| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ಅಟ್ಠಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ
Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
೪೯೮. ಇದಾನಿ ಅಟ್ಠಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಪಾಳಿಯಂ ನಯಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬವಾರಾ ಸಂಖಿತ್ತಾ। ತೇಸಂ ಅತ್ಥೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯೋ ಪನೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಲೋಭೋ ಅಬ್ಯಾಕತಮೂಲನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯಮ್ಪಿ ನ ವುತ್ತಂ ತಂ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ – ಯೋ ಹಿ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲೇಸು ಕಮ್ಮದ್ವಾರಕಮ್ಮಪಥಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥುಭೇದೋ ವುತ್ತೋ ಸೋ ಇಧ ನತ್ಥಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕತೋ ಅವಿಪಾಕಧಮ್ಮತೋ ತಥಾ ಅಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಚ। ಯಾಪಿ ತಾ ಯೇವಾಪನಕೇಸು ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ವುತ್ತಾ, ತಾ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ವಿಪಾಕೇಸು ನ ಸನ್ತಿ। ಏಕನ್ತಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಹಿ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕಾನಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಕರುಣಾಮುದಿತಾ, ವಿರತಿಯೋಪೇತ್ಥ ನ ಸನ್ತಿ। ‘ಪಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಕುಸಲಾನೇವಾ’ತಿ (ವಿಭ॰ ೭೧೫) ಹಿ ವುತ್ತಂ।
498. Idāni aṭṭhamahāvipākacittāni dassetuṃ puna katame dhammā abyākatātiādi āraddhaṃ. Tattha pāḷiyaṃ nayamattaṃ dassetvā sabbavārā saṃkhittā. Tesaṃ attho heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo. Yo panettha viseso taṃ dassetuṃ alobho abyākatamūlantiādi vuttaṃ. Yampi na vuttaṃ taṃ evaṃ veditabbaṃ – yo hi kāmāvacarakusalesu kammadvārakammapathapuññakiriyavatthubhedo vutto so idha natthi. Kasmā? Aviññattijanakato avipākadhammato tathā appavattito ca. Yāpi tā yevāpanakesu karuṇāmuditā vuttā, tā sattārammaṇattā vipākesu na santi. Ekantaparittārammaṇāni hi kāmāvacaravipākāni. Na kevalañca karuṇāmuditā, viratiyopettha na santi. ‘Pañca sikkhāpadāni kusalānevā’ti (vibha. 715) hi vuttaṃ.
ಅಸಙ್ಖಾರಸಸಙ್ಖಾರವಿಧಾನಞ್ಚೇತ್ಥ ಕುಸಲತೋ ಚೇವ ಪಚ್ಚಯಭೇದತೋ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಕುಸಲಸ್ಸ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಮೇವ ವಿಪಾಕಂ, ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಸ್ಸ ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಂ। ಬಲವಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖಾರಿಕಂ, ಇತರೇಹಿ ಇತರಂ। ಹೀನಾದಿಭೇದೇಪಿ ಇಮಾನಿ ಹೀನಮಜ್ಝಿಮಪಣೀತೇಹಿ ಛನ್ದಾದೀಹಿ ಅನಿಪ್ಫಾದಿತತ್ತಾ ಹೀನಮಜ್ಝಿಮಪಣೀತಾನಿ ನಾಮ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಹೀನಸ್ಸ ಪನ ಕುಸಲಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಹೀನಂ, ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಮಜ್ಝಿಮಂ, ಪಣೀತಸ್ಸ ಪಣೀತಂ। ಅಧಿಪತಿನೋ ಪೇತ್ಥ ನ ಸನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಛನ್ದಾದೀನಿ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬತೋ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಟ್ಠಸು ಕುಸಲೇಸು ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ।
Asaṅkhārasasaṅkhāravidhānañcettha kusalato ceva paccayabhedato ca veditabbaṃ. Asaṅkhārikassa hi kusalassa asaṅkhārikameva vipākaṃ, sasaṅkhārikassa sasaṅkhārikaṃ. Balavapaccayehi ca uppannaṃ asaṅkhārikaṃ, itarehi itaraṃ. Hīnādibhedepi imāni hīnamajjhimapaṇītehi chandādīhi anipphāditattā hīnamajjhimapaṇītāni nāma na honti. Hīnassa pana kusalassa vipākaṃ hīnaṃ, majjhimassa majjhimaṃ, paṇītassa paṇītaṃ. Adhipatino pettha na santi. Kasmā? Chandādīni dhuraṃ katvā anuppādetabbato. Sesaṃ sabbaṃ aṭṭhasu kusalesu vuttasadisameva.
ಇದಾನಿ ಇಮೇಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತಾನಂ ವಿಪಚ್ಚನಟ್ಠಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏತಾನಿ ಹಿ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ವಿಪಚ್ಚನ್ತಿ – ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ, ಭವಙ್ಗೇ, ಚುತಿಯಂ, ತದಾರಮ್ಮಣೇತಿ। ಕಥಂ? ಮನುಸ್ಸೇಸು ತಾವ ಕಾಮಾವಚರದೇವೇಸು ಚ ಪುಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ದುಹೇತುಕತಿಹೇತುಕಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಕಾಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಚ್ಚನ್ತಿ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ವೀತಿವತ್ತಾಯ ಪವತ್ತೇ ಸಟ್ಠಿಪಿ ಅಸೀತಿಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ಆಯುಕಾಲಂ ಭವಙ್ಗಂ ಹುತ್ವಾ, ಬಲವಾರಮ್ಮಣೇ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಹುತ್ವಾ, ಮರಣಕಾಲೇ ಚುತಿ ಹುತ್ವಾತಿ। ಏವಂ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ವಿಪಚ್ಚನ್ತಿ।
Idāni imesaṃ aṭṭhannaṃ mahāvipākacittānaṃ vipaccanaṭṭhānaṃ veditabbaṃ. Etāni hi catūsu ṭhānesu vipaccanti – paṭisandhiyaṃ, bhavaṅge, cutiyaṃ, tadārammaṇeti. Kathaṃ? Manussesu tāva kāmāvacaradevesu ca puññavantānaṃ duhetukatihetukānaṃ paṭisandhiggahaṇakāle paṭisandhi hutvā vipaccanti. Paṭisandhiyā vītivattāya pavatte saṭṭhipi asītipi vassāni asaṅkhyeyyampi āyukālaṃ bhavaṅgaṃ hutvā, balavārammaṇe chasu dvāresu tadārammaṇaṃ hutvā, maraṇakāle cuti hutvāti. Evaṃ catūsu ṭhānesu vipaccanti.
ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಪಚ್ಛಿಮಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣೇ ಪಠಮೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತತಿಹೇತುಕಅಸಙ್ಖಾರಿಕಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ತಂ ಪನ ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಭಾಗಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಹೋತಿ। ತೇನ ದಿನ್ನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಆಯು। ಕಾಲವಸೇನ ಪನ ಪರಿಣಮತಿ। ಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ – ‘ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತತೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಂ ಬಲವತರಂ। ತೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ತೇನ ಗಹಿತಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ ಹಿ ಮಹಜ್ಝಾಸಯಾ ಹೋನ್ತಿ। ದಿಬ್ಬೇಸುಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಉಪ್ಪಿಲಾವಿನೋ ನ ಹೋನ್ತಿ, ತಿಪಿಟಕಚೂಳನಾಗತ್ಥೇರಾದಯೋ ವಿಯಾ’ತಿ । ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ – ‘ಅಯಂ ಥೇರಸ್ಸ ಮನೋರಥೋ,’‘ನತ್ಥಿ ಏತ’ನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಹಿತೂಪಚಾರೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ , ತಸ್ಮಾ ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಭಾಗಕಾಮಾವಚರಕುಸಲವಿಪಾಕಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತತಿಹೇತುಕಅಸಙ್ಖಾರಿಕಚಿತ್ತೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀ’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Tattha sabbepi sabbaññubodhisattā pacchimapaṭisandhiggahaṇe paṭhamena somanassasahagatatihetukaasaṅkhārikamahāvipākacittena paṭisandhiṃ gaṇhanti. Taṃ pana mettāpubbabhāgacittassa vipākaṃ hoti. Tena dinnāya paṭisandhiyā asaṅkhyeyyaṃ āyu. Kālavasena pana pariṇamati. Mahāsīvatthero panāha – ‘somanassasahagatato upekkhāsahagataṃ balavataraṃ. Tena paṭisandhiṃ gaṇhanti. Tena gahitapaṭisandhikā hi mahajjhāsayā honti. Dibbesupi ārammaṇesu uppilāvino na honti, tipiṭakacūḷanāgattherādayo viyā’ti . Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘ayaṃ therassa manoratho,’‘natthi eta’nti paṭikkhipitvā ‘sabbaññubodhisattānaṃ hitūpacāro balavā hoti , tasmā mettāpubbabhāgakāmāvacarakusalavipākasomanassasahagatatihetukaasaṅkhārikacittena paṭisandhiṃ gaṇhantī’ti vuttaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ಅಬ್ಯಾಕತವಿಪಾಕೋ • Abyākatavipāko
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ಅಟ್ಠಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಅಟ್ಠಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
