| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೫೫. ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
55. Āsavakkhayañāṇaniddesavaṇṇanā
೧೦೭. ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಿ ವುತ್ತತ್ಥಾನಿ। ಕತಿ ಠಾನಾನಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನನಿಯಮನತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛಾ। ಏಕಂ ಠಾನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಪ್ಪತ್ತಿಓಕಾಸಟ್ಠಾನಞ್ಹಿ ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಠಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಛ ಠಾನಾನೀತಿ ಛ ಮಗ್ಗಫಲಕ್ಖಣೇ। ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀಸು ತೀಸು ಏಕೇಕಮೇವ ಅಧಿಕಂ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಪರಿವಾರಂ ಹೋತೀತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ ‘‘ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೨) ಅಧಿಮೋಕ್ಖಾದಯೋ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಂ ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ವುತ್ತಾ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ‘‘ಅಧಿಮೋಕ್ಖಪರಿವಾರಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖತ್ಥೇನ ಪರಿವಾರಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಪರಿವಾರನ್ತಿ ಚ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋ। ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಪಜಾನನಸಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವಿಸುಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇಪಿ (ವಿಭ॰ ೨೧೯) ಹಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಕಿಚ್ಚವಿಸೇಸದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಚ ಫಲಕ್ಖಣೇ ಚ ಏಕಾವ ಪಞ್ಞಾ ಅಟ್ಠಧಾ ವಿಭತ್ತಾ। ಅಭಿಸನ್ದನಪರಿವಾರನ್ತಿ ನ್ಹಾನಿಯಚುಣ್ಣಾನಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ಸಿನೇಹನಕಿಚ್ಚೇನ ಪರಿವಾರಂ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಸೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಮಗ್ಗವಸೇನೇವ ವುತ್ತಂ। ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಮಗ್ಗೇ ಪನ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಟ್ಠಾನೇ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತಂ ಪನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ನಾತಿಉಪಬ್ರೂಹನಪರಿವಾರನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಪವತ್ತಸನ್ತತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಪರಿವಾರನ್ತಿ ಪವತ್ತಾ ಸನ್ತತಿ ಪವತ್ತಸನ್ತತಿ, ವತ್ತಮಾನಸನ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಧಿಪತಿಭಾವೋ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಂ, ಪವತ್ತಸನ್ತತಿಯಾ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ಪವತ್ತಸನ್ತತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಂ। ವತ್ತಮಾನಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಉಪರಿಪವತ್ತಿಯಾ ಚ ಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಪುಬ್ಬಾಪರವಸೇನ ಪವತ್ತಸನ್ತತಿಯಾ ಅಧಿಪತಿಭಾವೇನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪರಿವಾರಂ ಹೋತಿ।
107. Āsavakkhayañāṇaniddese anaññātaññassāmītindriyādīni vuttatthāni. Kati ṭhānāni gacchatīti ekekassa uppattiṭṭhānaniyamanatthaṃ pucchā. Ekaṃ ṭhānaṃ gacchatīti ekasmiṃ ṭhāne uppajjatīti vuttaṃ hoti. Uppattiokāsaṭṭhānañhi tiṭṭhati etthāti ṭhānanti vuccati. Cha ṭhānānīti cha maggaphalakkhaṇe. Indriyānaṃ anaññātaññassāmītindriyādīsu tīsu ekekameva adhikaṃ hotīti dassanatthaṃ saddhindriyaṃ adhimokkhaparivāraṃ hotītiādi vuttaṃ. Yathā ‘‘saddhindriyassa adhimokkhaṭṭho’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.12) adhimokkhādayo saddhindriyādīnaṃ kiccavasena vuttā, evamidhāpi ‘‘adhimokkhaparivāraṃ hotī’’ti saddhindriyaṃ adhimokkhatthena parivāraṃ hotīti vuttaṃ hoti. Esa nayo sesesupi. Parivāranti ca liṅgavipallāso kato. Paññindriyanti anaññātaññassāmītindriyameva pajānanasabhāvadassanatthaṃ visuṃ katvā vuttaṃ. Abhidhammepi (vibha. 219) hi paññāya kiccavisesadassanatthaṃ maggakkhaṇe ca phalakkhaṇe ca ekāva paññā aṭṭhadhā vibhattā. Abhisandanaparivāranti nhāniyacuṇṇānaṃ udakaṃ viya cittacetasikānaṃ sinehanakiccena parivāraṃ hoti. Idaṃ somanassasampayuttamaggavaseneva vuttaṃ. Upekkhāsampayuttamagge pana somanassindriyaṭṭhāne upekkhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Taṃ pana sampayuttānaṃ nātiupabrūhanaparivāranti gahetabbaṃ. Pavattasantatādhipateyyaparivāranti pavattā santati pavattasantati, vattamānasantānanti attho. Adhipatibhāvo ādhipateyyaṃ, pavattasantatiyā ādhipateyyaṃ pavattasantatādhipateyyaṃ. Vattamānajīvitindriyassa uparipavattiyā ca paccayattā pubbāparavasena pavattasantatiyā adhipatibhāvena anaññātaññassāmītindriyassa parivāraṃ hoti.
ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಜಾತಾ ಧಮ್ಮಾತಿಆದಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾನಂ ವಣ್ಣಭಣನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಜಾತಾತಿ ಮಗ್ಗಸಮುಟ್ಠಿತಾ ಏವ, ನ ಅಞ್ಞೇ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಮಗ್ಗಸಮುಟ್ಠಿತಮ್ಪಿ ರೂಪಂ ಕುಸಲಾದಿನಾಮಂ ನ ಲಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅಪನೇನ್ತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ ರೂಪನ್ತಿ ಆಹ। ಸಬ್ಬೇವ ಹಿ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಸಲನಾದೀಹಿ ಅತ್ಥೇಹಿ ಕುಸಲಾ। ತೇ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನಾ ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ಆಸವಾತಿ ಅನಾಸವಾ। ವಟ್ಟಮೂಲಂ ಛಿನ್ದನ್ತಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ವಟ್ಟತೋ ನಿಯ್ಯನ್ತೀತಿ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ। ಕುಸಲಾಕುಸಲಸಙ್ಖಾತಾ ಚಯಾ ಅಪೇತತ್ತಾ ಅಪಚಯಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತನತೋ ಅಪಚಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೋ, ಪವತ್ತಂ ಅಪಚಿನನ್ತಾ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿಪಿ ಅಪಚಯಗಾಮಿನೋ। ಲೋಕೇ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವೇನ ಲೋಕತೋ ಉತ್ತರಾ ಉತ್ತಿಣ್ಣಾತಿ ಲೋಕುತ್ತರಾ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಾ।
Sotāpattimaggakkhaṇejātā dhammātiādi sabbesaṃ maggasampayuttakānaṃ vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttaṃ. Tattha maggakkhaṇe jātāti maggasamuṭṭhitā eva, na aññe. Yasmā pana maggasamuṭṭhitampi rūpaṃ kusalādināmaṃ na labhati, tasmā taṃ apanento ṭhapetvā cittasamuṭṭhānaṃ rūpanti āha. Sabbeva hi te dhammā kucchitānaṃ salanādīhi atthehi kusalā. Te ārammaṇaṃ katvā pavattamānā natthi etesaṃ āsavāti anāsavā. Vaṭṭamūlaṃ chindantā nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā vaṭṭato niyyantīti niyyānikā. Kusalākusalasaṅkhātā cayā apetattā apacayasaṅkhātaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattanato apacayaṃ gacchantīti apacayagāmino, pavattaṃ apacinantā viddhaṃsentā gacchantītipi apacayagāmino. Loke apariyāpannabhāvena lokato uttarā uttiṇṇāti lokuttarā. Nibbānaṃ ārammaṇaṃ etesanti nibbānārammaṇā.
