| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
૩. અસ્સલાયનસુત્તવણ્ણના
3. Assalāyanasuttavaṇṇanā
૪૦૧. અઞ્ઞમઞ્ઞવિસિટ્ઠત્તા વિસદિસં રજ્જં વિરજ્જં, વિરજ્જતો આગતા, તત્થ જાતાતિ વા વેરજ્જકા, એવં જાતા ખો પન તે, યસ્મા વત્થાભરણાદિવિભાગેન નાનપ્પકારા હોન્તિ, તસ્મા વુત્તં ‘‘નાનાવેરજ્જકાન’’ન્તિ. અટ્ઠકથાયં પન વેરજ્જસ્સેવ વસેન નાનપ્પકારતા વુત્તા. યઞ્ઞુપાસનાદિનાતિ યઞ્ઞાનુભવનમન્તજ્ઝેનદક્ખિણપરિયેસનાદિના. ચતુવણ્ણસાધારણન્તિ ખત્તિયાદીનં ચતુન્નં વણ્ણાનં સાધારણં સંસારસુદ્ધિપાપતસ્સનં. ન્હાનસુદ્ધિયાતિ તિત્થસમુદ્દખાતેસુ મન્તજપ્પનપુબ્બકં સાયંતતિયઉદકોરોહનાદિન્હાનસુદ્ધિયા. ભાવનાસુદ્ધિયાતિ પરમજોતિભૂતાય પુરિસભાવનાસઙ્ખાતાય સુદ્ધિયા. વાપિતસિરોતિ ઓરોપિતકેસો. તમેવ હિ સિરો વાપિતન્તિ વુચ્ચતિ.
401. Aññamaññavisiṭṭhattā visadisaṃ rajjaṃ virajjaṃ, virajjato āgatā, tattha jātāti vā verajjakā, evaṃ jātā kho pana te, yasmā vatthābharaṇādivibhāgena nānappakārā honti, tasmā vuttaṃ ‘‘nānāverajjakāna’’nti. Aṭṭhakathāyaṃ pana verajjasseva vasena nānappakāratā vuttā. Yaññupāsanādināti yaññānubhavanamantajjhenadakkhiṇapariyesanādinā. Catuvaṇṇasādhāraṇanti khattiyādīnaṃ catunnaṃ vaṇṇānaṃ sādhāraṇaṃ saṃsārasuddhipāpatassanaṃ. Nhānasuddhiyāti titthasamuddakhātesu mantajappanapubbakaṃ sāyaṃtatiyaudakorohanādinhānasuddhiyā. Bhāvanāsuddhiyāti paramajotibhūtāya purisabhāvanāsaṅkhātāya suddhiyā. Vāpitasiroti oropitakeso. Tameva hi siro vāpitanti vuccati.
સભાવવાદીતિ યથાભૂતવાદી. પબ્બજન્તાતિ બ્રાહ્મણપબ્બજ્જં ઉપગચ્છન્તા, તસ્મા બ્રાહ્મણાનં પબ્બજ્જાવિધાનં સિક્ખન્તેન ભોતા ‘‘બ્રાહ્મણાવ સુજ્ઝન્તિ, નો અબ્રાહ્મણા’’તિ અયં વિધિ સહેતુકો સઉપાદાનો સક્કચ્ચં ઉગ્ગહિતો, તસ્મા તુય્હં પરાજયો નત્થિ…પે॰… એવમાહંસુ.
Sabhāvavādīti yathābhūtavādī. Pabbajantāti brāhmaṇapabbajjaṃ upagacchantā, tasmā brāhmaṇānaṃ pabbajjāvidhānaṃ sikkhantena bhotā ‘‘brāhmaṇāva sujjhanti, no abrāhmaṇā’’ti ayaṃ vidhi sahetuko saupādāno sakkaccaṃ uggahito, tasmā tuyhaṃ parājayo natthi…pe… evamāhaṃsu.
