| Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
൨൧. അത്ഥിപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ
21. Atthipaccayaniddesavaṇṇanā
൨൧. അത്ഥിപച്ചയനിദ്ദേസേ ചത്താരോ ഖന്ധാതിആദീഹി സഹജാതവസേന അത്ഥിപച്ചയോ നിദ്ദിട്ഠോ. ചക്ഖായതനന്തിആദീഹി പുരേജാതവസേന. യം രൂപം നിസ്സായാതി ഏത്ഥ സഹജാതപുരേജാതവസേന അത്ഥിപച്ചയോ നിദ്ദിട്ഠോ. ഏവമയം പാളി സഹജാതപുരേജാതാനഞ്ഞേവ അത്ഥിപച്ചയാനം വസേന ആഗതാ. പഞ്ഹാവാരേ പന സഹജാതം, പുരേജാതം, പച്ഛാജാതം, ആഹാരം, ഇന്ദ്രിയന്തി ഇമേസം വസേന ആഗതത്താ പച്ഛാജാതആഹാരിന്ദ്രിയവസേനാപി അത്ഥിപച്ചയോ ലബ്ഭതി. ഇധ പന സാവസേസവസേന ദേസനാ കതാതി അയം താവേത്ഥ പാളിവണ്ണനാ.
21. Atthipaccayaniddese cattāro khandhātiādīhi sahajātavasena atthipaccayo niddiṭṭho. Cakkhāyatanantiādīhi purejātavasena. Yaṃ rūpaṃ nissāyāti ettha sahajātapurejātavasena atthipaccayo niddiṭṭho. Evamayaṃ pāḷi sahajātapurejātānaññeva atthipaccayānaṃ vasena āgatā. Pañhāvāre pana sahajātaṃ, purejātaṃ, pacchājātaṃ, āhāraṃ, indriyanti imesaṃ vasena āgatattā pacchājātaāhārindriyavasenāpi atthipaccayo labbhati. Idha pana sāvasesavasena desanā katāti ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
അയം പന അത്ഥിപച്ചയോ നാമ ദുവിധോ – അഞ്ഞമഞ്ഞതോ, ന അഞ്ഞമഞ്ഞതോ. തത്ഥ അഞ്ഞമഞ്ഞം തിവിധം – അരൂപം അരൂപേന, രൂപം രൂപേന, രൂപാരൂപം രൂപാരൂപേന. ‘‘ചത്താരോ ഖന്ധാ അരൂപിനോ’’തി ഏത്ഥ ഹി സബ്ബചിത്തുപ്പത്തിവസേന അരൂപം അരൂപേന വുത്തം. ‘‘ചത്താരോ മഹാഭൂതാ’’തി ഏത്ഥ സബ്ബസന്തതിവസേന രൂപം രൂപേന. ‘‘ഓക്കന്തിക്ഖണേ നാമരൂപ’’ന്തി ഏത്ഥ പടിസന്ധിഖന്ധാനഞ്ചേവ വത്ഥുനോ ച വസേന രൂപാരൂപം രൂപാരൂപേന വുത്തം. ന അഞ്ഞമഞ്ഞമ്പി തിവിധം – ‘‘അരൂപം രൂപസ്സ, രൂപം രൂപസ്സ, രൂപം അരൂപസ്സ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ’’തി ഏത്ഥ ഹി പഞ്ചവോകാരവസേന അരൂപം രൂപസ്സ വുത്തം. ‘‘മഹാഭൂതാ ഉപാദാരൂപാന’’ന്തി ഏത്ഥ സബ്ബസന്തതിവസേന രൂപം രൂപസ്സ. ‘‘ചക്ഖായതനം ചക്ഖുവിഞ്ഞാണധാതുയാ’’തിആദീസു വത്ഥാരമ്മണവസേന രൂപം അരൂപസ്സ അത്ഥിപച്ചയോതി വുത്തം.
