Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੮੪] ੪. ਅਤ੍ਥਸ੍ਸਦ੍વਾਰਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[84] 4. Atthassadvārajātakavaṇṇanā
ਆਰੋਗ੍ਯਮਿਚ੍ਛੇ ਪਰਮਞ੍ਚ ਲਾਭਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਸਾવਤ੍ਥਿਯਞ੍ਹਿ ਏਕਸ੍ਸ ਮਹਾવਿਭવਸ੍ਸ ਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਜਾਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸੋ ਪਞ੍ਞવਾ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੋ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਪਿਤਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਪਞ੍ਹਂ ਨਾਮ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਸੋ ਤਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ ‘‘ਅਯਂ ਪਞ੍ਹੋ ਅਤਿਸੁਖੁਮੋ, ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਂ ਅਞ੍ਞੋ ਉਪਰਿ ਭવਗ੍ਗੇਨ, ਹੇਟ੍ਠਾ ਚ ਅવੀਚਿਨਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇ ਲੋਕਸਨ੍ਨਿવਾਸੇ ਏਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਕਥੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਪੁਤ੍ਤਮਾਦਾਯ ਬਹੁਂ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਜੇਤવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੂਜੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ ‘‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਾਰਕੋ ਪਞ੍ਞવਾ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੋ ਮਂ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਪਞ੍ਹਂ ਨਾਮ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਹਂ ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਤੋ, ਸਾਧੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਕਥੇਤੂ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇਪਾਹਂ, ਉਪਾਸਕ, ਇਮਿਨਾ ਕੁਮਾਰਕੇਨੇਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ, ਮਯਾ ਚਸ੍ਸ ਕਥਿਤੋ, ਤਦਾ ਨਂ ਏਸ ਜਾਨਾਤਿ, ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਭવਸਙ੍ਖੇਪਗਤਤ੍ਤਾ ਨ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨ ਯਾਚਿਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Ārogyamiccheparamañca lābhanti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ atthakusalaṃ kulaputtaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyañhi ekassa mahāvibhavassa seṭṭhino putto jātiyā sattavasso paññavā atthakusalo. So ekadivasaṃ pitaraṃ upasaṅkamitvā atthassa dvārapañhaṃ nāma pucchi, so taṃ na jānāti. Athassa etadahosi ‘‘ayaṃ pañho atisukhumo, ṭhapetvā sabbaññubuddhaṃ añño upari bhavaggena, heṭṭhā ca avīcinā paricchinne lokasannivāse etaṃ pañhaṃ kathetuṃ samattho nāma natthī’’ti. So puttamādāya bahuṃ mālāgandhavilepanaṃ gāhāpetvā jetavanaṃ gantvā satthāraṃ pūjetvā vanditvā ekamantaṃ nisinno bhagavantaṃ etadavoca ‘‘ayaṃ, bhante, dārako paññavā atthakusalo maṃ atthassa dvārapañhaṃ nāma pucchi, ahaṃ taṃ pañhaṃ ajānanto tumhākaṃ santikaṃ āgato, sādhu me, bhante, bhagavā taṃ pañhaṃ kathetū’’ti. Satthā ‘‘pubbepāhaṃ, upāsaka, iminā kumārakenetaṃ pañhaṃ puṭṭho, mayā cassa kathito, tadā naṃ esa jānāti, idāni pana bhavasaṅkhepagatattā na sallakkhetī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਮਹਾવਿਭવੋ ਸੇਟ੍ਠਿ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਿਕੋ ਜਾਤਿਯਾ ਪਞ੍ਞવਾ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੋ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਪਿਤਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ, ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਂ ਨਾਮ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto mahāvibhavo seṭṭhi ahosi. Athassa putto sattavassiko jātiyā paññavā atthakusalo. So ekadivasaṃ pitaraṃ upasaṅkamitvā ‘‘tāta, atthassa dvāraṃ nāma ki’’nti atthassa dvārapañhaṃ pucchi. Athassa pitā taṃ pañhaṃ kathento imaṃ gāthamāha –
੮੪.
84.
‘‘ਆਰੋਗ੍ਯਮਿਚ੍ਛੇ ਪਰਮਞ੍ਚ ਲਾਭਂ, ਸੀਲਞ੍ਚ વੁਦ੍ਧਾਨੁਮਤਂ ਸੁਤਞ੍ਚ।
‘‘Ārogyamicche paramañca lābhaṃ, sīlañca vuddhānumataṃ sutañca;
ਧਮ੍ਮਾਨੁવਤ੍ਤੀ ਚ ਅਲੀਨਤਾ ਚ, ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਾ ਪਮੁਖਾ ਛਲ਼ੇਤੇ’’ਤਿ॥
Dhammānuvattī ca alīnatā ca, atthassa dvārā pamukhā chaḷete’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਆਰੋਗ੍ਯਮਿਚ੍ਛੇ ਪਰਮਞ੍ਚ ਲਾਭਨ੍ਤਿ ਚ-ਕਾਰੋ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਤਾਤ, ਪਠਮਮੇવ ਆਰੋਗ੍ਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਰਮਂ ਲਾਭਂ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਆਰੋਗ੍ਯਂ ਨਾਮ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਅਰੋਗਭਾવੋ ਅਨਾਤੁਰਤਾ। ਸਰੀਰੇ ਹਿ ਰੋਗਾਤੁਰੇ ਨੇવ ਅਲਦ੍ਧਂ ਭੋਗਲਾਭਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਨ ਲਦ੍ਧਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ, ਅਨਾਤੁਰੇ ਪਨ ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਚਿਤ੍ਤੇ ਚ ਕਿਲੇਸਾਤੁਰੇ ਨੇવ ਅਲਦ੍ਧਂ ਝਾਨਾਦਿਭੇਦਂ ਲਾਭਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਨ ਲਦ੍ਧਂ ਪੁਨ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ। ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨਾਰੋਗ੍ਯੇ ਸਤਿ ਅਲਦ੍ਧੋਪਿ ਲਾਭੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਲਦ੍ਧੋਪਿ ਨਿਰਤ੍ਥਕੋ ਹੋਤਿ, ਅਸਤਿ ਪਨੇਤਸ੍ਮਿਂ ਅਲਦ੍ਧੋਪਿ ਲਾਭੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਲਦ੍ਧੋਪਿ ਸਾਤ੍ਥਕੋ ਹੋਤੀਤਿ ਆਰੋਗ੍ਯਂ ਪਰਮੋ ਲਾਭੋ ਨਾਮ। ਤਂ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਮੇਕਂ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੀਲਞ੍ਚਾਤਿ ਆਚਾਰਸੀਲਂ। ਇਮਿਨਾ ਲੋਕਚਾਰਿਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વੁਦ੍ਧਾਨੁਮਤਨ੍ਤਿ ਗੁਣવੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਅਨੁਮਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਞਾਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਗਰੂਨਂ ਓવਾਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੁਤਞ੍ਚਾਤਿ ਕਾਰਣਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਸੁਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਅਤ੍ਥਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਧਮ੍ਮਾਨੁવਤ੍ਤੀ ਚਾਤਿ ਤਿવਿਧਸ੍ਸ ਸੁਚਰਿਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨੁવਤ੍ਤਨਂ। ਇਮਿਨਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਧਮ੍ਮਂ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸੁਚਰਿਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨੁવਤ੍ਤਨਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਲੀਨਤਾ ਚਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਲੀਨਤਾ ਅਨੀਚਤਾ। ਇਮਿਨਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਸਙ੍ਕੋਚਤਂ ਪਣੀਤਭਾવਂ ਉਤ੍ਤਮਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਾ ਪਮੁਖਾ ਛਲ਼ੇਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਨਾਮ વੁਡ੍ਢਿ, ਤਸ੍ਸ વੁਡ੍ਢਿਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਏਤੇ ਪਮੁਖਾ ਉਤ੍ਤਮਾ ਛ ਦ੍વਾਰਾ ਉਪਾਯਾ ਅਧਿਗਮਮੁਖਾਨੀਤਿ।
Tattha ārogyamicche paramañca lābhanti ca-kāro nipātamattaṃ. Tāta, paṭhamameva ārogyasaṅkhātaṃ paramaṃ lābhaṃ iccheyyāti imamatthaṃ dīpento evamāha. Tattha ārogyaṃ nāma sarīrassa ceva cittassa ca arogabhāvo anāturatā. Sarīre hi rogāture neva aladdhaṃ bhogalābhaṃ uppādetuṃ sakkoti, na laddhaṃ paribhuñjituṃ, anāture pana ubhayampetaṃ sakkoti. Citte ca kilesāture neva aladdhaṃ jhānādibhedaṃ lābhaṃ uppādetuṃ sakkoti, na laddhaṃ puna samāpattivasena paribhuñjituṃ. Etasmiṃ anārogye sati aladdhopi lābho na labbhati, laddhopi niratthako hoti, asati panetasmiṃ aladdhopi lābho labbhati, laddhopi sātthako hotīti ārogyaṃ paramo lābho nāma. Taṃ sabbapaṭhamaṃ icchitabbaṃ. Idamekaṃ atthassa dvāranti ayamettha attho. Sīlañcāti ācārasīlaṃ. Iminā lokacārittaṃ dasseti. Vuddhānumatanti guṇavuddhānaṃ paṇḍitānaṃ anumataṃ. Iminā ñāṇasampannānaṃ garūnaṃ ovādaṃ dasseti. Sutañcāti kāraṇanissitaṃ sutaṃ. Iminā imasmiṃ loke atthanissitaṃ bāhusaccaṃ dasseti. Dhammānuvattī cāti tividhassa sucaritadhammassa anuvattanaṃ. Iminā duccaritadhammaṃ vajjetvā sucaritadhammassa anuvattanabhāvaṃ dasseti. Alīnatā cāti cittassa alīnatā anīcatā. Iminā cittassa asaṅkocataṃ paṇītabhāvaṃ uttamabhāvaṃ dasseti. Atthassa dvārā pamukhā chaḷeteti attho nāma vuḍḍhi, tassa vuḍḍhisaṅkhātassa lokiyalokuttarassa atthassa ete pamukhā uttamā cha dvārā upāyā adhigamamukhānīti.
ਏવਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਪਞ੍ਹਂ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੇਸੁ ਛਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ વਤ੍ਤਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਯਥਾਕਮ੍ਮਂ ਗਤੋ।
Evaṃ bodhisatto puttassa atthassa dvārapañhaṃ kathesi. So tato paṭṭhāya tesu chasu dhammesu vatti. Bodhisattopi dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਪੁਤ੍ਤੋવ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪੁਤ੍ਤੋ, ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā puttova paccuppannaputto, mahāseṭṭhi pana ahameva ahosi’’nti.
ਅਤ੍ਥਸ੍ਸਦ੍વਾਰਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਚਤੁਤ੍ਥਾ।
Atthassadvārajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੮੪. ਅਤ੍ਥਸ੍ਸਦ੍વਾਰਜਾਤਕਂ • 84. Atthassadvārajātakaṃ