૪૦૨. લદ્ધિભિન્દનત્થન્તિ ‘‘બ્રાહ્મણાવ બ્રહ્મુનો પુત્તા ઓરસા મુખતો જાતા બ્રહ્મજા’’તિ એવં પવત્તલદ્ધિયા વિનિવેઠનત્થં. પુત્તપટિલાભત્થાયાતિ ‘‘એવં મયં પેત્તિકં ઇણધારં સોધેય્યામા’’તિ લદ્ધિયં ઠત્વા પુત્તપટિલાભત્થાય. અયઞ્હેત્થ અધમ્મિકાનં બ્રાહ્મણાનં અજ્ઝાસયો. નેસન્તિ બ્રાહ્મણાનં. સચ્ચવચનં સિયાતિ ‘‘બ્રહ્મુનો પુત્તા’’તિઆદિવચનં સચ્ચં યદિ સિયા બ્રાહ્મણીનં…પે॰… ભવેય્ય, ન ચેતં અત્થિ. મહાબ્રહ્મુનો મુખતો જાતોતિ વાદચ્છેદકવાદો મુખતોજાતચ્છેકવાદો. અસ્સલાયનોવિઞ્ઞૂ જાતિકો ‘‘નિરક્ખેપં સમણેન ગોતમેન વુત્ત’’ન્તિ જાનન્તોપિ સહગતાનં બ્રાહ્મણાનં ચિત્તાનુરક્ખણત્થં ‘‘કિઞ્ચાપિ ભવં ગોતમો’’તિઆદિમાહ.
402.Laddhibhindanatthanti ‘‘brāhmaṇāva brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā’’ti evaṃ pavattaladdhiyā viniveṭhanatthaṃ. Puttapaṭilābhatthāyāti ‘‘evaṃ mayaṃ pettikaṃ iṇadhāraṃ sodheyyāmā’’ti laddhiyaṃ ṭhatvā puttapaṭilābhatthāya. Ayañhettha adhammikānaṃ brāhmaṇānaṃ ajjhāsayo. Nesanti brāhmaṇānaṃ. Saccavacanaṃ siyāti ‘‘brahmuno puttā’’tiādivacanaṃ saccaṃ yadi siyā brāhmaṇīnaṃ…pe… bhaveyya, na cetaṃ atthi. Mahābrahmuno mukhato jātoti vādacchedakavādo mukhatojātacchekavādo. Assalāyanoviññū jātiko ‘‘nirakkhepaṃ samaṇena gotamena vutta’’nti jānantopi sahagatānaṃ brāhmaṇānaṃ cittānurakkhaṇatthaṃ ‘‘kiñcāpi bhavaṃ gotamo’’tiādimāha.
૪૦૩. ઇદાનિ બ્રાહ્મણોવ સેટ્ઠો વણ્ણોતિ વાદં ભિન્દિતું ‘‘સુતં તે યોનકકમ્બોજેસૂ’’તિઆદિ આરદ્ધં. યદિ બ્રાહ્મણોવ સેટ્ઠો વણ્ણો, સબ્બત્થ બ્રાહ્મણોવ સેટ્ઠો ભવેય્ય, અથ કસ્મા યોનકકમ્બોજાદિજનપદેસુ બ્રાહ્મણાનં સેટ્ઠભાવો નત્થિ? એવઞ્હિ તત્થ વણ્ણા , તસ્મા ‘‘બ્રાહ્મણોવ સેટ્ઠો’’તિ લદ્ધિમત્તમેતં. તેસુ હિ જનપદેસુ જના એકજ્ઝં સન્નિપતિત્વા સમ્મન્તયિત્વા કતિકં અકંસુ, દાસં સામિકં કત્વા ઇતરે સબ્બે તં પૂજેત્વા તસ્સ વસે વત્તન્તિ, યો તેસં અય્યો હોતિ ઇતરે સબ્બે તસ્સ દાસા હોન્તિ, તે કતિપયસંવચ્છરાતિક્કમેન તસ્સ કિઞ્ચિ દોસં દિસ્વા તં તતો ઠાનતો અપનેત્વા અઞ્ઞં ઠપેન્તિ, ઇતિ સો અય્યો હુત્વા દાસો હોતિ, ઇતરો દાસો હુત્વા અય્યો હોતિ, એવં તાવ કેચિ ‘‘અય્યો હુત્વા દાસો હોતિ, દાસો હુત્વા અય્યો હોતી’’તિ એત્થ અત્થં વદન્તિ. અટ્ઠકથાયં પન પુરિમવસેનેવ તમત્થં દસ્સેતું ‘‘બ્રાહ્મણો સભરિયો’’તિઆદિ વુત્તં. વયપ્પત્તે પુત્તે અસતીતિ ઇદં વક્ખમાનસ્સ દારકસ્સ દાયજ્જસામિકભાવસ્સ તાવ દસ્સનં. માતિતો સુદ્ધોતિ એત્થ યો માતિતો સુદ્ધત્તા અય્યો, પિતિતો અસુદ્ધત્તા દાસો હોતિ, સો એવ પિતિતો અસુદ્ધત્તા દાસો હુત્વા માતિતો અય્યો હોતીતિ જાતિં સમ્ભેદેતિ. સોવ સબ્બેન સબ્બં હોતીતિ ન સક્કા વત્તુન્તિ અપરે. કો થામોતિ મહન્તે લોકસન્નિવાસે અનમતગ્ગે અતીતે કાલે ઇત્થીનં વા ચિત્તે અનવટ્ઠિતે દાસા દાસા એવ હોન્તિ, અય્યા અય્યા એવ હોન્તીતિ એત્થ કો એકન્તિકો સહેતુકો અવસ્સયો, તસ્સ સાધકો સિદ્ધન્તો, કિં નિદસ્સનન્તિ અત્થો.
403. Idāni brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇoti vādaṃ bhindituṃ ‘‘sutaṃ te yonakakambojesū’’tiādi āraddhaṃ. Yadi brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, sabbattha brāhmaṇova seṭṭho bhaveyya, atha kasmā yonakakambojādijanapadesu brāhmaṇānaṃ seṭṭhabhāvo natthi? Evañhi tattha vaṇṇā , tasmā ‘‘brāhmaṇova seṭṭho’’ti laddhimattametaṃ. Tesu hi janapadesu janā ekajjhaṃ sannipatitvā sammantayitvā katikaṃ akaṃsu, dāsaṃ sāmikaṃ katvā itare sabbe taṃ pūjetvā tassa vase vattanti, yo tesaṃ ayyo hoti itare sabbe tassa dāsā honti, te katipayasaṃvaccharātikkamena tassa kiñci dosaṃ disvā taṃ tato ṭhānato apanetvā aññaṃ ṭhapenti, iti so ayyo hutvā dāso hoti, itaro dāso hutvā ayyo hoti, evaṃ tāva keci ‘‘ayyo hutvā dāso hoti, dāso hutvā ayyo hotī’’ti ettha atthaṃ vadanti. Aṭṭhakathāyaṃ pana purimavaseneva tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘brāhmaṇo sabhariyo’’tiādi vuttaṃ. Vayappatte putte asatīti idaṃ vakkhamānassa dārakassa dāyajjasāmikabhāvassa tāva dassanaṃ. Mātito suddhoti ettha yo mātito suddhattā ayyo, pitito asuddhattā dāso hoti, so eva pitito asuddhattā dāso hutvā mātito ayyo hotīti jātiṃ sambhedeti. Sova sabbena sabbaṃ hotīti na sakkā vattunti apare. Ko thāmoti mahante lokasannivāse anamatagge atīte kāle itthīnaṃ vā citte anavaṭṭhite dāsā dāsā eva honti, ayyā ayyā eva hontīti ettha ko ekantiko sahetuko avassayo, tassa sādhako siddhanto, kiṃ nidassananti attho.
૪૦૪. સુક્કચ્છેદકવાદો નામાતિ ‘‘બ્રાહ્મણોવ સુક્કો વણ્ણો’’તિ એવં વુત્તો સુક્કચ્છેદકવારો નામ.
404.Sukkacchedakavādo nāmāti ‘‘brāhmaṇova sukko vaṇṇo’’ti evaṃ vutto sukkacchedakavāro nāma.
૪૦૮. સબ્બસ્મિં અગ્ગિકિચ્ચં કરોન્તેતિ એતેન યથા યતો કુતોચિ નિસ્સયતો ઉપ્પન્નો અગ્ગિઉપાદાનસમ્પન્નો અગ્ગિકિચ્ચં કરોતિ, એવં યસ્મિં કસ્મિઞ્ચિ દાસકુલે જાતો ઉપનિસ્સયસમ્પન્નો સમ્માપટિપજ્જમાનો સંસારતો સુજ્ઝતિ એવાતિ દસ્સેતિ.
408.Sabbasmiṃ aggikiccaṃ karonteti etena yathā yato kutoci nissayato uppanno aggiupādānasampanno aggikiccaṃ karoti, evaṃ yasmiṃ kasmiñci dāsakule jāto upanissayasampanno sammāpaṭipajjamāno saṃsārato sujjhati evāti dasseti.
