Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੪੧੮] ੨. ਅਟ੍ਠਸਦ੍ਦਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[418] 2. Aṭṭhasaddajātakavaṇṇanā
ਇਦਂ ਪੁਰੇ ਨਿਨ੍ਨਮਾਹੂਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਕੋਸਲਰਞ੍ਞੋ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਸਮਯੇ ਸੁਤਂ ਭਿਂਸਨਕਂ ਅવਿਨਿਬ੍ਭੋਗਸਦ੍ਦਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। વਤ੍ਥੁ ਹੇਟ੍ਠਾ ਲੋਹਕੁਮ੍ਭਿਜਾਤਕੇ (ਜਾ॰ ੧.੪.੫੩ ਆਦਯੋ) ਕਥਿਤਸਦਿਸਮੇવ। ਇਧ ਪਨ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮੇਸਂ ਸਦ੍ਦਾਨਂ ਸੁਤਤ੍ਤਾ ਕਿਨ੍ਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਮਾ ਭਾਯਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨ ਤੇ ਏਤੇਸਂ ਸੁਤਪਚ੍ਚਯਾ ਕੋਚਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਰੂਪਂ ਭਯਾਨਕਂ ਅવਿਨਿਬ੍ਭੋਗਸਦ੍ਦਂ ਤ੍વਮੇવੇਕੋ ਸੁਣਿ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਰਾਜਾਨੋ ਏવਰੂਪਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਕਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਚਤੁਕ੍ਕਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤੁਕਾਮਾ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਯਞ੍ਞਹਰਣਤ੍ਥਾਯ ਗਹਿਤਸਤ੍ਤੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨਗਰੇ ਮਾਘਾਤਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨ ਯਾਚਿਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Idaṃ pure ninnamāhūti idaṃ satthā jetavane viharanto kosalarañño aḍḍharattasamaye sutaṃ bhiṃsanakaṃ avinibbhogasaddaṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā lohakumbhijātake (jā. 1.4.53 ādayo) kathitasadisameva. Idha pana satthā ‘‘mayhaṃ, bhante, imesaṃ saddānaṃ sutattā kinti bhavissatī’’ti vutte ‘‘mā bhāyi, mahārāja, na te etesaṃ sutapaccayā koci antarāyo bhavissati, na hi, mahārāja, evarūpaṃ bhayānakaṃ avinibbhogasaddaṃ tvameveko suṇi, pubbepi rājāno evarūpaṃ saddaṃ sutvā brāhmaṇānaṃ kathaṃ gahetvā sabbacatukkayaññaṃ yajitukāmā paṇḍitānaṃ vacanaṃ sutvā yaññaharaṇatthāya gahitasatte vissajjetvā nagare māghātabheriṃ carāpesu’’nti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿવਿਭવੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਤਕ੍ਕਸਿਲਾਯਂ ਉਗ੍ਗਹਿਤਸਿਪ੍ਪੋ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਰਤਨવਿਲੋਕਨਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ વਿਭવਜਾਤਂ ਦਾਨਮੁਖੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਕਾਮੇ ਪਹਾਯ ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਪਰਭਾਗੇ ਲੋਣਮ੍ਬਿਲਸੇવਨਤ੍ਥਾਯ ਮਨੁਸ੍ਸਪਥਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਪਤ੍વਾ ਰਾਜੁਯ੍ਯਾਨੇ વਸਿ। ਤਦਾ ਬਾਰਾਣਸਿਰਾਜਾ ਸਿਰਿਸਯਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਸਮਯੇ ਅਟ੍ਠ ਸਦ੍ਦੇ ਅਸ੍ਸੋਸਿ – ਪਠਮਂ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਸਾਮਨ੍ਤਾ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਏਕੋ ਬਕੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਦੁਤਿਯਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਦ੍ਦੇ ਅਨੁਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇਯੇવ ਹਤ੍ਥਿਸਾਲਾਯ ਤੋਰਣਨਿવਾਸਿਨੀ ਕਾਕੀ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਤਤਿਯਂ ਰਾਜਗੇਹੇ ਕਣ੍ਣਿਕਾਯਂ ਨਿવੁਤ੍ਥਘੁਣਪਾਣਕੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਰਾਜਗੇਹੇ ਪੋਸਾવਨਿਯਕੋਕਿਲੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਪਞ੍ਚਮਂ ਤਤ੍ਥੇવ ਪੋਸਾવਨਿਯਮਿਗੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਛਟ੍ਠਂ ਤਤ੍ਥੇવ ਪੋਸਾવਨਿਯવਾਨਰੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਸਤ੍ਤਮਂ ਤਤ੍ਥੇવ ਪੋਸਾવਨਿਯਕਿਨ੍ਨਰੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਅਟ੍ਠਮਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਦ੍ਦੇ ਅਨੁਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇਯੇવ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਮਤ੍ਥਕੇਨ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਏਕਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਨ੍ਤੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto asītikoṭivibhave brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ uggahitasippo mātāpitūnaṃ accayena ratanavilokanaṃ katvā sabbaṃ vibhavajātaṃ dānamukhe vissajjetvā kāme pahāya himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā jhānābhiññāyo nibbattetvā aparabhāge loṇambilasevanatthāya manussapathaṃ caranto bārāṇasiṃ patvā rājuyyāne vasi. Tadā bārāṇasirājā sirisayane nisinno aḍḍharattasamaye aṭṭha sadde assosi – paṭhamaṃ rājanivesanasāmantā uyyāne eko bako saddamakāsi, dutiyaṃ tasmiṃ sadde anupacchinneyeva hatthisālāya toraṇanivāsinī kākī saddamakāsi, tatiyaṃ rājagehe kaṇṇikāyaṃ nivutthaghuṇapāṇako saddamakāsi, catutthaṃ rājagehe posāvaniyakokilo saddamakāsi, pañcamaṃ tattheva posāvaniyamigo saddamakāsi, chaṭṭhaṃ tattheva posāvaniyavānaro saddamakāsi, sattamaṃ tattheva posāvaniyakinnaro saddamakāsi, aṭṭhamaṃ tasmiṃ sadde anupacchinneyeva rājanivesanamatthakena uyyānaṃ gacchanto paccekabuddho ekaṃ udānaṃ udānento saddamakāsi.
