Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మిలిన్దపఞ్హపాళి • Milindapañhapāḷi |
మేణ్డకపఞ్హారమ్భకథా
Meṇḍakapañhārambhakathā
అట్ఠమన్తపరివజ్జనీయట్ఠానాని
Aṭṭhamantaparivajjanīyaṭṭhānāni
మిలిన్దో ఞాణభేదాయ, నాగసేనముపాగమి.
Milindo ñāṇabhedāya, nāgasenamupāgami.
వసన్తో తస్స ఛాయాయ, పరిపుచ్ఛం పునప్పునం;
Vasanto tassa chāyāya, paripucchaṃ punappunaṃ;
పభిన్నబుద్ధి హుత్వాన, సోపి ఆసి తిపేటకో.
Pabhinnabuddhi hutvāna, sopi āsi tipeṭako.
నవఙ్గం అనుమజ్జన్తో, రత్తిభాగే రహోగతో;
Navaṅgaṃ anumajjanto, rattibhāge rahogato;
అద్దక్ఖి మేణ్డకే పఞ్హే, దున్నివేఠే సనిగ్గహే.
Addakkhi meṇḍake pañhe, dunniveṭhe saniggahe.
‘‘పరియాయభాసితం అత్థి, అత్థి సన్ధాయభాసితం;
‘‘Pariyāyabhāsitaṃ atthi, atthi sandhāyabhāsitaṃ;
సభావభాసితం అత్థి, ధమ్మరాజస్స సాసనే.
Sabhāvabhāsitaṃ atthi, dhammarājassa sāsane.
‘‘తేసమత్థం అవిఞ్ఞాయ, మేణ్డకే జినభాసితే;
‘‘Tesamatthaṃ aviññāya, meṇḍake jinabhāsite;
అనాగతమ్హి అద్ధానే, విగ్గహో తత్థ హేస్సతి.
Anāgatamhi addhāne, viggaho tattha hessati.
‘‘హన్ద కథిం పసాదేత్వా, ఛేజ్జాపేస్సామి మేణ్డకే;
‘‘Handa kathiṃ pasādetvā, chejjāpessāmi meṇḍake;
తస్స నిద్దిట్ఠమగ్గేన, నిద్దిసిస్సన్త్యనాగతే’’తి.
Tassa niddiṭṭhamaggena, niddisissantyanāgate’’ti.
అథ ఖో మిలిన్దో రాజా పభాతాయ రత్తియా ఉద్ధస్తే 3 అరుణే సీసం న్హత్వా సిరసి అఞ్జలిం పగ్గహేత్వా అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నే సమ్మాసమ్బుద్ధే అనుస్సరిత్వా అట్ఠ వత్తపదాని సమాదియి ‘‘ఇతో మే అనాగతాని సత్త దివసాని అట్ఠ గుణే సమాదియిత్వా తపో చరితబ్బో భవిస్సతి , సోహం చిణ్ణతపో సమానో ఆచరియం ఆరాధేత్వా మేణ్డకే పఞ్హే పుచ్ఛిస్సామీ’’తి. అథ ఖో మిలిన్దో రాజా పకతిదుస్సయుగం అపనేత్వా ఆభరణాని చ ఓముఞ్చిత్వా కాసావం నివాసేత్వా ముణ్డకపటిసీసకం సీసే పటిముఞ్చిత్వా మునిభావముపగన్త్వా అట్ఠ గుణే సమాదియి ‘‘ఇమం సత్తాహం మయా న రాజత్థో అనుసాసితబ్బో, న రాగూపసఞ్హితం చిత్తం ఉప్పాదేతబ్బం, న దోసూపసఞ్హితం చిత్తం ఉప్పాదేతబ్బం, న మోహూపసఞ్హితం చిత్తం ఉప్పాదేతబ్బం, దాసకమ్మకరపోరిసే జనేపి నివాతవుత్తినా భవితబ్బం, కాయికం వాచసికం అనురక్ఖితబ్బం, ఛపి ఆయతనాని నిరవసేసతో అనురక్ఖితబ్బాని, మేత్తాభావనాయ మానసం పక్ఖిపితబ్బ’’న్తి. ఇమే అట్ఠ గుణే సమాదియిత్వా తేస్వేవ అట్ఠసు గుణేసు మానసం పతిట్ఠపేత్వా బహి అనిక్ఖమిత్వా సత్తాహం వీతినామేత్వా అట్ఠమే దివసే పభాతాయ రత్తియా పగేవ పాతరాసం కత్వా ఓక్ఖిత్తచక్ఖు మితభాణీ సుసణ్ఠితేన ఇరియాపథేన అవిక్ఖిత్తేన చిత్తేన హట్ఠేన ఉదగ్గేన విప్పసన్నేన థేరం నాగసేనం ఉపసఙ్కమిత్వా థేరస్స పాదే సిరసా వన్దిత్వా ఏకమన్తం ఠితో ఇదమవోచ –