Ayaṃ pana atthipaccayo nāma duvidho – aññamaññato, na aññamaññato. Tattha aññamaññaṃ tividhaṃ – arūpaṃ arūpena, rūpaṃ rūpena, rūpārūpaṃ rūpārūpena. ‘‘Cattāro khandhā arūpino’’ti ettha hi sabbacittuppattivasena arūpaṃ arūpena vuttaṃ. ‘‘Cattāro mahābhūtā’’ti ettha sabbasantativasena rūpaṃ rūpena. ‘‘Okkantikkhaṇe nāmarūpa’’nti ettha paṭisandhikhandhānañceva vatthuno ca vasena rūpārūpaṃ rūpārūpena vuttaṃ. Na aññamaññampi tividhaṃ – ‘‘arūpaṃ rūpassa, rūpaṃ rūpassa, rūpaṃ arūpassa cittacetasikā dhammā’’ti ettha hi pañcavokāravasena arūpaṃ rūpassa vuttaṃ. ‘‘Mahābhūtā upādārūpāna’’nti ettha sabbasantativasena rūpaṃ rūpassa. ‘‘Cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā’’tiādīsu vatthārammaṇavasena rūpaṃ arūpassa atthipaccayoti vuttaṃ.
അപിചേസ അത്ഥിപച്ചയോ നാമ സങ്ഖേപതോ ഖണത്തയപ്പത്തം നാമഞ്ചേവ രൂപഞ്ച, വത്തമാനാ പഞ്ചക്ഖന്ധാതിപി വത്തും വട്ടതി. സോ ജാതിഭേദതോ കുസലാകുസലവിപാകകിരിയരൂപവസേന പഞ്ചധാ ഭിജ്ജതി . തത്ഥ കുസലോ സഹജാതപച്ഛാജാതവസേന ദുവിധോ ഹോതി, തഥാ അകുസലോ വിപാകകിരിയസങ്ഖാതോ ച. തേസു കുസലോ കാമാവചരാദിഭേദേന ചതുധാ ഭിജ്ജതി, അകുസലോ കാമാവചരോവ വിപാകോ ചതുഭൂമകോ, കിരിയാസങ്ഖാതോ തിഭൂമകോ. രൂപസങ്ഖാതോ അത്ഥിപച്ചയോ കാമാവചരോവ. സോ പന സഹജാതപുരേജാതവസേന ദുവിധോ. തത്ഥ പഞ്ച വത്ഥൂനി ആരമ്മണാനി ച പുരേജാതാനേവ, ഹദയവത്ഥു സഹജാതം വാ ഹോതി പുരേജാതം വാ. പഞ്ഹാവാരേ പന ആഗതോ ആഹാരോ ഇന്ദ്രിയഞ്ച സഹജാതാദിഭേദം ന ലഭതീതി ഏവമേത്ഥ നാനപ്പകാരഭേദതോ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.
Apicesa atthipaccayo nāma saṅkhepato khaṇattayappattaṃ nāmañceva rūpañca, vattamānā pañcakkhandhātipi vattuṃ vaṭṭati. So jātibhedato kusalākusalavipākakiriyarūpavasena pañcadhā bhijjati . Tattha kusalo sahajātapacchājātavasena duvidho hoti, tathā akusalo vipākakiriyasaṅkhāto ca. Tesu kusalo kāmāvacarādibhedena catudhā bhijjati, akusalo kāmāvacarova vipāko catubhūmako, kiriyāsaṅkhāto tibhūmako. Rūpasaṅkhāto atthipaccayo kāmāvacarova. So pana sahajātapurejātavasena duvidho. Tattha pañca vatthūni ārammaṇāni ca purejātāneva, hadayavatthu sahajātaṃ vā hoti purejātaṃ vā. Pañhāvāre pana āgato āhāro indriyañca sahajātādibhedaṃ na labhatīti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
ഏവം ഭിന്നേ പനേത്ഥ ചതുഭൂമകകുസലോപി സഹജാതോ അത്ഥിപച്ചയോ പഞ്ചവോകാരേ ‘‘ഏകോ ഖന്ധോ തിണ്ണന്നം ഖന്ധാന’’ന്തിആദിനാ നയേന അഞ്ഞമഞ്ഞം ഖന്ധാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപസ്സ ച ഠപേത്വാ പന രൂപാവചരകുസലം അവസേസോ ആരുപ്പേ സമ്പയുത്തക്ഖന്ധാനഞ്ഞേവ സഹജാതകുസലോ അത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ ഹോതി. ചതുഭൂമകോ പനേസ പഞ്ചവോകാരേ ചതുസമുട്ഠാനികതിസമുട്ഠാനികകായസ്സ പച്ഛാജാതോ കുസലോ അത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ ഹോതി. അകുസലേപി ഏസേവ നയോ. സോപി ഹി പഞ്ചവോകാരേ സമ്പയുത്തക്ഖന്ധാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപസ്സ ച, ചതുവോകാരേ സമ്പയുത്തക്ഖന്ധാനഞ്ഞേവ സഹജാതാകുസലോ അത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ. പഞ്ചവോകാരേ ചതുസമുട്ഠാനികതിസമുട്ഠാനികകായസ്സ പച്ഛാജാതാകുസലോ അത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ.