ਬਾਰਾਣਸਿਰਾਜਾ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਸਦ੍ਦੇ ਸੁਤ੍વਾ ਭੀਤਤਸਿਤੋ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ‘‘ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਚਤੁਕ੍ਕਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞਾ ‘‘ਯਥਾਰੁਚਿਤਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ ਹਟ੍ਠਪਹਟ੍ਠਾ ਰਾਜਕੁਲਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਯਞ੍ਞਕਮ੍ਮਂ ਆਰਭਿਂਸੁ। ਅਥ ਨੇਸਂ ਜੇਟ੍ਠਕਸ੍ਸ ਯਞ੍ਞਕਾਰਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੇવਾਸੀ ਮਾਣવੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਆਚਰਿਯਂ ਆਹ – ‘‘ਆਚਰਿਯ, ਏવਰੂਪਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਂ ਫਰੁਸਂ ਅਸਾਤਂ ਬਹੂਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਨਾਸਕਮ੍ਮਂ ਮਾ ਕਰੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤਾਤ, ਤ੍વਂ ਕਿਂ ਜਾਨਾਸਿ, ਸਚੇਪਿ ਅਞ੍ਞਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਚ੍ਛਮਂਸਂ ਤਾવ ਬਹੁਂ ਖਾਦਿਤੁਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਆਚਰਿਯ, ਕੁਚ੍ਛਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਕਮ੍ਮਂ ਮਾ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੇਸਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ‘‘ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਲਾਭਨ੍ਤਰਾਯਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਕੁਜ੍ਝਿਂਸੁ। ਮਾਣવੋ ਤੇਸਂ ਭਯੇਨ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਤੁਮ੍ਹੇવ ਮਚ੍ਛਮਂਸਖਾਦਨੂਪਾਯਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਬਹਿਨਗਰੇ ਰਾਜਾਨਂ ਨਿવਾਰੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਂ ਧਮ੍ਮਿਕਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਰਾਜੁਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਕਿਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਰਾਜਾ ਬਹੂ ਸਤ੍ਤੇ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਯਞ੍ਞਂ ਯਜਾਪੇਤਿ, ਕਿਂ વੋ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਬਨ੍ਧਨਮੋਕ੍ਖਂ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਮਾਣવ, ਏਤ੍ਥ ਨੇવ ਰਾਜਾ ਅਮ੍ਹੇ ਜਾਨਾਤਿ, ਨ ਮਯਂ ਰਾਜਾਨਂ ਜਾਨਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਜਾਨਾਥ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਞ੍ਞਾ ਸੁਤਸਦ੍ਦਾਨਂ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਜਾਨਨ੍ਤਾ ਰਞ੍ਞੋ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਕਥੇਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਮਾਣવ ਕਿਂ ਸਕ੍ਕਾ ‘ਅਹਂ ਜਾਨਾਮੀ’ਤਿ ਨਲਾਟੇ ਸਿਙ੍ਗਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਚਰਿਤੁਂ, ਸਚੇ ਇਧਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
Bārāṇasirājā ime aṭṭha sadde sutvā bhītatasito punadivase brāhmaṇe pucchi. Brāhmaṇā ‘‘antarāyo te, mahārāja, bhavissati, sabbacatukkayaññaṃ yajissāmā’’ti vatvā raññā ‘‘yathārucitaṃ karothā’’ti anuññātā haṭṭhapahaṭṭhā rājakulato nikkhamitvā yaññakammaṃ ārabhiṃsu. Atha nesaṃ jeṭṭhakassa yaññakārabrāhmaṇassa antevāsī māṇavo paṇḍito byatto ācariyaṃ āha – ‘‘ācariya, evarūpaṃ kakkhaḷaṃ pharusaṃ asātaṃ bahūnaṃ sattānaṃ vināsakammaṃ mā karī’’ti. ‘‘Tāta, tvaṃ kiṃ jānāsi, sacepi aññaṃ kiñci na bhavissati, macchamaṃsaṃ tāva bahuṃ khādituṃ labhissāmā’’ti. ‘‘Ācariya, kucchiṃ nissāya niraye nibbattanakammaṃ mā karothā’’ti. Taṃ sutvā sesabrāhmaṇā ‘‘ayaṃ amhākaṃ lābhantarāyaṃ karotī’’ti tassa kujjhiṃsu. Māṇavo tesaṃ bhayena ‘‘tena hi tumheva macchamaṃsakhādanūpāyaṃ karothā’’ti vatvā nikkhamitvā bahinagare rājānaṃ nivāretuṃ samatthaṃ dhammikasamaṇabrāhmaṇaṃ upadhārento rājuyyānaṃ gantvā bodhisattaṃ disvā vanditvā ‘‘bhante, kiṃ tumhākaṃ sattesu anukampā natthi, rājā bahū satte māretvā yaññaṃ yajāpeti, kiṃ vo mahājanassa bandhanamokkhaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti āha. ‘‘Māṇava, ettha neva rājā amhe jānāti, na mayaṃ rājānaṃ jānāmā’’ti. ‘‘Jānātha pana, bhante, raññā sutasaddānaṃ nipphatti’’nti? ‘‘Āma, jānāmī’’ti. ‘‘Jānantā rañño kasmā na kathethā’’ti? ‘‘Māṇava kiṃ sakkā ‘ahaṃ jānāmī’ti nalāṭe siṅgaṃ bandhitvā carituṃ, sace idhāgantvā pucchissati, kathessāmī’’ti.
ਮਾਣવੋ વੇਗੇਨ ਰਾਜਕੁਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ, ਤਾਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸੁਤਸਦ੍ਦਾਨਂ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਜਾਨਨਕੋ ਏਕੋ ਤਾਪਸੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਮਙ੍ਗਲਸਿਲਾਯਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ‘ਸਚੇ ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਦਤਿ, ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਰਾਜਾ વੇਗੇਨ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਾਪਸਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਤਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰੋ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਕਿਰ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਯਾ ਸੁਤਸਦ੍ਦਾਨਂ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਜਾਨਾਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਆਮ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਕਥੇਥ ਤਂ ਮੇ’’ਤਿ। ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਸਂ ਸੁਤਪਚ੍ਚਯਾ ਤવ ਕੋਚਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਨਤ੍ਥਿ , ਪੋਰਾਣੁਯ੍ਯਾਨੇ ਪਨ ਤੇ ਏਕੋ ਬਕੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਗੋਚਰਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਜਿਘਚ੍ਛਾਯ ਪਰੇਤੋ ਪਠਮਂ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Māṇavo vegena rājakulaṃ gantvā ‘‘kiṃ, tātā’’ti vutte ‘‘mahārāja, tumhehi sutasaddānaṃ nipphattiṃ jānanako eko tāpaso tumhākaṃ uyyāne maṅgalasilāyaṃ nisinno ‘sace maṃ pucchissati, kathessāmī’ti vadati, gantvā taṃ pucchituṃ vaṭṭatī’’ti āha. Rājā vegena tattha gantvā tāpasaṃ vanditvā katapaṭisanthāro nisīditvā ‘‘saccaṃ kira, bhante, tumhe mayā sutasaddānaṃ nipphattiṃ jānāthā’’ti pucchi. ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Tena hi kathetha taṃ me’’ti. ‘‘Mahārāja, tesaṃ sutapaccayā tava koci antarāyo natthi , porāṇuyyāne pana te eko bako atthi, so gocaraṃ alabhanto jighacchāya pareto paṭhamaṃ saddamakāsī’’ti tassa kiriyaṃ attano ñāṇena paricchinditvā paṭhamaṃ gāthamāha –
੧੦.
10.
‘‘ਇਦਂ ਪੁਰੇ ਨਿਨ੍ਨਮਾਹੁ, ਬਹੁਮਚ੍ਛਂ ਮਹੋਦਕਂ।
‘‘Idaṃ pure ninnamāhu, bahumacchaṃ mahodakaṃ;
ਆવਾਸੋ ਬਕਰਾਜਸ੍ਸ, ਪੇਤ੍ਤਿਕਂ ਭવਨਂ ਮਮ।
Āvāso bakarājassa, pettikaṃ bhavanaṃ mama;
ਤ੍ਯਜ੍ਜ ਭੇਕੇਨ ਯਾਪੇਮ, ਓਕਂ ਨ વਿਜਹਾਮਸੇ’’ਤਿ॥
Tyajja bhekena yāpema, okaṃ na vijahāmase’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਇਦਨ੍ਤਿ ਮਙ੍ਗਲਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਸਾ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਉਦਕਤੁਮ੍ਬੇਨ ਉਦਕੇ ਪવਿਸਨ੍ਤੇ ਮਹੋਦਕਾ ਬਹੁਮਚ੍ਛਾ, ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਉਦਕਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਨ ਮਹੋਦਕਾ ਜਾਤਾ। ਤ੍ਯਜ੍ਜ ਭੇਕੇਨਾਤਿ ਤੇ ਮਯਂ ਅਜ੍ਜ ਮਚ੍ਛੇ ਅਲਭਨ੍ਤਾ ਮਣ੍ਡੂਕਮਤ੍ਤੇਨ ਯਾਪੇਮ। ਓਕਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਜਿਘਚ੍ਛਾਯ ਪੀਲ਼ਿਤਾਪਿ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਨ વਿਜਹਾਮ।
Tattha idanti maṅgalapokkharaṇiṃ sandhāya vadati. Sā hi pubbe udakatumbena udake pavisante mahodakā bahumacchā, idāni pana udakassa pacchinnattā na mahodakā jātā. Tyajja bhekenāti te mayaṃ ajja macche alabhantā maṇḍūkamattena yāpema. Okanti evaṃ jighacchāya pīḷitāpi vasanaṭṭhānaṃ na vijahāma.
ਇਤਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋ ਬਕੋ ਜਿਘਚ੍ਛਾਪੀਲ਼ਿਤੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ। ਸਚੇਪਿ ਤਂ ਜਿਘਚ੍ਛਾਤੋ ਮੋਚੇਤੁਕਾਮੋ, ਤਂ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਸੋਧਾਪੇਤ੍વਾ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਉਦਕਸ੍ਸ ਪੂਰੇਹੀਤਿ। ਰਾਜਾ ਤਥਾ ਕਾਰੇਤੁਂ ਏਕਂ ਅਮਚ੍ਚਂ ਆਣਾਪੇਸਿ।
Iti, mahārāja, so bako jighacchāpīḷito saddamakāsi. Sacepi taṃ jighacchāto mocetukāmo, taṃ uyyānaṃ sodhāpetvā pokkharaṇiṃ udakassa pūrehīti. Rājā tathā kāretuṃ ekaṃ amaccaṃ āṇāpesi.
‘‘ਹਤ੍ਥਿਸਾਲਤੋਰਣੇ ਪਨ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏਕਾ ਕਾਕੀ વਸਮਾਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤਸੋਕੇਨ ਦੁਤਿਯਂ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਤਤੋਪਿ ਤੇ ਭਯਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘Hatthisālatoraṇe pana te, mahārāja, ekā kākī vasamānā attano puttasokena dutiyaṃ saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti vatvā dutiyaṃ gāthamāha –
੧੧.
11.
‘‘ਕੋ ਦੁਤਿਯਂ ਅਸੀਲਿਸ੍ਸ, ਬਨ੍ਧਰਸ੍ਸਕ੍ਖਿ ਭੇਚ੍ਛਤਿ।
‘‘Ko dutiyaṃ asīlissa, bandharassakkhi bhecchati;
ਕੋ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤੇ ਕੁਲਾવਕਂ, ਮਞ੍ਚ ਸੋਤ੍ਥਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥
Ko me putte kulāvakaṃ, mañca sotthiṃ karissatī’’ti.
વਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ‘‘ਕੋ ਨਾਮ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥਿਸਾਲਾਯ ਹਤ੍ਥਿਮੇਣ੍ਡੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਬਨ੍ਧਰੋ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਏਕਕ੍ਖਿਕਾਣੋ ਸੋ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ਮਹਾਰਾਜ, ਹਤ੍ਥਿਸਾਲਾਯ ਤੇ ਦ੍વਾਰਤੋਰਣੇ ਏਕਾ ਕਾਕੀ ਕੁਲਾવਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਣ੍ਡਕਾਨਿ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿ। ਤਾਨਿ ਪਰਿਣਤਾਨਿ ਕਾਕਪੋਤਕਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ, ਹਤ੍ਥਿਮੇਣ੍ਡੋ ਹਤ੍ਥਿਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਸਾਲਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੋ ਚ ਪવਿਸਨ੍ਤੋ ਚ ਅਙ੍ਕੁਸਕੇਨ ਕਾਕਿਮ੍ਪਿ ਪੁਤ੍ਤਕੇਪਿਸ੍ਸਾ ਪਹਰਤਿ, ਕੁਲਾવਕਮ੍ਪਿ વਿਦ੍ਧਂਸੇਤਿ। ਸਾ ਤੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਪੀਲ਼ਿਤਾ ਤਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖਿਭੇਦਨਂ ਆਯਾਚਨ੍ਤੀ ਏવਮਾਹ, ਸਚੇ ਤੇ ਕਾਕਿਯਾ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਏਤਂ ਬਨ੍ਧਰਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਕੁਲਾવਕવਿਦ੍ਧਂਸਨਤੋ વਾਰੇਹੀਤਿ । ਰਾਜਾ ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭਾਸਿਤ੍વਾ ਹਾਰੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਤਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਅਦਾਸਿ।
Vatvā ca pana ‘‘ko nāma te, mahārāja, hatthisālāya hatthimeṇḍo’’ti pucchi. ‘‘Bandharo nāma, bhante’’ti. ‘‘Ekakkhikāṇo so, mahārājā’’ti? ‘‘Āma, bhante’’ti. Mahārāja, hatthisālāya te dvāratoraṇe ekā kākī kulāvakaṃ katvā aṇḍakāni nikkhipi. Tāni pariṇatāni kākapotakā nikkhantā, hatthimeṇḍo hatthiṃ āruyha sālato nikkhamanto ca pavisanto ca aṅkusakena kākimpi puttakepissā paharati, kulāvakampi viddhaṃseti. Sā tena dukkhena pīḷitā tassa akkhibhedanaṃ āyācantī evamāha, sace te kākiyā mettacittaṃ atthi, etaṃ bandharaṃ pakkosāpetvā kulāvakaviddhaṃsanato vārehīti . Rājā taṃ pakkosāpetvā paribhāsitvā hāretvā aññassa taṃ hatthiṃ adāsi.
