Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā)

    ੮. ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

    8. Attantapasuttavaṇṇanā

    ੧੯੮. ਅਟ੍ਠਮੇ ਆਹਿਤੋ ਅਹਂਮਾਨੋ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾ, ਅਤ੍ਤਭਾવੋ। ਇਧ ਪਨ ਯੋ ਪਰੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਅਤ੍ਤਾ, ਤਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ। ਪਰਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਂ। ਦਿਟ੍ਠੇਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਭੂਤੇ। ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਧਮ੍ਮੇ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਅਤ੍ਤਾ ਭવਤਿ, ਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਦਿਟ੍ਠਿ ਭવਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਸਮਞ੍ਞਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ’’ਤਿ। ਛਾਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ ਜਿਘਚ੍ਛਾਹੇਤੁਤਾਯ। ਅਨ੍ਤੋ ਤਾਪਨਕਿਲੇਸਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਦਰਥਪਰਿਲ਼ਾਹਜਨਨੇਨ ਸਨ੍ਤਾਪਨਕਿਲੇਸਾਨਂ।

    198. Aṭṭhame āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvo. Idha pana yo paro na hoti, so attā, taṃ attānaṃ. Paranti attato aññaṃ. Diṭṭheti paccakkhabhūte. Dhammeti upādānakkhandhadhamme. Tattha hi attā bhavati, attasaññādiṭṭhi bhavatīti attabhāvasamaññā. Tenāha ‘‘diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve’’ti. Chātaṃ vuccati taṇhā jighacchāhetutāya. Anto tāpanakilesānanti attano santāne darathapariḷāhajananena santāpanakilesānaṃ.

    ਪਰੇਸਂ ਹਨਨਘਾਤਨਾਦਿਨਾ ਰੋਦਾਪਨਤੋ ਲੁਦ੍ਦੋ। ਤਥਾ વਿਘਾਤਕਭਾવੇਨ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਾਨਂ વਿਦਾਲਨਤੋ ਦਾਰੁਣੋ। ਥਦ੍ਧਹਦਯੋ ਕਕ੍ਖਲ਼ੋ। ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰੇ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਿਕੋ

    Paresaṃ hananaghātanādinā rodāpanato luddo. Tathā vighātakabhāvena kāyacittānaṃ vidālanato dāruṇo. Thaddhahadayo kakkhaḷo. Bandhanāgāre niyutto bandhanāgāriko.

    ਖਤ੍ਤਿਯਾਭਿਸੇਕੇਨਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਕਾਤਬ੍ਬਅਭਿਸੇਕੇਨ। ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਥਾਰવਸੇਨ ਕਤਂ ਅਗਾਰਂ ਯਞ੍ਞਾਗਾਰਂ। ਸਪ੍ਪਿਤੇਲੇਨਾਤਿ ਸਪ੍ਪਿਮਿਸ੍ਸੇਨ ਤੇਲੇਨ। ਯਮਕਸ੍ਨੇਹੇਨ ਹਿ ਏਸਾ ਤਦਾ ਕਾਯਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਜਤਿ। વਚ੍ਛਭਾવਂ ਤਰਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ વਚ੍ਛਤਰੋ। ਪਰਿਕ੍ਖੇਪਕਰਣਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਨવਮਾਲਾਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦਬ੍ਭੇਹਿ વੇਦਿਯਾ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਨਤ੍ਥਾਯ। ਯਞ੍ਞਭੂਮਿਯਨ੍ਤਿ ਅવਸੇਸਯਞ੍ਞਟ੍ਠਾਨੇ।

    Khattiyābhisekenāti khattiyānaṃ kātabbaabhisekena. Santhāgāranti santhāravasena kataṃ agāraṃ yaññāgāraṃ. Sappitelenāti sappimissena telena. Yamakasnehena hi esā tadā kāyaṃ abbhañjati. Vacchabhāvaṃ taritvā ṭhito vacchataro. Parikkhepakaraṇatthāyāti navamālāhi saddhiṃ dabbhehi vediyā parikkhipanatthāya. Yaññabhūmiyanti avasesayaññaṭṭhāne.

    ਦੂਰਸਮੁਸ੍ਸਾਰਿਤਮਾਨਸ੍ਸੇવ ਸਾਸਨੇ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਨ ਮਾਨਜਾਤਿਕਸ੍ਸਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਹਤਮਾਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਤ੍ਤਾਤਿ ਬਹੁਭਾવਤੋ। ਭੋਗਾਰੋਗ੍ਯਾਦਿવਤ੍ਥੁਕਾ ਮਦਾ ਸੁਪ੍ਪਹਿਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅવਟ੍ਠਾਨਤੋ, ਨ ਤਥਾ ਕੁਲવਿਜ੍ਜਾਮਦਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲਾਨਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿવਿਜ੍ਜਾ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਾਨਜਪ੍ਪਨਂ ਦੁਪ੍ਪਜਹਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਹਿ…ਪੇ॰… ਮਾਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। વਿਜਾਤਿਤਾਯਾਤਿ ਨਿਹੀਨਜਾਤਿਤਾਯ। ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀਤਿ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ ਸੀਲਂ ਰਕ੍ਖਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਸੀਲવਸੇਨ ਹਿ ਸਾਸਨੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਨ੍ਤਿ વਾ ਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿવੇਧੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਂ। ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਹਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਸੁਜਾਤਾਯੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਦੁਜ੍ਜਾਤਾ।

    Dūrasamussāritamānasseva sāsane sammāpaṭipatti sambhavati, na mānajātikassāti āha ‘‘nihatamānattā’’ti. Ussannattāti bahubhāvato. Bhogārogyādivatthukā madā suppahiyā honti nimittassa avaṭṭhānato, na tathā kulavijjāmadāti khattiyabrāhmaṇakulānaṃ pabbajitānampi jātivijjā nissāya mānajappanaṃ duppajahanti āha ‘‘yebhuyyena hi…pe… mānaṃ karontī’’ti. Vijātitāyāti nihīnajātitāya. Patiṭṭhātuṃ na sakkontīti suvisuddhaṃ katvā sīlaṃ rakkhituṃ na sakkonti. Sīlavasena hi sāsane patiṭṭhahanti. Patiṭṭhātunti vā saccappaṭivedhena lokuttarāya patiṭṭhāya patiṭṭhātuṃ. Yebhuyyena hi upanissayasampannā sujātāyeva honti, na dujjātā.

    ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਪਹਾਨਦੀਪਨਤੋ ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਤਾਯ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਸੁਦ੍ਧਂ। ਸਦ੍ਧਂ ਪਟਿਲਭਤੀਤਿ ਪੋਥੁਜ੍ਜਨਿਕਸਦ੍ਧਾવਸੇਨ ਸਦ੍ਦਹਤਿ। વਿਞ੍ਞੁਜਾਤਿਕਾਨਞ੍ਹਿ ਧਮ੍ਮਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਗ੍ਗਹਣਪੁਬ੍ਬਿਕਾ ਸਦ੍ਧਾਸਿਦ੍ਧਿ ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਮਾਣਧਮ੍ਮਪ੍ਪਸਨ੍ਨਭਾવਤੋ। ਜਾਯਮ੍ਪਤਿਕਾਤਿ ਘਰਣਿਪਤਿਕਾ। ਕਾਮਂ ‘‘ਜਾਯਮ੍ਪਤਿਕਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਘਰਸਾਮਿਕਘਰਸਾਮਿਨਿવਸੇਨ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂਯੇવ ਗਹਣਂ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਯਸ੍ਸ ਪਨ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਨੇਕਾ ਪਜਾਪਤਿਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਕਿਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਏਕਾਯਪਿ ਸਂવਾਸੋ ਸਮ੍ਬਾਧੋਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਦ੍વੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਰਾਗਾਦਿਨਾ ਸਕਿਞ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨ, ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਆਦਿਨਾ ਸਪਲਿਬੋਧਟ੍ਠੇਨ ਰਾਗਰਜਾਦੀਨਂ ਆਗਮਨਪਥਤਾਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨਤਾ ਏવਾਤਿ ਦ੍વੇਪਿ વਣ੍ਣਨਾ ਏਕਤ੍ਥਾ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮੇવ ਨਾਨਂ। ਅਲਗ੍ਗਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਸਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਅਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਭਾવੇਨ। ਏવਂ ਅਕੁਸਲਕੁਸਲਪ੍ਪવਤ੍ਤੀਨਂ ਠਾਨਭਾવੇਨ ਘਰਾવਾਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਨਂ ਸਮ੍ਬਾਧਬ੍ਭੋਕਾਸਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਕੁਸਲਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾਯੇવ ਅਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠਾਨਭਾવੇਨ ਤੇਸਂ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Parisuddhanti rāgādīnaṃ accantameva pahānadīpanato nirupakkilesatāya sabbaso visuddhaṃ. Saddhaṃ paṭilabhatīti pothujjanikasaddhāvasena saddahati. Viññujātikānañhi dhammasampattiggahaṇapubbikā saddhāsiddhi dhammappamāṇadhammappasannabhāvato. Jāyampatikāti gharaṇipatikā. Kāmaṃ ‘‘jāyampatikā’’ti vutte gharasāmikagharasāminivasena dvinnaṃyeva gahaṇaṃ viññāyati, yassa pana purisassa anekā pajāpatiyo honti, tattha kiṃ vattabbanti ekāyapi saṃvāso sambādhoti dassanatthaṃ ‘‘dve’’ti vuttaṃ. Rāgādinā sakiñcanaṭṭhena, khettavatthuādinā sapalibodhaṭṭhena rāgarajādīnaṃ āgamanapathatāpi uppajjanaṭṭhānatā evāti dvepi vaṇṇanā ekatthā, byañjanameva nānaṃ. Alagganaṭṭhenāti asajjanaṭṭhena appaṭibaddhabhāvena. Evaṃ akusalakusalappavattīnaṃ ṭhānabhāvena gharāvāsapabbajjānaṃ sambādhabbhokāsataṃ dassetvā idāni kusalappavattiyāyeva aṭṭhānaṭṭhānabhāvena tesaṃ taṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.

    ਸਙ੍ਖੇਪਕਥਾਤਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਪਦੁਦ੍ਧਾਰਂ ਅਕਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ। ਏਕਮ੍ਪਿ ਦਿવਸਨ੍ਤਿ ਏਕਦਿવਸਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ। ਅਖਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਮਤ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਅਨਾਪਜ੍ਜਨੇਨ ਅਖਣ੍ਡਿਤਂ ਕਤ੍વਾ। ਕਿਲੇਸਮਲੇਨ ਅਮਲਿਨਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਾਦਿવਸੇਨ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਂ ਕਤ੍વਾ। ਪਰਿਦਹਿਤ੍વਾਤਿ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਚੇવ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਚ। ਅਗਾਰવਾਸੋ ਅਗਾਰਂ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨ, ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਿਆવਹਂ ਅਗਾਰਸ੍ਸ ਹਿਤਂ

    Saṅkhepakathāti visuṃ visuṃ paduddhāraṃ akatvā saṅkhepato atthavaṇṇanā. Ekampi divasanti ekadivasamattampi. Akhaṇḍaṃ katvāti dukkaṭamattassapi anāpajjanena akhaṇḍitaṃ katvā. Kilesamalena amalinanti taṇhāsaṃkilesādivasena asaṃkiliṭṭhaṃ katvā. Paridahitvāti nivāsetvā ceva pārupitvā ca. Agāravāso agāraṃ uttarapadalopena, tassa vaḍḍhiāvahaṃ agārassa hitaṃ.

    ਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧੋਤਿ ਭੋਗਰਾਸਿ ਭੋਗਸਮੁਦਾਯੋ। ਆਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਪੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਤਾਤਿਆਦਿਨਾ ਪੇਮવਸੇਨ ਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨ। ਅਮ੍ਹਾਕਮੇਤੇਤਿ ਞਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਞਾਤੀ, ਪਿਤਾਮਹਪਿਤੁਪੁਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਪਰਿવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਪਰਿવਟ੍ਟੋ। ਸਾਮਞ੍ਞવਾਚੀਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਆਜੀવਸਦ੍ਦਸਨ੍ਨਿਧਾਨਤੋ ਉਪਰਿવੁਚ੍ਚਮਾਨવਿਸੇਸਾਪੇਕ੍ਖਾਯ ਚ વਿਸੇਸਨਿવਿਟ੍ਠੋવ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਧਿਸੀਲਸਙ੍ਖਾਤਾ ਸਿਕ੍ਖਾ’’ਤਿ। ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਸਿਕ੍ਖਾ, ਸਹ ਆਜੀવਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸਾਜੀવੋ। ਸਿਕ੍ਖਨਭਾવੇਨਾਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਸਾਜੀવੇ ਚ ਸਿਕ੍ਖਨਭਾવੇਨ। ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋਤਿ ਸੀਲਸਂવਰਂ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋ। ਸਾਜੀવਞ੍ਚ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋਤਿ ‘‘ਨਾਮਕਾਯੋ, ਪਦਕਾਯੋ, ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਕਾਯੋ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਕਾਯੋ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੩੯) વੁਤ੍ਤਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਭਗવਤੋ ਚ વਚਨਂ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਮੇવ ਚ ‘‘ਸਿਕ੍ਖਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਤ੍ਥ ਸਾਜੀવਾਨਂ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮੋ ਸਿਕ੍ਖਾਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਤਤੋ ਹਿ ਯਾવ ਮਗ੍ਗਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਾਰਿਪੂਰੀ ਹੋਤੀਤਿ।

    Bhogakkhandhoti bhogarāsi bhogasamudāyo. Ābandhanaṭṭhenāti putto nattātiādinā pemavasena saparicchedavasena bandhanaṭṭhena. Amhākameteti ñāyantīti ñātī, pitāmahapituputtādivasena parivattanaṭṭhena parivaṭṭo. Sāmaññavācīpi sikkhā-saddo ājīvasaddasannidhānato uparivuccamānavisesāpekkhāya ca visesaniviṭṭhova hotīti vuttaṃ ‘‘yā bhikkhūnaṃ adhisīlasaṅkhātā sikkhā’’ti. Sikkhitabbaṭṭhena sikkhā, saha ājīvanti etthāti sājīvo. Sikkhanabhāvenāti sikkhāya sājīve ca sikkhanabhāvena. Sikkhaṃ paripūrentoti sīlasaṃvaraṃ paripūrento. Sājīvañca avītikkamantoti ‘‘nāmakāyo, padakāyo, niruttikāyo, byañjanakāyo’’ti (pārā. aṭṭha. 1.39) vuttaṃ sikkhāpadaṃ bhagavato ca vacanaṃ avītikkamanto hutvāti attho. Idameva ca ‘‘sikkhana’’nti vuttaṃ, tattha sājīvānaṃ avītikkamo sikkhāpāripūriyā paccayo. Tato hi yāva maggā sikkhāpāripūrī hotīti.

    ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾਤਿ ਅਨੁਬਲਪ੍ਪਦਾਤਾ, ਅਨੁવਤ੍ਤਨવਸੇਨ વਾ ਪਦਾਤਾ। ਕਸ੍ਸ ਪਨ ਅਨੁવਤ੍ਤਨਂ ਪਦਾਨਞ੍ਚਾਤਿ? ‘‘ਸਹਿਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਧਾਨਸ੍ਸਾਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਨ੍ਧਾਨਾਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾ’’ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਅਨੁવਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਸਨ੍ਧਾਨਸ੍ਸ ਪਦਾਨਂ ਆਧਾਨਂ ਆਰਕ੍ਖਨਂ વਾ ਦਲ਼੍ਹਕਰਣਂ ਹੋਤਿ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦ੍વੇ ਜਨੇ ਸਮਗ੍ਗੇ ਦਿਸ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਆਰਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਆਰਾਮੋ, ਰਮਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਆ-ਕਾਰੇਨ વਿਨਾਪਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਮਗ੍ਗਰਾਮੋਤਿਪਿ ਪਾਲ਼ਿ, ਅਯਮੇવਤ੍ਥੋ’’ਤਿ।

    Anuppadātāti anubalappadātā, anuvattanavasena vā padātā. Kassa pana anuvattanaṃ padānañcāti? ‘‘Sahitāna’’nti vuttattā sandhānassāti viññāyati. Tenāha ‘‘sandhānānuppadātā’’ti. Yasmā pana anuvattanavasena sandhānassa padānaṃ ādhānaṃ ārakkhanaṃ vā daḷhakaraṇaṃ hoti, tena vuttaṃ ‘‘dve jane samagge disvā’’tiādi. Āramanti etthāti ārāmo, ramitabbaṭṭhānaṃ. Yasmā pana ā-kārena vināpi ayamattho labbhati, tasmā vuttaṃ ‘‘samaggarāmotipi pāḷi, ayamevattho’’ti.

    ਏਤ੍ਥਾਤਿ –

    Etthāti –

    ‘‘ਨੇਲਙ੍ਗੋ ਸੇਤਪਚ੍ਛਾਦੋ, ਏਕਾਰੋ વਤ੍ਤਤੀ ਰਥੋ।

    ‘‘Nelaṅgo setapacchādo, ekāro vattatī ratho;

    ਅਨੀਘਂ ਪਸ੍ਸ ਆਯਨ੍ਤਂ, ਛਿਨ੍ਨਸੋਤਂ ਅਬਨ੍ਧਨ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੪੭; ਉਦਾ॰ ੬੫; ਪੇਟਕੋ॰ ੨੫) –

    Anīghaṃ passa āyantaṃ, chinnasotaṃ abandhana’’nti. (saṃ. ni. 4.347; udā. 65; peṭako. 25) –

    ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ। ਸੀਲਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਨੇਲਙ੍ਗਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਚਿਤ੍ਤੋ ਗਹਪਤਿ, ਨੇਲਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੀਲਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੪੭)। ਸੁਕੁਮਾਰਾਤਿ ਅਪ੍ਫਰੁਸਤਾਯ ਮੁਦੁਕਾ। ਪੁਰਸ੍ਸ ਏਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪੁਰ-ਸਦ੍ਦੋ ਤਨ੍ਨਿવਾਸਿવਾਚਕੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ – ‘‘ਗਾਮੋ ਆਗਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਨਗਰવਾਸੀਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਮਨਂ ਅਪ੍ਪਾਯਤਿ વਡ੍ਢੇਤੀਤਿ ਮਨਾਪੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਚਿਤ੍ਤવੁਡ੍ਢਿਕਰਾ’’ਤਿ।

    Imissā gāthāya. Sīlañhettha nelaṅganti vuttaṃ. Tenevāha – ‘‘citto gahapati, nelaṅganti kho, bhante, sīlānametaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.347). Sukumārāti appharusatāya mudukā. Purassa esāti ettha pura-saddo tannivāsivācako daṭṭhabbo – ‘‘gāmo āgato’’tiādīsu viya. Tenevāha ‘‘nagaravāsīna’’nti. Manaṃ appāyati vaḍḍhetīti manāpo. Tena vuttaṃ ‘‘cittavuḍḍhikarā’’ti.

    ਕਾਲવਾਦੀਤਿਆਦਿ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤਸ੍ਸ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਾਪਿ ਹਿ વਾਚਾ ਅਯੁਤ੍ਤਕਾਲਪ੍ਪਯੋਗੇਨ ਅਤ੍ਥਾવਹਾ ਨ ਸਿਯਾਤਿ ਅਨਤ੍ਥવਿਞ੍ਞਾਪਨવਾਚਂ ਅਨੁਲੋਮੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਂ ਪਜਹਨ੍ਤੇਨ ਅਕਾਲવਾਦਿਤਾ ਪਰਿਹਰਿਤਬ੍ਬਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕਾਲવਾਦੀ’’ਤਿ। ਕਾਲੇਨ વਦਨ੍ਤੇਨਪਿ ਉਭਯਾਨਤ੍ਥਸਾਧਨਤੋ ਅਭੂਤਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਭੂਤવਾਦੀ’’ਤਿ। ਭੂਤਞ੍ਚ વਦਨ੍ਤੇਨ ਯਂ ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਹਿਤਸਮ੍ਪਾਦਕਂ, ਤਦੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਤ੍ਥવਾਦੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥਂ વਦਨ੍ਤੇਨਪਿ ਲੋਕਿਯਧਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਮੇવ ਅવਤ੍વਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕਤ੍વਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਧਮ੍ਮવਾਦੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਚ ਅਤ੍ਥੋ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘વਿਨਯવਾਦੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਞ੍ਹਿ ਸਂવਰવਿਨਯਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਞ੍ਚ ਪਹਾਨવਿਨਯਾਨਂ વਸੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਅਤ੍ਥੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਧਿਗਮਨਹੇਤੁਭਾવਤੋ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ। ਏવਂ ਗੁਣવਿਸੇਸਯੁਤ੍ਤੋવ ਅਤ੍ਥੋ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਦੇਸਨਾਕੋਸਲ੍ਲੇ ਸਤਿ ਸੋਭਤਿ, ਕਿਚ੍ਚਕਰੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨਿਧਾਨવਤਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਦੇਸਨਾਕੋਸਲ੍ਲਂ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਕਾਲੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਪੁਚ੍ਛਾਦਿવਸੇਨ ਹਿ ਓਤਿਣ੍ਣવਾਚਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਏਕਂਸਾਦਿਬ੍ਯਾਕਰਣવਿਭਾਗਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਠਪਨਾਹੇਤੂਦਾਹਰਣਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਾਦਿਂ ਤਂਤਂਕਾਲਾਨੁਰੂਪਂ વਿਭਾવੇਨ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਮਿਤਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਰੂਪਾਯ વਿਪੁਲਤਰਗਮ੍ਭੀਰੋਦਾਰਪਰਮਤ੍ਥવਿਤ੍ਥਾਰਸਙ੍ਗਾਹਿਕਾਯ ਕਥਾਯ ਞਾਣਬਲਾਨੁਰੂਪਂ ਪਰੇ ਯਾਥਾવਤੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦੇਸਨਾਕੁਸਲੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Kālavādītiādi samphappalāpā paṭiviratassa paṭipattidassanaṃ. Atthasaṃhitāpi hi vācā ayuttakālappayogena atthāvahā na siyāti anatthaviññāpanavācaṃ anulometi, tasmā samphappalāpaṃ pajahantena akālavāditā pariharitabbāti vuttaṃ ‘‘kālavādī’’ti. Kālena vadantenapi ubhayānatthasādhanato abhūtaṃ parivajjetabbanti āha ‘‘bhūtavādī’’ti. Bhūtañca vadantena yaṃ idhalokaparalokahitasampādakaṃ, tadeva vattabbanti dassetuṃ ‘‘atthavādī’’ti vuttaṃ. Atthaṃ vadantenapi lokiyadhammasannissitameva avatvā lokuttaradhammasannissitaṃ katvā vattabbanti dassanatthaṃ ‘‘dhammavādī’’ti vuttaṃ. Yathā ca attho lokuttaradhammasannissito hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘vinayavādī’’ti vuttaṃ. Pañcannañhi saṃvaravinayānaṃ pañcannañca pahānavinayānaṃ vasena vuccamāno attho nibbānādhigamanahetubhāvato lokuttaradhammasannissito hotīti. Evaṃ guṇavisesayuttova attho vuccamāno desanākosalle sati sobhati, kiccakaro ca hoti, na aññathāti dassetuṃ ‘‘nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā’’ti vuttaṃ. Idāni taṃ desanākosallaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kālenā’’tiādimāha. Pucchādivasena hi otiṇṇavācāvatthusmiṃ ekaṃsādibyākaraṇavibhāgaṃ sallakkhetvā ṭhapanāhetūdāharaṇasandassanādiṃ taṃtaṃkālānurūpaṃ vibhāventiyā parimitaparicchinnarūpāya vipulataragambhīrodāraparamatthavitthārasaṅgāhikāya kathāya ñāṇabalānurūpaṃ pare yāthāvato dhamme patiṭṭhāpento ‘‘desanākusalo’’ti vuccatīti evamettha atthayojanā veditabbā.