૪૦૯. પાદસિકવણ્ણોતિ અન્તરાળવણ્ણો. એતેસન્તિ ખત્તિયકુમારેન બ્રાહ્મણકઞ્ઞાય ઉપ્પન્નપુત્તો, બ્રાહ્મણકુમારેન ખત્તિયકઞ્ઞાય ઉપ્પન્નપુત્તોતિ એતેસં દ્વિન્નં માણવકાનં. મતકભત્તેતિ મતે ઉદ્દિસ્સ કતભત્તે. થાલિપાકેતિ કતમઙ્ગલભત્તે.
409.Pādasikavaṇṇoti antarāḷavaṇṇo. Etesanti khattiyakumārena brāhmaṇakaññāya uppannaputto, brāhmaṇakumārena khattiyakaññāya uppannaputtoti etesaṃ dvinnaṃ māṇavakānaṃ. Matakabhatteti mate uddissa katabhatte. Thālipāketi katamaṅgalabhatte.
૪૧૦. તુમ્હેતિ જાતિસામઞ્ઞતો માણવં બ્રાહ્મણેહિ સદ્ધિં એકજ્ઝં સઙ્ગણ્હન્તો આહ. કો નુ ખોતિ અવંસિરો ઇસિવાદો, તેસં બ્રાહ્મણીસીનં અસામત્થિયદસ્સનેન જાતિયા અપ્પમાણતં વિભાવેતું ગામદારકવેસેન ઉપગચ્છિ. તેન વુત્તં ‘‘ગામણ્ડલરૂપો વિયા’’તિ. કોણ્ડદમકોતિ અદન્તદમકો.
410.Tumheti jātisāmaññato māṇavaṃ brāhmaṇehi saddhiṃ ekajjhaṃ saṅgaṇhanto āha. Ko nu khoti avaṃsiro isivādo, tesaṃ brāhmaṇīsīnaṃ asāmatthiyadassanena jātiyā appamāṇataṃ vibhāvetuṃ gāmadārakavesena upagacchi. Tena vuttaṃ ‘‘gāmaṇḍalarūpo viyā’’ti. Koṇḍadamakoti adantadamako.
૪૧૧. જનેતીતિ જનિકા જનેત્તિ. જનકો પિતાતિ એત્થાપિ એસેવ નયો. ગન્ધબ્બપઞ્હન્તિ ગન્ધબ્બસ્સ માતુકુચ્છિયં ઉપ્પજ્જનકસત્તસ્સ ખત્તિયભાવાદિપુચ્છં. દબ્બિગહણસિપ્પમ્પિ એકા વિજ્જા વેદિતબ્બા. તત્થ કિર કુસલો યં કિઞ્ચિ આહારૂપગપણ્ણપુપ્ફફલબીજં અન્તમસો એલાલુકમ્પિ ગહેત્વા ભેસજ્જેહિ યોજેત્વા પચન્તો સપ્પિમધુફાણિતેહિ સમાનરસં કત્વા સમ્પાદેતું સક્કોતિ, પુણ્ણોપિ તાદિસો, તેન ઞાતં ત્વં દબ્બિગહણસિપ્પમત્તમ્પિ ન જાનાસીતિ સમ્બન્ધો. સદ્ધોતિ કમ્મફલસદ્ધાય સદ્ધો, પોથુજ્જનિકેનેવ રતનત્તયપસાદેન પસન્નો. તેનેવાહ – ‘‘ઉપાસકં મં ભવં…પે॰… સરણં ગત’’ન્તિ.
411. Janetīti janikā janetti. Janako pitāti etthāpi eseva nayo. Gandhabbapañhanti gandhabbassa mātukucchiyaṃ uppajjanakasattassa khattiyabhāvādipucchaṃ. Dabbigahaṇasippampi ekā vijjā veditabbā. Tattha kira kusalo yaṃ kiñci āhārūpagapaṇṇapupphaphalabījaṃ antamaso elālukampi gahetvā bhesajjehi yojetvā pacanto sappimadhuphāṇitehi samānarasaṃ katvā sampādetuṃ sakkoti, puṇṇopi tādiso, tena ñātaṃ tvaṃ dabbigahaṇasippamattampi na jānāsīti sambandho. Saddhoti kammaphalasaddhāya saddho, pothujjanikeneva ratanattayapasādena pasanno. Tenevāha – ‘‘upāsakaṃ maṃ bhavaṃ…pe… saraṇaṃ gata’’nti.
અસ્સલાયનસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના સમત્તા.
Assalāyanasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૩. અસ્સલાયનસુત્તં • 3. Assalāyanasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૩. અસ્સલાયનસુત્તવણ્ણના • 3. Assalāyanasuttavaṇṇanā