‘‘ਪਾਸਾਦਕਣ੍ਣਿਕਾਯ ਪਨ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏਕੋ ਘੁਣਪਾਣਕੋ વਸਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਫੇਗ੍ਗੁਂ ਖਾਦਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੀਣੇ ਸਾਰਂ ਖਾਦਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ, ਸੋ ਭਕ੍ਖਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਮ੍ਪਿ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਪਰਿਦੇવਮਾਨੋ ਤਤਿਯਂ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਤਤੋਪਿ ਤੇ ਭਯਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘Pāsādakaṇṇikāya pana te, mahārāja, eko ghuṇapāṇako vasati. So tattha phegguṃ khāditvā tasmiṃ khīṇe sāraṃ khādituṃ nāsakkhi, so bhakkhaṃ alabhitvā nikkhamitumpi asakkonto paridevamāno tatiyaṃ saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti vatvā tassa kiriyaṃ attano ñāṇena paricchinditvā tatiyaṃ gāthamāha –
੧੨.
12.
‘‘ਸਬ੍ਬਾ ਪਰਿਕ੍ਖਤਾ ਫੇਗ੍ਗੁ, ਯਾવ ਤਸ੍ਸਾ ਗਤੀ ਅਹੁ।
‘‘Sabbā parikkhatā pheggu, yāva tassā gatī ahu;
ਖੀਣਭਕ੍ਖੋ ਮਹਾਰਾਜ, ਸਾਰੇ ਨ ਰਮਤੀ ਘੁਣੋ’’ਤਿ॥
Khīṇabhakkho mahārāja, sāre na ramatī ghuṇo’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਯਾવ ਤਸ੍ਸਾ ਗਤੀ ਅਹੂਤਿ ਯਾવ ਤਸ੍ਸਾ ਫੇਗ੍ਗੁਯਾ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਸਾ ਸਬ੍ਬਾ ਖਾਦਿਤਾ। ਨ ਰਮਤੀਤਿ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋ ਪਾਣਕੋ ਤਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਗਮਨਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਪਰਿਦੇવਤਿ, ਨੀਹਰਾਪੇਹਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਰਾਜਾ ਏਕਂ ਪੁਰਿਸਂ ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ ਉਪਾਯੇਨ ਨਂ ਨੀਹਰਾਪੇਸਿ।
Tattha yāva tassā gatī ahūti yāva tassā phegguyā nipphatti ahosi, sā sabbā khāditā. Na ramatīti ‘‘mahārāja, so pāṇako tato nikkhamitvā gamanaṭṭhānampi apassanto paridevati, nīharāpehi na’’nti āha. Rājā ekaṃ purisaṃ āṇāpetvā upāyena naṃ nīharāpesi.
‘‘ਨਿવੇਸਨੇ ਪਨ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏਕਾ ਪੋਸਾવਨਿਯਾ ਕੋਕਿਲਾ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਸਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਨਿવੁਤ੍ਥਪੁਬ੍ਬਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਸਰਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤ੍વਾ ‘ਕਦਾ ਨੁ ਖੋ ਇਮਮ੍ਹਾ ਪਞ੍ਜਰਾ ਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਰਮਣੀਯਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਤਤੋਪਿ ਤੇ ਭਯਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘Nivesane pana te, mahārāja, ekā posāvaniyā kokilā atthī’’ti? ‘‘Atthi, bhante’’ti. ‘‘Mahārāja, sā attanā nivutthapubbaṃ vanasaṇḍaṃ saritvā ukkaṇṭhitvā ‘kadā nu kho imamhā pañjarā muccitvā ramaṇīyaṃ vanasaṇḍaṃ gacchissāmī’ti catutthaṃ saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti vatvā catutthaṃ gāthamāha –
੧੩.
13.
‘‘ਸਾ ਨੂਨਾਹਂ ਇਤੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਰਞ੍ਞੋ ਮੁਤ੍ਤਾ ਨਿવੇਸਨਾ।
‘‘Sā nūnāhaṃ ito gantvā, rañño muttā nivesanā;
ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਰਮਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਦੁਮਸਾਖਨਿਕੇਤਿਨੀ’’ਤਿ॥
Attānaṃ ramayissāmi, dumasākhaniketinī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਦੁਮਸਾਖਨਿਕੇਤਿਨੀਤਿ ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਾਸੁ ਰੁਕ੍ਖਸਾਖਾਸੁ ਸਕਨਿਕੇਤਾ ਹੁਤ੍વਾ। ਏવਞ੍ਚ ਪਨ વਤ੍વਾ ‘‘ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਾ ਕੋਕਿਲਾ, વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਹਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਰਾਜਾ ਤਥਾ ਕਾਰੇਸਿ।
Tattha dumasākhaniketinīti supupphitāsu rukkhasākhāsu sakaniketā hutvā. Evañca pana vatvā ‘‘ukkaṇṭhitā, mahārāja, sā kokilā, vissajjehi na’’nti āha. Rājā tathā kāresi.