    ਏવਂ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਤ੍ਤ ਮੂਲਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਪ੍ਪਹਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗੇਹਿ વਿਭਾવੇਤੁਂ ਤਮ੍ਪਿ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਆਚਾਰਸੀਲਸ੍ਸੇવ વਿਭਜਨવਸੇਨ ਪਾਲ਼ਿ ਪવਤ੍ਤਾਤਿ ਤਦਤ੍ਥਂ વਿવਰਿਤੁਂ ‘‘ਬੀਜਗਾਮਭੂਤਗਾਮਸਮਾਰਮ੍ਭਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਬੀਜਾਨਂ ਗਾਮੋ ਸਮੂਹੋ ਬੀਜਗਾਮੋ। ਭੂਤਾਨਂ ਜਾਤਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਨਂ ਰੁਕ੍ਖਗਚ੍ਛਲਤਾਦੀਨਂ ਸਮੂਹੋ ਭੂਤਗਾਮੋ। ਨਨੁ ਚ ਰੁਕ੍ਖਾਦਯੋ ਚਿਤ੍ਤਰਹਿਤਤਾਯ ਨ ਜੀવਾ, ਚਿਤ੍ਤਰਹਿਤਤਾ ਚ ਪਰਿਪ੍ਫਨ੍ਦਾਭਾવਤੋ ਛਿਨ੍ਨੇ વਿਰੁਹਨਤੋ વਿਸਦਿਸਜਾਤਿਭਾવਤੋ ਚਤੁਯੋਨਿਅਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤੋ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, વੁਦ੍ਧਿ ਪਨ ਪવਾਲ਼ਸਿਲਾਲવਣਾਨਮ੍ਪਿ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਨ ਤੇਸਂ ਜੀવਭਾવੇ ਕਾਰਣਂ, વਿਸਯਗ੍ਗਹਣਞ੍ਚ ਨੇਸਂ ਪਰਿਕਪ੍ਪਨਾਮਤ੍ਤਂ ਸੁਪਨਂ વਿਯ ਚਿਞ੍ਚਾਦੀਨਂ, ਤਥਾ ਦੋਹਲ਼ਾਦਯੋ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਬੀਜਗਾਮਭੂਤਗਾਮਸਮਾਰਮ੍ਭਾ ਪਟਿવਿਰਤਿ ਇਚ੍ਛਿਤਾਤਿ? ਸਮਣਸਾਰੁਪ੍ਪਤੋ ਤਨ੍ਨਿવਾਸਿਸਤ੍ਤਾਨੁਰਕ੍ਖਣਤੋ ਚ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਜੀવਸਞ੍ਞਿਨੋ ਹਿ ਮੋਘਪੁਰਿਸ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (ਪਾਚਿ॰ ੮੯)।

    Evaṃ paṭipāṭiyā satta mūlasikkhāpadāni vibhajitvā abhijjhādippahānaṃ indriyasaṃvarajāgariyānuyogehi vibhāvetuṃ tampi nīharitvā ācārasīlasseva vibhajanavasena pāḷi pavattāti tadatthaṃ vivarituṃ ‘‘bījagāmabhūtagāmasamārambhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha bījānaṃ gāmo samūho bījagāmo. Bhūtānaṃ jātānaṃ nibbattānaṃ rukkhagacchalatādīnaṃ samūho bhūtagāmo. Nanu ca rukkhādayo cittarahitatāya na jīvā, cittarahitatā ca paripphandābhāvato chinne viruhanato visadisajātibhāvato catuyoniapariyāpannato ca veditabbā, vuddhi pana pavāḷasilālavaṇānampi vijjatīti na tesaṃ jīvabhāve kāraṇaṃ, visayaggahaṇañca nesaṃ parikappanāmattaṃ supanaṃ viya ciñcādīnaṃ, tathā dohaḷādayo, atha kasmā bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirati icchitāti? Samaṇasāruppato tannivāsisattānurakkhaṇato ca. Tenevāha – ‘‘jīvasaññino hi moghapurisa manussā rukkhasmi’’ntiādi (pāci. 89).

    ਮੂਲਮੇવ ਬੀਜਂ ਮੂਲਬੀਜਂ, ਮੂਲਂ ਬੀਜਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿਪਿ ਮੂਲਬੀਜਂ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਫਲ਼ੁਬੀਜਨ੍ਤਿ ਪਬ੍ਬਬੀਜਂ। ਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਰਸਮવਾਯੇ ਸਦਿਸਫਲੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਸੇਸਕਾਰਣਭਾવਤੋ વਿਰੁਹਨਸਮਤ੍ਥੇ ਸਾਰਫਲੇ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹੋ ਬੀਜ-ਸਦ੍ਦੋ ਤਦਤ੍ਥਸਂਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ਮੂਲਾਦੀਸੁਪਿ ਕੇਸੁਚਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਮੂਲਾਦਿਤੋ ਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ਏਕੇਨ ਬੀਜ-ਸਦ੍ਦੇਨ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਬੀਜਬੀਜ’’ਨ੍ਤਿ ‘‘ਰੂਪਰੂਪਂ, ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੨੭) ਚ ਯਥਾ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਬੀਜਗਾਮਭੂਤਗਾਮਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਬੀਜਗਾਮੋ ਏવ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ? ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ, ਨਨੁ ਅવੋਚੁਮ੍ਹਾ ‘‘ਮੂਲਮੇવ ਬੀਜਂ ਮੂਲਬੀਜਂ, ਮੂਲਂ ਬੀਜਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿਪਿ ਮੂਲਬੀਜ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮੇਨ ਬੀਜਗਾਮੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਦੁਤਿਯੇਨ ਭੂਤਗਾਮੋ। ਦੁવਿਧੋਪੇਸ ਮੂਲਬੀਜਞ੍ਚ ਮੂਲਬੀਜਞ੍ਚ ਮੂਲਬੀਜਨ੍ਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ, ਏਕਸੇਸਨਯੇਨ વਾ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਪਞ੍ਚવਿਧਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਨੀਲਤਿਣਰੁਕ੍ਖਾਦਿਕਸ੍ਸਾਤਿ ਅਲ੍ਲਤਿਣਸ੍ਸ ਚੇવ ਅਲ੍ਲਰੁਕ੍ਖਾਦਿਕਸ੍ਸ ਚ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਓਸਧਿਗਚ੍ਛਲਤਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ।

    Mūlameva bījaṃ mūlabījaṃ, mūlaṃ bījaṃ etassātipi mūlabījaṃ. Sesesupi eseva nayo. Phaḷubījanti pabbabījaṃ. Paccayantarasamavāye sadisaphaluppattiyā visesakāraṇabhāvato viruhanasamatthe sāraphale niruḷho bīja-saddo tadatthasaṃsiddhiyā mūlādīsupi kesuci pavattatīti mūlādito nivattanatthaṃ ekena bīja-saddena visesetvā vuttaṃ ‘‘bījabīja’’nti ‘‘rūparūpaṃ, dukkhadukkha’’nti (saṃ. ni. 4.327) ca yathā. Kasmā panettha bījagāmabhūtagāmaṃ uddharitvā bījagāmo eva niddiṭṭhoti? Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ, nanu avocumhā ‘‘mūlameva bījaṃ mūlabījaṃ, mūlaṃ bījaṃ etassātipi mūlabīja’’nti. Tattha purimena bījagāmo niddiṭṭho, dutiyena bhūtagāmo. Duvidhopesa mūlabījañca mūlabījañca mūlabījanti sāmaññaniddesena, ekasesanayena vā uddiṭṭhoti veditabbo. Tenevāha ‘‘pañcavidhassā’’tiādi. Nīlatiṇarukkhādikassāti allatiṇassa ceva allarukkhādikassa ca. Ādi-saddena osadhigacchalatādīnaṃ saṅgaho.

    ਏਕਂ ਭਤ੍ਤਂ ਏਕਭਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋ। ਸੋ ਪਨ ਰਤ੍ਤਿਭੋਜਨੇਨਪਿ ਸਿਯਾਤਿ ਤਨ੍ਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ਆਹ ‘‘ਰਤ੍ਤੂਪਰਤੋ’’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਅਪਰਣ੍ਹਭੋਜੀਪਿ ਸਿਯਾ ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋਤਿ ਤਨ੍ਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ‘‘વਿਰਤੋ વਿਕਾਲਭੋਜਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕਾ ਅਯਂ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਅਰਿਯਾਨਂ ਆਚਿਣ੍ਣਸਮਾਚਿਣ੍ਣੋ ਭੋਜਨਸ੍ਸ ਕਾਲੋ ਨਾਮ, ਤਦਞ੍ਞੋ વਿਕਾਲੋ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ਦੁਤਿਯਪਦੇਨ ਰਤ੍ਤਿਭੋਜਨਸ੍ਸ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ ਯਾવ ਸੂਰਿਯਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨਾ ਭੋਜਨਂ વਿਕਾਲਭੋਜਨਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Ekaṃ bhattaṃ ekabhattaṃ, taṃ assa atthīti ekabhattiko. So pana rattibhojanenapi siyāti tannivattanatthaṃ āha ‘‘rattūparato’’ti. Evampi aparaṇhabhojīpi siyā ekabhattikoti tannivattanatthaṃ ‘‘virato vikālabhojanā’’ti vuttaṃ. Aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva majjhanhikā ayaṃ buddhādīnaṃ ariyānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo bhojanassa kālo nāma, tadañño vikālo. Aṭṭhakathāyaṃ pana dutiyapadena rattibhojanassa paṭikkhittattā ‘‘atikkante majjhanhike yāva sūriyatthaṅgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāmā’’ti vuttaṃ.

    ਦਾਰੁਮਾਸਕੋਤਿ ਯੇ વੋਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਏવਂਪਕਾਰੇ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਗਾਹਾਪਨੇ ਉਪਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸਾਦਿਯਨੇ ਚ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥੋ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ‘‘ਨੇવ ਤਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨ ਉਗ੍ਗਹਾਪੇਤਿ, ਨ ਉਪਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਸਾਦਿਯਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਥ વਾ ਤਿવਿਧਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਕਾਯੇਨ, વਾਚਾਯ, ਮਨਸਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਯੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨਂ, વਾਚਾਯ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਉਗ੍ਗਹਾਪਨਂ, ਮਨਸਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਸਾਦਿਯਨਨ੍ਤਿ ਤਿવਿਧਮ੍ਪਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਏਕਜ੍ਝਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਨੇવ ਤਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਆਮਕਧਞ੍ਞਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ। ਨੀવਾਰਾਦਿਉਪਧਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸਾਲਿਆਦਿਮੂਲਧਞ੍ਞਨ੍ਤੋਗਧਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਤ੍ਤવਿਧਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚ વਸਾਨਿ ਭੇਸਜ੍ਜਾਨਿ ਅਚ੍ਛવਸਂ, ਮਚ੍ਛવਸਂ, ਸੁਸੁਕਾવਸਂ, ਸੂਕਰવਸਂ, ਗਦ੍ਰਭવਸ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੬੨) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਇਦਂ ਓਦਿਸ੍ਸ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਨਾਮ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ‘‘ਕਾਲੇ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੬੨) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ વਟ੍ਟਤਿ ਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯੇਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਓਦਿਸ੍ਸ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ’’ਤਿ।

    Dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchantīti iti-saddena evaṃpakāre dasseti. Aññehi gāhāpane upanikkhittasādiyane ca paṭiggahaṇattho labbhatīti ‘‘neva taṃ uggaṇhāti, na uggahāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatī’’ti vuttaṃ. Atha vā tividhaṃ paṭiggahaṇaṃ kāyena, vācāya, manasāti. Tattha kāyena paṭiggahaṇaṃ uggaṇhanaṃ, vācāya paṭiggahaṇaṃ uggahāpanaṃ, manasā paṭiggahaṇaṃ sādiyananti tividhampi paṭiggahaṇaṃ ekajjhaṃ gahetvā paṭiggahaṇāti vuttanti āha ‘‘neva taṃ uggaṇhātī’’tiādi. Esa nayo āmakadhaññapaṭiggahaṇātiādīsupi. Nīvārādiupadhaññassa sāliādimūladhaññantogadhattā vuttaṃ ‘‘sattavidhassā’’ti. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañca vasāni bhesajjāni acchavasaṃ, macchavasaṃ, susukāvasaṃ, sūkaravasaṃ, gadrabhavasa’’nti (mahāva. 262) vuttattā idaṃ odissa anuññātaṃ nāma. Tassa pana ‘‘kāle paṭiggahita’’nti (mahāva. 262) vuttattā paṭiggahaṇaṃ vaṭṭati sati paccayeti āha ‘‘aññatra odissa anuññātā’’ti.

