| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā |
(४) अवन्दनीयपुग्गलादिवण्णना
(4) Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
४७७. दस पुग्गला नाभिवादेतब्बाति सेनासनक्खन्धके वुत्ता दस जना। अञ्जलि सामीचेन चाति सामीचिकम्मेन सद्धिं अञ्जलि च तेसं न कातब्बो, नेव पानीयापुच्छनतालवण्टग्गहणादि खन्धकवत्तं तेसं दस्सेतब्बं, न अञ्जलि पग्गण्हितब्बोति अत्थो। दसन्नं दुक्कटन्ति तेसंयेव दसन्नं एवं करोन्तस्स दुक्कटं होति। दस चीवरधारणाति दस दिवसानि अतिरेकचीवरस्स धारणा अनुञ्ञाताति अत्थो।
477.Dasa puggalā nābhivādetabbāti senāsanakkhandhake vuttā dasa janā. Añjali sāmīcena cāti sāmīcikammena saddhiṃ añjali ca tesaṃ na kātabbo, neva pānīyāpucchanatālavaṇṭaggahaṇādi khandhakavattaṃ tesaṃ dassetabbaṃ, na añjali paggaṇhitabboti attho. Dasannaṃ dukkaṭanti tesaṃyeva dasannaṃ evaṃ karontassa dukkaṭaṃ hoti. Dasa cīvaradhāraṇāti dasa divasāni atirekacīvarassa dhāraṇā anuññātāti attho.
पञ्चन्नं वस्संवुट्ठानं, दातब्बं इध चीवरन्ति पञ्चन्नं सहधम्मिकानं सम्मुखाव दातब्बं। सत्तन्नं सन्तेति दिसापक्कन्तउम्मत्तकखित्तचित्तवेदनाट्टानं तिण्णञ्च उक्खित्तकानन्ति इमेसं सत्तन्नं सन्ते पतिरूपे गाहके परम्मुखापि दातब्बं। सोळसन्नं न दातब्बन्ति सेसानं चीवरक्खन्धके वुत्तानं पण्डकादीनं सोळसन्नं न दातब्बं।
Pañcannaṃ vassaṃvuṭṭhānaṃ, dātabbaṃ idha cīvaranti pañcannaṃ sahadhammikānaṃ sammukhāva dātabbaṃ. Sattannaṃ santeti disāpakkantaummattakakhittacittavedanāṭṭānaṃ tiṇṇañca ukkhittakānanti imesaṃ sattannaṃ sante patirūpe gāhake parammukhāpi dātabbaṃ. Soḷasannaṃ na dātabbanti sesānaṃ cīvarakkhandhake vuttānaṃ paṇḍakādīnaṃ soḷasannaṃ na dātabbaṃ.
कतिसतं रत्तिसतं, आपत्तियो छादयित्वानाति कतिसतं आपत्तियो रत्तिसतं छादयित्वान। दससतं रत्तिसतं, आपत्तियो छादयित्वानाति दससतं आपत्तियो रत्तिसतं छादयित्वान। अयञ्हेत्थ सङ्खेपत्थो – यो दिवसे सतं सतं सङ्घादिसेसापत्तियो आपज्जित्वा दस दस दिवसे पटिच्छादेति, तेन रत्तिसतं आपत्तिसहस्सं पटिच्छादितं होति, सो सब्बाव ता आपत्तियो दसाहपटिच्छन्नाति परिवासं याचित्वा दस रत्तियो वसित्वान मुच्चेय्य पारिवासिकोति।
Katisataṃ rattisataṃ, āpattiyo chādayitvānāti katisataṃ āpattiyo rattisataṃ chādayitvāna. Dasasataṃ rattisataṃ, āpattiyo chādayitvānāti dasasataṃ āpattiyo rattisataṃ chādayitvāna. Ayañhettha saṅkhepattho – yo divase sataṃ sataṃ saṅghādisesāpattiyo āpajjitvā dasa dasa divase paṭicchādeti, tena rattisataṃ āpattisahassaṃ paṭicchāditaṃ hoti, so sabbāva tā āpattiyo dasāhapaṭicchannāti parivāsaṃ yācitvā dasa rattiyo vasitvāna mucceyya pārivāsikoti.
द्वादस कम्मदोसा वुत्ताति अपलोकनकम्मं अधम्मेनवग्गं, अधम्मेनसमग्गं, धम्मेनवग्गं, तथा ञत्तिकम्मञत्तिदुतियकम्मञत्तिचतुत्थकम्मानिपीति एवं एकेकस्मिं कम्मे तयो तयो कत्वा द्वादस कम्मदोसा वुत्ता।
Dvādasa kammadosā vuttāti apalokanakammaṃ adhammenavaggaṃ, adhammenasamaggaṃ, dhammenavaggaṃ, tathā ñattikammañattidutiyakammañatticatutthakammānipīti evaṃ ekekasmiṃ kamme tayo tayo katvā dvādasa kammadosā vuttā.