‘‘ਨਿવੇਸਨੇ ਪਨ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏਕੋ ਪੋਸਾવਨਿਯੋ ਮਿਗੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋ ਏਕੋ ਯੂਥਪਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਿਗਿਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤੋ ਪਞ੍ਚਮਂ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਤਤੋਪਿ ਤੇ ਭਯਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘Nivesane pana te, mahārāja, eko posāvaniyo migo atthī’’ti? ‘‘Atthi, bhante’’ti. ‘‘Mahārāja, so eko yūthapati attano migiṃ anussaritvā kilesavasena ukkaṇṭhito pañcamaṃ saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti vatvā pañcamaṃ gāthamāha –
੧੪.
14.
‘‘ਸੋ ਨੂਨਾਹਂ ਇਤੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਰਞ੍ਞੋ ਮੁਤ੍ਤੋ ਨਿવੇਸਨਾ।
‘‘So nūnāhaṃ ito gantvā, rañño mutto nivesanā;
ਅਗ੍ਗੋਦਕਾਨਿ ਪਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੂਥਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ વਜ’’ਨ੍ਤਿ॥
Aggodakāni pissāmi, yūthassa purato vaja’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗੋਦਕਾਨੀਤਿ ਅਗ੍ਗਉਦਕਾਨਿ, ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਮਿਗੇਹਿ ਪਠਮਤਰਂ ਅਪੀਤਾਨਿ ਅਨੁਚ੍ਛਿਟ੍ਠੋਦਕਾਨਿ ਯੂਥਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਕਦਾ ਨੁ ਖੋ ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ।
Tattha aggodakānīti aggaudakāni, aññehi migehi paṭhamataraṃ apītāni anucchiṭṭhodakāni yūthassa purato gacchanto kadā nu kho pivissāmīti.
ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਤਮ੍ਪਿ ਮਿਗਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਨਿવੇਸਨੇ ਪਨ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੋਸਾવਨਿਯੋ ਮਕ੍ਕਟੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਸੋਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਿਮવਨ੍ਤਪਦੇਸੇ ਯੂਥਪਤਿ ਮਕ੍ਕਟੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਾਮਗਿਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਭਰਤੇਨ ਨਾਮ ਲੁਦ੍ਦੇਨ ਇਧ ਆਨੀਤੋ, ਇਦਾਨਿ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਛਟ੍ਠਂ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਤਤੋਪਿ ਤੇ ਭਯਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਛਟ੍ਠਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Mahāsatto tampi migaṃ vissajjāpetvā ‘‘nivesane pana te, mahārāja, posāvaniyo makkaṭo atthī’’ti pucchi. ‘‘Atthi, bhante’’ti vutte ‘‘sopi, mahārāja, himavantapadese yūthapati makkaṭīhi saddhiṃ kāmagiddho hutvā vicaranto bharatena nāma luddena idha ānīto, idāni ukkaṇṭhitvā tattheva gantukāmo chaṭṭhaṃ saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti vatvā chaṭṭhaṃ gāthamāha –
੧੫.
15.
‘‘ਤਂ ਮਂ ਕਾਮੇਹਿ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਂ, ਰਤ੍ਤਂ ਕਾਮੇਸੁ ਮੁਚ੍ਛਿਤਂ।
‘‘Taṃ maṃ kāmehi sammattaṃ, rattaṃ kāmesu mucchitaṃ;
ਆਨਯੀ ਭਰਤੋ ਲੁਦ੍ਦੋ, ਬਾਹਿਕੋ ਭਦ੍ਦਮਤ੍ਥੁ ਤੇ’’ਤਿ॥
Ānayī bharato luddo, bāhiko bhaddamatthu te’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਬਾਹਿਕੋਤਿ ਬਾਹਿਕਰਟ੍ਠવਾਸੀ। ਭਦ੍ਦਮਤ੍ਥੁ ਤੇਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸੋ વਾਨਰੋ ਆਹ, ਤੁਯ੍ਹਂ ਪਨ ਭਦ੍ਦਮਤ੍ਥੁ, વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਹਿ ਨਨ੍ਤਿ।
Tattha bāhikoti bāhikaraṭṭhavāsī. Bhaddamatthu teti imamatthaṃ so vānaro āha, tuyhaṃ pana bhaddamatthu, vissajjehi nanti.
ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਤਂ વਾਨਰਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਨਿવੇਸਨੇ ਪਨ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੋਸਾવਨਿਯੋ ਕਿਨ੍ਨਰੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਸੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਿਨ੍ਨਰਿਯਾ ਕਤਗੁਣਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਕਿਲੇਸਾਤੁਰੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ। ਸੋ ਹਿ ਤਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਦਿવਸਂ ਤੁਙ੍ਗਪਬ੍ਬਤਸਿਖਰਂ ਆਰੁਹਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ વਣ੍ਣਗਨ੍ਧਰਸਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਿ ਨਾਨਾਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਓਚਿਨਨ੍ਤਾ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨ੍ਤਾ ਸੂਰਿਯਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤਂ ਨ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਸੁਂ, ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤੇ ਸੂਰਿਯੇ ਓਤਰਨ੍ਤਾਨਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਅਹੋਸਿ। ਤਤ੍ਰ ਨਂ ਕਿਨ੍ਨਰੀ ‘ਸਾਮਿ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ વਤ੍ਤਤਿ, ਅਪਕ੍ਖਲਨ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਮਾਦੇਨ ਓਤਰਾਹੀ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਓਤਾਰੇਸਿ, ਸੋ ਤਾਯ ਤਂ વਚਨਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਤਤੋਪਿ ਤੇ ਭਯਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣਬਲੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਾਕਟਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Mahāsatto taṃ vānaraṃ vissajjāpetvā ‘‘nivesane pana te, mahārāja, posāvaniyo kinnaro atthī’’ti pucchitvā ‘‘atthī’’ti vutte ‘‘so, mahārāja, attano kinnariyā kataguṇaṃ anussaritvā kilesāturo saddamakāsi. So hi tāya saddhiṃ ekadivasaṃ tuṅgapabbatasikharaṃ āruhi. Te tattha vaṇṇagandharasasampannāni nānāpupphāni ocinantā piḷandhantā sūriyaṃ atthaṅgataṃ na sallakkhesuṃ, atthaṅgate sūriye otarantānaṃ andhakāro ahosi. Tatra naṃ kinnarī ‘sāmi, andhakāro vattati, apakkhalanto appamādena otarāhī’ti vatvā hatthe gahetvā otāresi, so tāya taṃ vacanaṃ anussaritvā saddamakāsi, tatopi te bhayaṃ natthī’’ti taṃ kāraṇaṃ attano ñāṇabalena paricchinditvā pākaṭaṃ karonto sattamaṃ gāthamāha –
੧੬.
16.
‘‘ਅਨ੍ਧਕਾਰਤਿਮਿਸਾਯਂ, ਤੁਙ੍ਗੇ ਉਪਰਿਪਬ੍ਬਤੇ।
‘‘Andhakāratimisāyaṃ, tuṅge uparipabbate;
ਸਾ ਮਂ ਸਣ੍ਹੇਨ ਮੁਦੁਨਾ, ਮਾ ਪਾਦਂ ਖਲਿ ਯਸ੍ਮਨੀ’’ਤਿ॥
Sā maṃ saṇhena mudunā, mā pādaṃ khali yasmanī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਨ੍ਧਕਾਰਤਿਮਿਸਾਯਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਧਭਾવਕਾਰਕੇ ਤਮੇ। ਤੁਙ੍ਗੇਤਿ ਤਿਖਿਣੇ। ਸਣ੍ਹੇਨ ਮੁਦੁਨਾਤਿ ਮਟ੍ਠੇਨ ਮੁਦੁਕੇਨ વਚਨੇਨ। ਮਾ ਪਾਦਂ ਖਲਿ ਯਸ੍ਮਨੀਤਿ ਯ-ਕਾਰੋ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਗਹਿਤੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਸਾ ਮਂ ਕਿਨ੍ਨਰੀ ਸਣ੍ਹੇਨ ਮੁਦਕੇਨ વਚਨੇਨ ‘‘ਸਾਮਿ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੋਹਿ, ਮਾ ਪਾਦਂ ਖਲਿ ਅਸ੍ਮਨਿ, ਯਥਾ ਤੇ ਉਪਕ੍ਖਲਿਤ੍વਾ ਪਾਦੋ ਪਾਸਾਣਸ੍ਮਿਂ ਨ ਖਲਤਿ, ਤਥਾ ਓਤਰਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਓਤਾਰੇਸੀਤਿ।
Tattha andhakāratimisāyanti andhabhāvakārake tame. Tuṅgeti tikhiṇe. Saṇhena mudunāti maṭṭhena mudukena vacanena. Mā pādaṃ khali yasmanīti ya-kāro byañjanasandhivasena gahito. Idaṃ vuttaṃ hoti – sā maṃ kinnarī saṇhena mudakena vacanena ‘‘sāmi, appamatto hohi, mā pādaṃ khali asmani, yathā te upakkhalitvā pādo pāsāṇasmiṃ na khalati, tathā otarā’’ti vatvā hatthena gahetvā otāresīti.
ਇਤਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਕਿਨ੍ਨਰੇਨ ਕਤਸਦ੍ਦਕਾਰਣਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਤਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਅਟ੍ਠਮੋ ਉਦਾਨਸਦ੍ਦੋ ਅਹੋਸਿ। ਨਨ੍ਦਮੂਲਕਪਬ੍ਭਾਰਸ੍ਮਿਂ ਕਿਰ ਏਕੋ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਞਤ੍વਾ ‘ਮਨੁਸ੍ਸਪਥਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬਾਰਾਣਸਿਰਞ੍ਞੋ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਰੀਰਨਿਕ੍ਖੇਪਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਸਾਧੁਕੀਲ਼ਂ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਧਾਤੁਪੂਜਂ ਕਤ੍વਾ ਸਗ੍ਗਪਥਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਇਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤવ ਪਾਸਾਦਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍ਤਕਾਲੇ ਖਨ੍ਧਭਾਰਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪੁਰਪવੇਸਨਦੀਪਨਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸੀ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Iti mahāsatto kinnarena katasaddakāraṇaṃ kathetvā taṃ vissajjāpetvā ‘‘mahārāja, aṭṭhamo udānasaddo ahosi. Nandamūlakapabbhārasmiṃ kira eko paccekabuddho attano āyusaṅkhāraparikkhayaṃ ñatvā ‘manussapathaṃ gantvā bārāṇasirañño uyyāne parinibbāyissāmi, tassa me manussā sarīranikkhepaṃ kāretvā sādhukīḷaṃ kīḷitvā dhātupūjaṃ katvā saggapathaṃ pūressantī’ti iddhānubhāvena āgacchanto tava pāsādassa matthakaṃ pattakāle khandhabhāraṃ otāretvā nibbānapurapavesanadīpanaṃ udānaṃ udānesī’’ti paccekabuddhena vuttaṃ gāthamāha –
੧੭.