Atha kho milindo rājā pabhātāya rattiyā uddhaste 4 aruṇe sīsaṃ nhatvā sirasi añjaliṃ paggahetvā atītānāgatapaccuppanne sammāsambuddhe anussaritvā aṭṭha vattapadāni samādiyi ‘‘ito me anāgatāni satta divasāni aṭṭha guṇe samādiyitvā tapo caritabbo bhavissati , sohaṃ ciṇṇatapo samāno ācariyaṃ ārādhetvā meṇḍake pañhe pucchissāmī’’ti. Atha kho milindo rājā pakatidussayugaṃ apanetvā ābharaṇāni ca omuñcitvā kāsāvaṃ nivāsetvā muṇḍakapaṭisīsakaṃ sīse paṭimuñcitvā munibhāvamupagantvā aṭṭha guṇe samādiyi ‘‘imaṃ sattāhaṃ mayā na rājattho anusāsitabbo, na rāgūpasañhitaṃ cittaṃ uppādetabbaṃ, na dosūpasañhitaṃ cittaṃ uppādetabbaṃ, na mohūpasañhitaṃ cittaṃ uppādetabbaṃ, dāsakammakaraporise janepi nivātavuttinā bhavitabbaṃ, kāyikaṃ vācasikaṃ anurakkhitabbaṃ, chapi āyatanāni niravasesato anurakkhitabbāni, mettābhāvanāya mānasaṃ pakkhipitabba’’nti. Ime aṭṭha guṇe samādiyitvā tesveva aṭṭhasu guṇesu mānasaṃ patiṭṭhapetvā bahi anikkhamitvā sattāhaṃ vītināmetvā aṭṭhame divase pabhātāya rattiyā pageva pātarāsaṃ katvā okkhittacakkhu mitabhāṇī susaṇṭhitena iriyāpathena avikkhittena cittena haṭṭhena udaggena vippasannena theraṃ nāgasenaṃ upasaṅkamitvā therassa pāde sirasā vanditvā ekamantaṃ ṭhito idamavoca –
‘‘అత్థి మే, భన్తే నాగసేన, కోచి అత్థో తుమ్హేహి సద్ధిం మన్తయితబ్బో, న తత్థ అఞ్ఞో కోచి తతియో ఇచ్ఛితబ్బో, సుఞ్ఞే ఓకాసే పవివిత్తే అరఞ్ఞే అట్ఠఙ్గుపాగతే సమణసారుప్పే. తత్థ సో పఞ్హో పుచ్ఛితబ్బో భవిస్సతి, తత్థ మే గుయ్హం న కాతబ్బం న రహస్సకం, అరహామహం రహస్సకం సుణితుం సుమన్తనే ఉపగతే, ఉపమాయపి సో అత్థో ఉపపరిక్ఖితబ్బో, యథా కిం వియ, యథా నామ, భన్తే నాగసేన, మహాపథవీ నిక్ఖేపం అరహతి నిక్ఖేపే ఉపగతే. ఏవమేవ ఖో, భన్తే నాగసేన, అరహామహం రహస్సకం సుణితుం సుమన్తనే ఉపగతే’’తి. గరునా సహ పవివిత్తపవనం పవిసిత్వా ఇదమవోచ – ‘‘భన్తే నాగసేన, ఇధ పురిసేన మన్తయితుకామేన అట్ఠ ఠానాని పరివజ్జయితబ్బాని భవన్తి, న తేసు ఠానేసు విఞ్ఞూ పురిసో అత్థం మన్తేతి, మన్తితోపి అత్థో పరిపతతి న సమ్భవతి. కతమాని అట్ఠ ఠానాని? విసమట్ఠానం పరివజ్జనీయం, సభయం పరివజ్జనీయం, అతివాతట్ఠానం పరివజ్జనీయం, పటిచ్ఛన్నట్ఠానం పరివజ్జనీయం, దేవట్ఠానం పరివజ్జనీయం, పన్థో పరివజ్జనీయో, సఙ్గామో 5 పరివజ్జనీయో, ఉదకతిత్థం పరివజ్జనీయం. ఇమాని అట్ఠ ఠానాని పరివజ్జనీయానీ’’తి.