Evaṃ bhinne panettha catubhūmakakusalopi sahajāto atthipaccayo pañcavokāre ‘‘eko khandho tiṇṇannaṃ khandhāna’’ntiādinā nayena aññamaññaṃ khandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca ṭhapetvā pana rūpāvacarakusalaṃ avaseso āruppe sampayuttakkhandhānaññeva sahajātakusalo atthipaccayena paccayo hoti. Catubhūmako panesa pañcavokāre catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājāto kusalo atthipaccayena paccayo hoti. Akusalepi eseva nayo. Sopi hi pañcavokāre sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca, catuvokāre sampayuttakkhandhānaññeva sahajātākusalo atthipaccayena paccayo. Pañcavokāre catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātākusalo atthipaccayena paccayo.
വിപാകതോ പന കാമാവചരരൂപാവചരോ അത്ഥിപച്ചയോ നിയമേനേവ പടിസന്ധിക്ഖണേ ഖന്ധാനഞ്ചേവ കടത്താരൂപസ്സ ച സഹജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ. പവത്തേ പന സമ്പയുത്തക്ഖന്ധാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപസ്സ ച സഹജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ, ഠിതിപ്പത്തസ്സ ചതുസമുട്ഠാനികതിസമുട്ഠാനികകായസ്സ പച്ഛാജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ. അരൂപാവചരവിപാകോ പന ആരുപ്പേ ഉപ്പന്നലോകുത്തരവിപാകോ ച അത്തനാ സമ്പയുത്തക്ഖന്ധാനഞ്ഞേവ സഹജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ. പഞ്ചവോകാരേ ലോകുത്തരവിപാകോ സമ്പയുത്തക്ഖന്ധാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപസ്സ ച സഹജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ, ചതുസമുട്ഠാനികതിസമുട്ഠാനികകായസ്സ പച്ഛാജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ. കിരിയതോ രൂപാവചരോ അത്ഥിപച്ചയോ സമ്പയുത്തക്ഖന്ധാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപസ്സ ച സഹജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ, ചതുസമുട്ഠാനികതിസമുട്ഠാനികകായസ്സ പച്ഛാജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ. കാമാവചരാരൂപാവചരോ പന ആരുപ്പേ സമ്പയുത്തക്ഖന്ധാനഞ്ഞേവ, പഞ്ചവോകാരേ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപസ്സാപി സഹജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ, ചതുസമുട്ഠാനികതിസമുട്ഠാനികകായസ്സ പച്ഛാജാതത്ഥി പച്ചയേന പച്ചയോ.
Vipākato pana kāmāvacararūpāvacaro atthipaccayo niyameneva paṭisandhikkhaṇe khandhānañceva kaṭattārūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo. Pavatte pana sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo, ṭhitippattassa catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthipaccayena paccayo. Arūpāvacaravipāko pana āruppe uppannalokuttaravipāko ca attanā sampayuttakkhandhānaññeva sahajātatthipaccayena paccayo. Pañcavokāre lokuttaravipāko sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo, catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthipaccayena paccayo. Kiriyato rūpāvacaro atthipaccayo sampayuttakkhandhānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca sahajātatthipaccayena paccayo, catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthipaccayena paccayo. Kāmāvacarārūpāvacaro pana āruppe sampayuttakkhandhānaññeva, pañcavokāre cittasamuṭṭhānarūpassāpi sahajātatthipaccayena paccayo, catusamuṭṭhānikatisamuṭṭhānikakāyassa pacchājātatthi paccayena paccayo.