17.
‘‘ਅਸਂਸਯਂ ਜਾਤਿਖਯਨ੍ਤਦਸ੍ਸੀ, ਨ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਂ ਪੁਨਰਾવਜਿਸ੍ਸਂ।
‘‘Asaṃsayaṃ jātikhayantadassī, na gabbhaseyyaṃ punarāvajissaṃ;
ਅਯਮਨ੍ਤਿਮਾ ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਾ, ਖੀਣੋ ਮੇ ਸਂਸਾਰੋ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਯਾ’’ਤਿ॥
Ayamantimā pacchimā gabbhaseyyā, khīṇo me saṃsāro punabbhavāyā’’ti.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਜਾਤਿਯਾ ਖਯਨ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਜਾਤਿਖਯਨ੍ਤਦਸ੍ਸੀ ਅਹਂ ਅਸਂਸਯਂ ਪੁਨ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਂ ਨ ਆવਜਿਸ੍ਸਂ, ਅਯਂ ਮੇ ਅਨ੍ਤਿਮਾ ਜਾਤਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਾ, ਖੀਣੋ ਮੇ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਯ ਖਨ੍ਧਪਟਿਪਾਟਿਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਂਸਾਰੋਤਿ।
Tassattho – jātiyā khayantasaṅkhātassa nibbānassa diṭṭhattā jātikhayantadassī ahaṃ asaṃsayaṃ puna gabbhaseyyaṃ na āvajissaṃ, ayaṃ me antimā jāti, pacchimā gabbhaseyyā, khīṇo me punabbhavāya khandhapaṭipāṭisaṅkhāto saṃsāroti.
‘‘ਇਦਞ੍ਚ ਪਨ ਸੋ ਉਦਾਨਂ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਉਯ੍ਯਾਨવਨਂ ਆਗਮ੍ਮ ਏਕਸ੍ਸ ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਸ੍ਸ ਸਾਲਸ੍ਸ ਮੂਲੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਏਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਰੀਰਕਿਚ੍ਚਮਸ੍ਸ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਰਾਜਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਰੀਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਬਲਕਾਯੇਨ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਯਞ੍ਞਂ ਹਾਰੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਨਗਰੇ ਮਾਘਾਤਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਸਾਧੁਕੀਲ਼ਂ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਧਚਿਤਕੇ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾਰੇਨ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਝਾਪੇਤ੍વਾ ਧਾਤੁਯੋ ਚਤੁਮਹਾਪਥੇ ਥੂਪਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਰਞ੍ਞੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੋਹੀ’’ਤਿ ਓવਦਿਤ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਮੇવ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰੇਸੁ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਪਰਿਹੀਨਜ੍ਝਾਨੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਪਰਾਯਣੋ ਅਹੋਸਿ।
‘‘Idañca pana so udānaṃ vatvā imaṃ uyyānavanaṃ āgamma ekassa supupphitassa sālassa mūle parinibbuto, ehi, mahārāja, sarīrakiccamassa karissāmā’’ti mahāsatto rājānaṃ gahetvā paccekabuddhassa parinibbutaṭṭhānaṃ gantvā sarīraṃ dassesi. Rājā tassa sarīraṃ disvā saddhiṃ balakāyena gandhamālādīhi pūjetvā bodhisattassa vacanaṃ nissāya yaññaṃ hāretvā sabbasattānaṃ jīvitadānaṃ datvā nagare māghātabheriṃ carāpetvā sattāhaṃ sādhukīḷaṃ kīḷitvā sabbagandhacitake mahantena sakkārena paccekabuddhassa sarīraṃ jhāpetvā dhātuyo catumahāpathe thūpaṃ kāresi. Bodhisattopi rañño dhammaṃ desetvā ‘‘appamatto hohī’’ti ovaditvā himavantameva pavisitvā brahmavihāresu parikammaṃ katvā aparihīnajjhāno brahmalokaparāyaṇo ahosi.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸੁਤਕਾਰਣਾ ਤવ ਕੋਚਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਯਞ੍ਞਂ ਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਜੀવਿਤਦਾਨਂ ਦਾਪੇਤ੍વਾ ਨਗਰੇ ਧਮ੍ਮਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ ‘‘ਤਦਾ ਰਾਜਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਹੋਸਿ, ਮਾਣવੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਤਾਪਸੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘mahārāja, tassa saddassa sutakāraṇā tava koci antarāyo natthī’’ti yaññaṃ harāpetvā ‘‘mahājanassa jīvitaṃ dehī’’ti jīvitadānaṃ dāpetvā nagare dhammabheriṃ carāpetvā dhammaṃ desetvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā rājā ānando ahosi, māṇavo sāriputto, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
ਅਟ੍ਠਸਦ੍ਦਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਦੁਤਿਯਾ।
Aṭṭhasaddajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੪੧੮. ਅਟ੍ਠਸਦ੍ਦਜਾਤਕਂ • 418. Aṭṭhasaddajātakaṃ