‘‘Atthi me, bhante nāgasena, koci attho tumhehi saddhiṃ mantayitabbo, na tattha añño koci tatiyo icchitabbo, suññe okāse pavivitte araññe aṭṭhaṅgupāgate samaṇasāruppe. Tattha so pañho pucchitabbo bhavissati, tattha me guyhaṃ na kātabbaṃ na rahassakaṃ, arahāmahaṃ rahassakaṃ suṇituṃ sumantane upagate, upamāyapi so attho upaparikkhitabbo, yathā kiṃ viya, yathā nāma, bhante nāgasena, mahāpathavī nikkhepaṃ arahati nikkhepe upagate. Evameva kho, bhante nāgasena, arahāmahaṃ rahassakaṃ suṇituṃ sumantane upagate’’ti. Garunā saha pavivittapavanaṃ pavisitvā idamavoca – ‘‘bhante nāgasena, idha purisena mantayitukāmena aṭṭha ṭhānāni parivajjayitabbāni bhavanti, na tesu ṭhānesu viññū puriso atthaṃ manteti, mantitopi attho paripatati na sambhavati. Katamāni aṭṭha ṭhānāni? Visamaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, sabhayaṃ parivajjanīyaṃ, ativātaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, paṭicchannaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, devaṭṭhānaṃ parivajjanīyaṃ, pantho parivajjanīyo, saṅgāmo 6 parivajjanīyo, udakatitthaṃ parivajjanīyaṃ. Imāni aṭṭha ṭhānāni parivajjanīyānī’’ti.
థేరో ఆహ ‘‘కో దోసో విసమట్ఠానే, సభయే, అతివాతే, పటిచ్ఛన్నే, దేవట్ఠానే, పన్థే, సఙ్గామే, ఉదకతిత్థే’’తి? ‘‘విసమే, భన్తే నాగసేన, మన్తితో అత్థో వికిరతి విధమతి పగ్ఘరతి న సమ్భవతి, సభయే మనో సన్తస్సతి, సన్తస్సితో న సమ్మా అత్థం సమనుపస్సతి, అతివాతే సద్దో అవిభూతో హోతి, పటిచ్ఛన్నే ఉపస్సుతిం తిట్ఠన్తి, దేవట్ఠానే మన్తితో అత్థో గరుకం పరిణమతి, పన్థే మన్తితో అత్థో తుచ్ఛో భవతి, సఙ్గామే చఞ్చలో భవతి, ఉదకతిత్థే పాకటో భవతి. భవతీహ –
Thero āha ‘‘ko doso visamaṭṭhāne, sabhaye, ativāte, paṭicchanne, devaṭṭhāne, panthe, saṅgāme, udakatitthe’’ti? ‘‘Visame, bhante nāgasena, mantito attho vikirati vidhamati paggharati na sambhavati, sabhaye mano santassati, santassito na sammā atthaṃ samanupassati, ativāte saddo avibhūto hoti, paṭicchanne upassutiṃ tiṭṭhanti, devaṭṭhāne mantito attho garukaṃ pariṇamati, panthe mantito attho tuccho bhavati, saṅgāme cañcalo bhavati, udakatitthe pākaṭo bhavati. Bhavatīha –
‘‘‘విసమం సభయం అతివాతో, పటిచ్ఛన్నం దేవనిస్సితం;
‘‘‘Visamaṃ sabhayaṃ ativāto, paṭicchannaṃ devanissitaṃ;
పన్థో చ సఙ్గామో తిత్థం, అట్ఠేతే పరివజ్జియా’’’తి.
Pantho ca saṅgāmo titthaṃ, aṭṭhete parivajjiyā’’’ti.
అట్ఠ మన్తనస్స పరివజ్జనీయట్ఠానాని.
Aṭṭha mantanassa parivajjanīyaṭṭhānāni.
Footnotes: