| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
૬. અટ્ઠકનાગરસુત્તવણ્ણના
6. Aṭṭhakanāgarasuttavaṇṇanā
૧૬. છટ્ઠે બેલુવગામકેતિ વેસાલિયા દક્ખિણપસ્સે અવિદૂરે બેલુવગામકો નામ અત્થિ, તં ગોચરગામં કત્વાતિ અત્થો. સારપ્પત્તકુલગણનાયાતિ મહાસારમહપ્પત્તકુલગણનાય. દસમે ઠાનેતિ અઞ્ઞે અઞ્ઞેતિ દસગણનટ્ઠાને. અટ્ઠકનગરે જાતો ભવોતિ અટ્ઠકનાગરો. કુક્કુટારામોતિ પાટલિપુત્તે કુક્કુટારામો, ન કોસમ્બિયં.
16. Chaṭṭhe beluvagāmaketi vesāliyā dakkhiṇapasse avidūre beluvagāmako nāma atthi, taṃ gocaragāmaṃ katvāti attho. Sārappattakulagaṇanāyāti mahāsāramahappattakulagaṇanāya. Dasame ṭhāneti aññe aññeti dasagaṇanaṭṭhāne. Aṭṭhakanagare jāto bhavoti aṭṭhakanāgaro. Kukkuṭārāmoti pāṭaliputte kukkuṭārāmo, na kosambiyaṃ.
પકતત્થપ્પટિનિદ્દેસો ત-સદ્દોતિ તસ્સ ‘‘ભગવતા’’તિઆદીહિ પદેહિ સમાનાધિકરણભાવેન વુત્તસ્સ યેન અભિસમ્બુદ્ધભાવેન ભગવા પકતો અધિગતો સુપાકટો ચ, તં અભિસમ્બુદ્ધભાવં સદ્ધિં આગમનીયપટિપદાય અત્થભાવેનેવ દસ્સેન્તો ‘‘યો સો…પે॰… અભિસમ્બુદ્ધો’’તિ આહ. સતિપિ ઞાણદસ્સનસદ્દાનં ઇધ પઞ્ઞાવેવચનભાવે તેન તેન વિસેસેન નેસં વિસયવિસેસે પવત્તિદસ્સનત્થં અસાધારણઞાણવિસેસવસેન, વિજ્જાત્તયવસેન, વિજ્જાભિઞ્ઞાનાવરણવસેન, સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણમંસચક્ખુવસેન પટિવેધદેસનાઞાણવસેન ચ તદત્થં યોજેત્વા દસ્સેન્તો ‘‘તેસં તેસ’’ન્તિઆદિમાહ. તત્થ આસયાનુસયં જાનતા આસયાનુસયઞાણેન, સબ્બઞેય્યધમ્મં પસ્સતા સબ્બઞ્ઞુતાનાવરણઞાણેહિ. પુબ્બેનિવાસાદીહીતિ પુબ્બેનિવાસાસવક્ખયઞાણેહિ. પટિવેધપઞ્ઞાયાતિ અરિયમગ્ગપઞ્ઞાય. દેસનાપઞ્ઞાય પસ્સતાતિ દેસેતબ્બધમ્માનં દેસેતબ્બપ્પકારં બોધનેય્યપુગ્ગલાનઞ્ચ આસયાનુસયચરિતાધિમુત્તિઆદિભેદં ધમ્મં દેસનાપઞ્ઞાય યાથાવતો પસ્સતા. અરીનન્તિ કિલેસારીનં, પઞ્ચવિધમારાનં વા સાસનસ્સ વા પચ્ચત્થિકાનં અઞ્ઞતિત્થિયાનં. તેસં પન હનનં પાટિહારિયેહિ અભિભવનં અપ્પટિભાનતાકરણં અજ્ઝુપેક્ખણઞ્ચ. કેસિવિનયસુત્તઞ્ચેત્થ નિદસ્સનં. તથા ઠાનાટ્ઠાનાદીનિ જાનતા. યથાકમ્મૂપગે સત્તે પસ્સતા. સવાસનાનમાસવાનં ખીણત્તા અરહતા. અભિઞ્ઞેય્યાદિભેદે ધમ્મે અભિઞ્ઞેય્યાદિતો અવિપરીતાવબોધતો સમ્માસમ્બુદ્ધેન.
Pakatatthappaṭiniddeso ta-saddoti tassa ‘‘bhagavatā’’tiādīhi padehi samānādhikaraṇabhāvena vuttassa yena abhisambuddhabhāvena bhagavā pakato adhigato supākaṭo ca, taṃ abhisambuddhabhāvaṃ saddhiṃ āgamanīyapaṭipadāya atthabhāveneva dassento ‘‘yo so…pe… abhisambuddho’’ti āha. Satipi ñāṇadassanasaddānaṃ idha paññāvevacanabhāve tena tena visesena nesaṃ visayavisese pavattidassanatthaṃ asādhāraṇañāṇavisesavasena, vijjāttayavasena, vijjābhiññānāvaraṇavasena, sabbaññutaññāṇamaṃsacakkhuvasena paṭivedhadesanāñāṇavasena ca tadatthaṃ yojetvā dassento ‘‘tesaṃ tesa’’ntiādimāha. Tattha āsayānusayaṃ jānatā āsayānusayañāṇena, sabbañeyyadhammaṃ passatā sabbaññutānāvaraṇañāṇehi. Pubbenivāsādīhīti pubbenivāsāsavakkhayañāṇehi. Paṭivedhapaññāyāti ariyamaggapaññāya. Desanāpaññāya passatāti desetabbadhammānaṃ desetabbappakāraṃ bodhaneyyapuggalānañca āsayānusayacaritādhimuttiādibhedaṃ dhammaṃ desanāpaññāya yāthāvato passatā. Arīnanti kilesārīnaṃ, pañcavidhamārānaṃ vā sāsanassa vā paccatthikānaṃ aññatitthiyānaṃ. Tesaṃ pana hananaṃ pāṭihāriyehi abhibhavanaṃ appaṭibhānatākaraṇaṃ ajjhupekkhaṇañca. Kesivinayasuttañcettha nidassanaṃ. Tathā ṭhānāṭṭhānādīni jānatā. Yathākammūpage satte passatā. Savāsanānamāsavānaṃ khīṇattā arahatā. Abhiññeyyādibhede dhamme abhiññeyyādito aviparītāvabodhato sammāsambuddhena.
અથ વા તીસુ કાલેસુ અપ્પટિહતઞાણતાય જાનતા. કાયકમ્માદિવસેન તિણ્ણમ્પિ કમ્માનં ઞાણાનુપરિવત્તિતો નિસમ્મકારિતાય પસ્સતા. દવાદીનમ્પિ અભાવસાધિકાય પહાનસમ્પદાય અરહતા. છન્દાદીનં અહાનિહેતુભૂતાય અક્ખયપટિભાનસાધિકાય સબ્બઞ્ઞુતાય સમ્માસમ્બુદ્ધેનાતિ એવં દસબલઅટ્ઠારસઆવેણિકબુદ્ધધમ્મવસેનપિ યોજના કાતબ્બા.
Atha vā tīsu kālesu appaṭihatañāṇatāya jānatā. Kāyakammādivasena tiṇṇampi kammānaṃ ñāṇānuparivattito nisammakāritāya passatā. Davādīnampi abhāvasādhikāya pahānasampadāya arahatā. Chandādīnaṃ ahānihetubhūtāya akkhayapaṭibhānasādhikāya sabbaññutāya sammāsambuddhenāti evaṃ dasabalaaṭṭhārasaāveṇikabuddhadhammavasenapi yojanā kātabbā.
