Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఇతివుత్తక-అట్ఠకథా • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
౩. ఆసవక్ఖయసుత్తవణ్ణనా
3. Āsavakkhayasuttavaṇṇanā
౧౦౨. తతియే జానతోతి జానన్తస్స. పస్సతోతి పస్సన్తస్స. యదిపి ఇమాని ద్వేపి పదాని ఏకత్థాని, బ్యఞ్జనమేవ నానం, ఏవం సన్తేపి ‘‘జానతో’’తి ఞాణలక్ఖణం ఉపాదాయ పుగ్గలం నిద్దిసతి. జాననలక్ఖణఞ్హి ఞాణం. ‘‘పస్సతో’’తి ఞాణప్పభావం ఉపాదాయ. దస్సనప్పభావఞ్హి ఉపాదాయ ఞాణసమఙ్గీ పుగ్గలో చక్ఖుమా వియ పుగ్గలో చక్ఖునా రూపాని, ఞాణేన వివటే ధమ్మే పస్సతి. అథ వా జానతోతి అనుబోధఞాణేన జానతో. పస్సతోతి పటివేధఞాణేన పస్సతో. పటిలోమతో వా దస్సనమగ్గేన పస్సతో, భావనామగ్గేన జానతో. కేచి పన ‘‘ఞాతతీరణపహానపరిఞ్ఞాహి జానతో, సిఖాప్పత్తవిపస్సనాయ పస్సతో’’తి వదన్తి. అథ వా దుక్ఖం పరిఞ్ఞాభిసమయేన జానతో, నిరోధం సచ్ఛికిరియాభిసమయేన పస్సతో. తదుభయే చ సతి పహానభావనాభిసమయా సిద్ధా ఏవ హోన్తీతి చతుసచ్చాభిసమయో వుత్తో హోతి. యదా చేత్థ విపస్సనాఞాణం అధిప్పేతం, తదా ‘‘జానతో పస్సతో’’తి పదానం హేతుఅత్థదీపనతా దట్ఠబ్బా. యదా పన మగ్గఞాణం అధిప్పేతం, తదా మగ్గకిచ్చత్థదీపనతా.
102. Tatiye jānatoti jānantassa. Passatoti passantassa. Yadipi imāni dvepi padāni ekatthāni, byañjanameva nānaṃ, evaṃ santepi ‘‘jānato’’ti ñāṇalakkhaṇaṃ upādāya puggalaṃ niddisati. Jānanalakkhaṇañhi ñāṇaṃ. ‘‘Passato’’ti ñāṇappabhāvaṃ upādāya. Dassanappabhāvañhi upādāya ñāṇasamaṅgī puggalo cakkhumā viya puggalo cakkhunā rūpāni, ñāṇena vivaṭe dhamme passati. Atha vā jānatoti anubodhañāṇena jānato. Passatoti paṭivedhañāṇena passato. Paṭilomato vā dassanamaggena passato, bhāvanāmaggena jānato. Keci pana ‘‘ñātatīraṇapahānapariññāhi jānato, sikhāppattavipassanāya passato’’ti vadanti. Atha vā dukkhaṃ pariññābhisamayena jānato, nirodhaṃ sacchikiriyābhisamayena passato. Tadubhaye ca sati pahānabhāvanābhisamayā siddhā eva hontīti catusaccābhisamayo vutto hoti. Yadā cettha vipassanāñāṇaṃ adhippetaṃ, tadā ‘‘jānato passato’’ti padānaṃ hetuatthadīpanatā daṭṭhabbā. Yadā pana maggañāṇaṃ adhippetaṃ, tadā maggakiccatthadīpanatā.
ఆసవానం ఖయన్తి ‘‘జానతో, అహం భిక్ఖవే, పస్సతో ఆసవానం ఖయం వదామీ’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౧౫; సం॰ ని॰ ౩.౧౦౧; ౫.౧౦౯౫) ఏవమాగతే సబ్బాసవసంవరపరియాయే ‘‘ఆసవానం ఖయా అనాసవం చేతోవిముత్తి’’న్తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౧.౪౩౮) చ సుత్తపదేసు ఆసవానం పహానం అచ్చన్తక్ఖయో అసముప్పాదో ఖీణాకారో నత్థిభావో ‘‘ఆసవక్ఖయో’’తి వుత్తో. ‘‘ఆసవానం ఖయా సమణో హోతీ’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౧.౪౩౮) ఫలం.
Āsavānaṃkhayanti ‘‘jānato, ahaṃ bhikkhave, passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 1.15; saṃ. ni. 3.101; 5.1095) evamāgate sabbāsavasaṃvarapariyāye ‘‘āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimutti’’ntiādīsu (ma. ni. 1.438) ca suttapadesu āsavānaṃ pahānaṃ accantakkhayo asamuppādo khīṇākāro natthibhāvo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto. ‘‘Āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’’tiādīsu (ma. ni. 1.438) phalaṃ.
‘‘పరవజ్జానుపస్సిస్స, నిచ్చం ఉజ్ఝానసఞ్ఞినో;
‘‘Paravajjānupassissa, niccaṃ ujjhānasaññino;
ఆసవా తస్స వడ్ఢన్తి, ఆరా సో ఆసవక్ఖయా’’తి. (ధ॰ ప॰ ౨౫౩); –
Āsavā tassa vaḍḍhanti, ārā so āsavakkhayā’’ti. (dha. pa. 253); –
ఆదీసు నిబ్బానం.
Ādīsu nibbānaṃ.
‘‘సేఖస్స సిక్ఖమానస్స, ఉజుమగ్గానుసారినో;
‘‘Sekhassa sikkhamānassa, ujumaggānusārino;
ఖయస్మిం పఠమం ఞాణం, తతో అఞ్ఞా అనన్తరా;
Khayasmiṃ paṭhamaṃ ñāṇaṃ, tato aññā anantarā;
తతో అఞ్ఞావిముత్తస్స, ఞాణం వే హోతి తాదినో’’తి. (అ॰ ని॰ ౩.౮౬; ఇతివు॰ ౬౨) –
Tato aññāvimuttassa, ñāṇaṃ ve hoti tādino’’ti. (a. ni. 3.86; itivu. 62) –
ఏవమాగతే ఇన్ద్రియసుత్తే ఇధ చ మగ్గో ‘‘ఆసవక్ఖయో’’తి వుత్తో. తస్మా యథావుత్తనయేన జానన్తస్స పస్సన్తస్స అహం అరియమగ్గాధిగమం వదామీతి వుత్తం హోతి. నో అజానతో నో అపస్సతోతి యో పన న జానాతి న పస్సతి, తస్స నో వదామీతి అత్థో. ఏతేన యే అజానతో అపస్సతోపి సంసారసుద్ధిం వదన్తి, తే పటిక్ఖిపతి. పురిమేన వా పదద్వయేన ఉపాయో వుత్తో, ఇమినా అనుపాయపటిసేధో. సఙ్ఖేపేన చేత్థ ఞాణం ఆసవక్ఖయకరం, సేసం తస్స పరిక్ఖారోతి దస్సేతి.
Evamāgate indriyasutte idha ca maggo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto. Tasmā yathāvuttanayena jānantassa passantassa ahaṃ ariyamaggādhigamaṃ vadāmīti vuttaṃ hoti. Noajānato no apassatoti yo pana na jānāti na passati, tassa no vadāmīti attho. Etena ye ajānato apassatopi saṃsārasuddhiṃ vadanti, te paṭikkhipati. Purimena vā padadvayena upāyo vutto, iminā anupāyapaṭisedho. Saṅkhepena cettha ñāṇaṃ āsavakkhayakaraṃ, sesaṃ tassa parikkhāroti dasseti.
ఇదాని యం జానతో యం పస్సతో ఆసవక్ఖయో హోతి, తం దస్సేతుం ‘‘కిఞ్చ, భిక్ఖవే, జానతో’’తి పుచ్ఛం ఆరభి. తత్థ జాననా బహువిధా. దబ్బజాతికో ఏవ హి కోచి భిక్ఖు ఛత్తం కాతుం జానాతి, కోచి చీవరాదీనం అఞ్ఞతరం, తస్స ఈదిసాని కమ్మాని వత్తసీసే ఠత్వా కరోన్తస్స సా జాననా ‘‘మగ్గఫలానం పదట్ఠానం న హోతీ’’తి న వత్తబ్బా. యో పన సాసనే పబ్బజిత్వా వేజ్జకమ్మాదీని కాతుం జానాతి, తస్సేవం జానతో ఆసవా వడ్ఢన్తియేవ. తస్మా యం జానతో యం పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతి, తదేవ దస్సేన్తో ఆహ ‘‘ఇదం దుక్ఖ’’న్తిఆది. తత్థ యం వత్తబ్బం చతుసచ్చకమ్మట్ఠానం, తం హేట్ఠా యోనిసోమనసికారసుత్తే సఙ్ఖేపతో వుత్తమేవ.