    ਸਾਰੁਪ੍ਪੇਨ વਞ੍ਚਨਂ ਰੂਪਕੂਟਂ, ਪਤਿਰੂਪੇਨ વਞ੍ਚਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਙ੍ਗੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਰੀਰਾવਯવੇਨ વਞ੍ਚਨਂ ਅਙ੍ਗਕੂਟਂ। ਗਣ੍ਹਨવਸੇਨ વਞ੍ਚਨਂ ਗਹਣਕੂਟਂ। ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਕਤ੍વਾ વਞ੍ਚਨਂ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਕੂਟਂ। ਅਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ੇਤਿ, ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਅਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਹਦਯਨ੍ਤਿ ਨਾਲ਼ਿਆਦਿਮਾਨਭਾਜਨਾਨਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ। ਤੇਲਾਦੀਨਂ ਨਾਲ਼ਿਆਦੀਹਿ ਮਿਨਨਕਾਲੇ ਉਸ੍ਸਾਪਿਤਾ ਸਿਖਾਯੇવ ਸਿਖਾਭੇਦੋ, ਤਸ੍ਸਾ ਹਾਪਨਂ। ਕੇਚੀਤਿ ਸਾਰਸਮਾਸਾਚਰਿਯਾ ਉਤ੍ਤਰવਿਹਾਰવਾਸਿਨੋ ਚ।

    Sāruppena vañcanaṃ rūpakūṭaṃ, patirūpena vañcanāti attho. Aṅgena attano sarīrāvayavena vañcanaṃ aṅgakūṭaṃ. Gaṇhanavasena vañcanaṃ gahaṇakūṭaṃ. Paṭicchannaṃ katvā vañcanaṃ paṭicchannakūṭaṃ. Akkamatīti nippīḷeti, pubbabhāge akkamatīti sambandho. Hadayanti nāḷiādimānabhājanānaṃ abbhantaraṃ. Telādīnaṃ nāḷiādīhi minanakāle ussāpitā sikhāyeva sikhābhedo, tassā hāpanaṃ. Kecīti sārasamāsācariyā uttaravihāravāsino ca.

    વਧੋਤਿ ਮੁਟ੍ਠਿਪ੍ਪਹਾਰਕਸਾਤਾਲ਼ਨਾਦੀਹਿ ਹਿਂਸਨਂ, વਿਹੇਠਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਹੇਠਨਤ੍ਥੋਪਿ ਹਿ વਧ-ਸਦ੍ਦੋ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ‘‘ਅਤ੍ਤਾਨਂ વਧਿਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ ਰੋਦਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ। ਯਥਾ ਹਿ ਅਪਟਿਗ੍ਗਹਭਾવਸਾਮਞ੍ਞੇ ਸਤਿਪਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਹਿ ਅਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਬ੍ਬવਤ੍ਥੁવਿਸੇਸਭਾવਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਇਤ੍ਥਿਕੁਮਾਰਿਦਾਸਿਦਾਸਾਦਯੋ વਿਭਾਗੇਨ વੁਤ੍ਤਾ, ਏવਂ ਪਰਸ੍ਸਹਰਣਭਾવਤੋ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਭਾવਸਾਮਞ੍ਞੇ ਸਤਿਪਿ ਤੁਲਾਕੂਟਾਦਯੋ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨવਿਸੇਸਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વਿਭਾਗੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਨ ਏવਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਪਰਿਯਾਯਸ੍ਸ વਧਸ੍ਸ ਪੁਨ ਗਹਣੇ ਪਯੋਜਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਸਯਂਕਾਰੋ, ਇਧ ਪਰਂਕਾਰੋਤਿ ਚ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ ‘‘ਕਾਯવਚਿਪ੍ਪਯੋਗਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਚੇਤਨਾ ਛਪ੍ਪਯੋਗਾ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੧.੧੦) વਚਨਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੋ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਯੁਤ੍ਤੋ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘વਧੋਤਿ ਮਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਮ੍ਪਿ ਪੋਥਨਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯਾਤਿ ਚ ਸਕ੍ਕਾ વਿਞ੍ਞਾਤੁਂ ਮਾਰਣਸਦ੍ਦਸ੍ਸ વਿਹਿਂਸਨੇਪਿ ਦਿਸ੍ਸਨਤੋ।

    Vadhoti muṭṭhippahārakasātāḷanādīhi hiṃsanaṃ, viheṭhananti attho. Viheṭhanatthopi hi vadha-saddo dissati ‘‘attānaṃ vadhitvā vadhitvā rodatī’’tiādīsu. Yathā hi apaṭiggahabhāvasāmaññe satipi pabbajitehi appaṭiggahitabbavatthuvisesabhāvasandassanatthaṃ itthikumāridāsidāsādayo vibhāgena vuttā, evaṃ parassaharaṇabhāvato adinnādānabhāvasāmaññe satipi tulākūṭādayo adinnādānavisesabhāvadassanatthaṃ vibhāgena vuttā. Na evaṃ pāṇātipātapariyāyassa vadhassa puna gahaṇe payojanaṃ atthi, tattha sayaṃkāro, idha paraṃkāroti ca na sakkā vattuṃ ‘‘kāyavacippayogasamuṭṭhāpikā cetanā chappayogā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.10) vacanato, tasmā yathāvutto evamettha attho yutto. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vadhoti māraṇa’’nti vuttaṃ. Tampi pothanameva sandhāyāti ca sakkā viññātuṃ māraṇasaddassa vihiṃsanepi dissanato.

    ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾਨਂ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਕਾਯਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਰਣਮਤ੍ਤਜੋਤਨਾਯਂ ਅવਿਸੇਸਤੋ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਂ ਤਪ੍ਪਯੋਜਨਤਾ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਏਤੇਪੀਤਿ ਨવਪਰਿਕ੍ਖਾਰਿਕਾਦਯੋਪਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਾ ਚ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ ਚ। ਨ ਹਿ ਤਤ੍ਤਕੇਨ ਮਹਿਚ੍ਛਤਾ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਤਾ ਹੋਤੀਤਿ।

    Cīvarapiṇḍapātānaṃ yathākkamaṃ kāyakucchipariharaṇamattajotanāyaṃ avisesato aṭṭhannaṃ parikkhārānaṃ tappayojanatā sambhavatīti dassento ‘‘te sabbepī’’tiādimāha. Etepīti navaparikkhārikādayopi appicchā ca santuṭṭhā ca. Na hi tattakena mahicchatā asantuṭṭhitā hotīti.

    ਚਤੂਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਸੁਖਂ વਿਹਰਤਿ, ਤਤੋ ਏવ ਸੁਖવਿਹਾਰਟ੍ਠਾਨਭੂਤਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਦਿਸਾ ਅਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਚਾਤੁਦ੍ਦਿਸੋ। ਤਤ੍ਥ ਚਾਯਂ ਸਤ੍ਤੇ વਾ ਸਙ੍ਖਾਰੇ વਾ ਭਯੇਨ ਨਪ੍ਪਟਿਹਞ੍ਞਤੀਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਘੋ। ਦ੍વਾਦਸવਿਧਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤੋਸਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸਨ੍ਤੁਸ੍ਸਨਤੋ ਸਨ੍ਤੁਸ੍ਸਮਾਨੋ। ਇਤਰੀਤਰੇਨਾਤਿ ਉਚ੍ਚਾવਚੇਨ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਬਾਹਿਰਾਨਂ ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਾਦੀਨਂ, ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਾਨਞ੍ਚ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਦੀਨਂ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤੂਪਦ੍ਦવਾਨਂ ਅਭਿਭવਨਤੋ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਸਹਿਤਾ। ਬਨ੍ਧਨਭਾવਕਰਭਯਾਭਾવੇਨ ਅਚ੍ਛਮ੍ਭਿ। ਏਕੋ ਅਸਹਾਯੋ। ਤਤੋ ਏવ ਖਗ੍ਗਮਿਗਸਿਙ੍ਗਸਦਿਸਤਾਯ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ ਚਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Catūsu disāsu sukhaṃ viharati, tato eva sukhavihāraṭṭhānabhūtā catasso disā assa santīti cātuddiso. Tattha cāyaṃ satte vā saṅkhāre vā bhayena nappaṭihaññatīti appaṭigho. Dvādasavidhassa santosassa vasena santussanato santussamāno. Itarītarenāti uccāvacena parissayānaṃ bāhirānaṃ sīhabyagghādīnaṃ, abbhantarānañca kāmacchandādīnaṃ kāyacittūpaddavānaṃ abhibhavanato parissayānaṃ sahitā. Bandhanabhāvakarabhayābhāvena acchambhi. Eko asahāyo. Tato eva khaggamigasiṅgasadisatāya khaggavisāṇakappo careyyāti attho.

    ਛਿਨ੍ਨਪਕ੍ਖੋ, ਅਸਞ੍ਜਾਤਪਕ੍ਖੋ વਾ ਸਕੁਣੋ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ ਪਕ੍ਖਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ ਸਕੁਣੋ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਕ੍ਖਯੁਤ੍ਤੋ ਸਕੁਣੋ’’ਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਨਿਧਿਕਾਰਪਰਿਭੋਗੋ ਕਿਞ੍ਚਿ ਠਪੇਤਬ੍ਬਂ ਸਾਪੇਕ੍ਖਾਠਪਨਞ੍ਚ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਾਦਿਸੋ ਅਯਂ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਰਿਯਨ੍ਤਿ ਅਪੇਨ੍ਤਿ ਤਤੋ ਦੋਸਾ, ਤੇਹਿ વਾ ਆਰਕਾਤਿ ਅਰਿਯੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਰਿਯੇਨਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਸੇਨਾ’’ਤਿ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਿ। ਨਿਦ੍ਦੋਸਸੁਖਨ੍ਤਿ ਨਿਰਾਮਿਸਸੁਖਂ ਕਿਲੇਸવਜ੍ਜਰਹਿਤਤ੍ਤਾ।

    Chinnapakkho, asañjātapakkho vā sakuṇo gantuṃ na sakkotīti pakkhi-saddena visesetvā sakuṇo pāḷiyaṃ vuttoti āha ‘‘pakkhayutto sakuṇo’’ti. Yassa sannidhikāraparibhogo kiñci ṭhapetabbaṃ sāpekkhāṭhapanañca natthi, tādiso ayaṃ bhikkhūti dassento ‘‘ayametthasaṅkhepattho’’tiādimāha. Ariyanti apenti tato dosā, tehi vā ārakāti ariyoti āha ‘‘ariyenāti niddosenā’’ti. Ajjhattanti attani. Niddosasukhanti nirāmisasukhaṃ kilesavajjarahitattā.

    ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਸੀਲਸਂવਰੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸੇવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋ ਤਦਧਿਟ੍ਠਾਨਤੋ ਤਸ੍ਸ ਚ ਪਰਿਪਾਲਕਭਾવਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਅਰਿਯੇਨ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ। ਸੇਸਪਦੇਸੂਤਿ ‘‘ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਪਦੇਸੁ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀਤਿ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਨਿਮਿਤ੍ਤਂ વਾ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਾਦਿਕਂ વਾ ਕਿਲੇਸવਤ੍ਥੁਭੂਤਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਸਣ੍ਠਾਤਿ। ਨਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀਤਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਨੁ ਅਨੁ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਪਾਕਟਭਾવਕਰਣਤੋ ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਨ੍ਤਿਲਦ੍ਧવੋਹਾਰਂ ਹਤ੍ਥਪਾਦਸਿਤਹਸਿਤਕਥਿਤવਿਲੋਕਿਤਾਦਿਭੇਦਂ ਆਕਾਰਂ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਭੂਤਂ, ਤਦੇવ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਨ੍ਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ ਯਂਕਾਰਣਾ ਯਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਸਂવਰਸ੍ਸ ਹੇਤੁ ਏਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਤਿਕવਾਟੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ ਅਪਿਹਿਤਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰਂ ਹੁਤ੍વਾ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਏਤੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ ਅਨੁਪ੍ਪਬਨ੍ਧੇਯ੍ਯੁਂ। ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਸਤਿਕવਾਟੇਨ ਪਿਦਹਨਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋਯੇવ ਚ ‘‘ਰਕ੍ਖਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏવਮਿਦਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਕਿਲੇਸਾਨੁਬਨ੍ਧਨਿਮਿਤ੍ਤਾਦਿਗ੍ਗਾਹਪਰਿવਜ੍ਜਨਲਕ੍ਖਣਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਂ ਸੀਲਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਸਂવਣ੍ਣਨਾਸੁ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ਮਹਾਟੀ॰ ੧.੧੩) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਅਨવਸਿਤ੍ਤਸੁਖਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਦਿਗ੍ਗਾਹਪਰਿવਜ੍ਜਨਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਅਨવਸਿਤ੍ਤਸੁਖਤਾ ਅવਿਕਿਣ੍ਣਸੁਖਤਾ ਚਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਾ।

    Yathāvutte sīlasaṃvare patiṭṭhitasseva indriyasaṃvaro icchitabbo tadadhiṭṭhānato tassa ca paripālakabhāvatoti vuttaṃ ‘‘so iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato bhikkhū’’ti. Sesapadesūti ‘‘na nimittaggāhī hotī’’tiādipadesu. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – na nimittaggāhīti itthipurisanimittaṃ vā subhanimittādikaṃ vā kilesavatthubhūtaṃ nimittaṃ na gaṇhāti, diṭṭhamatteyeva saṇṭhāti. Nānubyañjanaggāhīti kilesānaṃ anu anu byañjanato pākaṭabhāvakaraṇato anubyañjanantiladdhavohāraṃ hatthapādasitahasitakathitavilokitādibhedaṃ ākāraṃ na gaṇhāti. Yaṃ tattha bhūtaṃ, tadeva gaṇhāti. Yatvādhikaraṇamenantiādimhi yaṃkāraṇā yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetu etaṃ puggalaṃ satikavāṭena cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ apihitacakkhudvāraṃ hutvā viharantaṃ ete abhijjhādayo dhammā anvassaveyyuṃ anuppabandheyyuṃ. Tassa saṃvarāya paṭipajjatīti tassa cakkhundriyassa satikavāṭena pidahanatthāya paṭipajjati. Evaṃ paṭipajjantoyeva ca ‘‘rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’ti vuccati. Sotena saddaṃ sutvātiādīsupi eseva nayo. Evamidaṃ saṅkhepato rūpādīsu kilesānubandhanimittādiggāhaparivajjanalakkhaṇaṃ indriyasaṃvaraṃ sīlaṃ veditabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggasaṃvaṇṇanāsu (visuddhi. mahāṭī. 1.13) vuttanayeneva veditabbo. Kilesehi anavasittasukhantiādīsu rūpādīsu nimittādiggāhaparivajjanalakkhaṇattā indriyasaṃvarassa kilesehi anavasittasukhatā avikiṇṇasukhatā cassa vuttā.

    ਅਭਿਕ੍ਕਮਨਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ, ਪੁਰਤੋ ਗਮਨਂ। ਪਟਿਕ੍ਕਮਨਂ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ, ਪਚ੍ਚਾਗਮਨਂ। ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਚਤੂਸੁ ਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਗਮਨੇ ਤਾવ ਪੁਰਤੋ ਕਾਯਂ ਅਭਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿ ਨਾਮ, ਪਟਿਨਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਤਿ ਨਾਮ। ਠਾਨੇਪਿ ਠਿਤਕੋવ ਕਾਯਂ ਪੁਰਤੋ ਓਣਮਨ੍ਤੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿ ਨਾਮ, ਪਚ੍ਛਤੋ ਅਪਨਾਮੇਨ੍ਤੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਤਿ ਨਾਮ। ਨਿਸਜ੍ਜਾਯਪਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕੋવ ਆਸਨਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਅਙ੍ਗਾਭਿਮੁਖੋ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿ ਨਾਮ, ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਅਙ੍ਗਪ੍ਪਦੇਸਂ ਪਚ੍ਚਾਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਤਿ ਨਾਮ। ਨਿਪਜ੍ਜਾਯਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।

    Abhikkamanaṃ abhikkanto, purato gamanaṃ. Paṭikkamanaṃ paṭikkanto, paccāgamanaṃ. Tadubhayampi catūsu iriyāpathesu labbhati. Gamane tāva purato kāyaṃ abhiharanto abhikkamati nāma, paṭinivattento paṭikkamati nāma. Ṭhānepi ṭhitakova kāyaṃ purato oṇamanto abhikkamati nāma, pacchato apanāmento paṭikkamati nāma. Nisajjāyapi nisinnakova āsanassa purimaaṅgābhimukho saṃsaranto abhikkamati nāma, pacchimaṃ aṅgappadesaṃ paccāsaṃsaranto paṭikkamati nāma. Nipajjāyapi eseva nayo.

    ਸਾਤ੍ਥਕਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਪਕਾਰੇਹਿ, ਪਕਟ੍ਠਂ વਾ ਸવਿਸੇਸਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ, ਸਮ੍ਪਜਾਨਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ, ਤਥਾਪવਤ੍ਤਂ ਞਾਣਂ। ਧਮ੍ਮਤੋ વਡ੍ਢਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਹ ਅਤ੍ਥੇਨ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਸਾਤ੍ਥਕਂ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਦਿਸਾਤ੍ਥਕਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਸਾਤ੍ਥਕਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ। ਸਪ੍ਪਾਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਕਾਰਾવਹਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਸਪ੍ਪਾਯਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ। ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰਗੋਚਰੇ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਥਾਪਿ ਪવਤ੍ਤੇਸੁ ਅવਿਜਹਿਤਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਤੇ ਗੋਚਰੇ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਗੋਚਰਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ। ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ਅਸਮ੍ਮੁਯ੍ਹਨਮੇવ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਅਸਮ੍ਮੋਹਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ। ਤਤ੍ਥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੨੧੪; ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੦੯) ਅਭਿਕ੍ਕਮਨਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਚਿਤ੍ਤવਸੇਨੇવ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਨ੍ਨੁ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਗਤੇਨ ਅਤ੍ਥੋ ਅਤ੍ਥਿ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਾਨਤ੍ਥਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਪਰਿਗ੍ਗਹਣਂ ਸਾਤ੍ਥਕਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਚੇਤਿਯਦਸ੍ਸਨਬੋਧਿਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਘਦਸ੍ਸਨਥੇਰਦਸ੍ਸਨਅਸੁਭਦਸ੍ਸਨਾਦਿવਸੇਨ ਧਮ੍ਮਤੋ વਡ੍ਢਿ। ਚੇਤਿਯਂ વਾ ਬੋਧਿਂ વਾ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਂ, ਸਙ੍ਘਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਙ੍ਘਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪੀਤਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਦੇવ ਖਯવਯਤੋ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਥੇਰੇ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਸਂ ਓવਾਦੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਅਸੁਭਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਦੇવ ਖਯવਯਤੋ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਤੇਸਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ‘‘ਸਾਤ੍ਥਕ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਆਮਿਸਤੋਪਿ વਡ੍ਢਿ ਅਤ੍ਥੋਯੇવ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਨੁਗ੍ਗਹਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।

    Sātthakasampajaññantiādīsu samantato pakārehi, pakaṭṭhaṃ vā savisesaṃ jānātīti sampajāno, sampajānassa bhāvo sampajaññaṃ, tathāpavattaṃ ñāṇaṃ. Dhammato vaḍḍhisaṅkhātena saha atthena vattatīti sātthakaṃ, abhikkantādisātthakassa sampajaññaṃ sātthakasampajaññaṃ. Sappāyassa attano upakārāvahassa sampajaññaṃ sappāyasampajaññaṃ. Abhikkamādīsu bhikkhācāragocare, aññatthāpi pavattesu avijahitakammaṭṭhānasaṅkhāte gocare sampajaññaṃ gocarasampajaññaṃ. Abhikkamādīsu asammuyhanameva sampajaññaṃ asammohasampajaññaṃ. Tattha (dī. ni. aṭṭha. 1.214; ma. ni. aṭṭha. 1.109) abhikkamanacitte uppanne cittavaseneva agantvā ‘‘kinnu me ettha gatena attho atthi natthī’’ti atthānatthaṃ pariggahetvā atthapariggahaṇaṃ sātthakasampajaññaṃ. Tattha ca atthoti cetiyadassanabodhidassanasaṅghadassanatheradassanaasubhadassanādivasena dhammato vaḍḍhi. Cetiyaṃ vā bodhiṃ vā disvāpi hi buddhārammaṇaṃ, saṅghadassanena saṅghārammaṇaṃ pītiṃ uppādetvā tadeva khayavayato sammasanto arahattaṃ pāpuṇāti. There disvā tesaṃ ovāde patiṭṭhāya asubhaṃ disvā tattha paṭhamajjhānaṃ uppādetvā tadeva khayavayato sammasanto arahattaṃ pāpuṇāti, tasmā etesaṃ dassanaṃ ‘‘sātthaka’’nti vuttaṃ. Keci pana ‘‘āmisatopi vaḍḍhi atthoyeva taṃ nissāya brahmacariyānuggahāya paṭipannattā’’ti vadanti.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਗਮਨੇ ਸਪ੍ਪਾਯਾਸਪ੍ਪਾਯਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਯਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਂ ਸਪ੍ਪਾਯਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਚੇਤਿਯਦਸ੍ਸਨਂ ਤਾવ ਸਾਤ੍ਥਂ। ਸਚੇ ਪਨ ਚੇਤਿਯਸ੍ਸ ਮਹਾਪੂਜਾਯ ਦਸਦ੍વਾਦਸਯੋਜਨਨ੍ਤਰੇ ਪਰਿਸਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਭવਾਨੁਰੂਪਂ ਇਤ੍ਥਿਯੋਪਿ ਪੁਰਿਸਾਪਿ ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤਾ ਚਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਰੂਪਕਾਨਿ વਿਯ ਸਞ੍ਚਰਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚਸ੍ਸ ਇਟ੍ਠੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਲੋਭੋ, ਅਨਿਟ੍ਠੇ ਪਟਿਘੋ, ਅਸਮਪੇਕ੍ਖਨੇ ਮੋਹੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਾਪਤ੍ਤਿਂ વਾ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਜੀવਿਤਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਨਂ વਾ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਤਂ ਠਾਨਂ ਅਸਪ੍ਪਾਯਂ ਹੋਤਿ, વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਅਨ੍ਤਰਾਯਾਭਾવੇ ਸਪ੍ਪਾਯਂ। ਬੋਧਿਦਸ੍ਸਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਙ੍ਘਦਸ੍ਸਨਮ੍ਪਿ ਸਾਤ੍ਥਂ। ਸਚੇ ਪਨ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮੇ ਮਹਾਮਣ੍ਡਪਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨੇવ ਜਨਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਚੇવ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਚ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਤਂ ਠਾਨਂ ਅਸਪ੍ਪਾਯਂ, ਅਨ੍ਤਰਾਯਾਭਾવੇ ਸਪ੍ਪਾਯਂ। ਮਹਾਪਰਿਸਾਪਰਿવਾਰਾਨਂ ਥੇਰਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਸੁਭਦਸ੍ਸਨਮ੍ਪਿ ਸਾਤ੍ਥਂ ਮਗ੍ਗਫਲਾਧਿਗਮਹੇਤੁਭਾવਤੋ। ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਤ੍ਥਾਯ ਸਾਮਣੇਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਤਦਹਰਭਿਕ੍ਖੁਨੋ વਤ੍ਥੁਪੇਤ੍ਥ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਸਾਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਪਨੇਤਂ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਮਾਤੁਗਾਮਾਸੁਭਂ ਅਸਪ੍ਪਾਯਂ, ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ ਚ ਪੁਰਿਸਾਸੁਭਂ। ਸਭਾਗਮੇવ ਸਪ੍ਪਾਯਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਪ੍ਪਾਯਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਂ ਸਪ੍ਪਾਯਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਨਾਮ।

    Tasmiṃ pana gamane sappāyāsappāyaṃ pariggahetvā sappāyapariggaṇhanaṃ sappāyasampajaññaṃ. Seyyathidaṃ – cetiyadassanaṃ tāva sātthaṃ. Sace pana cetiyassa mahāpūjāya dasadvādasayojanantare parisā sannipatanti, attano vibhavānurūpaṃ itthiyopi purisāpi alaṅkatapaṭiyattā cittakammarūpakāni viya sañcaranti. Tatra cassa iṭṭhe ārammaṇe lobho, aniṭṭhe paṭigho, asamapekkhane moho uppajjati, kāyasaṃsaggāpattiṃ vā āpajjati, jīvitabrahmacariyānaṃ vā antarāyo hoti. Evaṃ taṃ ṭhānaṃ asappāyaṃ hoti, vuttappakāraantarāyābhāve sappāyaṃ. Bodhidassanepi eseva nayo. Saṅghadassanampi sātthaṃ. Sace pana antogāme mahāmaṇḍapaṃ kāretvā sabbarattiṃ dhammassavanaṃ karontesu manussesu vuttappakāreneva janasannipāto ceva antarāyo ca hoti. Evaṃ taṃ ṭhānaṃ asappāyaṃ, antarāyābhāve sappāyaṃ. Mahāparisāparivārānaṃ therānaṃ dassanepi eseva nayo. Asubhadassanampi sātthaṃ maggaphalādhigamahetubhāvato. Dantakaṭṭhatthāya sāmaṇeraṃ gahetvā gatadaharabhikkhuno vatthupettha kathetabbaṃ. Evaṃ sātthampi panetaṃ purisassa mātugāmāsubhaṃ asappāyaṃ, mātugāmassa ca purisāsubhaṃ. Sabhāgameva sappāyanti evaṃ sappāyapariggaṇhanaṃ sappāyasampajaññaṃ nāma.

    ਏવਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਸਾਤ੍ਥਕਸਪ੍ਪਾਯਸ੍ਸ ਪਨ ਅਟ੍ਠਤਿਂਸਾਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤਰੁਚਿਯਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਗੋਚਰਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰਗੋਚਰੇ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾવ ਗਮਨਂ ਗੋਚਰਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਨਾਮ।

    Evaṃ pariggahitasātthakasappāyassa pana aṭṭhatiṃsāya kammaṭṭhānesu attano cittaruciyaṃ kammaṭṭhānasaṅkhātaṃ gocaraṃ uggahetvā bhikkhācāragocare taṃ gahetvāva gamanaṃ gocarasampajaññaṃ nāma.

    ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ਪਨ ਅਸਮ੍ਮੁਯ੍ਹਨਂ ਅਸਮ੍ਮੋਹਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ। ਤਂ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ – ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ વਾ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ વਾ ਯਥਾ ਅਨ੍ਧਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤੋ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਅਹਂ ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਮਿ, ਮਯਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤੋ’’ਤਿ વਾ ਸਮ੍ਮੁਯ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਅਸਮ੍ਮੁਯ੍ਹਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਤੇਨੇવ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ વਾਯੋਧਾਤੁ વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਜਨਯਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਇਤਿ ਚਿਤ੍ਤਕਿਰਿਯવਾਯੋਧਾਤੁવਿਪ੍ਫਾਰવਸੇਨ ਅਯਂ ਕਾਯਸਮ੍ਮਤੋ ਅਟ੍ਠਿਸਙ੍ਘਾਟੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਤਸ੍ਸੇવਂ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤੋ ਏਕੇਕਪਦੁਦ੍ਧਰਣੇ ਪਥવੀਧਾਤੁ, ਆਪੋਧਾਤੂਤਿ ਦ੍વੇ ਧਾਤੁਯੋ ਓਮਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਮਨ੍ਦਾ, ਇਤਰਾ ਦ੍વੇ ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਬਲવਤਿਯੋ। ਤਥਾ ਅਤਿਹਰਣવੀਤਿਹਰਣੇਸੁ। વੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਤੇਜੋਧਾਤੁ, વਾਯੋਧਾਤੂਤਿ ਦ੍વੇ ਧਾਤੁਯੋ ਓਮਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਮਨ੍ਦਾ, ਇਤਰਾ ਦ੍વੇ ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ ਬਲવਤਿਯੋ। ਤਥਾ ਸਨ੍ਨਿਕ੍ਖੇਪਨਸਨ੍ਨਿਰੁਮ੍ਭਨੇਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਉਦ੍ਧਰਣੇ ਪવਤ੍ਤਾ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਅਤਿਹਰਣਂ ਨ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਅਤਿਹਰਣੇ ਪવਤ੍ਤਾ વੀਤਿਹਰਣਂ, વੀਤਿਹਰਣੇ ਪવਤ੍ਤਾ વੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ, વੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਪવਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਨਿਕ੍ਖੇਪਨਂ, ਸਨ੍ਨਿਕ੍ਖੇਪਨੇ ਪવਤ੍ਤਾ ਸਨ੍ਨਿਰੁਮ੍ਭਨਂ ਨ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਪਬ੍ਬਪਬ੍ਬਂ ਸਨ੍ਨਿਸਨ੍ਧਿ ਓਧਿਓਧਿ ਹੁਤ੍વਾ ਤਤ੍ਤਕਪਾਲੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤਿਲਂ વਿਯ ਪਟਪਟਾਯਨ੍ਤਾ ਭਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕੋ ਏਕੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਕਸ੍ਸ વਾ ਏਕਸ੍ਸ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨਂ? ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਹਿ ਧਾਤੂਨਂਯੇવ ਗਮਨਂ, ਧਾਤੂਨਂ ਠਾਨਂ, ਧਾਤੂਨਂ ਨਿਸਜ੍ਜਨਂ, ਧਾਤੂਨਂ ਸਯਨਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰੂਪੇਨ –

    Abhikkamādīsu pana asammuyhanaṃ asammohasampajaññaṃ. Taṃ evaṃ veditabbaṃ – idha bhikkhu abhikkamanto vā paṭikkamanto vā yathā andhaputhujjanā abhikkamādīsu ‘‘attā abhikkamati, attanā abhikkamo nibbattito’’ti vā, ‘‘ahaṃ abhikkamāmi, mayā abhikkamo nibbattito’’ti vā sammuyhanti, tathā asammuyhanto ‘‘abhikkamāmī’’ti citte uppajjamāne teneva cittena saddhiṃ cittasamuṭṭhānā vāyodhātu viññattiṃ janayamānā uppajjati, iti cittakiriyavāyodhātuvipphāravasena ayaṃ kāyasammato aṭṭhisaṅghāṭo abhikkamati, tassevaṃ abhikkamato ekekapaduddharaṇe pathavīdhātu, āpodhātūti dve dhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā honti balavatiyo. Tathā atiharaṇavītiharaṇesu. Vossajjane tejodhātu, vāyodhātūti dve dhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā balavatiyo. Tathā sannikkhepanasannirumbhanesu. Tattha uddharaṇe pavattā rūpārūpadhammā atiharaṇaṃ na pāpuṇanti, tathā atiharaṇe pavattā vītiharaṇaṃ, vītiharaṇe pavattā vossajjanaṃ, vossajjane pavattā sannikkhepanaṃ, sannikkhepane pavattā sannirumbhanaṃ na pāpuṇanti. Tattha tattheva pabbapabbaṃ sannisandhi odhiodhi hutvā tattakapāle pakkhittatilaṃ viya paṭapaṭāyantā bhijjanti. Tattha ko eko abhikkamati, kassa vā ekassa abhikkamanaṃ? Paramatthato hi dhātūnaṃyeva gamanaṃ, dhātūnaṃ ṭhānaṃ, dhātūnaṃ nisajjanaṃ, dhātūnaṃ sayanaṃ. Tasmiṃ tasmiñhi koṭṭhāse saddhiṃ rūpena –

    ‘‘ਅਞ੍ਞਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੇ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ।

    ‘‘Aññaṃ uppajjate cittaṃ, aññaṃ cittaṃ nirujjhati;

    ਅવੀਚਿਮਨੁਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ, ਨਦੀਸੋਤੋવ વਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੨੧੪; ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੦੯; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩.੫.੩੬੮)।

    Avīcimanusambandho, nadīsotova vattatī’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.214; ma. ni. aṭṭha. 1.109; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.368);

    ਏવਂ ਅਭਿਕ੍ਕਮਾਦੀਸੁ ਅਸਮ੍ਮੁਯ੍ਹਨਂ ਅਸਮ੍ਮੋਹਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਨਾਮਾਤਿ। ਪਚ੍ਚਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਯਪਾਰਿਪੂਰਿਂ। ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਸੀਲਸਂવਰੋ, ਸਨ੍ਤੋਸੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ, ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰਞ੍ਞવਾਸਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭਾਰਾ । વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ‘‘ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਰਞ੍ਞੇ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾਨਂ વਿਯ વਨਚਰਕਾਨਂ વਿਯ ਚ ਨਿવਾਸਮਤ੍ਤਮੇવ, ਨ ਅਰਞ੍ਞવਾਸਾਨੁਚ੍ਛવਿਕਾ ਕਾਚਿ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਪવਾਦવਸੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ, ਆਰਞ੍ਞਕੇਹਿ વਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤੇਹਿ વਨਚਰਕવਿਸਭਾਗਜਨੇਹਿ વਿਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ વਤ੍ਥਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਭੇਰવਸਦ੍ਦਂ ਸਾવੇਨ੍ਤਿ, ਤਾવਤਾ ਅਪਲਾਯਨ੍ਤਾਨਂ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਸੀਸਂ…ਪੇ॰… ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਕਾਲ਼ਕਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਕਾਲ਼ਕਂ, વੀਤਿਕ੍ਕਮਸਙ੍ਖਾਤਂ ਥੁਲ੍ਲવਜ੍ਜਂ। ਤਿਲਕਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਤਿਲਕਂ, ਮਿਚ੍ਛਾવਿਤਕ੍ਕਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਣੁਮਤ੍ਤવਜ੍ਜਂ। ਨ੍ਤਿ ਪੀਤਿਂ। વਿਭੂਤਭਾવੇਨ ਉਪਟ੍ਠਾਨਤੋ ਖਯਤੋ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੋ

    Evaṃ abhikkamādīsu asammuyhanaṃ asammohasampajaññaṃ nāmāti. Paccayasampattinti paccayapāripūriṃ. Ime cattāroti sīlasaṃvaro, santoso, indriyasaṃvaro, satisampajaññanti ime cattāro araññavāsassa sambhārā . Vattabbataṃ āpajjatīti ‘‘asukassa bhikkhuno araññe tiracchānagatānaṃ viya vanacarakānaṃ viya ca nivāsamattameva, na araññavāsānucchavikā kāci sammāpaṭipattī’’ti apavādavasena vattabbataṃ, āraññakehi vā tiracchānagatehi vanacarakavisabhāgajanehi vippaṭipattivasena vatthabbataṃ āpajjati. Bheravasaddaṃ sāventi, tāvatā apalāyantānaṃ hatthehi sīsaṃ…pe… karonti. Kāḷakasadisattā kāḷakaṃ, vītikkamasaṅkhātaṃ thullavajjaṃ. Tilakasadisattā tilakaṃ, micchāvitakkasaṅkhātaṃ aṇumattavajjaṃ. Tanti pītiṃ. Vibhūtabhāvena upaṭṭhānato khayato sammasanto.

    વਿવਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਜਨવਿવਿਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੁਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਜਨਸਦ੍ਦਨਿਗ੍ਘੋਸਾਭਾવੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਸਦ੍ਦਕਣ੍ਟਕਤ੍ਤਾ ਝਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਂ ਅਪ੍ਪਨਿਗ੍ਘੋਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਏਤਦੇવਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਦ੍ਦਤਂਯੇવ। વਿਹਾਰੋ ਪਾਕਾਰਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਸਕਲੋ ਆવਾਸੋ। ਅਡ੍ਢਯੋਗੋ ਦੀਘਪਾਸਾਦੋ, ‘‘ਗਰੁਲ਼ਸਣ੍ਠਾਨਪਾਸਾਦੋ’’ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਾਸਾਦੋ ਚਤੁਰਸ੍ਸਪਾਸਾਦੋ। ਹਮ੍ਮਿਯਂ ਮੁਣ੍ਡਚ੍ਛਦਨਪਾਸਾਦੋ। ਅਟ੍ਟੋ ਪਟਿਰਾਜੂਨਂ ਪਟਿਬਾਹਨਯੋਗ੍ਗੋ ਚਤੁਪ੍ਪਞ੍ਚਭੂਮਕੋ ਪਤਿਸ੍ਸਯવਿਸੇਸੋ। ਮਾਲ਼ੋ ਏਕਕੂਟਸਙ੍ਗਹਿਤੋ ਅਨੇਕਕੋਣવਨ੍ਤੋ ਪਤਿਸ੍ਸਯવਿਸੇਸੋ। ਅਪਰੋ ਨਯੋ – વਿਹਾਰੋ ਨਾਮ ਦੀਘਮੁਖਪਾਸਾਦੋ। ਅਡ੍ਢਯੋਗੋ ਏਕਪਸ੍ਸਚ੍ਛਦਨਕਸੇਨਾਸਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਏਕਪਸ੍ਸੇ ਭਿਤ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚਤਰਾ ਹੋਤਿ, ਇਤਰਪਸ੍ਸੇ ਨੀਚਾ। ਏਤੇਨ ਤਂ ਏਕਪਸ੍ਸਚ੍ਛਦਨਕਂ ਹੋਤਿ। ਪਾਸਾਦੋ ਨਾਮ ਆਯਤਚਤੁਰਸ੍ਸਪਾਸਾਦੋ। ਹਮ੍ਮਿਯਂ ਮੁਣ੍ਡਚ੍ਛਦਨਂ ਚਨ੍ਦਿਕਙ੍ਗਣਯੁਤ੍ਤਂ। ਗੁਹਾ ਨਾਮ ਕੇવਲਾ ਪਬ੍ਬਤਗੁਹਾ। ਲੇਣਂ ਦ੍વਾਰਬਦ੍ਧਂ ਪਬ੍ਭਾਰਂ। ਮਣ੍ਡਪੋਤਿ ਸਾਖਾਮਣ੍ਡਪੋ। ਆવਸਥਭੂਤਂ ਸੇਨਾਸਨਂ વਿਹਰਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ વਿਹਾਰਸੇਨਾਸਨਂ। ਮਸਾਰਕਾਦਿ ਮਞ੍ਚਪੀਠਂ ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਰਿਤਬ੍ਬਭਿਸਿ ਉਪਧਾਨਞ੍ਚ ਮਞ੍ਚਪੀਠਸਮ੍ਬਨ੍ਧਤੋ ਮਞ੍ਚਪੀਠਸੇਨਾਸਨਂ। ਚਿਮਿਲਿਕਾਦਿ ਭੂਮਿਯਂ ਸਨ੍ਥਰਿਤਬ੍ਬਤਾਯ ਸਨ੍ਥਤਸੇਨਾਸਨਂ। ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਾਭਾવਤੋ ਕੇવਲਂ ਸਯਨਸ੍ਸ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ ਚ ਓਕਾਸਭੂਤਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਾਦਿ ਪਟਿਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਂ ਓਕਾਸਸੇਨਾਸਨਂ। ਸੇਨਾਸਨਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤਮੇવਾਤਿ ‘‘વਿવਿਤ੍ਤਂ ਸੇਨਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੇਨਾਸਨਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤਮੇવ ਸਾਮਞ੍ਞਜੋਤਨਾਭਾવਤੋ।

    Vivittanti janavivittaṃ. Tenāha ‘‘suñña’’nti. Taṃ pana janasaddanigghosābhāvena veditabbaṃ saddakaṇṭakattā jhānassāti āha ‘‘appasaddaṃ appanigghosanti attho’’ti. Etadevāti nissaddataṃyeva. Vihāro pākāraparicchinno sakalo āvāso. Aḍḍhayogo dīghapāsādo, ‘‘garuḷasaṇṭhānapāsādo’’tipi vadanti. Pāsādo caturassapāsādo. Hammiyaṃ muṇḍacchadanapāsādo. Aṭṭo paṭirājūnaṃ paṭibāhanayoggo catuppañcabhūmako patissayaviseso. Māḷo ekakūṭasaṅgahito anekakoṇavanto patissayaviseso. Aparo nayo – vihāro nāma dīghamukhapāsādo. Aḍḍhayogo ekapassacchadanakasenāsanaṃ. Tassa kira ekapasse bhitti uccatarā hoti, itarapasse nīcā. Etena taṃ ekapassacchadanakaṃ hoti. Pāsādo nāma āyatacaturassapāsādo. Hammiyaṃ muṇḍacchadanaṃ candikaṅgaṇayuttaṃ. Guhā nāma kevalā pabbataguhā. Leṇaṃ dvārabaddhaṃ pabbhāraṃ. Maṇḍapoti sākhāmaṇḍapo. Āvasathabhūtaṃ senāsanaṃ viharitabbaṭṭhena vihārasenāsanaṃ. Masārakādi mañcapīṭhaṃ tattha attharitabbabhisi upadhānañca mañcapīṭhasambandhato mañcapīṭhasenāsanaṃ. Cimilikādi bhūmiyaṃ santharitabbatāya santhatasenāsanaṃ. Abhisaṅkhatābhāvato kevalaṃ sayanassa nisajjāya ca okāsabhūtaṃ rukkhamūlādi paṭikkamitabbaṭṭhānaṃ okāsasenāsanaṃ. Senāsanaggahaṇena gahitamevāti ‘‘vivittaṃ senāsana’’nti iminā senāsanaggahaṇena gahitameva sāmaññajotanābhāvato.

    ਯਦਿ ਏવਂ ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਰਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ વਸੇਨ ਆਗਤਨ੍ਤਿ ਇਦਂ વਿਨਯੇ ਤਥਾ ਆਗਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ , ਅਭਿਧਮ੍ਮੇਪਿ (વਿਭ॰ ੫੨੯) ਪਨ ‘‘ਅਰਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਬਹਿ ਇਨ੍ਦਖਿਲਾ ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਅਰਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਆਗਤਮੇવ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਯਂ ਨ ਗਾਮਪ੍ਪਦੇਸਨ੍ਤੋਗਧਂ, ਤਂ ਅਰਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯવਸੇਨ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਧੁਤਙ੍ਗਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੩੧) ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਨ੍ਤਿ ਰੁਕ੍ਖਸਮੀਪਂ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਯਾવਤਾ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ ਕਾਲੇ ਸਮਨ੍ਤਾ ਛਾਯਾ ਫਰਤਿ, ਨਿવਾਤੇ ਪਣ੍ਣਾਨਿ ਪਤਨ੍ਤਿ, ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੇਲ-ਸਦ੍ਦੋ ਅવਿਸੇਸਤੋ ਪਬ੍ਬਤਪਰਿਯਾਯੋਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਿ ਸੇਲ’’ਨ੍ਤਿ, ਨ ਸਿਲਾਮਯਮੇવ। ਪਂਸੁਮਯਾਦਿਕੋ ਹਿ ਤਿવਿਧੋਪਿ ਪਬ੍ਬਤੋ ਏવਾਤਿ। વਿવਰਨ੍ਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਬ੍ਬਤਾਨਂ ਮਿਥੋ ਆਸਨ੍ਨਤਰੇ ਠਿਤਾਨਂ ਓવਰਕਾਦਿਸਦਿਸਂ વਿવਰਂ। ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ વਾ ਪਬ੍ਬਤੇ। ਉਮਙ੍ਗਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਸੁਦੁਙ੍ਗਾਸਦਿਸਂ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਅਨੁਪਚਾਰਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਪਕਤਿਸਞ੍ਚਾਰવਸੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਨ ਸਞ੍ਚਰਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਂ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘વਨਪਤ੍ਥਨ੍ਤਿ વਨਸਣ੍ਡਾਨਮੇਤਂ ਸੇਨਾਸਨਾਨਂ ਅਧਿવਚਨਂ। વਨਪਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਭਿਂਸਨਕਾਨਮੇਤਂ। વਨਪਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਸਲੋਮਹਂਸਾਨਮੇਤਂ। વਨਪਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤਾਨਮੇਤਂ। વਨਪਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਨ ਮਨੁਸ੍ਸੂਪਚਾਰਾਨਮੇਤਂ ਸੇਨਾਸਨਾਨਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਭ॰ ੫੩੧) ਇਮਂ ਪਾਲ਼ਿਪ੍ਪਦੇਸਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਚ੍ਛਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਕੇਨਚਿ ਛਦਨੇਨ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਰੁਕ੍ਖਸਾਖਾਯਪਿ ਨ ਛਾਦਿਤਂ। ਨਿਕ੍ਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾਤਿ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ। ਪਬ੍ਭਾਰਲੇਣਸਦਿਸੇਤਿ ਪਬ੍ਭਾਰਸਦਿਸੇ, ਲੇਣਸਦਿਸੇ વਾ।

    Yadi evaṃ kasmā ‘‘arañña’’nti vuttanti āha ‘‘imassa panā’’tiādi. Bhikkhunīnaṃ vasena āgatanti idaṃ vinaye tathā āgataṃ sandhāya vuttaṃ , abhidhammepi (vibha. 529) pana ‘‘araññanti nikkhamitvā bahi indakhilā sabbametaṃ arañña’’nti āgatameva. Tattha hi yaṃ na gāmappadesantogadhaṃ, taṃ araññanti nippariyāyavasena tathā vuttaṃ. Dhutaṅganiddese (visuddhi. 1.31) yaṃ vuttaṃ, taṃ yuttaṃ, tasmā tattha vuttanayena gahetabbanti adhippāyo. Rukkhamūlanti rukkhasamīpaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘yāvatā majjhanhike kāle samantā chāyā pharati, nivāte paṇṇāni patanti, ettāvatā rukkhamūla’’nti. Sela-saddo avisesato pabbatapariyāyoti katvā vuttaṃ ‘‘pabbatanti sela’’nti, na silāmayameva. Paṃsumayādiko hi tividhopi pabbato evāti. Vivaranti dvinnaṃ pabbatānaṃ mitho āsannatare ṭhitānaṃ ovarakādisadisaṃ vivaraṃ. Ekasmiṃyeva vā pabbate. Umaṅgasadisanti suduṅgāsadisaṃ. Manussānaṃ anupacāraṭṭhānanti pakatisañcāravasena manussehi na sañcaritabbaṭṭhānaṃ. Ādi-saddena ‘‘vanapatthanti vanasaṇḍānametaṃ senāsanānaṃ adhivacanaṃ. Vanapatthanti bhiṃsanakānametaṃ. Vanapatthanti salomahaṃsānametaṃ. Vanapatthanti pariyantānametaṃ. Vanapatthanti na manussūpacārānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’nti (vibha. 531) imaṃ pāḷippadesaṃ saṅgaṇhāti. Acchannanti kenaci chadanena antamaso rukkhasākhāyapi na chāditaṃ. Nikkaḍḍhitvāti nīharitvā. Pabbhāraleṇasadiseti pabbhārasadise, leṇasadise vā.

    ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਰਿਯੇਸਨਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੋ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਰਿਯੇਸਨਤੋ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਰਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਸਮਨ੍ਤਤੋਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ, ਤਸ੍ਮਾ વਾਮੋਰੁਂ ਦਕ੍ਖਿਣੋਰੁਞ੍ਚ ਸਮਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਉਭੋ ਪਾਦੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਕਤ੍વਾ ਨਿਸਜ੍ਜਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਊਰੁਬਦ੍ਧਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਊਰੂਨਂ ਬਨ੍ਧਨવਸੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ। ਆਭੁਜਿਤ੍વਾਤਿ ਚ ਯਥਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕવਸੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਾ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਉਭੋ ਪਾਦੇ ਆਭੁਜਿਤੇ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤੇ ਕਤ੍વਾ। ਤਂ ਪਨ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਪਾਦਾਨਂ ਤਥਾਸਮ੍ਬਨ੍ਧਤਾਕਰਣਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਹੇਟ੍ਠਿਮਕਾਯਸ੍ਸ ਅਨੁਜੁਕਂ ਠਪਨਂ ਨਿਸਜ੍ਜਾવਚਨੇਨੇવ ਬੋਧਿਤਨ੍ਤਿ ਉਜੁਂ ਕਾਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਯ-ਸਦ੍ਦੋ ਉਪਰਿਮਕਾਯવਿਸਯੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਪਰਿਮਸਰੀਰਂ ਉਜੁਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਉਜੁਕਂ ਠਪਨਂ ਸਰੂਪਤੋ ਪਯੋਜਨਤੋ ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਰਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਪਣਮਨ੍ਤੀਤਿ ਨ ਓਣਮਨ੍ਤਿ। ਨ ਪਰਿਪਤਤੀਤਿ ਨ વਿਗਚ੍ਛਤਿ વੀਥਿਂ ਨ ਲਙ੍ਘੇਤਿ, ਤਤੋ ਏવ ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਂ વਿਸੇਸਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વੁਦ੍ਧਿਂ ਫਾਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਪਰਿਮੁਖਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਰਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਅਭਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਭਿਮੁਖ’’ਨ੍ਤਿ, ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਪੁਥੁਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਤੋ ਨਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂਯੇવ ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮੀਪਤ੍ਥੋ વਾ ਪਰਿ-ਸਦ੍ਦੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮੁਖਸਮੀਪੇ વਾ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਥਾ ‘‘વਿવਿਤ੍ਤਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਭਜਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਭਾવਨਾਨੁਰੂਪਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਏવਂ ਨਿਸੀਦਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਲੀਨਾਨੁਦ੍ਧਚ੍ਚਪਕ੍ਖਿਯੋ ਸਨ੍ਤੋ ਇਰਿਯਾਪਥੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ‘‘ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ ਦਲ਼੍ਹਭਾવੋ। ‘‘ਪਰਿਮੁਖਂ ਸਤਿਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਰਿਗ੍ਗਹੂਪਾਯੋ।

    Piṇḍapātapariyesanaṃ piṇḍapāto uttarapadalopenāti āha ‘‘piṇḍapātapariyesanato paṭikkanto’’ti. Pallaṅkanti ettha pari-saddo samantatoti etasmiṃ atthe, tasmā vāmoruṃ dakkhiṇoruñca samaṃ ṭhapetvā ubho pāde aññamaññaṃ sambandhe katvā nisajjā pallaṅkanti āha ‘‘samantato ūrubaddhāsana’’nti. Ūrūnaṃ bandhanavasena nisajjā pallaṅkaṃ. Ābhujitvāti ca yathā pallaṅkavasena nisajjā hoti, evaṃ ubho pāde ābhujite samiñjite katvā. Taṃ pana ubhinnaṃ pādānaṃ tathāsambandhatākaraṇanti āha ‘‘bandhitvā’’ti. Heṭṭhimakāyassa anujukaṃ ṭhapanaṃ nisajjāvacaneneva bodhitanti ujuṃ kāyanti ettha kāya-saddo uparimakāyavisayoti āha ‘‘uparimasarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā’’ti. Taṃ pana ujukaṃ ṭhapanaṃ sarūpato payojanato ca dassetuṃ ‘‘aṭṭhārasā’’tiādi vuttaṃ. Na paṇamantīti na oṇamanti. Na paripatatīti na vigacchati vīthiṃ na laṅgheti, tato eva pubbenāparaṃ visesasampattiyā kammaṭṭhānaṃ vuddhiṃ phātiṃ gacchati. Parimukhanti ettha pari-saddo abhi-saddena samānatthoti āha ‘‘kammaṭṭhānābhimukha’’nti, bahiddhā puthuttārammaṇato nivāretvā kammaṭṭhānaṃyeva purakkhatvāti attho. Samīpattho vā pari-saddoti dassento ‘‘mukhasamīpe vā katvā’’ti āha. Ettha ca yathā ‘‘vivittaṃ senāsanaṃ bhajatī’’tiādinā bhāvanānurūpaṃ senāsanaṃ dassitaṃ, evaṃ nisīdatīti iminā alīnānuddhaccapakkhiyo santo iriyāpatho dassito. ‘‘Pallaṅkaṃ ābhujitvā’’ti iminā nisajjāya daḷhabhāvo. ‘‘Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti iminā ārammaṇapariggahūpāyo.

    ਪਰੀਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਟ੍ਠੋ ‘‘ਪਰਿਣਾਯਿਕਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੬, ੨੦) વਿਯ। ਮੁਖਨ੍ਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਟ੍ਠੋ ‘‘ਸੁਞ੍ਞਤવਿਮੋਕ੍ਖਮੁਖ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ। ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਨਿਗ੍ਗਮਨਟ੍ਠੋ ਹਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਟ੍ਠੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਨਿਯ੍ਯਾਨਂ ਸਤਿਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਥਾ ਗਹਿਤਾਸਮ੍ਮੋਸਂ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਸਮ੍ਮੋਸਂ ਸਤਿਂ ਕਤ੍વਾ, ਪਰਮਸਤਿਨੇਪਕ੍ਕਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Parīti pariggahaṭṭho ‘‘pariṇāyikā’’tiādīsu (dha. sa. 16, 20) viya. Mukhanti niyyānaṭṭho ‘‘suññatavimokkhamukha’’ntiādīsu viya. Paṭipakkhato niggamanaṭṭho hi niyyānaṭṭho, tasmā pariggahitaniyyānaṃ satinti sabbathā gahitāsammosaṃ pariccattasammosaṃ satiṃ katvā, paramasatinepakkaṃ upaṭṭhapetvāti attho.

    ਅਭਿਜ੍ਝਾਯਤਿ ਗਿਜ੍ਝਤਿ ਅਭਿਕਙ੍ਖਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਅਭਿਜ੍ਝਾ, ਲੋਭੋ। ਲੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਭਿਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ, ਖਣੇ ਖਣੇ ਭਿਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇਨ ਸੁਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ। ਪਹੀਨਤ੍ਤਾਤਿ ਚ ਪਹੀਨਸਦਿਸਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ਝਾਨਸ੍ਸ ਅਨਧਿਗਤਤ੍ਤਾ। ਤਥਾਪਿ ਨਯਿਦਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਯ ਸਭਾવਤੋ વਿਗਤਾਭਿਜ੍ਝਂ, ਅਥ ਖੋ ਭਾવਨਾવਸੇਨ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਸਦਿਸੇਨਾ’’ਤਿ। ਏਸੇવ ਨਯੋਤਿ ਯਥਾ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਸਭਾવੇਨ વਿਗਤਾਭਿਜ੍ਝਂ ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਞ੍ਚ ਨ ਭਾવਨਾਯ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਾ, ਨ ਏવਮਿਦਂ। ਇਦਂ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવਨਾਯ ਪਰਿਸੋਧਿਤਤ੍ਤਾ ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਂ વਿਗਤਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਅਨੁਦ੍ਧਤਂ ਨਿਬ੍ਬਿਚਿਕਿਚ੍ਛਞ੍ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਰਿਮਪਕਤਿਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਪਣ੍ਡਰਸਭਾવਂ। ‘‘ਯਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਕਲ੍ਯਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੧੬੨; વਿਭ॰ ੫੪੬) ਥਿਨਸ੍ਸ, ‘‘ਯਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਅਕਲ੍ਯਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੧੬੩; વਿਭ॰ ੫੪੬) ਚ ਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਥਿਨਂ ਚਿਤ੍ਤਗੇਲਞ੍ਞਂ, ਮਿਦ੍ਧਂ ਚੇਤਸਿਕਗੇਲਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਤਿਪਿ ਹਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅવਿਪ੍ਪਯੋਗੇ ਚਿਤ੍ਤਕਾਯਲਹੁਤਾਦੀਨਂ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਤਂਤਂવਿਸੇਸਸ੍ਸ ਯਾ ਤੇਸਂ ਅਕਲ੍ਯਤਾਦੀਨਂ વਿਸੇਸਪਚ੍ਚਯਤਾ, ਅਯਮੇਤੇਸਂ ਸਭਾવੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਆਲੋਕਸਞ੍ਞੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਤਿਸਯਤ੍ਤવਿਸਿਟ੍ਠਅਤ੍ਥਿਅਤ੍ਥਾવਬੋਧਕੋਯਮੀਕਾਰੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਰਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ…ਪੇ॰… ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਉਭਯਨ੍ਤਿ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਮਾਹ।

    Abhijjhāyati gijjhati abhikaṅkhati etāyāti abhijjhā, lobho. Lujjanaṭṭhenāti bhijjanaṭṭhena, khaṇe khaṇe bhijjanaṭṭhenāti attho. Vikkhambhanavasenāti ettha vikkhambhanaṃ anuppādanaṃ appavattanaṃ paṭipakkhena suppahīnattā. Pahīnattāti ca pahīnasadisataṃ sandhāya vuttaṃ jhānassa anadhigatattā. Tathāpi nayidaṃ cakkhuviññāṇaṃ viya sabhāvato vigatābhijjhaṃ, atha kho bhāvanāvasena. Tenāha ‘‘na cakkhuviññāṇasadisenā’’ti. Eseva nayoti yathā cakkhuviññāṇaṃ sabhāvena vigatābhijjhaṃ abyāpannañca na bhāvanāya vikkhambhitattā, na evamidaṃ. Idaṃ pana cittaṃ bhāvanāya parisodhitattā abyāpannaṃ vigatathinamiddhaṃ anuddhataṃ nibbicikicchañcāti attho. Purimapakatinti parisuddhapaṇḍarasabhāvaṃ. ‘‘Yā tasmiṃ samaye cittassa akalyatā’’tiādinā (dha. sa. 1162; vibha. 546) thinassa, ‘‘yā tasmiṃ samaye kāyassa akalyatā’’tiādinā (dha. sa. 1163; vibha. 546) ca middhassa abhidhamme niddiṭṭhattā vuttaṃ ‘‘thinaṃ cittagelaññaṃ, middhaṃ cetasikagelañña’’nti. Satipi hi aññamaññaṃ avippayoge cittakāyalahutādīnaṃ viya cittacetasikānaṃ yathākkamaṃ taṃtaṃvisesassa yā tesaṃ akalyatādīnaṃ visesapaccayatā, ayametesaṃ sabhāvoti daṭṭhabbaṃ. Ālokasaññīti ettha atisayattavisiṭṭhaatthiatthāvabodhakoyamīkāroti dassento āha ‘‘rattimpi…pe… samannāgato’’ti. Idaṃ ubhayanti satisampajaññamāha.

    ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾਤਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਪਜਹਿਤ੍વਾ। ਕਥਮਿਦਂ ਕਥਮਿਦਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਕਥਂਕਥਾ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ, ਸਾ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਕਥਂਕਥੀ, ਨ ਕਥਂਕਥੀਤਿ ਅਕਥਂਕਥੀ, ਨਿਬ੍ਬਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋ। ਲਕ੍ਖਣਾਦਿਭੇਦਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਹਾਨਪ੍ਪਹਾਯਕਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤੇਪਿ ਹਿ ਪਭੇਦਤੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਤਿ। ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਾਤੇਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਂ ਪਾਤਨਞ੍ਚ ਤਾਸਂ ਪਞ੍ਞਾਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਅਪ੍ਪਦਾਨਮੇવ। ਇਤਿ ਮਹਗ੍ਗਤਾਨੁਤ੍ਤਰਪਞ੍ਞਾਨਂ ਏਕਚ੍ਚਾਯ ਚ ਪਰਿਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਯ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਾ ਨੀવਰਣਧਮ੍ਮਾ ਇਤਰਾਯ ਚ ਸਮਤ੍ਥਤਂ વਿਹਨਨ੍ਤਿਯੇવਾਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਪ੍ਪੇਨ੍ਤੋਤਿ ਨਿਗਮੇਨ੍ਤੋ।

    Atikkamitvāti vikkhambhanavasena pajahitvā. Kathamidaṃ kathamidanti pavattiyā kathaṃkathā, vicikicchā, sā etassa atthīti kathaṃkathī, na kathaṃkathīti akathaṃkathī, nibbicikiccho. Lakkhaṇādibhedatoti ettha ādi-saddena paccayaparihānappahāyakādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo. Tepi hi pabhedato daṭṭhabbāti. Ucchinditvā pātentīti ettha ucchindanaṃ pātanañca tāsaṃ paññānaṃ anuppannānaṃ uppajjituṃ appadānameva. Iti mahaggatānuttarapaññānaṃ ekaccāya ca parittapaññāya anuppattihetubhūtā nīvaraṇadhammā itarāya ca samatthataṃ vihanantiyevāti ‘‘paññāya dubbalīkaraṇā’’ti vuttā. Appentoti nigamento.

    ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Attantapasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੮. ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪਸੁਤ੍ਤਂ • 8. Attantapasuttaṃ

    ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੮. ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 8. Attantapasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact