭṭhānameva taṃ arahattamaggena saddhiṃ sabbaguṇanipphādanato, na paṭhamavijjādvayamattanipphādanatoti? Vuccate – ariyamaggassa bojjhaṅgamaggaṅgajhānaṅgapaṭipadāvimokkhavisesaniyamo pubbabhāgavuṭṭhānagāminīvipassanāya saṅkhārupekkhāsaṅkhātāya niyamena ahosīti dassanatthaṃ vipassanāpādakamidha vuttanti veditabbaṃ. Tattha pariyāpannattā, na tadārammaṇamattena. Pariyāyatoti aññenapi pakārena. ‘‘Ime āsavā’’ti ayaṃ vāro kimatthaṃ āraddho? ‘‘Āsavānaṃ khayañāṇāyā’’ti adhikārānulomanatthaṃ. Maggakkhaṇe hi cittaṃ vimuccati, phalakkhaṇe vimuttaṃ hotīti idaṃ ekattanayena vuttaṃ. Yañhi vimuccamānaṃ, tadeva aparabhāge vimuttaṃ nāma hoti. Yañca vimuttaṃ, tadeva pubbabhāge vimuccamānaṃ nāma hoti. Bhuñjamāno eva hi bhojanapariyosāne bhuttāvī nāma. ‘‘Iminā paccavekkhaṇañāṇaṃ dassetī’’ti paccavekkhaṇañāṇassa ca paṭṭhāne ‘‘maggā vuṭṭhahitvā maggaṃ paccavekkhati, phalaṃ, nibbānaṃ, pahīne kilese paccavekkhatī’’ti ayamuppattikkamo vutto. Pavattikkamo panettha sarūpato atthatoti dvidhā vutto. Tattha ‘‘vimuttamiti ñāṇaṃ ahosī’’ti sarūpato catubbidhassapi paccavekkhaṇañāṇassa pavattikkamanidassanaṃ. ‘‘Khīṇā jātī’’tiādi atthato. Teneva ante ‘‘abbhaññāsi’’nti puggalādhiṭṭhānaṃ desanaṃ akāsi paccavekkhaṇañāṇassa tathā appavattito. Appaṭisandhikaṃ hotīti jānanto ‘‘khīṇā jātī’’ti jānāti nāma. ‘‘Dibbacakkhunā paccuppannānāgataṃsañāṇa’’nti anāgataṃsañāṇassa ca dibbacakkhusannissitattā vuttaṃ.
ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / વੇਰਞ੍ਜਕਣ੍ਡਂ • Verañjakaṇḍaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਕਥਾ • Āsavakkhayañāṇakathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਕਥਾ • Āsavakkhayañāṇakathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā