| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ಅಟ್ಠಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ
Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
೪೯೮. ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಾನಂ ಕಮ್ಮದ್ವಾರಂ ವುತ್ತಂ ದ್ವಾರಕಥಾಯಂ ‘‘ತೇಭೂಮಕಕುಸಲಾಕುಸಲೋ ಏಕೂನತಿಂಸವಿಧೋ ಮನೋ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಮನೋಕಮ್ಮದ್ವಾರಕಥಾ)। ಪಯೋಗೇನಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಪರೇಹಿ ವಾ ಕತೇನ ಉಸ್ಸಾಹನಪಯೋಗೇನ। ಕುಸಲಾಕುಸಲಾನಿ ವಿಯ ಯೇಸಂ ತಂ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ಅನುಬನ್ಧಭೂತಂ। ಪಠಮಪಞ್ಚಮಚಿತ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಬಲವದುಬ್ಬಲಭಾವವಿಚಾರೇನ ದುತಿಯಛಟ್ಠಾದೀನಮ್ಪಿ ಸೋ ವಿಚಾರಿತೋ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಏತೇಸು ಬಲವಂ ದುಬ್ಬಲಞ್ಚ ವಿಚಾರೇತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ ಸಾಲಿಆದೀನಂ ಥದ್ಧಮುದುಭೂಮಿವಸೇನ ತಿಣಾದೀನಂ ಅನೀಹರಣನೀಹರಣವಸೇನ ಉತುಆದಿಅವಸೇಸಪಚ್ಚಯಾನಂ ವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಚ ಫಲವಿಸೇಸಯೋಗೋ, ಏವಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಸುಗತಿದುಗ್ಗತಿವಸೇನ ಅವಿಸುದ್ಧವಿಸುದ್ಧಪಯೋಗವಸೇನ ಉಪಪತ್ತಿಯಾ ವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಚ ವಿಸಿಟ್ಠಫಲತಾಯ ಪರಿಣಮನಂ, ಏವಮೇವ ಗಿಮ್ಹವಸ್ಸಕಾಲಾದೀಸು ಬೀಜಾನಂ ಫಲವಿಸೇಸಯೋಗೋ ವಿಯ ತಂತಂಕಾಲವಿಸೇಸೇನ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲವಿಸೇಸಯೋಗೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಲವಸೇನ ಪರಿಣಮತೀ’’ತಿ। ಸುಕ್ಕಸೋಣಿತಪಚ್ಚಯಾನನ್ತಿ ಕಮ್ಮವಿಸೇಸಪರಿಭಾವಿತಸನ್ತಾನುಪ್ಪನ್ನತಾಯ ಸುಕ್ಕಸೋಣಿತಾನಂ ಆಯುವಿಸೇಸಹೇತುಭಾವಮಾಹ ಸುಕ್ಕಸೋಣಿತವಸೇನಪಿ ವಣ್ಣಾದಿವಿಸೇಸದಸ್ಸನತೋ, ಯೇನ ‘‘ಪಿತೂನಂ ಆಕಾರಂ ಪುತ್ತೋ ಅನುವಿದಹತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಂಮೂಲಕಾನನ್ತಿ ಅಪ್ಪಾಯುಕಸಂವತ್ತನಿಯಕಮ್ಮಮೂಲಕಾನಂ। ಆಹಾರಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಿಸಮೂಪಕ್ಕಮಾದಯೋ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
498. Vipākadhammānaṃ kammadvāraṃ vuttaṃ dvārakathāyaṃ ‘‘tebhūmakakusalākusalo ekūnatiṃsavidho mano’’ti (dha. sa. aṭṭha. manokammadvārakathā). Payogenāti attanā parehi vā katena ussāhanapayogena. Kusalākusalāni viya yesaṃ taṃ tadārammaṇaṃ anubandhabhūtaṃ. Paṭhamapañcamacittānaṃ aññamaññabalavadubbalabhāvavicārena dutiyachaṭṭhādīnampi so vicārito hotīti ‘‘etesu balavaṃ dubbalañca vicāretu’’nti vuttaṃ. Yathā sāliādīnaṃ thaddhamudubhūmivasena tiṇādīnaṃ anīharaṇanīharaṇavasena utuādiavasesapaccayānaṃ vipattisampattivasena ca phalavisesayogo, evaṃ kammassa sugatiduggativasena avisuddhavisuddhapayogavasena upapattiyā vipattisampattivasena ca visiṭṭhaphalatāya pariṇamanaṃ, evameva gimhavassakālādīsu bījānaṃ phalavisesayogo viya taṃtaṃkālavisesena kammassa phalavisesayogo hotīti āha ‘‘kālavasena pariṇamatī’’ti. Sukkasoṇitapaccayānanti kammavisesaparibhāvitasantānuppannatāya sukkasoṇitānaṃ āyuvisesahetubhāvamāha sukkasoṇitavasenapi vaṇṇādivisesadassanato, yena ‘‘pitūnaṃ ākāraṃ putto anuvidahatī’’ti vuccati. Taṃmūlakānanti appāyukasaṃvattaniyakammamūlakānaṃ. Āhārādīti ādi-saddena visamūpakkamādayo pariggaṇhāti.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ಅಬ್ಯಾಕತವಿಪಾಕೋ • Abyākatavipāko
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ಅಟ್ಠಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ಅಟ್ಠಮಹಾವಿಪಾಕಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ • Aṭṭhamahāvipākacittavaṇṇanā