ಇಮಾನಿ ಅಟ್ಠಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿಆದಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಪರಿವಾರಭಾವಸ್ಸ ಚ ತೇನ ಸಹಗತಾದಿಭಾವಸ್ಸ ಚ ಆದಿವುತ್ತಆಕಾರಾನಞ್ಚ ದೀಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯೇನ ಸಹ ಅಟ್ಠ। ಸಹಜಾತಪರಿವಾರಾತಿ ಅಟ್ಠಸು ಏಕೇಕೇನ ಸಹ ಇತರೇ ಇತರೇ ಸತ್ತ ಸಹಜಾತಾ ಹುತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸಹಜಾತಪರಿವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಥೇವ ಅಞ್ಞಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಞ್ಞಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿವಾರಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಥೇವ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನಿಸ್ಸಯಪರಿವಾರಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಪರಿವಾರಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ। ಸಹಗತಾತಿ ತೇನ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯೇನ ಸಹ ಏಕುಪ್ಪಾದಾದಿಭಾವಂ ಗತಾ। ಸಹಜಾತಾತಿ ತೇನೇವ ಸಹ ಜಾತಾ। ಸಂಸಟ್ಠಾತಿ ತೇನೇವ ಸಹ ಮಿಸ್ಸಿತಾ। ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ತೇನೇವ ಸಮಂ ಏಕುಪ್ಪಾದಾದಿಪಕಾರೇಹಿ ಯುತ್ತಾ। ತೇವಾತಿ ತೇ ಏವ ಅಟ್ಠ ಇನ್ದ್ರಿಯಧಮ್ಮಾ। ತಸ್ಸಾತಿ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ। ಆಕಾರಾತಿ ಪರಿವಾರಕೋಟ್ಠಾಸಾ।
Imāni aṭṭhindriyānītiādi pubbe vuttaparivārabhāvassa ca tena sahagatādibhāvassa ca ādivuttaākārānañca dīpanatthaṃ vuttaṃ. Tattha aṭṭhindriyānīti pubbe vuttanayena paññindriyena saha aṭṭha. Sahajātaparivārāti aṭṭhasu ekekena saha itare itare satta sahajātā hutvā tassa sahajātaparivārā honti. Tatheva aññaṃ aññassa aññaṃ aññassāti evaṃ aññamaññaparivārā honti. Tatheva aññamaññaṃ nissayaparivārā sampayuttaparivārā ca honti. Sahagatāti tena anaññātaññassāmītindriyena saha ekuppādādibhāvaṃ gatā. Sahajātāti teneva saha jātā. Saṃsaṭṭhāti teneva saha missitā. Sampayuttāti teneva samaṃ ekuppādādipakārehi yuttā. Tevāti te eva aṭṭha indriyadhammā. Tassāti anaññātaññassāmītindriyassa. Ākārāti parivārakoṭṭhāsā.
ಫಲಕ್ಖಣೇ ಜಾತಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇವ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ರೂಪಸ್ಸಪಿ ಅಬ್ಯಾಕತತ್ತಾ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪೇನ ಸಹ ವುತ್ತಾ। ಮಗ್ಗಸ್ಸೇವ ಕುಸಲತ್ತಾ ನಿಯ್ಯಾನಿಕತ್ತಾ ಅಪಚಯಗಾಮಿತ್ತಾ ಚ ಫಲಕ್ಖಣೇ ‘‘ಕುಸಲಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಅಪಚಯಗಾಮಿನೋ’’ತಿ ಚ ನ ವುತ್ತಂ। ಇತೀತಿಆದಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರನಿಗಮನಂ। ತತ್ಥ ಅಟ್ಠಟ್ಠಕಾನೀತಿ ಅಟ್ಠಸು ಮಗ್ಗಫಲೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಸ್ಸ ವಸೇನ ಅಟ್ಠ ಇನ್ದ್ರಿಯಅಟ್ಠಕಾನಿ। ಚತುಸಟ್ಠಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ಚತುಸಟ್ಠಿ ಆಕಾರಾ ಹೋನ್ತಿ। ಆಸವಾತಿಆದಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ । ಇಧ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗವಜ್ಝೇಯೇವ ಆಸವೇ ಅವತ್ವಾ ಸೇಸಮಗ್ಗತ್ತಯವಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ ವಚನಂ ಆಸವಕ್ಖಯವಚನಸಾಮಞ್ಞಮತ್ತೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಮೇವ ಹಿ ಕೇಚಿ ಆಸವೇ ಅಸೇಸೇತ್ವಾ ಆಸವಾನಂ ಖೇಪನತೋ ‘‘ಖಯೇ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಮಾಯೇವ ಚ ಅರಹಾಯೇವ ಖೀಣಾಸವೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ।
Phalakkhaṇe jātā dhammā sabbeva abyākatā hontīti rūpassapi abyākatattā cittasamuṭṭhānarūpena saha vuttā. Maggasseva kusalattā niyyānikattā apacayagāmittā ca phalakkhaṇe ‘‘kusalā’’ti ca ‘‘niyyānikā’’ti ca ‘‘apacayagāmino’’ti ca na vuttaṃ. Itītiādi vuttappakāranigamanaṃ. Tattha aṭṭhaṭṭhakānīti aṭṭhasu maggaphalesu ekekassa aṭṭhakassa vasena aṭṭha indriyaaṭṭhakāni. Catusaṭṭhi hontīti catusaṭṭhi ākārā honti. Āsavātiādi heṭṭhā vuttatthameva . Idha arahattamaggavajjheyeva āsave avatvā sesamaggattayavajjhānampi vacanaṃ āsavakkhayavacanasāmaññamattena vuttanti veditabbaṃ. Arahattamaggañāṇameva hi keci āsave asesetvā āsavānaṃ khepanato ‘‘khaye ñāṇa’’nti vuccati. Tasmāyeva ca arahāyeva khīṇāsavoti vuccatīti.
ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Āsavakkhayañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೫೫. ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 55. Āsavakkhayañāṇaniddeso