Idāni yaṃ jānato yaṃ passato āsavakkhayo hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘kiñca, bhikkhave, jānato’’ti pucchaṃ ārabhi. Tattha jānanā bahuvidhā. Dabbajātiko eva hi koci bhikkhu chattaṃ kātuṃ jānāti, koci cīvarādīnaṃ aññataraṃ, tassa īdisāni kammāni vattasīse ṭhatvā karontassa sā jānanā ‘‘maggaphalānaṃ padaṭṭhānaṃ na hotī’’ti na vattabbā. Yo pana sāsane pabbajitvā vejjakammādīni kātuṃ jānāti, tassevaṃ jānato āsavā vaḍḍhantiyeva. Tasmā yaṃ jānato yaṃ passato āsavānaṃ khayo hoti, tadeva dassento āha ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādi. Tattha yaṃ vattabbaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ, taṃ heṭṭhā yonisomanasikārasutte saṅkhepato vuttameva.
తత్థ పన ‘‘యోనిసో, భిక్ఖవే, భిక్ఖు మనసి కరోన్తో అకుసలం పజహతి, కుసలం భావేతీ’’తి (ఇతివు॰ ౧౬) ఆగతత్తా ‘‘ఇదం దుక్ఖన్తి యోనిసో మనసి కరోతీ’’తిఆదినా అత్థవిభావనా కతా. ఇధ ‘‘ఇదం దుక్ఖన్తి, భిక్ఖవే, జానతో పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౧౫; సం॰ ని॰ ౩.౧౦౧; ౫.౧౦౯౫) ఆగతత్తా ‘‘ఇదం దుక్ఖన్తి పరిఞ్ఞాపటివేధవసేన పరిఞ్ఞాభిసమయవసేన మగ్గఞాణేన జానతో పస్సతో ఆసవానం ఖయో హోతీ’’తిఆదినా నయేన యోజేతబ్బం. ఆసవేసు చ పఠమమగ్గేన దిట్ఠాసవో ఖీయతి, తతియమగ్గేన కామాసవో, చతుత్థమగ్గేన భవాసవో అవిజ్జాసవో చ ఖీయతీతి వేదితబ్బో.
Tattha pana ‘‘yoniso, bhikkhave, bhikkhu manasi karonto akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāvetī’’ti (itivu. 16) āgatattā ‘‘idaṃ dukkhanti yoniso manasi karotī’’tiādinā atthavibhāvanā katā. Idha ‘‘idaṃ dukkhanti, bhikkhave, jānato passato āsavānaṃ khayo hotī’’ti (ma. ni. 1.15; saṃ. ni. 3.101; 5.1095) āgatattā ‘‘idaṃ dukkhanti pariññāpaṭivedhavasena pariññābhisamayavasena maggañāṇena jānato passato āsavānaṃ khayo hotī’’tiādinā nayena yojetabbaṃ. Āsavesu ca paṭhamamaggena diṭṭhāsavo khīyati, tatiyamaggena kāmāsavo, catutthamaggena bhavāsavo avijjāsavo ca khīyatīti veditabbo.
గాథాసు విముత్తిఞాణన్తి విముత్తియం నిబ్బానే ఫలే చ పచ్చవేక్ఖణఞాణం. ఉత్తమన్తి ఉత్తమధమ్మారమ్మణత్తా ఉత్తమం. ఖయే ఞాణన్తి ఆసవానం సంయోజనానఞ్చ ఖయే ఖయకరే అరియమగ్గే ఞాణం. ‘‘ఖీణా సంయోజనా ఇతి ఞాణ’’న్తి ఇధాపి ఆనేత్వా సమ్బన్ధితబ్బం. తేన పహీనకిలేసపచ్చవేక్ఖణం దస్సేతి. ఏవమేత్థ చత్తారిపి పచ్చవేక్ఖణఞాణాని వుత్తాని హోన్తి . అవసిట్ఠకిలేసపచ్చవేక్ఖణా హి ఇధ నత్థి అరహత్తఫలాధిగమస్స అధిప్పేతత్తా. యథా చేత్థ జానతో పస్సతోతి నిబ్బానాధిగమేన సమ్మాదిట్ఠికిచ్చం అధికం కత్వా వుత్తం, ఏవం సమ్మప్పధానకిచ్చమ్పి అధికమేవ ఇచ్ఛితబ్బన్తి దస్సేన్తో ‘‘న త్వేవిదం కుసీతేనా’’తి ఓసానగాథమాహ.
Gāthāsu vimuttiñāṇanti vimuttiyaṃ nibbāne phale ca paccavekkhaṇañāṇaṃ. Uttamanti uttamadhammārammaṇattā uttamaṃ. Khaye ñāṇanti āsavānaṃ saṃyojanānañca khaye khayakare ariyamagge ñāṇaṃ. ‘‘Khīṇā saṃyojanā iti ñāṇa’’nti idhāpi ānetvā sambandhitabbaṃ. Tena pahīnakilesapaccavekkhaṇaṃ dasseti. Evamettha cattāripi paccavekkhaṇañāṇāni vuttāni honti . Avasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇā hi idha natthi arahattaphalādhigamassa adhippetattā. Yathā cettha jānato passatoti nibbānādhigamena sammādiṭṭhikiccaṃ adhikaṃ katvā vuttaṃ, evaṃ sammappadhānakiccampi adhikameva icchitabbanti dassento ‘‘na tvevidaṃ kusītenā’’ti osānagāthamāha.
తత్థ న త్వేవిదన్తి న తు ఏవ ఇదం. తుసద్దో నిపాతమత్తం. బాలేనమవిజానతాతి మకారో పదసన్ధికరో. అయఞ్హేత్థ సఙ్ఖేపత్థో – ఇదం సేక్ఖమగ్గేన అసేక్ఖమగ్గేన చ పత్తబ్బం అభిజ్ఝాకాయగన్థాదిసబ్బగన్థానం పమోచనం పమోచనస్స నిమిత్తభూతం నిబ్బానం ‘‘ఇదం దుక్ఖ’’న్తిఆదినా చత్తారి సచ్చాని యథాభూతం అవిజానతా తతో ఏవ బాలేన అవిద్దసునా యథా అధిగన్తుం న సక్కా, ఏవం కుసీతేన నిబ్బీరియేనాపి, తస్మా తదధిగమాయ ఆరద్ధవీరియేన భవితబ్బన్తి. తేనాహ భగవా ‘‘ఆరద్ధవీరియస్సాయం ధమ్మో, నో కుసీతస్స’’ (దీ॰ ని॰ ౩.౩౫౮).
Tattha na tvevidanti na tu eva idaṃ. Tusaddo nipātamattaṃ. Bālenamavijānatāti makāro padasandhikaro. Ayañhettha saṅkhepattho – idaṃ sekkhamaggena asekkhamaggena ca pattabbaṃ abhijjhākāyaganthādisabbaganthānaṃ pamocanaṃ pamocanassa nimittabhūtaṃ nibbānaṃ ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādinā cattāri saccāni yathābhūtaṃ avijānatā tato eva bālena aviddasunā yathā adhigantuṃ na sakkā, evaṃ kusītena nibbīriyenāpi, tasmā tadadhigamāya āraddhavīriyena bhavitabbanti. Tenāha bhagavā ‘‘āraddhavīriyassāyaṃ dhammo, no kusītassa’’ (dī. ni. 3.358).
‘‘ఆరమ్భథ నిక్కమథ, యుఞ్జథ బుద్ధసాసనే;
‘‘Ārambhatha nikkamatha, yuñjatha buddhasāsane;
ధునాథ మచ్చునో సేనం, నళాగారంవ కుఞ్జరో’’తి. (సం॰ ని॰ ౧.౧౮౫; నేత్తి॰ ౨౯; మి॰ ప॰ ౫.౧.౪);
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro’’ti. (saṃ. ni. 1.185; netti. 29; mi. pa. 5.1.4);
తతియసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఇతివుత్తకపాళి • Itivuttakapāḷi / ౩. ఆసవక్ఖయసుత్తం • 3. Āsavakkhayasuttaṃ