രൂപസങ്ഖാതോ പന അത്ഥിപച്ചയോ സഹജാതോ, പുരേജാതോ, ആഹാരോ, ഇന്ദ്രിയന്തി ചതുബ്ബിധോ. തത്ഥ സഹജാതരൂപത്ഥിപച്ചയോ ചതുസമുട്ഠാനവസേന ചതുധാ ഠിതോ. തത്ഥ കമ്മസമുട്ഠാനോ ഏകം മഹാഭൂതം തിണ്ണന്നം മഹാഭൂതാനം, തീണി ഏകസ്സ, ദ്വേ ദ്വിന്നം, മഹാഭൂതാ ഉപാദാരൂപാനന്തി ഏവം സഹജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ ഹോതി. പടിസന്ധിക്ഖണേ വത്ഥുരൂപം കാമാവചരരൂപാവചരവിപാകക്ഖന്ധാനം സഹജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ ഹോതി. തേസമ്പി തിസമുട്ഠാനികരൂപം ഏകം മഹാഭൂതം തിണ്ണന്നം മഹാഭൂതാനം, തീണി ഏകസ്സ, ദ്വേ ദ്വിന്നം, മഹാഭൂതാ ഉപാദാരൂപാനന്തി ഏവം സഹജാതത്ഥിപച്ചയേന പച്ചയോ ഹോതി. പുരേജാതത്ഥിപച്ചയോ പന വത്ഥുപുരേജാതആരമ്മണപുരേജാതവസേന ദുവിധോ ഹോതി. സോ ദുവിധോപി ഹേട്ഠാ പുരേജാതപച്ചയേ വുത്തനയേനേവ യോജേത്വാ ഗഹേതബ്ബോ. ആഹാരത്ഥിപച്ചയോപി ഹേട്ഠാ കബളീകാരാഹാരപച്ചയേ യോജിതനയേനേവ യോജേതബ്ബോ. ഇധ പനേസ അത്തനോ അനിരുദ്ധക്ഖണേ പച്ചയഭാവേന അത്ഥിപച്ചയോതി വുത്തോ. രൂപജീവിതിന്ദ്രിയമ്പി ഹേട്ഠാ ഇന്ദ്രിയപച്ചയേ രൂപജീവിതിന്ദ്രിയയോജനായം വുത്തനയേനേവ യോജേതബ്ബം. ഇധ പനേതമ്പി അത്തനോ അനിരുദ്ധക്ഖണേയേവ പച്ചയഭാവേന അത്ഥിപച്ചയോതി വുത്തന്തി ഏവമേത്ഥ പച്ചയുപ്പന്നതോപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോതി.
Rūpasaṅkhāto pana atthipaccayo sahajāto, purejāto, āhāro, indriyanti catubbidho. Tattha sahajātarūpatthipaccayo catusamuṭṭhānavasena catudhā ṭhito. Tattha kammasamuṭṭhāno ekaṃ mahābhūtaṃ tiṇṇannaṃ mahābhūtānaṃ, tīṇi ekassa, dve dvinnaṃ, mahābhūtā upādārūpānanti evaṃ sahajātatthipaccayena paccayo hoti. Paṭisandhikkhaṇe vatthurūpaṃ kāmāvacararūpāvacaravipākakkhandhānaṃ sahajātatthipaccayena paccayo hoti. Tesampi tisamuṭṭhānikarūpaṃ ekaṃ mahābhūtaṃ tiṇṇannaṃ mahābhūtānaṃ, tīṇi ekassa, dve dvinnaṃ, mahābhūtā upādārūpānanti evaṃ sahajātatthipaccayena paccayo hoti. Purejātatthipaccayo pana vatthupurejātaārammaṇapurejātavasena duvidho hoti. So duvidhopi heṭṭhā purejātapaccaye vuttanayeneva yojetvā gahetabbo. Āhāratthipaccayopi heṭṭhā kabaḷīkārāhārapaccaye yojitanayeneva yojetabbo. Idha panesa attano aniruddhakkhaṇe paccayabhāvena atthipaccayoti vutto. Rūpajīvitindriyampi heṭṭhā indriyapaccaye rūpajīvitindriyayojanāyaṃ vuttanayeneva yojetabbaṃ. Idha panetampi attano aniruddhakkhaṇeyeva paccayabhāvena atthipaccayoti vuttanti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
അത്ഥിപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ.
Atthipaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / പട്ഠാനപാളി • Paṭṭhānapāḷi / (൨) പച്ചയനിദ്ദേസോ • (2) Paccayaniddeso