चतस्सो कम्मसम्पत्तियोति अपलोकनकम्मं धम्मेनसमग्गं, तथा सेसानिपीति एवं चतस्सो कम्मसम्पत्तियो वुत्ता।
Catasso kammasampattiyoti apalokanakammaṃ dhammenasamaggaṃ, tathā sesānipīti evaṃ catasso kammasampattiyo vuttā.
छ कम्मानीति अधम्मेनवग्गकम्मं, अधम्मेनसमग्गकम्मं, धम्मपतिरूपकेनवग्गकम्मं, धम्मपतिरूपकेनसमग्गकम्मं, धम्मेनवग्गकम्मं, धम्मेनसमग्गकम्मन्ति एवं छ कम्मानि वुत्तानि। एकेत्थ धम्मिका कताति एकं धम्मेन समग्गकम्ममेवेत्थ धम्मिकं कतन्ति अत्थो। दुतियगाथाविस्सज्जनेपि एतदेव धम्मिकं।
Cha kammānīti adhammenavaggakammaṃ, adhammenasamaggakammaṃ, dhammapatirūpakenavaggakammaṃ, dhammapatirūpakenasamaggakammaṃ, dhammenavaggakammaṃ, dhammenasamaggakammanti evaṃ cha kammāni vuttāni. Ekettha dhammikā katāti ekaṃ dhammena samaggakammamevettha dhammikaṃ katanti attho. Dutiyagāthāvissajjanepi etadeva dhammikaṃ.
यं देसिताति यानि देसितानि वुत्तानि पकासितानि। अनन्तजिनेनातिआदीसु परियन्तपरिच्छेदभावरहितत्ता अनन्तं वुच्चति निब्बानं, तं भगवता रञ्ञा सपत्तगणं अभिमद्दित्वा रज्जं विय किलेसगणं अभिमद्दित्वा जितं विजितं अधिगतं सम्पत्तं, तस्मा भगवा ‘‘अनन्तजिनो’’ति वुच्चति। स्वेव इट्ठानिट्ठेसु निब्बिकारताय तादि, विक्खम्भनतदङ्गसमुच्छेदपटिपस्सद्धिनिस्सरणविवेकसङ्खातं विवेकपञ्चकं अद्दसाति विवेकदस्सी; तेन अनन्तजिनेन तादिना विवेकदस्सिना यानि आपत्तिक्खन्धानि देसितानि वुत्तानि। एकेत्थ सम्मति विना समथेहीति अयमेत्थ पदसम्बन्धो, यानि सत्थारा सत्त आपत्तिक्खन्धानि देसितानि, तत्थ एकापि आपत्ति विना समथेहि न सम्मति, अथ खो छ समथा चत्तारि अधिकरणानीति सब्बेपिमे धम्मा सम्मुखाविनयेन सम्मन्ति, समायोगं गच्छन्ति। एत्थ पन एको सम्मुखाविनयोव विना समथेहि सम्मति, समथभावं गच्छति। न हि तस्स अञ्ञेन समथेन विना अनिप्फत्ति नाम अत्थि। तेन वुत्तं – ‘‘एकेत्थ सम्मति विना समथेही’’ति। इमिना ताव अधिप्पायेन अट्ठकथासु अत्थो वुत्तो। मयं पन ‘‘विना’’ति निपातस्स पटिसेधनमत्तमत्थं गहेत्वा ‘‘एकेत्थ सम्मति विना समथेही’’ति एतेसु सत्तसु आपत्तिक्खन्धेसु एको पाराजिकापत्तिक्खन्धो विना समथेहि सम्मतीति एतमत्थं रोचेय्याम। वुत्तम्पि चेतं ‘‘या सा आपत्ति अनवसेसा, सा आपत्ति न कतमेन अधिकरणेन कतमम्हि ठाने न कतमेन समथेन सम्मती’’ति।
Yaṃ desitāti yāni desitāni vuttāni pakāsitāni. Anantajinenātiādīsu pariyantaparicchedabhāvarahitattā anantaṃ vuccati nibbānaṃ, taṃ bhagavatā raññā sapattagaṇaṃ abhimadditvā rajjaṃ viya kilesagaṇaṃ abhimadditvā jitaṃ vijitaṃ adhigataṃ sampattaṃ, tasmā bhagavā ‘‘anantajino’’ti vuccati. Sveva iṭṭhāniṭṭhesu nibbikāratāya tādi, vikkhambhanatadaṅgasamucchedapaṭipassaddhinissaraṇavivekasaṅkhātaṃ vivekapañcakaṃ addasāti vivekadassī; tena anantajinena tādinā vivekadassinā yāni āpattikkhandhāni desitāni vuttāni. Ekettha sammati vinā samathehīti ayamettha padasambandho, yāni satthārā satta āpattikkhandhāni desitāni, tattha ekāpi āpatti vinā samathehi na sammati, atha kho cha samathā cattāri adhikaraṇānīti sabbepime dhammā sammukhāvinayena sammanti, samāyogaṃ gacchanti. Ettha pana eko sammukhāvinayova vinā samathehi sammati, samathabhāvaṃ gacchati. Na hi tassa aññena samathena vinā anipphatti nāma atthi. Tena vuttaṃ – ‘‘ekettha sammati vinā samathehī’’ti. Iminā tāva adhippāyena aṭṭhakathāsu attho vutto. Mayaṃ pana ‘‘vinā’’ti nipātassa paṭisedhanamattamatthaṃ gahetvā ‘‘ekettha sammati vinā samathehī’’ti etesu sattasu āpattikkhandhesu eko pārājikāpattikkhandho vinā samathehi sammatīti etamatthaṃ roceyyāma. Vuttampi cetaṃ ‘‘yā sā āpatti anavasesā, sā āpatti na katamena adhikaraṇena katamamhi ṭhāne na katamena samathena sammatī’’ti.