અભિસઙ્ખતન્તિ અત્તનો પચ્ચયેહિ અભિસમ્મુખભાવેન સમેચ્ચ સમ્ભુય્ય કતં. સ્વાસ્સ કતભાવો ઉપ્પાદનેન વેદિતબ્બો, ન ઉપ્પન્નસ્સ પટિસઙ્ખરણેનાતિ આહ ‘‘ઉપ્પાદિત’’ન્તિ. તે ચસ્સ પચ્ચયા ચેતનાપધાનાતિ દસ્સેતું પાળિયં ‘‘અભિસઙ્ખતં અભિસઞ્ચેતયિત’’ન્તિ વુત્તન્તિ ‘‘ચેતયિતં કપ્પયિત’’ન્તિ અત્થમાહ. અભિસઙ્ખતં અભિસઞ્ચેતયિતન્તિ ચ ઝાનસ્સ પાતુભાવદસ્સનમુખેન વિદ્ધંસનભાવં ઉલ્લિઙ્ગેતિ. યઞ્હિ અહુત્વા સમ્ભવતિ, તં હુત્વા પટિવેતિ. તેનાહ પાળિયં ‘‘યં ખો પના’’તિઆદિ. સમથવિપસ્સનાધમ્મે ઠિતોતિ એત્થ સમથધમ્મે ઠિતત્તા સમાહિતો વિપસ્સનં પટ્ઠપેત્વા અનિચ્ચાનુપસ્સનાદીહિ નિચ્ચસઞ્ઞાદયો પજહન્તો અનુક્કમેન તં અનુલોમઞાણં પાપેતા હુત્વા વિપસ્સન્નાધમ્મે ઠિતો. સમથવિપસ્સનાસઙ્ખાતેસુ ધમ્મેસુ રઞ્જનટ્ઠેન રાગો. નન્દનટ્ઠેન નન્દી. તત્થ સુખુમા અપેક્ખા વુત્તા. યા નિકન્તીતિ વુચ્ચતિ.
Abhisaṅkhatanti attano paccayehi abhisammukhabhāvena samecca sambhuyya kataṃ. Svāssa katabhāvo uppādanena veditabbo, na uppannassa paṭisaṅkharaṇenāti āha ‘‘uppādita’’nti. Te cassa paccayā cetanāpadhānāti dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘abhisaṅkhataṃ abhisañcetayita’’nti vuttanti ‘‘cetayitaṃ kappayita’’nti atthamāha. Abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitanti ca jhānassa pātubhāvadassanamukhena viddhaṃsanabhāvaṃ ulliṅgeti. Yañhi ahutvā sambhavati, taṃ hutvā paṭiveti. Tenāha pāḷiyaṃ ‘‘yaṃ kho panā’’tiādi. Samathavipassanādhamme ṭhitoti ettha samathadhamme ṭhitattā samāhito vipassanaṃ paṭṭhapetvā aniccānupassanādīhi niccasaññādayo pajahanto anukkamena taṃ anulomañāṇaṃ pāpetā hutvā vipassannādhamme ṭhito. Samathavipassanāsaṅkhātesu dhammesu rañjanaṭṭhena rāgo. Nandanaṭṭhena nandī. Tattha sukhumā apekkhā vuttā. Yā nikantīti vuccati.
એવં સન્તેતિ એવં યથારુતવસેનેવ ઇમસ્સ સુત્તપદસ્સ અત્થે ગહેતબ્બે સતિ. સમથવિપસ્સનાસુ છન્દરાગો કત્તબ્બોતિ અનાગામિફલં અનિબ્બત્તેત્વા તદત્થાય સમથવિપસ્સનાપિ અનિબ્બત્તેત્વા કેવલં તત્થ છન્દરાગો કત્તબ્બો ભવિસ્સતિ. કસ્મા? તેસુ સમથવિપસ્સનાસઙ્ખાતેસુ ધમ્મેસુ છન્દરાગમત્તેન અનાગામિના લદ્ધબ્બસ્સ અલદ્ધઅનાગામિફલેનપિ લદ્ધબ્બત્તા. તથા સતિ તેન અનાગામિફલમ્પિ લદ્ધબ્બમેવ હોતિ. તેનાહ ‘‘અનાગામિફલં પટિલદ્ધં ભવિસ્સતી’’તિ. સભાવતો રસિતબ્બત્તા અવિપરીતો અત્થો એવ અત્થરસો.