छऊनदियड्ढसताति ‘‘इध, उपालि, भिक्खु अधम्मं धम्मोति दीपेति, तस्मिं अधम्मदिट्ठि भेदे अधम्मदिट्ठि, तस्मिं अधम्मदिट्ठि भेदे धम्मदिट्ठि, तस्मिं अधम्मदिट्ठि भेदे वेमतिको, तस्मिं धम्मदिट्ठि भेदे अधम्मदिट्ठि, तस्मिं धम्मदिट्ठि भेदे वेमतिको, तस्मिं वेमतिको भेदे अधम्मदिट्ठि, तस्मिं वेमतिको भेदे धम्मदिट्ठि, तस्मिं वेमतिको भेदे वेमतिको’’ति एवं यानि अट्ठारसन्नं भेदकरवत्थूनं वसेन अट्ठारस अट्ठकानि सङ्घभेदकक्खन्धके वुत्तानि, तेसं वसेन छऊनदियड्ढसतं आपायिका वेदितब्बा।
Chaūnadiyaḍḍhasatāti ‘‘idha, upāli, bhikkhu adhammaṃ dhammoti dīpeti, tasmiṃ adhammadiṭṭhi bhede adhammadiṭṭhi, tasmiṃ adhammadiṭṭhi bhede dhammadiṭṭhi, tasmiṃ adhammadiṭṭhi bhede vematiko, tasmiṃ dhammadiṭṭhi bhede adhammadiṭṭhi, tasmiṃ dhammadiṭṭhi bhede vematiko, tasmiṃ vematiko bhede adhammadiṭṭhi, tasmiṃ vematiko bhede dhammadiṭṭhi, tasmiṃ vematiko bhede vematiko’’ti evaṃ yāni aṭṭhārasannaṃ bhedakaravatthūnaṃ vasena aṭṭhārasa aṭṭhakāni saṅghabhedakakkhandhake vuttāni, tesaṃ vasena chaūnadiyaḍḍhasataṃ āpāyikā veditabbā.
अट्ठारस अनापायिकाति ‘‘इध, उपालि, भिक्खु अधम्मं धम्मोति दीपेति, तस्मिं धम्मदिट्ठि भेदे धम्मदिट्ठि अविनिधाय दिट्ठिं अविनिधाय खन्तिं अविनिधाय रुचिं अविनिधाय भावं अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति, अयम्पि खो, उपालि, सङ्घभेदको न आपायिको न नेरयिको न कप्पट्ठो न अतेकिच्छो’’ति एवं एकेकस्मिं वत्थुस्मिं एकेकं कत्वा सङ्घभेदकक्खन्धकावसाने वुत्ता अट्ठारस जना। अट्ठारस अट्ठका छऊनदियड्ढसतविस्सज्जने वुत्तायेव।
Aṭṭhārasa anāpāyikāti ‘‘idha, upāli, bhikkhu adhammaṃ dhammoti dīpeti, tasmiṃ dhammadiṭṭhi bhede dhammadiṭṭhi avinidhāya diṭṭhiṃ avinidhāya khantiṃ avinidhāya ruciṃ avinidhāya bhāvaṃ anussāveti, salākaṃ gāheti ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti, ayampi kho, upāli, saṅghabhedako na āpāyiko na nerayiko na kappaṭṭho na atekiccho’’ti evaṃ ekekasmiṃ vatthusmiṃ ekekaṃ katvā saṅghabhedakakkhandhakāvasāne vuttā aṭṭhārasa janā. Aṭṭhārasa aṭṭhakā chaūnadiyaḍḍhasatavissajjane vuttāyeva.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / ४. अवन्दनीयपुग्गलादि • 4. Avandanīyapuggalādi
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / अवन्दनीयपुग्गलादिवण्णना • Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / अवन्दनीयपुग्गलादिवण्णना • Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / (४) अवन्दनीयपुग्गलादिवण्णना • (4) Avandanīyapuggalādivaṇṇanā