Evaṃ santeti evaṃ yathārutavaseneva imassa suttapadassa atthe gahetabbe sati. Samathavipassanāsu chandarāgo kattabboti anāgāmiphalaṃ anibbattetvā tadatthāya samathavipassanāpi anibbattetvā kevalaṃ tattha chandarāgo kattabbo bhavissati. Kasmā? Tesu samathavipassanāsaṅkhātesu dhammesu chandarāgamattena anāgāminā laddhabbassa aladdhaanāgāmiphalenapi laddhabbattā. Tathā sati tena anāgāmiphalampi laddhabbameva hoti. Tenāha ‘‘anāgāmiphalaṃ paṭiladdhaṃ bhavissatī’’ti. Sabhāvato rasitabbattā aviparīto attho eva attharaso.
અઞ્ઞાપિ કાચિ સુગતિયોતિ વિનિપાતિકે સન્ધાયાહ. અઞ્ઞાપિ કાચિ દુગ્ગતિયોતિ અસુરકાયમાહ.
Aññāpi kāci sugatiyoti vinipātike sandhāyāha. Aññāpi kāci duggatiyoti asurakāyamāha.
અપ્પં યાચિતેન બહું દેન્તેન ઉળારપુરિસેન વિય એકં ધમ્મં પુચ્છિતેન ‘‘અયમ્પિ એકધમ્મો’’તિ કથિતત્તા એકાદસપિ ધમ્મા પુચ્છાવસેન એકધમ્મો નામ જાતો પચ્ચેકં વાક્યપરિસમાપનઞાયેન. પુચ્છાવસેનાતિ ‘‘અત્થિ નુ ખો, ભન્તે આનન્દ, તેન…પે॰… સમ્માસમ્બુદ્ધેન એકધમ્મો સમ્મદક્ખાતો’’તિ એવં પવત્તપુચ્છાવસેન. અમતુપ્પત્તિઅત્થેનાતિ અમતભાવસ્સ ઉપ્પત્તિહેતુતાય, સબ્બાનિપિ કમ્મટ્ઠાનાનિ એકરસાપિ અમતાધિગમસ્સ પટિપત્તિયાતિ અત્થો. એવમેત્થ અગ્ગફલભૂમિ અનાગામિફલભૂમીતિ દ્વેવ ભૂમિયો સરૂપતો આગતા, નાનન્તરિયતાય પન હેટ્ઠિમાપિ દ્વે ભૂમિયો અત્થતો આગતા એવાતિ દટ્ઠબ્બાતિ. પઞ્ચ સતાનિ અગ્ઘો એતસ્સાતિ પઞ્ચસતં. સેસમેત્થ ઉત્તાનમેવ.
Appaṃ yācitena bahuṃ dentena uḷārapurisena viya ekaṃ dhammaṃ pucchitena ‘‘ayampi ekadhammo’’ti kathitattā ekādasapi dhammā pucchāvasena ekadhammo nāma jāto paccekaṃ vākyaparisamāpanañāyena. Pucchāvasenāti ‘‘atthi nu kho, bhante ānanda, tena…pe… sammāsambuddhena ekadhammo sammadakkhāto’’ti evaṃ pavattapucchāvasena. Amatuppattiatthenāti amatabhāvassa uppattihetutāya, sabbānipi kammaṭṭhānāni ekarasāpi amatādhigamassa paṭipattiyāti attho. Evamettha aggaphalabhūmi anāgāmiphalabhūmīti dveva bhūmiyo sarūpato āgatā, nānantariyatāya pana heṭṭhimāpi dve bhūmiyo atthato āgatā evāti daṭṭhabbāti. Pañca satāni aggho etassāti pañcasataṃ. Sesamettha uttānameva.
અટ્ઠકનાગરસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Aṭṭhakanāgarasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૬. અટ્ઠકનાગરસુત્તં • 6. Aṭṭhakanāgarasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૬. અટ્ઠકનાગરસુત્તવણ્ણના • 6. Aṭṭhakanāgarasuttavaṇṇanā
